HASTALARIN HASTANEYE YATMADAN ÖNCE KULLANDIKLARI İLAÇLARA
İLİŞKİN HEMŞİRE NOTLARINDAKİ İLAÇ KAYIT HATALARININ İNCELENMESİ
Aylin DURMAZ*, Samiye METE**
ÖZ
Amaç: Araştırma hastaneye kabul edilen hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçlara ilişkin hemşire notlarındaki ilaç hatalarını saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.
Yöntem: Araştırmaya 156 hasta katılmıştır. Veri toplamak için bir anket ve Hemşire Kayıt İzlem Formu kullanılmıştır.
Bulgular: Hemşirelik öyküsü formunda hastaların %74.4’ünün ve hemşire gözlem formunda hastaların %66.0’sının ilaçlarının hatalı kayıt olduğu bulunmuştur. Hemşirelik öykü formunda hastaların %39.7’sinin doz sıklık hatası ve hemşire gözlem formunda hastaların %47.6’sının ilaç atlama hatası yaptığı görülmektedir.
Sonuç: Hastaların hemşirelik öykü ve gözlem formlarındaki kayıtlarının yarısından fazlasında ilaç hatası saptanmıştır. Kayıt formlarındaki yüksek hata oranı hemşirelerin etkin ve doğru öykü almadığını göstermektedir. Bu nedenle ilaç uyumlandırma formlarının geliştirilmesi önerilmektedir.
Anahtar Sözcükler: Hemşirelik öyküsü, ilaç uyumlandırma, ilaç hatası
ABSTRACT
Examining the Medication Errors of Nurse Records About Patients’ Medications Which They Used Before Hospital Admission
Aim: The aim of this descriptive study was to examine medication errors on nursing records about patients’ medications prior to hospitalization.
Method: 156 surgical patients were reviwed. Data were collected with a questionnaire and a nursing records form.
Results: It has been found that in nursing history form, the 74.4% of the patients and, in the nursing observation forms, the 66.0% of the patients error of medication. In the nursing history form, it has been observed that there is an error of dose and frequency in the 39.7% of patients. In nursing observation forms, there has been a medication omission error in the 47,6% of the patients.
Conclusions: The high error ratio in the nursing records forms has shown that the nurses didn!t have efficient and right history. It has been suggested that there should be studies into the improvement form of the medication reconciliation.
Key Words: Nursing history, medication reconciliation, medication error
GİRİŞ
İlaç; hastalıkların tanısı, tedavisi ve önlenmesinde kullanılan bir maddedir (Craven ve Hirnle, 2003; Potter ve Perry, 1999). İlaç tedavilerinin etkili olabilmesi için düzenli ve doğru biçimde kullanılmaları önemlidir. Oysa hastaneye yatan hastaların tedavileri sırasında birçok ilaç hatası oluştuğu bilinmektedir (Balas, Scott ve Rogers, 2004; Handler, Nace, Studenski ve ark, 2004; Hicks, Becker, Krenzischeck ve ark, 2004; Lau, Florax, Porsius ve ark, 2000; Phillips, Beam, Brınker ve ark 2001).
Hata; istenmeyen, onaylanmayan hareket ve davranışlardır. İlaç hatası ise; Ulusal İlaç Hatalarını Rapor Etme ve Önleme Koordinasyon Konseyi (NCC MERP) tarafından ‘‘ilacın sağlık çalışanının, hastanın veya üreticinin kontrolünde olmasına rağmen, hastanın ilaçtan zarar görmesine ya da uygun olmayan ilacı almasına sebep olan önlenebilir bir olay’’ olarak tanımlanmıştır (http://www.nccmerp.org/aboutMed Errors.html). İlaç hatası; hasta güvenliğini etkileyen en yaygın hata tipidir.
