• Sonuç bulunamadı

Üsküdar İlçesi’ndeki Yeşil Alanların Kullanımının Ve Kullanıcıların Memnuniyet Derecelerinin Değerlendirilmesi: Büyük Çamlıca Korusu, Fethi Paşa Korusu Ve Doğancılar Parkı

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Üsküdar İlçesi’ndeki Yeşil Alanların Kullanımının Ve Kullanıcıların Memnuniyet Derecelerinin Değerlendirilmesi: Büyük Çamlıca Korusu, Fethi Paşa Korusu Ve Doğancılar Parkı"

Copied!
168
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ĠSTANBUL TEKNĠ K ÜNĠ VERSĠ TESĠ FEN BĠ LĠ MLERĠ ENSTĠ TÜS Ü

ÜS KÜDAR Ġ LÇESĠ’ NDEKĠ YEġĠ L ALANLARI N

KULLANI MI NI N ve KULLANI CI LARI N ME MNUNĠ YET

DERECELERĠ NĠ N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ: BÜYÜK ÇAMLI CA

KORUS U, FETHĠ PAġ A KORUS U ve DOĞANCI LAR PARKI

YÜKSEK LĠ SANS TEZĠ

ġehi r Pl ancısı Gül de m Canan TOPALFAKI OĞLU (502971610)

Tezi n Enstitüye Veril diği Tari h : 05 Eyl ül 2002 Tezi n Savunul duğu Tari h : 12 Eyl ül 2002

Tez Danı Ģ manı : Doç. Dr. Nil gün Ergun

Di ğer Jüri Üyel eri Prof. Dr. Ah met Cengi z Yı l dı zcı (Ġ. T. Ü.) Prof. Dr. Adnan Uzun (Ġ. T. Ü.)

(2)

ĠSTANBUL TEKNĠ K ÜNĠ VERSĠ TESĠ FEN BĠ LĠ MLERĠ ENSTĠ TÜS Ü

ÜS KÜDAR Ġ LÇESĠ’ NDEKĠ YEġĠ L ALANLARI N

KULLANI MI NI N ve KULLANI CI LARI N ME MNUNĠ YET

DERECELERĠ NĠ N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ: BÜYÜK ÇAMLI CA

KORUS U, FETHĠ PAġ A KORUS U ve DOĞANCI LAR PARKI

YÜKSEK LĠ SANS TEZĠ

ġehi r Pl ancısı Gül de m Canan TOPALFAKI OĞLU

Anabili m Dalı : ġEHĠ R VE BÖLGE PLANLAMA Progra m : PEYZAJ PLANLA MA

(3)

ÖNS ÖZ

İçi nde yaşadı ğı mız döne mde köyden kent e yoğun göçün ol uşt urduğu yoğunl uk kentl erde sürekli bir açık ve yeşil al an t ahri bi ni ort aya çı kar makt a ve bu yoğunl uk aynı za manda yer yüzünde i nsanl ar i çi n gi derek azal an yaşa ma al anı s or ununu doğur makt adır. Oysa bu yoğunl uk i çi nde i nsanl arın rahatlayı p, huzur bul abileceği en öne mli hi z metl erden biri ol an yeşil al anlar, kentl eri n sol unu m al anı nı ol uşt ur makt adır.

Bu çalış mada, Üsküdar ilçesi nde t espit edil miş ol an i ki kor u ve bir semt par kı nda yapıl an anket sor uşt ur maları ile bu al anl arı n kull anı mı ve kull anı cıları n me mnuni yet derecel eri değerl endiril miştir.

Çalış ma mda, araştır mamı n her aşa ması nda bana dest ek ol arak, t ezi min bi çi m ve içeri ği ni n zengi nl eş mesinde değerli düşüncel eri yle beni yönl endiren, yakı n il gisi ve dest eği ni gör düğü m danı ş manı m Sayı n Doç. Dr. Ni l gün Er gun’a t eşekkürleri mi bir borç biliri m.

Benden dest eği ni esirgeme yen, gerek maddi gerekse manevi ol arak her za man yanı mda bul unan annem Ser bül ent, baba m Sı rrı ve abl a m El van’a, gerek anket çalış mal arı, gerekse veri t opl a mal arı nda yi ne her za man yanı mda ol an Gökçen, Nur ay ve Gül han ar kadaşl arı ma, benden t üm t ez çalış ma mda ve t ekni k konul ar da yar dı mı nı esirge meyen, en büyük manevi dest eği m ol an eşi m Barış De mi r’e hoşgör ül eri nden dol ayı teşekkür ederi m.

Gül de m Canan Topalfakıoğl u Eyl ül, 2002

(4)

Ġ ÇĠ NDEKĠ LER TABLO LĠ STESĠ ġEKĠ L LĠ STESĠ ÖZET SUMMARY Sayf a No 1. GĠ RĠ ġ 1

2. AÇI K VE YEġĠ L ALANLAR

2. 1 Açı k Al an Kavra m 4

2. 2 YeĢil Al an Kavra mı 4

3. KULLANI CI LARI N YEġĠ L ALANLARDAN ME MNUNĠ YETĠ 9

3. 1 Ar aĢtı r ma Çalı Ģ mal arını n Ġncel en mesi 10

3. 1. 1 Ya bancı Ül kel er de Yapılmı ş Ol an Çalış mal ar 10

3. 1. 2 Tür ki ye’ de Yapıl mış Ol an Çalış mal ar 12

4. Ġ STANBUL METROPOLĠ TEN ġEHRĠ Ġ ÇĠ NDE ÜS KÜDAR Ġ LÇESĠ NĠ N YEġĠ L ALANLARI NI N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ 14

4. 1 Üs küdar Ġl çesi ni n Özelli kl eri 14

4. 1. 1 Tür ki ye ve Böl ge İçi ndeki Yeri 16

4. 1. 2 De mogr afi k Yapı sı 18

4. 1. 3 İdari Yapı sı 19

4. 2 Üs küdar Ġl çesi ni n Mevcut YeĢil Al anl arı ve Mahall el ere Göre Değerl endi ril mesi 21

(5)

5. ÜS KÜDAR Ġ LÇESĠ NDEKĠ KORULAR VE SE MT PARKI KULLANI CI LARI NI N ME MNUNĠ YET

DERECELERĠ NĠ N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ 24

5. 1 Üs küdar Ġl çesi nde Örnek Al anı Ol arak Seçil en Kor ul ar ve Se mt Parkı 24

5. 1. 1 Kor ul ar 24

5. 1. 1. 1 Büyük Ça mlı ca Kor usu 24

5. 1. 1. 2 Fet hi Paşa Kor usu 25

5. 1. 2 Se mt Par kı 25

5. 1. 2. 1 Doğancıl ar Par kı 26

5. 2 Ar aĢtı r ma Yönt e mi 26

5. 2. 1 Anket For ml arı nı n Hazırlan ması 27

5. 2. 2 Ör nekl e m Modeli 27

5. 2. 3 Veril eri n Anali zi 27

5. 3 Üs küdar Ġl çesi’ nde Korul ar ve Se mt Parkı nda Yapıl an AraĢtı r ma Bul gul arı nı n Değerl endi ril mesi 28

5. 3. 1 Büyük Ça mlı ca Kor usunda Yapıl an Anket Çalış ması ve El de Edil en Veril eri n Anali zi 28

5. 3. 2 Fet hi Paşa Kor usunda Yapıl an Anket Çalış ması ve El de Edil en Veril eri n Anali zi 56

5. 3. 3 Doğancıl ar Par kı nda Yapılan Anket Çalış ması ve El de Edil en Veril eri n Anali zi 86

6. GENEL DEĞERLENDĠ RME ve SONUÇ 116

KAYNAKLAR 122

EKLER 125

(6)

TABLO LĠ STESĠ

Sayf a No Tabl o 4. 1. Üs küdar’da yıllara göre nüf us değerl eri ve oranl arı .. ….. … 18

Tabl o 4. 2. İlçede mahall el ere göre yeşil alanl arı n değerl endiril mesi …. 22

Tabl o 5. 3. 1. 1. Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı ………….. …….. 28

Tabl o 5. 3. 1. 2. Ci nsi yet ile kor unun t ercih sebebi ni n karşılaştırıl ması …... 29

Tabl o 5. 3. 1. 3. Anket e katılan kişileri n yaş dağılı mı ………... ……… 29

Tabl o 5. 3. 1. 4. Yaş ile kor unun terci h sebebi ni n karşılaştırıl ması ….. ……. 30

Tabl o 5. 3. 1. 5. Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı ……….. …. …… 31

Tabl o 5. 3. 1. 6. Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu ………….. . ……… 31

Tabl o 5. 3. 1. 7. Kull anı cıları n eğiti m durumu il e kor unun haft a i çi haft a

sonu kullanı m dur umunun karşılaştırıl ması ………. 33

Tabl o 5. 3. 1. 8. Anket e katılan kişileri n mesl ek dur uml arı …………. ….. … 33

Tabl o 5. 3. 1. 9. Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı ………... …… 34

Tabl o 5. 3. 1. 10. Anket e katılan kişileri n İst anbul’da yaşadı kl arı süre …... … 35

Tabl o 5. 3. 1. 11. Anket e katılan kişileri n yaşadı kl arı se mt ………. …… 36

Tabl o 5. 3. 1. 12. Kull anı cıları n hafta sonl arı nı değerl endir me dur umu ….. … 37

Tabl o 5. 3. 1. 13. Kull anı cıları n kor uya gelirken kullandı ğı araç t ürü ….. ….. 37

Tabl o 5. 3. 1. 14. Yaş ile kor uya hangi araçla geli ndi ği ni n karşılaştırıl ması … 39

Tabl o 5. 3. 1. 15. Kull anı cıları n kor uyu kullandı kl arı mevsi m ………. ……... 39

Tabl o 5. 3. 1. 16. Kull anı cıları n kor uyu hafta içi – hafta sonu kullanma

dur umu ………. ……… 40

Tabl o 5. 3. 1. 17. Ci nsi yet ile kor unun hafta içi-sonu kull anı m dur umu

karşılaştırıl ması ………. ……... 41

Tabl o 5. 3. 1. 18. Yaş il e kor unun hafta i çi-sonu kull anı m dur u mu

karşılaştırıl ması ... ………. 41

Tabl o 5. 3. 1. 19. Kull anı cıları nı kor uyu kullanma sı klı ğı ………. …………. 41

Tabl o 5. 3. 1. 20. Ci nsi yet ve kull anı cıları n kor uyu kull anma sı klı ğı nı n

karşılaştırıl ması ……… 42

Tabl o 5. 3. 1. 21. Yaş il e kull anı cıları n kor uyu kull anma sı klı ğı nı n

karşılaştırıl ması ………. ….. ………. 43

Tabl o 5. 3. 1. 22. Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde kor uda ol mayı

(7)

Tabl o 5. 3. 1. 23. Ci nsi yet ve kor unun günün hangi saatl eri nde

kull anıl dı ğı nı n karşılaştırıl ması ………... 44

Tabl o 5. 3. 1. 24. Yaş ve kor unun günün hangi saatleri nde kullanıl dı ğı nı n

karşılaştırıl ması ………. ………. ….. 44

Tabl o 5. 3. 1. 25. Kull anı cıları n istendi ği nde kor uya ul aşı m dur umu ……….. 45

Tabl o 5. 3. 1. 26. Kull anı cıları n kor uda geçirdi kl eri za man dur umu ..………. 45

Tabl o 5. 3. 1. 27. Kull anı cıl arı n kor uyu kul lan ma a maçl arı …………. ……... 46

Tabl o 5. 3. 1. 28. Kull anı cıları n kor uya kiml e gel di kl eri ……….. …... 47

Tabl o 5. 3. 1. 29. Kull anı cıları n kor uyu terci h et me sebepl eri ………. ……… 48

Tabl o 5. 3. 1. 30. Kor unun t erci h edil me sebebi il e kull anı m saati ni n

karşılaştırıl ması ………. ……… 49

Tabl o 5. 3. 1. 31. Kull anı cıları n kor unun çeşitli özelli kl eri nden me mnun

ol ma dur umu ………. ……….. 49

Tabl o 5. 3. 1. 32. Kull anı cıları n kor udaki t asarı m el e manl arı ndan

me mnuni yet dur umu ………... ……….. 50

Tabl o 5. 3. 1. 33. Kull anı cıları kor uda rahatsız eden fakt örler …………. …… 51

Tabl o 5. 3. 1. 34. Kor udaki yeşil alan bakımı nı n yet erlili ği durumu………… 52

Tabl o 5. 3. 1. 35. Kull anı cıları n kor uyu temi z bul ma dur uml arı ……….. 53

Tabl o 5. 3. 1. 36. Kull anı cıları n kor uda kendi ni güvende hisset me dur umu … 53

Tabl o 5. 3. 2. 1. Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı …….. ……. …….. 56

Tabl o 5. 3. 2. 2. Ci nsi yet ile kor unun t ercih sebebi ni n karşılaştırıl ması... … 57

Tabl o 5. 3. 2. 3. Anket e katılan kişileri n yaş dağılı mı …... ………. 57

Tabl o 5. 3. 2. 4. Yaş ile kor unun terci h sebebi ni n karşılaştırıl ması………… 58

Tabl o 5. 3. 2. 5. Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı ………….. …….. 58

Tabl o 5. 3. 2. 6. Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu …………. ………... 59

Tabl o 5. 3. 2. 7 Kull anı cıları n eğiti m duru mu il e kor unun haft a i çi – haft a

sonu kullanı m dur umunun karşılaştırıl ması ………. 61

Tabl o 5. 3. 2. 8. Anket e katılan kişileri n mesl ek dur uml arı …….……. …….. 61

Tabl o 5. 3. 2. 9. Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı …………. ………... 62

Tabl o 5. 3. 2. 10. Anket e katıl an ki şil eri n İst anbul’ da yaşadı kl arı süre ……… 63

Tabl o 5. 3. 2. 11. Anket e katılan kişileri n yaşadı kl arı se mt …………. ……… 64

Tabl o 5. 3. 2. 12. Kull anı cıları n hafta sonl arı nı değerl endir me dur umu …. ….. 65

Tabl o 5. 3. 2. 13. Kull anı cıları n kor uya gelirken kullandı ğı araç t ürü……….. 65

Tabl o 5. 3. 2. 14. Yaş ile kor uya hangi araçla geli ndi ği ni n karşılaştırıl ması … 67

Tabl o 5. 3. 2. 15. Kull anı cıları n kor uyu kullandı kl arı mevsi m…….. ……….. 68

Tabl o 5. 3. 2. 16. Kull anı cıları n kor uyu hafta içi – hafta sonu kullanma

(8)

Tabl o 5. 3. 2. 17. Ci nsi yet ile kor unun hafta içi-sonu kull anı m dur umunun

karşılaştırıl ması ………. ……… 69

Tabl o 5. 3. 2. 18. Yaş il e kor unun haft a içi- haft a sonu kull anı m dur u mu karşılaştırıl ması . ………. ………….. 69

Tabl o 5. 3. 2. 19. Kull anı cıları n kor uyu kullanma sı klı ğı ………. ……… 69

Tabl o 5. 3. 2. 20. Ci nsi yet ve kullanı cıları n koruyu kullanma sı klı ğını n karşılaştırıl ması ……….... ………. 70

Tabl o 5. 3. 2. 21. Yaş il e kull anı cıları n kor uyu kull anma sı klı ğı nı n karşılaştırıl ması ………. ……… 71

Tabl o 5. 3. 2. 22. Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde kor uda ol mayı terci h et me dur umu ….. ………. ……… 71

Tabl o 5. 3. 2. 23. Ci nsi yet ve kor unun günün hangi saatl eri nde kull anıl dı ğı nı n karşılaştırıl ması. ……… 72

Tabl o 5. 3. 2. 24. Yaş ve kor unun günün hangi saatleri nde kullanıl dı ğı nı n karşılaştırıl ması ………. 73

Tabl o 5. 3. 2. 25. Kull anı cıları n istendi ği nde kor uya ul aşı m dur umu ………. 73

Tabl o 5. 3. 2. 26. Kull anı cıları n kor uda geçirdi kl eri za man dur umu ... ……… 74

Tabl o 5. 3. 2. 27. Kull anı cıları n kor uyu kullanma a maçl arı …... ………. 75

Tabl o 5. 3. 2. 28. Kull anı cıları n kor uya kimi nl e gel di ği ….. ……… 75

Tabl o 5. 3. 2. 29. Kull anı cıları n kor uyu terci h et me sebebi ………. 76

Tabl o 5. 3. 2. 30. Kor unun t erci h edil me sebebi ile kull anı m saati ni n karşılaştırıl ması ……… 78

Tabl o 5. 3. 2. 31. Kull anı cıları n kor unun çeşitli özelli kl eri nden me mnun ol ma dur u mu ………….. ……….. 78

Tabl o 5. 3. 2. 32. Kull anı cıları n kor udaki tasarı m el e manl arı ndan me mnuni yet dur umu ……… 79

Tabl o 5. 3. 2. 33. Kull anı cıları kor uda rahatsız eden fakt örler ….. ………….. 80

Tabl o 5. 3. 2. 34. Kor udaki yeşil alan bakımı nı n yet erlili ği durumu . ……….. 81

Tabl o 5. 3. 2. 35. Kull anı cıları n kor uyu temi z bul ma dur uml arı ….………… 82

Tabl o 5. 3. 2. 36. Kull anı cıları n kor uda kendi ni güvende hisset me dur umu ... 83

Tabl o 5. 3. 3. 1. Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı ... ………. 86

Tabl o 5. 3. 3. 2. Ci nsi yet ile parkı n terci h sebebi ni n karşılaştırıl ması …... … 86

Tabl o 5. 3. 3. 3. Anket e katılan kişileri n yaş dağılı mı .. ………. 87

Tabl o 5. 3. 3. 4. Yaş ile parkı n terci h sebebi ni n karşılaştırıl ması ….. ……… 88

Tabl o 5. 3. 3. 5. Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı .. ……… 88

Tabl o 5. 3. 3. 6. Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu .. ………. 89

Tabl o 5. 3. 3. 7. Anket e katıl an ki şil eri n mesl ek dur u ml arı .. ………. 90

Tabl o 5. 3. 3. 8. Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı .. ………. 91

Tabl o 5. 3. 3. 9. Anket e katılan kişileri n İst anbul’da yaşadı kl arı süre ……... 93

(9)

Tabl o 5. 3. 3. 11. Kull anı cıları n hafta sonl arı nı değerl endir me dur umu ….. … 95

Tabl o 5. 3. 3. 12. Kull anı cıları n parka gelirken kullandı ğı araç t ürü ………... 95

Tabl o 5. 3. 3. 13. Yaş ile parka hangi araçla geli ndi ği ni n karşılaştırıl ması . … 97

Tabl o 5. 3. 3. 14. Kull anı cıları n parkı kullandı kl arı mevsi m ………. ………. 97

Tabl o 5. 3. 3. 15. Kull anı cıları nı n parkı hafta içi – hafta sonu kullanma

dur umu ………. ……… 98

Tabl o 5. 3. 3. 16. Ci nsi yet ile parkı n hafta içi-sonu kullanı m dur umu

karşılaştırıl ması ……… 99

Tabl o 5. 3. 3. 17. Yaş ile parkı n hafta içi-sonu kullanı m dur umu

karşılaştırıl ması ……… 99

Tabl o 5. 3. 3. 18. Kull anı cıları n parkı kullan ma sı klı ğı ….. ……….

99

Tabl o 5. 3. 3. 19. Ci nsi yet ve kullanı cıları n parkı kullanma sı klı ğı nın

karşılaştırıl ması ……… 100

Tabl o 5. 3. 3. 20. Yaş il e kull anı cıların par kı kull anma sı klı ğı nı n

karşılaştırıl ması ……… 101

Tabl o 5. 3. 3. 21. Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde parkt a ol mayı

terci h et me dur umu …………. ………. …… 101

Tabl o 5. 3. 3. 22. Ci nsi yet ve parkı n günün hangi saatleri nde kullanıl dı ğı nı n

karşılaştırıl ması ... ………. ……… 102

Tabl o 5. 3. 3. 23. Yaş ve parkı n günün hangi saatleri nde kullanıl dı ğını n

karşılaştırıl ması ……… 103

Tabl o 5. 3. 3. 24. Kull anı cıları n istendi ği nde parka ul aşı m dur umu ….. ……. 103

Tabl o 5. 3. 3. 25. Kull anı cıları n parkt a geçirdi kl eri za man dur umu ………… 104

Tabl o 5. 3. 3. 26. Kull anı cıları n parkı kullan ma a maçl arı .. ………. 105

Tabl o 5. 3. 3. 27. Par k kullanı cıları nı n parka ki minl e gel di kl eri . ……… 105

Tabl o 5. 3. 3. 28. Kull anı cıları n parkı tercih et me sebepl eri ……… 106

Tabl o 5. 3. 3. 29. Par kı n terci h edil me sebebi ile kullanı m saati ni n

karşılaştırıl ması ……… 108

Tabl o 5. 3. 3. 30. Kull anı cıları n parkı n çeşitli özelli kl eri nden me mnun ol ma

dur umu ………. ……… 108

Tabl o 5. 3. 3. 31. Kull anı cıları n par kt aki t asarı m el e manl arı ndan

me mnuni yet dur umu ……… 109

Tabl o 5. 3. 3. 32. Kull anı cıları parkt a rahatsı z eden fakt örler . ………. 110

Tabl o 5. 3. 3. 33. Par kt aki yeşil al an bakı mı nı n yet erlili ği dur u mu …………. 111