* Araş.Gör., Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir ** Yrd.Doç.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir
İlaç hataları en fazla hastaneye yatış, hastaneden taburculuk, bir klinikten başka bir kliniğe transfer sırasında meydana gelmektedir(Barnsteiner 2005). Hastanın hastaneye yatışında görülen ilaç hataları ise, hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların kullanımının bırakılması ya da doz ve/veya sıklık değişikliği şeklinde olabilir. Diğer bir sorun ise hastanın önceden kullandığı ilaçları kullanmaya devam etmesi ancak bundan sağlık personelinin haberdar olmamasıdır. Cornish ve arkadaşlarının (2005) yaptığı çalışmada; hastaların % 53.6’sının hastaneye yatmadan öncedüzenli olarak kullandığı ilaçlarında hata olduğu ve bu hataların %46.4’ünün ilacın atlanması, %25’inin farklı doz, % 17.2’sinin farklı sıklık ve %11.4’ünün yanlış ilaç olduğu belirtilmiştir.
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçlarını kullanımında hastaneye yattıktan sonra hata oluşması birçok soruna neden olabilir. Hastanın önceden kullandığı ilacın dozunun ve sıklığının değişmesi, hastanın tedavisinde bu ilaçtan beklenen etkinin değişmesine neden olabilir. Ayrıca hastanın hastaneden çıktıktan sonra yeniden bir düzen içerisinde ilacını kullanmakta sorunlar yaşamasına neden olabilir. Birey, taburcu olduktan sonra eski düzenini mi yoksa hastanedeki düzenini mi sürdüreceği konusunda karışıklık yaşayabilir. Hastanın önceden kullandığı ilaca devam edip sağlık personelinin bundan haberdar olmaması ise ilaç etkileşimi sorunlarının yaşanmasına neden olabilir. İlaç etkileşimleri, hastanın rahatlığını etkileyebildiği gibi sürdürülen tedavi planının aksamasına ya da yaşamını tehdit edebilecek ciddi sorunlara neden olabilir.
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçla ilgili sorunlar yaşanmasına birçok etken neden olabilir. Bunların en önemlilerinden birisi öykü alma ve kayıtlardaki eksiklik ve/veya hatalar ile ilgili sorunlardır. Hemşire kayıtlarında bu konu ile ilgili hataların olup olmadığına ilişkin yeterli sayıda yayına ulaşılamamıştır. Ancak bu konu ile ilgili hekim ve eczacıların yaptıkları araştırmalar bulunmaktadır. Nester ve Hale (2002) tarafından yapılan, hastaneye yatan hastaların ilaç öykülerinin eczacılar ve hemşireler tarafından alındığı bir çalışmada, eczacıların aldığı ilaç öykülerinin hemşirelerin aldığı ilaç öykülerinden daha etkili, daha doğru olduğu saptanmıştır. Beers ve arkadaşlarının (1990) yaptığı çalışmada ise, hekimler tarafından alınan ilaç öykülerinde bilgilerin eksik olduğu
ve ilaç öykülerinin %60’ında en az bir hata olduğu saptanmıştır. Wilcock ve Lawrence (2004), hastaneye yatan hastaların % 79’unun hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların doktor öykülerinde olmadığını saptamıştır. Collins, Nickless ve Green (2004), dahiliye servisine yatan hastaların % 31’inin ve cerrahi servisine yatan hastaların % 46’sının önceden kullandığı ilaçların doktor öyküsünde kayıtlı olmadığını belirtmişlerdir. Hekim tarafından alınan hasta öykülerinde ilaç ile ilgili bilgilerde hata oranlarının % 23 ile % 87.5 arasında değiştiği görülmektedir (Andersen, Pedersen ve Bach, 2003; Cavin ve Sen, 2005; Ramsey, Curtis, Paauw ve ark, 1998; Yusuff ve Awotunde, 2005).
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçları hastaneye yattıktan sonra kullanması ile ilgili hataların ikinci nedeni, hekimin istem vermesi ya da hemşirenin bu istemi alması sırasındaki hatalardan kaynaklanmaktadır. Yapılan çalışmalarda hastaların % 38 ve %42.3’ünün hastaneye yatmadan önce aldığını bildirdiği ilaçların doktor isteminde kayıt edilmediği bulunmuştur (Gleason, Grozsek, Sullıvan ve ark, 2004; Vira, Colquhoun ve Etchells, 2006). Hemşirelerin, hastaların önceden kullandığı ilaçlarla ilgili hata çalışmalarına ulaşılamamıştır. Hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların doktor isteminde ve doktor öyküsünde hatalı şekilde kaydedilmesi durumu hastanedeki diğer kayıtlarda da ilaçla ilgili hatalı verilerin oluşmasına neden olabilir.
Hastanın hastaneye yatışı sırasında alınan öyküdeki hatalara bağlı oluşan ilaç hataları ciddi sonuçlara neden olabilmektedir. Yapılan çalışmalarda hastanın ilaç öyküsü ve hastaneye yatışındaki istemi arasında % 22 ve %38.6 oranında saptanan ilaç farklılığının hastanın klinik durumunun bozulmasına neden olduğu belirtilmiştir (Cornish, Knowles, Marchesano ve ark, 2005; Gleason, Grozsek, Sullıvan ve ark, 2004). Yaşanan bu sorunlar, hastanın hastanede kalma süresinin, hasta için yapılan harcamaların, hastanın iş gücü kaybının ve ekonomik kayıpların artmasına neden olacaktır.
İlaç hatalarının oluşmaması için hastaneye yatan bireyi klinikte ilk karşılayan sağlık personeli olan hemşireye büyük sorumluluk düşmektedir. Hastayı karşılayan, öyküsünü alan sağlık çalışanı hemşiredir. Hemşirenin hastaya ait bilgileri toplaması öncelikle hasta öyküsünü almasıyla başlamaktadır. Hemşire etkin bir şekilde aldığı öykü ile hastanın durumu ve ilaçları
hakkında bilgi sahibi olabilmektedir. Gerekli bilgileri alan hemşire hastanın aldığı ilaçlar konusunda diğer sağlık ekibi üyelerini uyarabilir ve hata oluşmasını engelleyebilir. Hemşirenin hastadan yeterli bilgi toplamaması veya toplanan veri amacı doğrultusunda kullanılmazsa ilaç uygulaması sırasında hata oluşmasına neden olacaktır.Leape ve arkadaşlarının (1995) yaptığı çalışmada, hemşirelerin ilaç hatalarının oluşmasını önlemede etkili olduğu saptanmıştır. Bu nedenle, hasta savunuculuğu görevi bulunan hemşireye büyük sorumluluk düşmektedir. Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçların hastaneye yattıktan sonra da kullanılması ve bununla ilgili hemşire kayıtlarının yeterliliği ile ilgili yapılmış bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Bu nedenle böyle bir sorunun bulunup bulunmadığını ortaya koyan araştırmalara gereksinim olduğu düşünülmüştür.
Araştırmanın Amacı
Çalışma, hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ilaçların kliniğe kabul edildikten sonra kullanımı ile ilgili hemşire öykü formu ve gözlem formlarındaki kayıtlarından ilaç hatalarını ve hata tiplerini saptamak amacı ile yapılmıştır.
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışma tanımlayıcı tipte bir araştırmadır. Araştırma Dokuz Eylül Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Servisi’nde yapılmıştır. İlaç uygulama hatalarının cerrahi servislerinde dahiliye servislerine oranla daha yoğun olarak yaşandığı bilinmektedir (Burda, Hobson ve Pronovost 2005; Collins, Nickless ve Green 2004). Bu nedenle araştırma örneklemine genel cerrahi servisinin alınmasına karar verilmiştir. Genel cerrahi servisinde 60 yatak bulunmaktadır. Bu serviste iki sorumlu hemşire ve 20 servis hemşiresi görev yapmaktadır. Hemşirelerin üç’ü ön lisans, 15’i lisans, iki’si yüksek lisans mezunudur ve üç hemşirenin yüksek lisans eğitimi devam etmektedir. Hemşireler hastaların servise kabulünde Hasta Öykü Formunu doldurarak veri toplamaktadır. Bu öykü formunda hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların not edildiği bir bölüm bulunmaktadır. Daha sonra hemşire doktor isteminden ilaçları kontrol etmekte, bu istemleri alarak ilaç kartı çıkarmakta ve ilaçları Hemşire Gözlem Formunda “ilaçlar” başlığı altındaki bölüme kaydetmektedir. Hemşireler ilaç uygulama saatinde ilaç kartı ve hemşire gözlem
formunda yer alan ilaçları kontrol ederek ilaçları uygulamaktadırlar. Genel cerrahi servisine batın içi organlar, meme, tiroid nedeniyle cerrahi operasyon planlanan, ayrıca karaciğer ve böbrek nakli yapılacak olan hastalar yatmaktadır.