Tabl o 5. 3. 3. 34. Kull anı cıları n parkı te miz bul ma dur uml arı …….………… 112

(10)

ġEKĠ L LĠ STESĠ

Sayf a No ġekil 4. 1 : Ar aştır ma al anı nı n metropoliten kent büt ünü i çi ndeki

konu mu ………. 17

ġekil 4. 2 : Üs küdar-İst anbul nüf us gelişi mi …………. ……….. 18

ġekil 4. 3 : Üs küdar Bel edi yesi i dari böl ünüş haritası ……… 20

ġekil 5. 3. 1. 1 : Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı ………. 28

ġekil 5. 3. 1. 2 : Anket e katılan kişileri n yaş dağılı mı ……… 29

ġekil 5. 3. 1. 3 : Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı ………... 31

ġekil 5. 3. 1. 4 : Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu ……… 32

ġekil 5. 3. 1. 5 : Anket e katılan kişileri n mesl ek dur uml arı ………... 33

ġekil 5. 3. 1. 6 : Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı ………... 34

ġekil 5. 3. 1. 7 : Anket e katılan kişileri n İst anbul’da yaşadı kl arı süre ……... 35

ġekil 5. 3. 1. 8 : Anket e katılan kişileri n yaşadı kl arı se mt ….. ………... 36

ġekil 5. 3. 1. 9 : Kull anı cıları n kor uya gelirken kullandı ğı araç t ürü ………. 38

ġekil 5. 3. 1. 10 : Kull anı cıları n kor uyu kullandı kl arı mevsi m ……… 39

ġekil 5. 3. 1. 11 : Kull anı cıları n kor uyu hafta i çi – haft a sonu kull an ma dur umu ……….. 40

ġekil 5. 3. 1. 12 : Kull anı cıları n kor uyu kullanma sı klı ğı ……… 42

ġekil 5. 3. 1. 13 : Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde kor uda ol mayı terci h et me dur umu ………... ……… 43

ġekil 5. 3. 1. 14 : Kull anı cıları n istendi ği nde kor uya ul aşı m dur umu ………. 45

ġekil 5. 3. 1. 15 : Kull anı cıları n kor uda geçirdi kl eri za man dur umu………… 46

ġekil 5. 3. 1. 16 : Kull anı cıları n kor uya kimi nl e gel di kl eri ……….. 47

ġekil 5. 3. 1. 17 : Kull anı cıları n kor uyu terci h et me sebepl eri ... ……. ………. 48

ġekil 5. 3. 1. 18 : Kull anı cıları kor uda rahatsız eden fakt örler ….. ………….. 52

ġekil 5. 3. 1. 19 : Kor udaki yeşil alan bakımı nı n yet erlili ği durumu …. …….. 52

ġekil 5. 3. 1. 20 : Kull anı cıları n kor uyu temi z bul ma dur uml arı ………. 53

ġekil 5. 3. 1. 21 : Kull anı cıları n kor uda kendi ni güvende hisset me dur umu … 54 ġekil 5. 3. 2. 1 : Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı …….. ………... … 56

(11)

ġekil 5. 3. 2. 3 : Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı ….. ………. 59

ġekil 5. 3. 2. 4 : Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu ……… 60

ġekil 5. 3. 2. 5 : Anket e katılan kişileri n mesl ek dur uml arı ………... 61

ġekil 5. 3. 2. 6 : Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı ………... 62

ġekil 5. 3. 2. 7 : Anket e katılan kişileri n İst anbul’da yaşadı kl arı süre ……... 63

ġekil 5. 3. 2. 8 : Anket e katılan kişileri n yaşadı kl arı se mt ………. 64

ġekil 5. 3. 2. 9 : Kull anı cıları n kor uya gelirken kullandı ğı araç t ürü ………. 66

ġekil 5. 3. 2. 10 : Kull anı cıları n kor uyu kullandı kl arı mevsi m ……… 67

ġekil 5. 3. 2. 11 : Kull anı cıları n kor uyu hafta i çi – haft a sonu kull an ma dur umu ………. 68

ġekil 5. 3. 2. 12 : Kull anı cıları n kor uyu kullanma sı klı ğı ……… 70

ġekil 5. 3. 2. 13 : Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde kor uda ol mayı terci h et me dur umu …….. ………. 72

ġekil 5. 3. 2. 14 : Kull anı cıları n istendi ği nde kor uya ul aşı m dur umu ……….. 73

ġekil 5. 3. 2. 15 : Kull anı cıları n kor uda geçirdi kl eri za man dur umu ………... 74

ġekil 5. 3. 2. 16 : Kull anı cıları n kor uya kimi nl e gel di ği ……….. 76

ġekil 5. 3. 2. 17 : Kull anı cıları n kor uyu terci h et me sebebi ………. 77

ġekil 5. 3. 2. 18 : Kull anı cıları kor uda rahatsız eden fakt örler ………. 81

ġekil 5. 3. 2. 19 : Kor udaki yeşil alan bakımı nı n yet erlili ği durumu ………... 82

ġekil 5. 3. 2. 20 : Kull anı cıları n kor uyu temi z bul ma dur uml arı ……….. 83

ġekil 5. 3. 2. 21 : Kull anı cıları n kor uda kendi ni güvende hisset me dur umu … 83 ġekil 5. 3. 3. 1 : Anket e katılan kişileri n ci nsi yet dağılı mı ……… 86

ġekil 5. 3. 3. 2 : Anket e katılan kişileri n yaş dağılı mı ……… 87

ġekil 5. 3. 3. 3 : Anket e katılan kişileri n me deni dur uml arı ………... 89

ġekil 5. 3. 3. 4 : Anket e katılan kişileri n eğiti m dur umu ……… 90

ġekil 5. 3. 3. 5 : Anket e katılan kişileri n mesl ek dur uml arı ………... 91

ġekil 5. 3. 3. 6 : Anket e katılan kişileri n gelir dur uml arı ………... 92

ġekil 5. 3. 3. 7 : Anket e katılan kişileri n İst anbul’da yaşadı kl arı süre ……... 93

ġekil 5. 3. 3. 8 : Anket e katılan kişileri n yaşadı kl arı se mt ………. 94

ġekil 5. 3. 3. 9 : Kull anı cıları n parka gelirken kullandı ğı araç t ürü ………… 96

ġekil 5. 3. 3. 10 : Kull anı cıları n parkı kullandı kl arı mevsi m ……….. 97

ġekil 5. 3. 3. 11 : Kull anı cıları n parkı hafta içi – hafta sonu kull anma dur umu ………….. ……… 98

ġekil 5. 3. 3. 12 : Kull anı cıları n parkı kullan ma sı klı ğı ……… 100

ġekil 5. 3. 3. 13 : Kull anı cıları n günün hangi saatleri nde par kt a ol mayı t erci h et me dur umu ………...………. 101

(12)

ġekil 5. 3. 3. 14 : Kull anı cıları n istendi ği nde parka ul aşı m dur umu ………… 103

ġekil 5. 3. 3. 15 : Kull anı cıları n parkt a geçirdi kl eri za man dur umu …………. 104

ġekil 5. 3. 3. 16 : Kull anı cıları n parka ki minl e gel di kl eri ……… 106

ġekil 5. 3. 3. 17 : Kull anı cıları n parkı tercih et me sebepl eri ……… 107

ġekil 5. 3. 3. 18 : Kull anı cıları parkt a rahatsı z eden fakt örler ……….. 111

ġekil 5. 3. 3. 19 : Par kt aki yeşil alan bakı mı nı n yet erlili ği dur umu …………. 112

ġekil 5. 3. 3. 20 : Kull anı cıları n parkı te miz bul ma dur uml arı ………. 113

(13)

ÜS KÜDAR Ġ LÇESĠ’ NDEKĠ YEġĠ L ALANLARI N KULLANI MI NI N ve KULLANI CI LARI N ME MNUNĠ YET DERECELERĠ NĠ N

DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ: BÜYÜK ÇAMLI CA KORUS U, FETHĠ PAġ A KORUS U ve DOĞANCI LAR PARKI

ÖZET

Açı k ve yeşil al anl ar, planl a ma di si pli nl eri ve pl anl a ma yönünden değişi k anl a m taşı makt a, farklı ti pl ere ve i şl evl ere göre sı nıflandırıl makt adır. Açı k ve yeşil al anl ar; kentl eş me, endüstrileş me, yoğunl uk artışı sonucunda doğadan kop makta, doğayı boz makt a ol an i nsanı n doğaya yakı nl aş ması nı, kor uması nı, kull anması nı sağl ayan al anl ar ol arak tanı mlan makt adır.

Yapıl mış ol an bu çalış manı n a macı; açı k mekan kull anı cıları nı n me mnuni yet derecel eri ni n belirlenmesi dir. Ör nek ol arak seçilen Büyük Ça mlı ca ve Fet hi Paşa kor usu il e Doğancılar par kı nda yür üt ül en anket s or uşt ur ması aracılı ğı il e kull anı cıları n bekl entileri ve me mnuni yet derecel eri sapt anmaya çalışıl mıştır.

Çalış ma altı böl ümden ol uş makt adır. İl k böl ümde giriş kıs mı yer al maktadır. İ ki nci böl ümde, açı k ve yeşil alan kavra mları ele alı nmıştır.

Üçüncü böl ü mde, açı k mekan kull anı mına ilişki n araştır mal arı n değerl endiril mesi ne, kull anılan yönt e mler ve hedefl enen a maçl arı n i ncel enmesi ne çalışıl mıştır. Yabancı ül kel erde ve ül ke mi zde bu kapsa mda yapıl mış ol an çalış mal ardan bahsedilmi ştir. 20 yıl dan faza süredir, par kl ar, çocuk oyun al anl arı ve yaya yoll arı çok fazl a il gi çek mekt edir. Açı k al anlar i çi nde ka muya ait par kl ar en fazl a psi koloji k yarar sağl a makt adır. Bu açı k al anl ar kendi kull anı mları ve kull anı cıları na hi zmet et mek üzere pl anl anmakt adır.

Açı k al anl arı n geliş mesi par kl arı n ve caddel eri n kull anı mı il e direk ol arak orantılı dır. Ka mudaki de mografi k değişi kli kl er açı k ve yeşil al anl ardan yararı et kile mekt edir. Her yaşt aki i nsanl arı ve onl arı n kı sıtlı za manı nı düşünerek yeni al anl ar yaratıl malı dır, aynı za manda hayat standart alrı ndaki deği şi klikl er de düşünül meli dir. Kent sel rekreasyon a maçl arı na, sosyal deği şi kli kl er ve ol ayl ara eğili mleri il e karar veril meli dir.

Te mel i hti yaçl ar yeri ne bir çok özelli kl eri birli kte düzenl eyen ve i nsanl ar arası nda sosyal ilişki sağl ayan kent sel al anl ar, i nsanl arı n al gıl a mal arı na neden ol makt adır. Bu karışı k yapı i ki gr upt a t opl anmakt adır ve i nsanl arı fizi ksel ve zi hi nsel ol arak rahat sı z et mekt edir.

(14)

Bugün bu sist e mati k ol mayan çevrede şehirlere baktı ğı mızda, doğaya benzer pl anl ar ve i nsan hayatı bul a mayı z. İ nsanl ara sor gusuz baskı yarat an yapay nit eli kl er bul un makt adır. Şehirde yaşayanl ar bu çeşit bir yaşa m i çi n il gisi ni azalt makt adır. Bu for m, hayat st andartl arı nı doğr u bir şekil de yansıt arak mor al hazırl a makt adır.

Dör düncü böl ümde, çalışma al anı ol arak seçilen Üs küdar il çesi ni n Tür ki ye ve böl ge içi ndeki yeri, de mografik ve i dari yapısı yl a il gili açı kl a mal ar yapıl mış ve il çedeki me vcut yeşil alanl ar belirlenerek, ilçeni n yeşil siste mi değerl endiril miştir.

Üs küdar, İst anbul’un en yeşil ilçesi dir. Çok sayı da çocuk oyun al anl arı, spor al anl arı, çayır-fi danlı kl ar, kor ul ar, kor uya katılan al anlar ve mezarlı kl ar Üsküdar il çesi sı nırları nda yer al makt adır. Üsküdar t üm bu özelli kl eri gözönüne alı narak çalış ma al anı ol arak seçil miştir. Bununl a birli kt e Üsküdar yerl eşi m al anl arı i çi nde di na mi k bir böl ge nit eli ği ndedir. Ayrı ca kendi kendi ne hi z met eden f onksi yonel karakt eristi kl eri bul un makt adır.

Bu çalış mada Üs küdar’daki yeşil al anl ar nüf us-al an- kull anı m ilişkil eri ile ber aber değerl endiril miştir.

Beşi nci böl ümde, araştırma al anı ol an Üs küdar ilçesi nde t espit edil miş ol an i ki adet kor u ve bir adet se mt par kı nda, kor u ve par kları n kull anı mı ve kull anıcıları n bu al anl arla il gili gör üşl eri ni al mak üzere anket uygulan mıştır. Anketl er il e genel ol arak hal kı n il çedeki yeşil al anl arla il gili ne bekl edi kleri ve bu al anl ardan memnuni yet derecel eri değerl endiril meye çalışıl mıştır.

Üs küdar il çesi ndeki yeşil al anl arı n fi zi ksel dur uml arı ve yerleri ndeki değerl endir mel er ve açıkl a mal ar yapıl mıştır. Büyük Ça mlı ca kor usu, Fet hi Paşa kor usu ve Doğancıl ar parkı çalış ma al anı ol arak seçil miştir.

İki kor u ve bir adet semt par kı nda kull anı cılara 150 adet anket uygulan mı ştır ve ist atisti k pr ogra mı ol an SPSS ( PC) kull anıl mıştır.

Obj ektif veril er yeri nde direk ol arak t opl an mı ştır. Kull anı cıl arı n ci nsi yet, yaş, eğiti m, i ka met, medeni dur um, iş ve gelir bil gileri sor ularak, t opl anmıştır. Kullanı cıl arı n soyo de mogr afi k özellikl eri el de edil miştir. Di ğer çeşit obj ektif bil giler fi zi ksel çevrede yapıl mış ol an gözl e mler il e el de edil miştir. Pl an ve f ot oğraflar da obj ektif bil gil er dir.

Bu ör nekl er den t opl anan bil gil er SPSS ( PC) progr a mı nda anali z edil miştir. Sı klı k dağılı mı kullanıl mıştır. Verileri n ol uş ması nda çapraz tabl oda kullanıl mıştır.

Al tı ncı ve son böl üm ol arak i se genel değerlendir me, sonuç ve önerilere yer veril miştir. Yapıl mış ol an anket sor uşt ur mal arı sonucu el de edil en bil giler ı şı ğı nda kull anı cı me mnuni yeti değerl endiril miştir.

İl k ol arak Üsküdar il çesinde kull anıl mayan ve pl anl anmayan yeşil al anl ar kull anı cı özelli kl eri ne göre pl anl an malı dır. Ayrı ca Üsküdar sı nırları i çi nde çok sayıda kor u ve par kl ar bul un mas na r ağme n, Üs küdar il çesi nde ilçe hal kı na hi z met veren, hal ka ait se mt parkl arı eksi ktir.

(15)

THE EVALUATI ON OF THE USAGE OF GREEN AREAS and THE DEGREE OF PLEAS URE OF USERS’ Ġ N USKUDAR: BÜYÜK ÇAMLI CA

GROVE, FETHĠ PAġA GROVE and DOĞANCI LAR PARK SUMMARY

Open and gr een ar eas are cl assifi ed wi t h its f uncti ons. Open ar eas ar e places t hat have defi nit e charact heristi es of l and use li ke agricult ure, f orest and r ubber y on one hand and on t he ot her hand t hey ar e unconstruct ed pl aces i n or out of t heeit hy whi ch respond t he need of par k, gar den and, t he open pl aces functi on.

The t arget of t his st udy i s det er mi ni ng of t he pleasure of open areas’ users. The pl easure degree i s det ermi ned by questi onnaires whi ch made at Büyük Ça ml ı ca and Fet hi Paşa groves and also Doğancılar park.

The st udy i s f or med as si x chapt er. Ent rance has been expl ai ned at t he first chapt er. Open and green area concept s has been expl ai ned at t he second chapt er.

The pl easure of t he users fr o m t he gr een ar eas are exa mi ned i n t he t hird chapt er by st udyi ng t he ot her eval uati on st udi es made i n Tur key and abr oad.

Open s paces such as par ks, pl aygr ounds, mall s and pl azas have attract ed consi derabl e r esearch attenti on over t he past 20 years. Publi c par ks have been a mong t he most frequentl y pschol ogi cal benefits of open s pace use. These open s paces me nti oned above have been criti ci zed i n t he past as l ar gel y f aili ng t o ser ve t heir i nt ended uses and users.

The gr owi ng of t he open ar eas i s directl y pr oporti onal wit h t he usi ng of par ks, pl azas, street s and it pr ovi des behovi oral bill on it. The de mogr aphi c changes i n t he publi c effect s t he pr ofit from t he gr een and open ar eas. By t hi nki ng ever y age of peopl e and t heir spare times, ne w ar eas shoul d be cr eat ed, al so t he changes i n t he life st yl es shoul d be t hought. Ur ban r ecreati on f uncti ons s houl d det er mi ned by t he soci al changes and t endency i n event s.

Inst ead of basi c needs, t he ur ban ar eas t hat arranges wit h s o many f uncti ons and ma kes s oci al rel ati ons bet ween peopl e, so many ad monit or y i s f ound t hat peopl e have t o per cei ve. The compl exit y of t hese ad monit or y can be gr ouped i n 2 part s and t his di st ur b peopl e bot h physi call y and ment all y.

Today, when we l ook at t he citi es i n t hi s unsyst emati c envir on ment, we can not fi nd some pl ans t hat is si mil ar t o nat ure, and hu man’s life. The sit uati ons are i n artifici al qualit y t hat co mes i nt o bei ng wit h t he pr essure on peopl e wit hout a questi on. And t he cit y d well er reduce hi s i ntrest f or t hi s ki nd of livi ng. For m has t o pr epare mor al e gr ound f or feat ure wit h refl ecti ng t he life st andarts i n a correct way.

The anal yses of pr eparati on f or t he ar eas have r elati on wi t h ur ban ar ea ad monit or y shoul d not be abl e t o pr ovi de all t he necessiti es for usi ng ur ban areas.

(16)

At t he f ourt h chapt er, t he st udy ar ea, t he count y of Üs küdar, has been expl ai ned by it' s pl ace i n Tur key and t he r egi on, de mogr aphi c and ad mi ni strati ve struct ur e. The count y' s gr een s yst e m has been eval uat ed by det er mi nat e t he exi sti ng gr een ar eas i n t he count y.

Üs küdar i s t he most green count y of İst anbul. Playgr ounds, spor areas, meadows-nurseri es, gr oves, areas j oi ned t o gr ove and gr aveyar ds are exi sti ng i n t he boundar y of Üsküdar. Üsküdar has been chosen as t he st udy area due t o t hese charact eristics. İn additi on Üs küdar has a dyna mi c regi on qualit y i nsi de settled areas. Al so it has a functi onal charact eristi c whi ch i s ser vi ng t o it self and al so t o whol e cit y wi t h it' s l ocati on i n İstanbul metropolis and it' s physi cal charact eristics.

İn t his st udy, t he green areas i n Üsküdar have been eval uat ed wit h popul ati on-area-usage rel ati ons.

The pl easure of t he users fr o m gr een ar eas t hat wi ll support t o maki ng ai ms i n t hi s t hesi s st udy ar e sit uat ed i n fift h chapt er. Questionnaires have been appl i ed at t wo gr oves and one di stri ct par k t o get t he opi ni ons of t he users about t he usage of t hese areas at fift h chapt er.

The eval uati on and t he expl anati ons on t he physi cal conditi on and l ocati on of t he green areas i n Üsküdar has been expl ai ned. Büyük Ça mlı ca gr ove, Fet hi Paşa Gr ove and Doğancılar park are chosen as a case st udy.

150 i nquiri es are appli ed t o t he users of t hese t hree par ks and SPSS ( PC) whi ch i s a st atisti cal pr ogra m was used.

The obj ecti ve dat a have been coll ect ed directl y at t he pl ace. As ki ng s ur vey respondent t hei s sex, age, educati on, resi dence, marit al st at us, j ob and i nco me obj ecti ve i nf or mati on was gat hered. The soci o de mogr aphi c f eat ures of t he users wer e obt ai ned. The ot hers t ype of obj ecti ve i nf ormati on was coll ect ed as a r esult of t he obser vati ons made i n physi cal envir on ment. The pl an and phot ogr aphs of t he par k wer e t he obj ecti ve inf or mati on.

Inf or mati on coll ect ed fro m t he sa mpl e was anal yzed at SPSS ( PC). Fr equency di stri buti on was used. Cross t abul ati on t echni que was used t o treat t he dat a.