Araştırmanın Örneklemi
Araştırma kapsamında genel cerrahi servisine 1 Eylül- 30 Kasım 2006 tarihleri arasında 260 hasta yatmıştır. İki hastanın bilinç durumunun bozulması, dört hastanın hemen ameliyata alınması ve 98 hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilacı olmaması nedeniyle bu hastalar çalışmaya alınmamıştır.Örneklem özelliğine uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 156 hasta araştırma örneklemini oluşturmuştur. Araştırma örneklemine hastaneye kabulünden sonra en fazla 24 saat geçmiş, sözel iletişim kurulabilen, bilinci açık, kemoterapi almayan, 18 yaş ve üstü hastalar kabul edilmiştir.
Veri Toplama Araçları
Araştırma verileri iki form aracılığıyla toplanmıştır. Bunlar Hasta Tanıtım Formu Ve İlaç Hata Belirleme Formudur. Hastaların Tanıtım Formu 11 sorudan oluşmaktadır. Bu formun içinde; hastanın önceden kullandığı ilaçlar, ilaçların kullanma şekilleri, kullandığı ilaçlarına devam etme durumu, önceden kullandığı ilacın kullanımındaki değişikler ve ilacını kullanmıyorsa kullanmama nedenleri ile ilgili sorular yer almaktadır. Hasta Tanıtım Formu görüşme yoluyla doldurulmuştur.
İlaç hata belirleme formu hemşirelik öykü formu ve gözlem formunda yer alan ilaç hatalarını belirlemeye yönelik hazırlanmıştır. Bu form araştırmacılardan birisi tarafından hemşirenin doldurduğu hemşirelik öykü formu ve hemşire gözlem formu incelenerek doldurulmuştur. Her bir ilaç tek tek yazılarak ilacın dozu, sıklığı, zamanı v.b. yönünden incelenmiş var olan hatalar kaydedilmiştir.
Hastanede kullanılan Hemşirelik Öykü Formu yedi bölümden oluşmaktadır. Hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçlar “hastalık öyküsü” bölümüne kaydedilmektedir. Bu bölümde ilaçlar “hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçlar” başlığı altında kaydedilmektedir. İlaçların dozunun ve sıklığının yazılmasına yönelik özel bir uyarı bulunmamaktadır. Hemşire Gözlem Formu’nda “hastanın tedavisi” başlığı altında bir bölüm
bulunmaktadır. Bu bölüme doktor istemi hemşire tarafından aynı biçimde aktarılmaktadır
Verilerin Toplanması
Araştırma için Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Etik Kurulu’ndan etik onayı ve D.E.Ü. Hastanesi Başhekimliğinden ‘araştırma yapılabilir’ onayı alınmıştır. Veriler genel cerrahi bölümüne yatan hastalarla görüşme yapılarak toplanmıştır. Görüşmeye başlamadan önce hastalara araştırma hakkında bilgi verilmiş ve onayları alınmıştır. Görüşme sonrasında hastanın önceden kullandığı ilaçların kullanımında saptanan değişiklikler hastayı korumak amacıyla hastanın hemşiresine iletilmiştir.
Verilerin Değerlendirilmesi
Hata tanımı: Hastanın hastaneye yatmadan
önce kullandığını söylediği İlacın Hemşirelik Öykü Formu’nda ve Hemşire Gözlem Formu’nda bulunmaması veya farklı doz ve sıklıkta kayıt edilmesi olarak değerlendirilmiştir.