Ge ner al eval uati on, concl usi on and suggesti ons are expl ai ned at t he si xth and l ast chapt er. Users pl easure has been eval uat ed by t he results of t he questi onnai res. First of all t he unused and unpl anned green areas i n Üsküdar must be pl anned accor di ng t o t he users satisfacti on. And alt hough t here are t oo many gr oves and al so par ks i n t he bor ders of Üs küdar, t here are mi ssing di strict par ks i n Üsküdar whi ch bel ong t o Üsküdar’s peopl e.

(17)

1. GĠ RĠ ġ

Kentl eĢ me t üm yönl eriyl e çağı mızı n bel ki de en öne mli karakt eristi kl eri nden birisi dir. Ġçerisi nde bul unduğu muz yüzyıl, geliĢ miĢ ve geliĢ mekt e ol an t üm ül kel erde kentl eĢ meyi günün en öne mli ekono mi k ve sosyal sorunl arı arası na sokmuĢtur. Tür ki ye, özelli kl e 1950’den sonra hı zlı bir kentl eĢ me süreci ne gir miĢ, baĢta Ġst anbul ol mak üzere bazı büyük kentl eri mize aĢırı göç nedeni yl e, nüf us hı zla art maya baĢl a mıĢtır. Göçl er ve sanayil eĢ me, kırsal alanl a kent nüf usunun dengesi ni deği Ģtir miĢ, kentl erdeki bu ol umsuz büyü me fi ziksel, sosyal, ekono mi k ve psi kol oji k sorunl arı da beraberi nde getir miĢtir. Kentl ere ol an aĢırı göç, nüf us artıĢı ve buna bağlı ol arak meydana gelen çar pı k kentl eĢ me, kent hal kı üzeri nde aĢırı bir rahat sı zlı k ve baskı yarat mıĢtır.

Sanayil eĢ me kentl eĢ meni n hı zı nı artır mıĢtır. Yerl eĢi m bi ri mleri ni n kurul ması ve me vcut konutl arda nüf usun art ması il e kentl eĢ me kendi si ni göst er miĢtir. Bu döne m içerisi nde ort aya çı kan sağlı ksı z geliĢ meyi engelle mek i çi n kent pl anl a ması na öne m veril meye baĢl an mıĢtır. Bu ol umsuz ve sağlı ksı z yaĢa m koĢulları nı çözü ml e me çalıĢ mal arı nı n t e meli nde, kentsel mekanda açı k al anl ara daha fazl a i hti yaç ol duğu kanı sı ol uĢ muĢt ur.

Kent sel çevrede daha i yi yaĢa m koĢull arı sağl a mak üzere, açı k al an pl anl aması i çi nde i nsan- doğa peyzaj bağl antısı nı n öne mli bir hal kası ol an yeĢil al anl ara ayrı bi r öne m ver mek gerek mekt edir. Kentl erde yer al an ve i nsanl ar i çi n psi kol oji k ve fi zyol oji k öne m t aĢı yan kent sel açık al anl arı n t ari hi, yerl eĢim biri mleri ni n t ari hi kadar eski dir. Geç mi Ģt en günü müze t opl uml arı n yaĢa m bi çi mine, kült ürüne göre par klar ve yeĢil al anl ar fonksi yonel farklılı kl ar göst er miĢl erdir.

Ġnsanl ar daha güzel kentler, daha sağlı klı yaĢanabilir çevrel er yarat mak, hem fi zi ksel he m de r uhsal i hti yaçl arı nı karĢıla mak i çi n her döne mde doğayl a büt ünl eĢ mek, yeĢille i ç i çe ol mak i st e miĢlerdir. Bu i st eği n gerçekl eĢ mesi, Ģehirsel mekan i çerisi nde yer al an açı k al anl ardan faydal anılarak sağl anabilir. Kent i nsanı nı n t e miz hava kadar, gez me, di nl en me, seyr etme ve zevk al ma gi bi rekreatif ve est eti k doğal i hti yaçl arı var dır. Bu i hti yaçl arı n karĢılanması bakı mı ndan da yeĢil al anl arı n öne mi büyükt ür.

(18)

Me vcut kentsel al anda, yeĢil al anl arı n öne mi konusunda yapıl an çalıĢ malara göre, yoğun trafi k, gür ült ü ve kal abalı k i nsanda sürekli gerili mlere neden ol makt adır. YeĢil me kanl ara git mek ise i nsanl arı rahatlat makt a ve çalıĢ ma veri mini artır maktadır. Açı k al anl ar çeĢitli al an kull anı mını kapsar. Yer yüzü doğal veya kült ürel bir peyzaj kaynağı dır. Doğal peyzajlar; doğal yaĢa m al anl arı nı, ır makl arı, körfezl eri, göll eri, okyanusl arı, t epel eri, dağları, vadileri, kayalı kl arı, çölleri ve değiĢi k bil eĢenleri i çerir. Ġnsan yapı sı peyzajlar; rezervuarl ar, av sahal arı, çiftli kl er, meyve bahçel eri, par kl ar, sarayl ar, bahçel er, golf sahal arı, mezarlı kl ar ve benzeri alanl arı içerir.

Açı k yeĢil al anl arla ilgili politi kal ar, geliĢ miĢ batı siste mleri ör nek alı narak ol uĢt urul ması na karĢı n günü müzde çeĢitli nedenl erden dol ayı hedefl enen yeri ni bul a ma mı Ģtır. Bunun sebebi ol arak da; uygul ana mayan yasal pl anl a ma süreçl eri, bili nçsi zli k, spekül asyonl ar, çeĢitli nedenl erden dol ayı uygul anmayan pl anl a ma modell eri gi bi ol gul ar sayıl abilir. Pl anl a ma sist emi ül ke mi zdeki kent sel geliĢ meni n odağı na yerl eĢtiril medi ği sürece, ka musal kull anıma ait açı k al anl arla il gili sor unl ar çözü msüzl üğünü deva m ettirecektir.

Topl uml ar, özelli kl e günü müz t opl uml arı durağan değil dir. Kült ürel, ekono mi k, sosyal, politi k, coğrafi, t eknol oji k ol uĢuml ar t opl uml arı sürekli bir deği Ģi me it mekt edir. Topl umun değerl eri ni, anl ayıĢları nı ve buradan doğan i hti yaçl arı, belli kriterlere bağlı ol arak kamu t arafı ndan belirlenen st andartlarca sağl anmalı dır.

Kull anı cıları n i st ekl eri ni ve beğenil eri ni yansıtan, a maçl arı na daha uygun t asarl an mı Ģ kent sel mekanl ar, i çerdi ği donatıları, duyul an est eti k kaygı sı, kull anı cıl arı ve kült ürüyl e büt üncül, yeni bir kentsel t asarı m anl ayı Ģı yl a gerçekl eĢebilir. Bu nedenl e bireyl er üzeri nde ol uml u psi kol oji k et ki bırakacak yapıl aĢ ma mı Ģ kentsel me kanl arı n tasarı m aĢa ması nda bir takı m fi zi ksel uyarı cılar karĢısı nda geliĢ me gösteren veya davranıĢl arı nı n bili nmesi ve mekanı n birbiri ni ta ma ml ayı cı nit eli kt eki est eti k ve iĢlevselli k boyutl arı nda değerl endirilerek, kullanı cı me mnuni yeti ni n sağl an ması gerek mekt edir.

Bu çalıĢ manı n ana a macı; açı k mekan kull anı cıları nı n me mnuni yet derecel eri ni n belirlenmesi dir. Ör nek ol arak seçilen Büyük Ça mlı ca ve Fet hi PaĢa kor usu il e Doğancılar par kı nda yür üt ül en anket sor uĢt ur ması aracılı ğı il e kullanı cıları n bekl entileri ve me mnuni yet derecel eri sapt anmaya çalıĢıl mıĢtır.

(19)

Bu a maçl a t ez çalıĢ ması nı n giriĢ böl ümünden sonra yer al an i ki nci böl ü mde kull anı cıları n gereksi niml eri ne cevap verecek ol an açı k ve yeĢil alan kavra mı açı kl andı kt an sonra bunları n çalıĢ manı n ana konusunu ol uĢt urna yeĢil al an ti pl eri tanı mlan mıĢ ve içer mesi gereken donatılar belirtilmi Ģtir.

ÇalıĢ manı n üçüncü böl ümünde bu al anl arı kull anan ki Ģileri n beklentileri ve kull andı kl arı al anl ardan me mnuni yet dur uml arı ile il gili ol arak yapıl mıĢ olan ul usl ar arası ve ul usal çalıĢ mal ar incel enmiĢtir.

Dör düncü böl ümde çalıĢma nı n ör nekl e m al anı ol arak seçilen Üsküdar il çesi ni n yeĢil al an dur umu belirlendi kten sonra, beĢi nci böl ümde Üsküdar’ı n yeĢil al anl arı i çi nden seçilen üç al anda yapılan anket çalıĢ mal arı nı n sonuçl arı değerl endiril miĢtir.

Al tı ncı ve son böl ümde i se büt ün çalıĢ manı n genel bir değerl endir mesi yapıl arak sonuçl ar çı karıl maya çalıĢıl mıĢ ve çı kan sonuçlar doğr ult usunda yeĢil al anl arı n kull anı mı ve kull anı cıların değerl endir mel eri ne bağlı ol arak bazı öneriler yapıl mıĢtır.

(20)

2. AÇI K VE YEġĠ L ALANLAR

2. 1 Açı k Al an Kavra mı

Açı k al an, gerek bir arazi kull anma özelli ği ne sahi p (t arı m, or man, f unda, göl v. b.), gerekse belirli iĢlevl ere cevap veren ( par k, bahçe, meydan, gezi nti yerl eri v. b.) kent içi ndeki veya dı Ģı ndaki inĢa edil me mi Ģ boĢ al anl ardır. ĠĢl evsel açı dan el e alı nan açı k al anl ar; boĢ al anl ar (i nĢa edil me mi Ģ al anl ar) ve yeĢil al anl ar (fizi ki yönden açı k ol mayan fakat iĢl evl eri yönünden açı k ol an al anl ar) dır. Fi zi ki açı dan el e alı nan açı k al anl ar ise deva mlı ve belirlenmiĢ hi çbir kull anı ma açıl ma mı Ģ fakat geçi ci birçok iĢlevl eri ( oyun, sergi, pazar yeri, meydan v. b.) yerine getiren boĢ al anl ardır ( Yıl dı zcı, 1982).

Açı k al anl ar, kent i çi ve kırsal karakt erdeki yerl eĢmel er de, i nsanl arı n veya t opl umun çeĢitli rekreaktif i hti yaçları i çi n yararlandı kl arı, çoğunl ukl a yeĢil el e manl arı n yer al dı ğı küçük büyük yüzeyl er ve boĢl ukl ardır. Açı k al anl ar, özelli kl e yeĢil al anl ar, kent sel dokul ar i çi n, i nsanl arı n nefes alı p ver di kleri or ganl arı ol arak kabul edilirler ( Pa may, 1978).