Veriler frekans dağılımı olarak sunulmuştur. BULGULAR
Araştırmaya katılanların % 59.0’unun kadın, % 23.1’inin 50- 57 yaş arasında ve %37.2’sinin 66 yaş üstünde olduğu belirlenmiştir. Yaş ortalaması 59.1±14.5 dır. Hastaneye yatmadan önce kullanılan ilaç sayısı ortalama iki dir.
Tablo 1. Hastaların Hastaneye Yatmadan Önce Kullandıkları İlaçlara yönelik Hemşirelik Öykü ve Hemşire Gözlem Formlarındaki Kayıtların Hata Durumu
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların hemşirelik öykü ve hemşire gözlem formlarındaki kayıtla da belirlenen hata durumu Tablo 1’de verilmiştir. Hastaların %74.4’ünün hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçlarının hemşirelik öykü formunda ve hastaların %66.0’sının hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçlarının hemşire gözlem formunda hatalı biçimde kayıt edildiği bulunmuştur.
Tablo 2. Hastaların Hastaneye Yatmadan Önce Kullandıkları ve Hemşirelik Öykü Formuna Hatalı Şekilde Kayıt Edilen İlaçlardaki Hata Tipleri (n:116)
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ve hemşirelik öykü formuna hatalı şekilde kayıt edilen ilaçlardaki hata tipleri Tablo 2’de verilmiştir. Hemşirelik öykü formunda hastaların %39.7’sinin doz ve sıklık hatası, %19.8’inin ilaç atlama hatası olduğu görülmüştür.
Tablo 3. Hastaların Hastaneye Yatmadan Önce Kullandıkları ve Hemşire Gözlem Formuna Hatalı Şekilde Kayıt edilen İlaçlardaki Hata Tipleri (n:103)
Hastaların hastaneye yatmadan önce kullandıkları ve hemşire gözlem formuna hatalı şekilde kayıt edilen ilaçlardaki hata tipleri Tablo 3’de verilmiştir. Hemşire Gözlem Formu’nda hastaların %47.6’sında ilaç atlama hatası belirlenmiş ve %44.7’sinde ise hemşire gözlem formunun boş olduğu yani doktor isteminin verilmediği görülmüştür.
TARTIŞMA
Çalışmada, araştırma bulgularının karşılaştırılabileceği sadece bir hemşire araştırmasına ulaşılabilmiştir. Bu nedenle araştırma bulguları hekim ve eczacıların yaptıkları araştırma sonuçları ile Kayıt Hatası Hemşirelik Öykü Formu n % Hemşire Gözlem Formu n % Var 116 74.4 103 66.0 Yok 40 25.6 53 33.0 Toplam 156 100 156 100
İlaç Hata Tipleri (n) (%)
Doz ve Sıklık 46 39.7
İlaç Atlama 23 19.8
Hemşire öyküsü alınmamış 18 15.5
Doz 13 11.2
Doz- Sıklık ve İlaç Atlama 11 9.5
Sıklık 5 4.3
Toplam 116 100
Hata Tipleri (n) (%)
İlaç Atlama 49 47.6
Hemşire Gözlem Boş (İstem yok) 46 44.7
Sıklık 3 2.9
Doz 2 1.9
İlaç Atlama ve Uygulama Zamanı 2 1.9
Uygulama Zamanı 1 1.0
tartışılacaktır. Hemşirelik öyküsünde hastaların %74.4’ünün hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların hatalı kayıt edildiği bulunmuştur (Tablo 1). Nester ve Hale’nin (2002) yaptığı çalışmada hemşirelerin etkili öykü almadıkları belirtilmiştir.İlaç hata kayıtları ile ilgili Nester ve Hale’nin çalışması dışında hemşirelik öyküsünün değerlendirildiği bir çalışma bulunamamıştır. Hemşire klinikte hastayı karşılayan ilk sağlık personelidir. Hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların hemşirelik öyküsü alma sırasında kayıt edilmesi gerekmektedir. Hemşirelik öykü formunda hemşirelerin hastaların dörtte üçlük kısmında ilaç kayıt hatası yapmış olması etkin ve doğru şekilde ilaç öyküsü almadıklarını düşündürmektedir. Bu durumlarda ilaç uygulamalarında hata meydana gelebilecektir.