Kent i çi ndeki ve dı Ģındaki yeĢil al anl arı n, kent mer kezi ndeki uzaklı kl arı na, çevresi ni n yoğunl uğuna, arazi yapı sı na, j eol ojik ve hi dr ol oji k özelli kleri ne göre farklılı k göst eren 3 ana değiĢi k i Ģl evl eri var dır. Bunl ar; rekreasyon, ekol oji k ve arazi or gani zasyonu iĢlevl eri dir ( Yıl dı zcı, 1982).

2. 2 YeĢil Al an Kavra mı

Bi r kent sadece yapıl ardan ve i nsan hareketleri nden ol uĢ maz. Öyl e koĢull ar yaratıl malı dır ki, hayat sadece yaĢanabilir değil, yaĢa maya değer ol sun. Bu i se çeĢitli donatı mları gerektir mektedir. Bunl ardan en öne ml isi ise yeĢil al anl ardır. YeĢil al anl ar bugün, bir dekor ol duğu kadar, gün geçti kçe yoğunl aĢan kent ort a mı nı n, i nsan sağlı ğı içi n hayatsal öne mi ol an bir öğesi ol arak bakıl maktadır ( Yıl dı zcı, 1984).

(21)

Yerl eĢ mel er geliĢti kçe, nüf us yoğunl uğu arttı kça bi yol oji k düzen deği Ģ mekt e, fonksi yonel al anl ar il e tabi at al anl arı arası ndaki denge bozul makt adır. Özelli kl e ĢehirleĢ miĢ al anl arda sol unu m or ganı vazifesi gör düğünden büyük öne m kazan makt adır. YeĢil al anl ar, bir yerl eĢ me i çi n en öne mli kaynakl ardır. YerleĢ meni n nüf us ve al anca büyü mesi yeĢili n al eyhi nedir. Oysa ki, yerl eĢ me üzerinde yeĢili n ol uml u et kisi gözönüne alı narak düzenl e mel eri n yapıl ması gerek mekt edir ( Çeti ner, 1991).

Ġnsanl arı n çeĢitli a maç ve gereksi ni mleri ni karĢıladı ğı fi zi ksel çevreni n, çağı mız yaĢantısı ndan baĢka, geleceği n t opl um düzeni ni ol uĢt ur ması nda da büyük et ki si var dır. Bu nedenl e çevre ve doğal kaynak üzeri ndeki deği Ģi k kull anıĢl arın, yal nı zca yaĢayan i nsanl ar açısı ndan değil, gel ecek kuĢaklar yönünden de el e alı nması gerekir ( Aksoy, 2001).

YeĢil Al an Ti pl eri:

YeĢil al an ti pl eri yeĢil dokunun veya kent dokusunun ege men karakt er taĢı ması na göre kent i çerisi ndeki yeĢil al anl ar ve doğal yeĢil al anl ar ol mak üzere i ki gr uba ayrıl makt adır.

A -- Kent Ġçi ndeki YeĢil Al anl ar

YaĢ, kült ür, mesl ek, sosyal ve ekono mi k durumları na göre farklı ol an i nsan t opl ul ukl arı, yeĢil al an gereksi ni mi bakı mı ndan da f arklılı k göst er mekt edirler. Bu nedenl e, çeĢitli i nsan grupl arı nı n deği Ģi k yeĢil alan gereksi ni mleri, kentlerde çeĢitli ti pt e yeĢil al anl arı n doğması na neden ol muĢt ur. YeĢil al an ti pl eri, et ki al anl arı ve iĢlevl eri ne göre, bi na düzeyi nde, il köğreti m ünit esi düzeyi nde, mahalle düzeyi nde ve kent düzeyi nde ol mak üzere dört grupt a i ncel enecektir ( Yıl dı zcı, 1982).

- Bi na Düzeyi nde YeĢil

YeĢil al anl arı n t e mel biri mi bi na düzeyi nde el e alı nmakt adır. Bi na düzeyi nde yeĢil bi naya büt ünl ük kazandır makt adır. Bi na ünit esi düzeyi nde yeĢil, bi nanı n ön, ar ka ve yan bahçel eri ndeki yeĢil al anl ardır. ( Yıl dı zcı, 1982).

Kent nüf usunun çeĢitli nedenl erle art ması sonucunda, sosyo-ekono mi k ve kült ürel düzeyl ere göre ol uĢt urulan bi na düzeyi ndeki yeĢil al anl arda yer al an f onksi yon ve donatıları n yet erli mi kt arlarda ol ması; ki Ģileri n rekreaktif i st ekl eri ni gerçekl eĢtirebil me ve kent ekol ojisi açısı ndan aranıl an niteli kl erdir ( Er de m, 1994).

(22)

- Ġl köğr eti m Ünit esi Düzeyi nde YeĢil

Bu düzeydeki yeĢil al anları n, al ansal büyükl üğü mi n. 15 ha, yoğunl uğu i se max. 350 ki Ģi/ ha’dır. 700- 1000 konut u ve 3500- 5000 nüf usu öngören bu biri mde okul bahçesi ile ko mbi ne edil miĢ bir oyun ve çocuk bahçesi öneril mekt edir. Bu biri m i çi nde t ek konut ve apart man bahçel eri, yol ağaçl andırmal arı, ref üjl er ve konut gr upl arı arası ndaki oyun al anl arı nı da içer mekt edir ( Yıl dı zcı, 1982).

Çocuk Oyun Al anl arı:

Çocuk oyun al anl arı nı n tesisi nde, üzeri nde dur ulması gereken bazı esaslar var dır. Belirli yaĢt aki çocukl arı n ort ak arzul arı nı, oyun ve eğl enme açısı ndan sahi p ol dukl arı özelli kl eri di kkat e alma k gerek mekt edir. Tesis edil di ği mekanı n t ehli kesi z, gür ült üsüz, güneĢli ol ması ve yeĢil bir kuĢakl a sarıl mıĢ ol ması gereklidir. Oyun al anl arı nı yeĢil alanl arl a sı nırlandır mak uygundur ( Pa may, 1979).

Çocuk oyun al anl arı, çocukl arı n yaĢ gr upl arı na göre belirlenen oyun oyna ma istekl eri ne ve yet enekleri ne cevap verebilecek nit eli kt e oyun el ema nl arı yl a donatıl mıĢ, mot orl u t aĢıt t rafi ği nden t a ma men arı ndırıl mıĢ bir böl gede, güvenli bir Ģekil de oyun oynayabilmel eri i çi n t asarlanmıĢ ve düzenl enmiĢ al anl ardır ( OdabaĢı, 1997).

Çocuk bahçel eri, çeĢitli yaĢ gr upl arı ndaki çocukl arı n oyun eğili mleri ne ve yet enekl eri ne uygun Ģekil de donatıl malı dır. Bunl ar üç gr upt a t opl anabilir ( Yıl dı zcı, 1982);

- 0- 3 yaĢ arası ndaki çocuklar i çi n oyun al anı - 4- 7 yaĢ arası ndaki çocukl ar i çi n oyun al anı - 8- 15 yaĢ arası ndaki çocukl ar i çi n oyun al anı - Ma hall e Ünit esi Düzeyi nde YeĢil

Ma hall e ünit esi düzeyindeki yeĢil al anl ar; mahall e par kl arı, spor alanl arı ve me ydanl ardan ol uĢur. 15000 ki Ģili k nüf us büyüklüğü ve mi ni mu m 45 ha. ’lı k al anı kapsar ( Yıl dı zcı, 1982).

(23)

Mahall e Parkl arı:

Hal ka açı k yeĢil al anl arın en küçük el e manl arı ndan ol an mahall e par kl arı, daha çok geçiĢ yeri ol arak kull anıl makt adır. Mini mu m 8 dekar ol ması gereken mahall e par kl arı nı n et ki al anı 800 m.’ yi geç mez. Her çeĢit i nsanı n, çocuğun ve yaĢlıları n günl ük rekreasyon gereksi ni mleri ni karĢılayabilecek bir donatı mı i çermeli dir. Bir ma hall e par kı herĢeyden önce yaĢanabilir ol malı, zi yaret çiler i çi n burada di nl eneceği, eğl eneceği, seyredeceği me kanl ar yaratıl malı dır (Yı l dı zcı, 1982).

Ma hall e par kı nı n yeĢil mekanı i çi nde ot ur ma, di nl enme ve manzara seyret me yerl eri ni n yanı sıra, masa t enisi, mi ni satranç, dama gi bi masa ve yer oyunl arı yeĢil me kanı n uygun yerl erinde öngör ül erek hal kı r ekreasyon kült ürüne yönelti ci fonksi yon al anl arı dır. Büfe, çayhane, t uval et gi bi açı k ve kapalı haci mleri bul unan tesisler kull anı cı nı n gastrono mi k gereksi ni mleri ni karĢılayan donatı m çeĢitleri ol arak ma hall e parkı içerisi nde yer al malı dır ( Genli, 1990).

Spor Al anl arı:

Spor al anl arı sadece sporcul arı n antre man ve oyunl arı na hi z met eden bir yer ol mayı p, onl arı n ailel eri ni n de deva m etti ği bir spor mer kezi ve di nl enme yeri ol arak veya bir okul donatı mı i le birli kt e düĢünül meli dir. Günü müzde ort al a ma 15000 ki Ģi ol arak kabul edil en mahalle ünit esi nde bir f ut bol, atletiz m, yüz me havuzu ve spor al anı bul unul malı dır ( Yıldı zcı, 1982).

- Ke nt Ünit esi Düzeyi nde YeĢil

Yerl eĢ mel er nüf usça büyüdükçe ve yapı yoğunluğu arttı kça yeĢil al an gereksi ni mi büyü meye baĢl ar. Kent düzeyi ndeki yeĢil al anl ar, et ki al anı iti bari yl e büt ün bir kent hal kı na hi z met edecek büyükl ük ve iĢlevl ere sahi ptirler ( Yıl dı zcı, 1982).

Şehi r Parkl arı:

ġehir par kl arı, mahall e par kl arı ndan daha büyük bir çerçevede kent hal kına fi zi ksel, psi kol oji k ve sağlı k yönünden öne mi ol an, bazı grup el e manl arı yl a donatılmı Ģ büyük yeĢil al anl ardır. YeĢil al an st andartları na göre ki Ģi baĢı na 10- 40 m2’li k al an hesapl anmakt adır. Buna göre kenti n büyükl üğü, nüf usu gi bi et kenl ere göre bir Ģehir par kı 40- 400 ha.’lı k bir alana sahi p ol malı dır ( Çetiner, 1991).