Hemşire Gözlem Formu’nda hastaların %66.0’sının hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların hatalı kayıt edildiği bulunmuştur. Hemşire gözlem formunun doktor isteminin aysını olduğu kabul edilecek olursa; hemşire gözlem formunda yapılan hataların doktor isteminde yapılan hatalardan kaynaklanıyor olabileceği düşünülebilir. Bu sonuçlar doktor isteminin de değerlendirildiği bir çalışma sonucu ile karşılaştırılabilir. Gleason ve arkadaşlarının (2004) çalışmasında hastaların %54.3’ünün hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçların doktor isteminde hatalı kayıt edildiği bulunmuştur. Aynı amaçla yapılan diğer çalışmalarda; Cornish ve arkadaşları (2005) hastaların %53.6’sının, Lessard, DeYoung ve Vazzana (2006) hastaların %65’inin, Vira, Colquhoun ve Etchells (2006) hastaların %38’inin önceden kullandığı ilaçların istemlerinin hatalı olduğunu bulmuşlardır. Vira ve arkadaşlarının yaptığı çalışmadaki hata oranının bu çalışmanın sonuçlarından düşük olmasının nedeni, çalışmanın yoğun bakım ünitelerinde yapılmış olmasından kaynaklanabilir. Hemşire Gözlem Formu’ndaki hata oranının hemşirelik öykü formundaki hata oranından daha düşük olması, bunun doktor istemindeki hata oranına bağlı olarak değişmesinden kaynaklanabilir. Hemşirelerin hemşirelik öyküsü ile doktor istemi arasında farklılık olup olmadığını değerlendirmeli ve var olan farklılıkların mutlaka doktor ile görüşülerek nedenini açıklığa kavuşturulmalıdırlar. Hemşire hastanın hastaneye yatmadan önce kullandığı ilaçlardaki değişikliğin nedenini doktorla görüştükten sonra hemşire notuna kaydetmelidir. Hemşire Gözlem Formu’nda hastaların önceden kullandıkları ilaçların yer almaması ile ilgili herhangi bir nota rastlanmamıştır.
Çalışmada elde edilen bu sonuç hemşirenin öykü ve doktor istemi arasında farklılık olup olmadığını karşılaştırmıyor olabileceğini düşündürmektedir.
Hemşirelik Öykü Formu’nda, hastaların %39.7’sinin ilaçlarında doz ve sıklık hatası olduğu saptanmıştır (Tablo 2). Collins, Nickless ve Green (2004) tarafından yapılan çalışmada, doktorların cerrahi servisinde öykü aldığı hastaların %36’sında, dahiliye servisinde öykü aldığı hastaların % 27’sinde doz hatası bulunmuştur. Burda, Hobson ve Pronovost (2005) tarafından yapılan çalışmada, doktorların cerrahi servisinde öykü aldığı hastaların % 43’inde doz ve sıklık hatası saptanmıştır. Bu çalışmadaki doz ve sıklık hata oranı, cerrahi servislerinde çalışan hekimlerin öykü almaları ile ilgili yapılan çalışma sonuçları ile benzerlik gösterirken, dahiliye servislerindeki sonuçlardan yüksek olduğu bulunmuştur. Bu durum cerrahi servislerinde hasta yatış çıkış oranının fazla olması ile açıklanabilir. Çalışmadaki hata tiplerinin en yaygını doz ve sıklık hatasıdır. Bu hata tipi hastanın önceden kullandığı ilacın kayıt edildiğini ama doz ve sıklığının kayıt edilmediğini göstermektedir. Hemşirenin hastanın kullandığı ilacın dozunu ve sıklığını bilmemesi, hastanın düşük ya da yüksek dozda ilaç almasına neden olabilecektir. Bu durum ilaç toksikasyonuna ve tedavi planının olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Hemşirenin hastanın yüksek dozda ilaç almış olabileceğini düşünememesi toksikasyon belirtilerini erken fark etmesine engel olabilir.