(24)

Spor Tesis Al anl arı:

Spor t esis al anl arı Gençlik ve Spor Bakanlı ğı’nı n soruml ul uğunda, lisanslı a mat ör ve pr ofesyonelleri n yararlanabil eceği, kull anı m i çin üyeli k gerektiren al anl ar dır. Bu al anl arı n bakı mı ve or gani zasyonu düzenli ol arak yapıl makt adır. Vol eybol, basket bol, ve f ut bol un dıĢı nda atı cılı k, bi ni cili k, su sporl arı ve sal on sporl arı gi bi farklı karakt erdeki sporl arı yapma i mkanı vardır (Aksoy, 2001).

B -- Doğal YeĢil Alanl ar - Böl ge Parkl arı

Kent ve kasabal ar arasında, böl ge hal kı nı n park i hti yaçl arı nı, ya daha önce t esis edil miĢ veya doğal ol arak mevcut ol an bir or man, peyzaj açısı ndan pl anl anarak par k hali ne getirilebilir. Bunl ara böl ge par kı adı veril mekt edir. Bu par kl ar 15- 25 m2’li k bir

çevreni n i hti yaçl arı nı karĢılayabil di kl eri gi bi, özelli kl e i ç ve dı Ģ t urzi m gayesi yl e de öne mli fonksi yonl ar içerebilirler (Pa may, 1979).

Böl ge par kl arı, kent çevresi nde doğal ort a mı n haki m ol duğu kır ve or manlarda t esis edilirler. Böl ge par kl arı, daha çok kor u ma a maçlı ol makl a beraber, değiĢik eğl ence, oyun ve spor al anl arı nı da i çer meli dir (atla gezi nti yerl eri, sergi bahçel eri, doğal bit ki köĢel eri vb). Bu eğl ence ve canlılı k el e manl arı çevre peyzajı il e bir uyu m sağl a malı dır ( Yıl dı zcı, 1982).

- Mi lli Parkl ar

Mi lli par kl ar, ül kel eri n bit ki ört üsü ve faunası ile, zengi n or ografi k yapısı ve özel arazi morf ol ojisi ile, peyzaj serileri ve t abl ol arı il e, prehist ori k ve ar keol oji k sanat artı kl arı ile, sahal arı kapsa makt adır ( ör neği n, step, çöl, buzull ar, göll er, kayzerl er, tari hi eserler, kalı ntılar, dağ, vadi, kayal ar vb al anl ar ul usal par kl arı n konusunu ol uĢt ururlar). Milli par kları n t esis fi kri, bakir doğayı ve or manl arı t ahri pl erden kor uma düĢüncesi nden doğ muĢt ur ( Yıl dı zcı, 1982).

(25)

3. KULLANI CI LARI N YEġĠ L ALANLARDAN ME MNUNĠ YETĠ

Ül ke mi zde gi derek art an düzensi z ve yoğun kentleĢ me hareketleri, beraberi nde r ahat ve güzel bir çevrede yaĢa ma i st eği getir miĢtir. Kentlerde hı zlı bir değiĢim s ür eci ni n yaĢan ması ve bunun fi ziksel mekana yansı ması, sağlı ksı z çevrel er yarat ma bi çi mi nde ol ması dır. Çevre kalitesi ni n i se, açı k al anl arı n düzenl enmesi il e yakı ndan iliĢkisi var dır. Bu nedenl e, kent sel açı k mekanl arı n arttırıl ması, ayrı ca kentlerde köt ü koĢulları n ort adan kal dırıl ması i çi n açı k mekanları n düzenl enmesi gerek mekt edir. Tü m bunl ar nedeni il e, bir açı k al an düzenlen mesi nde kull anı cıların t avır ve değerl endir mel eri ni sapt ama k gerekmekt edir ( Atasoy- Tur ut han, 1991).

Geç mi Ģt en günü müze açı k hava rekreasyonu ve a maçl a kull anılan yeĢil al anl ar irdel endi ği nde, za man i çi nde bu al anl arı n küçül düğü ve ko mpli ke bir yapı kazan mı Ģ ol duğu gör ül müĢt ür. YeĢil al anl ara ol an i hti yaç t ari hi n her devri nde kendi si ni göst er miĢtir ( Ar da, 1997).

Açı k al anl arı n ve rekreasyon hi z metl eri ni n kent i nsanı nı n çeĢitli yaĢ grupl arı nı n yapıl arı na, özelli kl eri ne ve arzul arı na uygun düĢecek Ģekil de ayrı ayrı veya t opl u ol arak cevap ver mesi isten mekt edir. Bu hi z metl eri ni yeri ne getirirken, açı k al anl ar, aki vite ci nsi ne göre veya akti viteye katılacak i nsanl ar i çi n yet erli geniĢli k, sayı ve kur ul uĢt a ve ul aĢılabilir ol mal arı gerekmekt edir ( Aksoy, 1994).

Kent sel ort a mlardaki fi zi ksel ve sosyal kökenli uyarı cılar bireyl eri n mekanı daha est eti k, ferah, huzur verici, rahatlatıcı gi bi ol uml u nit eli kt e al gılayıp, ondan hoĢnutl uk duy mal arı nı ve beni mseyebil mesi ni sağl ayabil meli dir. Bu da sosyo-psi kol oji k gereksi ni mleri göz önünde bul undur mayı gerekli kılar.

Bu nedenl e bireyl er üzeri nde ol uml u psi kol oji k etki bırakacak yapıl aĢ ma mıĢ kent sel me kanl arı n tasarı mı aĢaması nda,

 Boyut  Renk  Doku  Gür ült ü

(26)

gi bi fi zi ksel uyarı cıl ar karĢısı nda geliĢ me göst eren veya davr anı Ģl arı nı n bi li nmesi ve me kanı n birbiri ni t a ma ml ayı cı nit eli kt eki esteti k ve i Ģl evselli k boyutl arı nda değerl endirilerek, kull anı cı hoĢnutl ul uğunun sağl anması gerek mekt edir ( Akt ür k, 1992).

Kull anı cıları n i st ekl eri ni ve beğenil eri ni yansıtan, a maçl arı na daha uygun t asarl an mı Ģ kent sel mekanl ar i se i çer di ği donatıları, duyul an est eti k kaygı sı, kull anı cıl arı ve kült ürüyl e büt üncül, yeni bir kent sel t asarı m anl ayıĢı yl a gerçekl eĢebilir. Bu da tasarı mcı, psi kol og, sosyol og, kull anı cı ve yerel yöneti m i Ģ birli ği, belli bir t asarı m politi kası ve buna eĢli k edecek yasa ve yönet melikl eri gerekli kılar.

3. 1 Ar aĢtı r ma Çalı Ģ mal arını n Ġncel en mesi

3. 1. 1 Ya bancı Ül kel er de Yapılmı Ģ Ol an ÇalıĢ mal ar

Tari h boyunca i nsanl ar, doğal çevreye özel bir il gi göst er miĢl erdir. Özel bahçel er, asal et ve zengi nli ği n si mgesi ol arak, Ģehir dı Ģı ndaki yerl eĢi mlere r uhsal ol arak uzun süre hi z met et miĢl erdir.

Bu böl ümde, açı k mekan ol gusunun di ğer ül kel erdeki dur umu, al gılama bi çi mi, kull anı cıları n davranıĢları gi bi konul arı n i ncel endiği araĢtır mal ar özetlenecektir. Abit a R. Nager il e Wally R. Went wort h ( 1978) çalıĢ mal arı nda, anket, davranıĢsal harita ol uĢt ur ma, katılımcı yı gözl e me yönt e mleri kull anıl mıĢtır. Bu yönt e ml erl e par kl arı n kull anılı p kullanıl madı ğı nı n, yaĢ, ci nsi yet e göre de hangi akti vit el eri n kull anıl dı ğı sapt anmaya çalıĢıl mıĢtır. Par k 21 böl geye ayrılarak davranı Ģ haritası ol uĢt urul muĢ, anket f or mu par k i çi nde kull anı cılarla yüzyüze uygulanmıĢtır. Ar aĢtır ma sonucunda, bil gi t opl a mak i çi n birçok yönt e m il e di ğer çevre araĢtır macıları nı n tasarımı ndan yararlanacağı belirtil miĢtir ( Rager- Went wort h, 1978). Her bert W. Schr oeder ile L. M. Anderson’ un (1984) yaptı kl arı çalıĢ ma, kentsel rekreasyon al anl arı nda ki Ģisel güvenli ği n algıl anması üzeri nedir. 17 al anda fot oğraflarla değerl endirme yapıl mıĢtır. Par k özelli kl eri geliĢti ği ve al gılama kalitesi yüksek ol duğu za man, al gılanan güvenli k düzeyi de müke mmel ol makt adır ( Schr oeder- Anderson, 1984).

(27)

Ray Hut chison ( 1987) çalıĢ ması nda et ni k ve ırksal gr upl ar arası ndaki akti vite ti pi ni ort aya çı kar mayı a maçla mıĢtır. Ar aĢtır mada Chicago’ nun onüç se mt ve böl gesel par kı nda beyaz, si yah ve Ġspanyol kökenli i nsanl arı n rekreasyonel ve boĢ zama nl arı nı değerl endir me faali yetleri gözl e mlen miĢtir. Yapılan gözl e ml er sonunda et ni k ve ırksal gr upl ar arası ndaki akti vite ti pi, ayrı ca bireysel akti vitelere katılım or anl arı belirlenmiĢtir. Ar aĢtır ma sonucunda t ek ki Ģilik akti viteleri n beyazl ar arası nda, akranl ardan ol uĢan gr upları n si yahl ar arası nda, kar ma gr upl arı nda Ġspanyol kökenli i nsanl arı n arası nda yaygın ol duğu tespit edil miĢtir ( Hut chison, 1987).

Mar garet Pl att Jendrek ( 1988), çalıĢ ması nda yetiĢki nl er il e gençl er arası ndaki rekreasyonel davranıĢ farklılı kl arı nı belirle meye çalıĢ mıĢtır. Bu çalıĢ mayı i ki farklı böl gede uygul a mıĢtır. Hazırlana sor ul ar post a il e ki Ģilere gönderil miĢtir. % 41 kadar ki Ģi den gel en cevapl ar Chi -kare yönt e mi kull anıl arak i ki gr up arası ndaki iliĢki i ncel enmeye çalıĢıl mıĢtır. Bu yönt e m il e st andartize edil miĢ iliĢkiler bi ze t abl odaki en güçl ü ve en zayıf iliĢki yi belirle me mi ze ol anak sağl ar. Sonuçt a gençl er, çocukl ar ile çocukl u ail el eri n daha çok par kı kull andı ğı ortaya çı kmıĢtır. Bu da beraberi nde par kı ki m i çi n i nĢa edeceği z sor usunu günde me getir mekt edir. Eğer kull anı cıl ar çocuk ve gençl er ol acaksa, gençl eri n hoĢl andı ğı, onl ara ait akti vitel eri n ol duğu ve sadece t asarı m aĢa masında onl arla il gili akti viteleri n ol ması gerekti ği üzeri ne tartıĢıl malı dır. Sonuç ol arak bu çalıĢ ma, par kı n esas kull anı cısı nı n ki m ol duğunu bul maya yöneli k bir çalıĢma dır (Jendrek, 1988).