Hemşirelik Öykü Formu’nda hastaların %19.8’in de ilaç atlama hatası ve Hemşire Gözlem Formu’nda hastaların %47.6’sında ilaç atlama hatası olduğu görülmüştür (Tablo 2-3). Lau ve arkadaşlarının (2000) yaptığı çalışmada doktorlar tarafından alınan hasta ilaç öykülerindeki ilaç atlama hata oranı %26, Gleason ve arkadaşlarının (2004) yaptığı çalışmada %42.3, Cornish ve arkadaşlarının (2005) yaptığı çalışmada %46.4, Lessard, DeYoung ve Vazzana’nın (2006) yaptığı çalışmada %57 olarak bulunmuştur. İlaç atlama hatası hemşire gözlem formunda, hemşirelik öykü formuna göre daha yüksektir. Ancak her iki oran da hasta güvenliği açısından oldukça önemlidir. İlaç atlama hatası, hemşire gözlem formunda daha yüksek olmakla beraber bu durum diğer çalışmalarla benzerlik göstermektedir. Bu farkın hemşirenin gözlem formuna doktor istemini geçirdiği ve hatanın doktor isteminde yapılan hata sonuçları ile benzerlik göstermesiyle açıklanabilir. Hemşirelik öyküsündeki hata oranı diğer
çalışmalarla benzerlik göstermemektedir. Bu sonuç hemşirenin kendi öyküsünü ilaç istemi alırken kullanmadığını göstermektedir ya da doktorun tedavi planı ile ilgili olarak hastanın ilacını almasını istemediği anlamına gelmektedir. Bu konuda da hemşirenin herhangi bir notunun olmaması bu konuda yorum yapmayı güçleştirmektedir. Hastanın hemşirelik öyküsünde var olan ilacını almaması ya da farklı biçimde almasına ilişkin bir notun hemşire gözlem formunda yer almaması da önemli bir hatadır.
Hastanın hastaneye kabulünün ilk 24 saatinde hemşirelik öyküsü alınmayan hasta oranı %15.5 dir (Tablo 2). Ayrıca doktorun istem vermemesi ve buna bağlı olarak hemşire gözleminde ilaçların yer almaması hastaların yarısına yakınında (%44.7) belirlenen bir sorundur (Tablo 3). Hemşire öyküsü alınmayan hasta oranı, hemşire gözleminde kayıt olmayan hasta oranından düşüktür. Bu sonuç hemşirenin öykü almaya oldukça önem verdiğini göstermektedir. Ancak Hemşire Gözlem Formu’ndaki kayıtlar doktorun istem vermesine bağlı olduğu için bu oran doktorun istem vermesinden etkilenebilir. Bu sorun ise, hemşire ve hekim işbirliği ile çözülebilir.
SONUÇLAR
Araştırmada, hemşirelerin öykü formuna ilaçların çoğunu kaydettiği ancak ilaç doz ve sıklığına ilişkin hatalarının yüksek olduğu saptanmıştır. Bu durum hastada yaşamsal sorunların oluşmasına neden olabilir. Bu sorunların önlenebilmesi için; hemşirelik öykü formunda ilaçların kaydedileceği ayrı bir bölümün bulunması, ilaç doz ve sıklığının belirtilmesi için gereken uyarıların olması gerekmektedir. Hastanın servise kabulü sırasında ilaç uyumlandırma formlarının kullanılması hata oranını azaltabilir. Servise kabuldeki ilaç hatalarının nedenlerinin incelenmesi ve uyumlandırma formlarının kullanmasının ilaç hatalarını azaltmaya etkisini belirleyecek yeni araştırmalar yapılması önerilmektedir.
SINIRLILIKLAR
Araştırmanın sınırlılığı; sadece cerrahi servisinde yapılmış olması dahiliye servisinde yaşanan durumlar hakkında bilgi vermemektedir. Hata değerlendirmesi yapılırken doktor istemi ve öyküsü karşılaştırılmamıştır. Hekim istemi değerlendirilerek hemşire gözlem formundaki hatanın hemşireden mi doktor kayıtlarından mı kaynaklandığı belirlenmelidir.
KAYNAKLAR
Andersen SE, Pedersen AB, Bach KF (2003) Medication history on internal medicine wards: assesment of extra information collected from second drug interviews and gp list., Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 12:491-498.