Ant ony Har vey il e R. Br uce Hull ( 1989) çalıĢ mal arı nda i se; Ci cu mpl ex etki modeli kull anılarak i nsanl arı n çevresel et kileri, i ki ana eksen üzeri nde bul unan me mnunl uk ve farkı nda ol ma sıfat çiftleri yl e değerl endirilmi Ģtir. Bu model il e çeĢitli Ģehir mer kezi dı Ģı ndaki yeni konut al anl arı ndaki par kl arda çekil en fot oğrafl arı n kull anı cılara göst erilerek i nsanl arı n çevre i majı, çevresel et kisi araĢtırıl mak istenmiĢtir. Haft a boyunca, 30 ki Ģi ile evl eri nde akĢa ml arı gör üĢül müĢt ür. Her 18 par k i çi n 4 r enkli f ot oğr af kull anıl mıĢtır. Fot oğr afl ar, yüksek, ort a, düĢ ük ağaç yoğunl uğu ve yeĢil al anlar il e yol suz ya da yoll u ol arak sı nıflandırıl mıĢtır. Her par kt a kull anı cılar üzeri ndeki deneyi mi n me mnunl uk ve f ar kı nda ol ma i ndeksl erini öl ç mek içi n Russell ve Pratt 49’ı n geliĢtirdi ği anket f or umu, adapt e edil erek kullanıl mıĢtır. Çı kan değerl er regresyon analizi ile değerlendirilmi Ģtir ( Har vey- Hull, 1989).

(28)

Soura D. Joar dar’ı n (1989) yaptı ğı ko mĢ ul uk ünit esi par kl arı ndaki i maj ve kull anı mıyl a il gili çalıĢ mada, batılı araĢtır macılar i çi n öne mli ol an par kl arı n kull anı mı ve al gılanması, üçüncü dünya ül kel eri nde, günl ük yaĢaml arı ndaki rekreasyonel faali yetlerini kull anı mları nı nı n sı nırlı ol ması nedeni yl e aynı öne mde ol madı ğı nı belirle miĢtir. ÇalıĢ manı n ana t e ması, par kalrı n kull anı mı il e kullanı cıları n çevresel i majı nı n araĢtırıl ması üzeri nedir. ÇalıĢma, t asarı m ve yöneti m özelli ği ne göre ko mĢ ul uk par kl arı içi n çeĢitli kaynakl ar ve kull anı m kalitesi ile il gili ol acaktır. Bunl ar; aktif oyun mekanl arı, pasif yeĢil al anlar, est eti k kalite, bakı m, t e mizli k, kull anı cıları n güvenli ği dir. Bu fakt örler, par kl arı n ve açı k al anl arı n t asarı mı ve yöneti mi içi n öne mli dir (Joar dar, 1989).

Bu çalıĢ manı n değerl endiril mesi nde beĢli anl a msal farklılı k skal ası kull anılmı Ģtır. Bu skal a il e par kl ar daki r ekreasyonel f aali yetl eri n, ki Ģil eri n al gıl a ma bi çi mi, par kl arı n kull anı mı, yaĢ, ci nsi yet ve gelir gr upl arı nı n par k kull anı mı, par kl arı n çevresel kalite i majı nı n al gılanması, imaj ve popül er ol ması yl a il gili ol mak üzere çevreni n al gılanması nı n öl çül mesine çalıĢıl mıĢtır (Joardar, 1989).

Bi reyi n i çi nde bul unduğu mekan hakkı ndaki yargıl arı ne kadar t anı dı ğı na, o mekan içi nde ne kadar yaĢadı ğına bağlı dır. Ġnsan yakı n çevresi ni, i çi nde yaĢadı ğı mekan ve onu ol uĢt uran öğel eri duyul arı yl a ve duygul arı yl a al gılar, kavrar ve değerlendirir. Me kan ve mekanı ol uĢturan öğel eri n al gılanabil mesi, fizi ki, psi kol oji k koĢull ara bağlı ol duğu kadar bireyi n o za mana kadar el de etti ği bil gi biri ki mini n düzeyi yl e de yakı ndan il gili dir. Belirli mekanl arda, belirli niteli kl ere sahi p öğel eri n daha önceden öğrenil mesi yol uyl a sağlanan biri ki m, bir baĢka mekanı n ve o mekanı ol uĢt uran öğel eri n gör ül mesi, al gılanabil mesi ve t anı mlanabil mesi nde et ki n ol abil mekt edir ( Giritli oğl u, 1991).

3. 1. 2 Tür ki ye’ de Yapıl mıĢ Ol an ÇalıĢ mal ar

Ayl a At asoy ve Tür kan Ul usu’ nun ( 1991) yaptı ğı Konut ve Yakı n Çevresi -- Açı k Al anl ar Kalite Sor unu araĢtır ması nda, çevre kalitesi üzeri nde dur ul muĢtur. Çevre kalitesi ni n kavra msal t anı mları yapıl dı kt an sonra tari hsel geliĢi mi irdel enmi Ģ ve bir t opl u konut al anı nda uygul a mal ar yapıl mıĢtır. Ot uz ail e il e yapıl an pil ot çalıĢ ma il e kull anı cıları n yakı n çevresi ne ol an duyarlılı ğı öl çül müĢt ür. Bu uygul a ma çalıĢ ması nda, sor u cet veli ve bir di zi f ot oğraf kullanıl mıĢtır. Sor u ve f ot oğrafl ar, daha

(29)

önce belirtil miĢ ol an her bir kalite bil eĢeni ne ayrıl mıĢtır. Böyl ece beğenil en ve beğenil meyen yönl er ort aya çı karıl mıĢtır. Beğenilme yen yönl eri n daha çok kull anı ma yöneli k ol duğu t espit edilĢ miĢtir. Sonuçt a yapıl an düzenl e mel eri n; insanl arı n gereksi ni m ve i majl arı na en uygun çevre ve yaĢam kalitel eri ni sunan düzenl e mel er ol ması gereklili ği belirtilmi Ģtir ( Atasoy- Turt han, 1991).

Hı zl an’ı n araĢtır ması nı n i çeri ği, gitti kçe azal an kent sel meydanl arı n görsel ve fi zi ksel çevreyl e büt ünl eĢen nit eli kli al anl ar hali nde ol uĢumuna hı z veril mesi, bu doğr ult uda izlenecek bazı yönt e m ve tekni kl eri n i ncel enmesi dir. Kentsel mekanl arı n;

 Renk et kisi

 IĢı k dur umu

 Ġnsan öl çeği

 ĠĢlevselli k

 Peyzaj da t ut arlı ol ması

gi bi dur uml arı t üm boyut uyl a el e alı nı p değerl endiril mesi gerekti ği ni belirt mekt edir ( Uzunoğl u, 1994).

Me kan- çevre et kil eĢi mi nde görsel ve anl a msal boyutt a ir del e mel er yapma k üzer e çeĢitli yakl aĢı mlar kull anıl mıĢtır. Biri nci yakl aĢım, her hangi bir mekanda yaĢayan ki Ģilere çevre hakkı nda bir t akı m sor ul ar sorarak mekansal i majl arı irdel e mektir. Ġki nci yakl aĢı m da, kull anı cılardan yaĢadı kl arı yeri çi z mel eri ve çevrel eri ni anl at mal arı ist enmiĢtir. Üçüncü yakl aĢı m, kull anı cılara f ot oğraflarla sor ul ar yönelterek, görsel kaliteni n araĢtırıl ması a maçl anmı Ģtır ( Uzunoğl u, 1994).

Sonuçt a; kentsel mekanları n çevrel eri yl e bir büt ün ol arak t asarlanması gerekti ği, bili nçli bir çabayl a kent sel mekanl arı n geç mi Ģt en gel eceğe uzanan bir süreçt e değerl endiril mesi, sosyal, kült ürel, iĢlevsel yapı sı nı kor uması ve geliĢtiril mesi a maçl anmalı dır. Bu bağl a mda kent sel mekanlar daki görsel kaliteyi araĢtır mak, kent sel büyü meni n getirdi ği fi zi ksel, mekansal deği Ģi mleri di si pli n altı na al mak, yeni ve özgün düzenl e mel ere yönel mek, kor uma çalıĢ mal arı nı arttır mak mü mkün ol acaktır, yargısı na varılmı Ģtır ( Uzunoğl u, 1994).

Tant an’ı n ( 1996) çalıĢ ması nda da, açı k mekan kull anı mı il e kull anı cı ist ekl eri ni n irdel enmesi a maçl anmıĢtır. Açı k mekanl ardan ol an ve ör nek ol arak seçilen bir par kt a yapıl an uygul a ma sonucunda kull anı cı nı n i st ekl eri ni ve par kı nasıl al gıladığı nı ort aya

Referanslar

Benzer Belgeler

(2019) GAP bölgesinin tarımsal biyokütle potansiyelini araştırmıştır ve bu sonuca göre buğday, arpa, mısır ve pamuk ürünlerinin enerji üretimi için kullanılabilir

Test procedure to determine response time for different fertilizer rate was conducted at low to high transition order (increasing form) and high to low transition order

İki kez donma konusu istatistiksel özellikleri incelendiğinde, bu sürecin farklı arazi kullanım türlerinin mekaniksel özellikleri üzerine çok fazla bir etkiye

Dolayısıyla, nadir toprak iyonlarının 4f-4f seviyeleri arasındaki kendiliğinden yada ışımalı geçiş olasılıkları (KGO) en önemli bir parametre olarak

The QoE of the end users in the MRAT system is calculated as below: Multiple radio access networks LTE eNB1 Wi-Fi AP 1 Wi-Fi AP 2 Mobile core network External data

In this article, we propose an entirely automated Convolutional Neural Network (CNN) based model for the diagnosis of malaria from the microscopic blood smear images.. Our

• Kimyasal tepkimeler moleküllerdeki atomları moleküllerde depolanmış olan potansiyel enerjiyi kinetik enerjiye dönüştürecek şekilde yeniden düzenlediklerinde,

• Kimyasal tepkimeler moleküllerdeki atomları moleküllerde depolanmış olan potansiyel enerjiyi kinetik enerjiye dönüştürecek şekilde yeniden düzenlediklerinde,