Balas MC, Scott LD, Rogers AE (2004) The prevalence and nature of errors and near errors reported by hospital staff nurses, Applied Nursing Research, 17(4):224- 230 .
Barnsteiner JH (2005) Medication reconciliation, AJN, (Suppl. 1):31-36.
Beers MH, Munekata M, Storrie M (1990) The accuracy of medication histories in the hospital medical records of elderly persons., JAm Geriatr Soc., 38(11):1183-1187.
Burda SA, Hobson D, Pronovost PJ (2005) What is the patient really taking? Discrepancies between surgery and anesthesiology preoperative medication, Qual Saf Health Care, 14: 414-416.
Cavin A, Sen B (2005) İmproving medication history recording and the identification of drug related problems in an a&e department, Hospital Pharmacist, 12:109- 112.
Collins DJ, Nickless GD, Gren CF (2004) Medication histories: does anyone know what medicines a patient should be taking?, İnternational Journal of Pharmacy Practice,12:173- 178
Cornish PL, Knowles SR, Marchesano R, Tam V ve arkadaşları (2005) Unintended medication discrepancies at the time of hospital admission, Archives of İnternal Medicine,165: 424-429.
Craven RF, Hirnle CJ (2003) Medication administration, Fundamentels of Nursing Human Health and Function, Second Edition, USA, Lippicontt, 582-582.
Gleason KM, Grozsek JM, Sullıvan C, Rooney D ve arkadaşları (2004) Reconciliation of discrepancies in medication histories and admission orders of newly hospitalized patients, Am J Health- Syst Pharm, 61: 1689-1694. Handler SM, Nace DA, Studenski SA, Fridsma DB (2004) Medication errors reporting in long term care. The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy, 2(3):190-196.
Hicks RW, Becker SC, Krenzischeck D, Beyea SC (2004) Medication errors in the PACU: a secondary analysis of medmarx findings, Journal of Peri Anesthesia Nursing, 19(1): 18-28.
Lau HS, Florax LC, Porsius A, Boer A (2000) The completeness of medication histories in hospital medical records of patients admitted to general internal medicine wards, Br J Clin Pharmacol, 49: 597-603.
Leape LL, Bates DW, Cullen DJ, Cooper J ve arkadaşları (1995) Systems analysis of adverse drug events, JAMA, 274(1):35-43.
Lessard S, DeYoung J, Vazzana N (2006) Medication discrepancies affecting senior patients at hospital admission, Am J Health-Syst Pharm, 63:740-743.
Nester TM, Hale LS (2002) Effectiveness of pharmacist acquired medication history in promoting patient safety, Am J Health- Syst Pharm., 59:2221- 2225.
Phillips J, Beam S, Brınker A, Holquıst C ve arkadaşları (2001) Retrospective analysis of mortalities associated with medication errors, Am J Health- Syst Pharm, 58 (Oct1):1835- 1841.
Potter PA, Perry AG (1999) Administering Medication, Basic Nursing A Critical Thinking Approach, Fourth Edition, USA, Mosby, 647.
Ramsey P, Curtis JR, Paauw DS, Carline JD ve arkadaşları (1998) History taking and preventive medicine
skills among primary care physicians: An Assessment using standardized patients, The American Journal of Medicine, 104:152-158.
Vira T, Colquhoun M, Etchells E (2006) Reconcilable differences: correcting medication errors at hospital admission and discharge, Qual Saf Health Care, 15:122-126.
Yusuff K, Awotunde M (2005) The frequency of drug history documentation in an institutionalized tertiary care setting in nigeria, J Pharmaceut Sci, 8(2):141-146.
Wilcock M, Lawrence J (2004) Is there a role for community pharmacists in identifying discrepancies in medication histories for patients admitted to hospital?, The Pharmaceutical Journal, 272: 253-256.
……… What is a Medication Error?, National Coordinating Council for Medication Error Reporting and Prevention, http://www.nccmerp.org/aboutMedErrors.htm, erişim tarihi: 05 /05/ 2006.
