[Halet Çambel ile Taha Toros'un 1990-2000 yılları arasındaki mektuplaşmaları]

-rt-çnn-2

\ j ¿ K

. -• '

_ - Y r ^ — r r ' ' ^ ¿ ta

>

'- r ‘c ^ « L r z «>,zf

*-« / /

Çamlık İnci Apt.D/13 Etiler 80600

İstanbul

11.10.2000

Sayın Halet ÇAMBEL

İleri yaşıma rağmen, odalar dolusu arşivim içerisinde, biografı zarflan arasında, oyalanıp duruyorum.

İbrahim Hakkı Paşa’ya ve sizlere dair bilgileri genişletmek amacı ile bu uzun mektubumu sunuyorum:

Bir kaç sene önce Şikago’da Senatörden aldığım mektupta, bana şunlar soruluyordu:

“...Vaktiyle burada yapılmış olan Osmanlı Sergisinde görevli (İbrahim Hakkı) ve (Übeydullah) adındaki görevliler daha sonra memleketinizde ne gibi hizmetlerde bulundular? Ve tanınmış kişilerden oldular mı? “

Verdiğim cevapta İbrahim Hakkı’mn Büyükelçi ve Sadrazam olduğunu, Übeydullahın’da hem Osmanlı Parlamentosunda hem Cumhuriyet döneminde Milletvekilliği yaptığını aynı zamanda da Türkiye’de Medeni Kanunun kabulu üzerine, ilk Nikah Memuru olarak görev aldığını bildirmiştim. Bu arada Şikago’da sergilenen halı ve kilimlerin sahiplerine ait müesseselerin devam edip etmediği

sorulmuştu. Yaptığım araştırmada bunların, kapalı çarşıda, iki Ermeni halıcı olduğunu tespit ettim. Bu müesseselerin hala mevcut olmadığını bildirdim.

Cevabımda, benim de kendisinden bir ricam olmuştu. Şikago’da sergi münasebeti ile bir gazete çıkarıldığını, şayet arşivlerde mevcutsa bir sayısının fotokopisini aldırmasını istemiştim. Her ne kadar böyle bir gazete çıkartıldığı bizim arşivlerimizde mevcutsa da gazetenin kendisi bulunmamaktadır. Yazışmada

bulunduğumuz Senatörün ölümünden sonra bu bilgiye kavuşamamıştım. Şu günlerde hatrıma geldi. Acaba dedenizin Metrukatı arasında buna dair bilgi mevcutmudur?

Arşivimde bulunan İbrahim Hakkı Paşa ile ilgili iki belgenin fotokopisini ilişikte size takdim ediyorum. Bunlardan biri Hakkı Paşa ile ilgili bazı bilgilerle birlikete onun Bab-ı Ali’deki Hukuk Müşavirliğinde yardımcısı olan, Büyükelçi ve Hocamız, yakın aile dostumuz Ahmet Reşit Bey’den intikal etmiştir. Bu Ahmet Reşit Bey dışişlerinde en uzun çalışan bir diplomattır. Damat Ferit Paşa kabinelerinde Dış İşleri Müşteşarlığı yapmıştır. Bu kabinede Dışişleri Bakanlığı görevi Ferit Paşa tarafından üstlendiğinden, adeta Bakanlığı Ahmet Reşit Bey yürütmüştür. Belki Ahmet Reşit Bey’in tek kızı, müzisyen Sabahat Hanımı tanımışsınızdır. Önce babası ardından anası, daha sonra kocası ölünce yanlız kalan Sabahat Hanım, Üsküdara giderken vapurdan atlamak suretiyle intihar etmişti. Bu ailenin Metrukatı benim arşivime intikal etti. Onlar içerisinden seçtiğim iki belgeyi göderiyorum. Bunların biri Hakkı Paşa’nın Sadrazamlık fotoğrafını renkli olarak yayınlayan (Resimli kitap) dergisinin kapağı, diğeri İzmir Suikasdı, dolayısiyle asılan eski Maliye Nazırı Cavit Bey’in Hakkı Paşa’nın ölümüne dair hatıra defterindeki el yazısıdır. Çok duygusal bir anı olup, dedenizi en güzel yorumlayan bir belgedir.

Şimdi arşivimdeki sizin aileye ait bilgileri zenginleştirmek için isteyeceğim belgelere sözü getiriyorum:

1) İbrahim Hakkı Paşa’ya dair sizde bulunan evrakı - Müsait bir zamanınızda- ziyeretnizde bulunarak inceleye bilirmiyim?

2) Doktor Perihan Ablanızın Aatatürk kitaplığına intigal eden evrakı

arasında, dört kardeşin çocukluk dönemine ait fotoğrafına rastlayamadım. Belki üç kız kardeşin çocukluk dönemine ait, müşterek fotoğrafları sizde bulunabilir.

3) Sizin talabeliğiniz sırasında, Berlin yarışması ile ilgili bir fotoğrafınız var mı?

4) Haşan Cemil Bey’in Atatürkle müşterek fotoğrafı mevcutmudur?

5) Haşan Cemil, Cevat ve Memduh Beylerin gençlik yıllarına ait müşterek fotoğrafları var mı?

Eğer bunlar mevcutsa renkli birer fotokopi yaptırmak isterim. Bu arada Memduh Bey’in anılarında yer alan fotğraflardan bir ikisinin renkli fotokopisini aldırmak istiyorum. Ayrıca Nail Bey’le müşterek veya ayrı ayrı olarak -son yıllara ait- fotoğraflarmız lazımdır. Bu zarf içerisinde Nail Bey’e verilmek üzer (Mazi Cenneti) adlı anılarımın ilk cildinin, ikinci baskısını sunuyorum. Bu anıların 2, 3 ve 4’ncü ciltlerinide hazırlamaktayım.

Yine bu arada Nail Bey’den istediğim iki bilgi ve belge olacaktır. Bunlardan biri -benimde yakın arkadaşım olan- Rıza Polatla ilgilidir. Konyadaki talebelikleri sırasında, her ikisinin müşterek fotoğrafları var mıdır? Orada yayınlanan (Halka Doğru) gazetesinden bir nüsha mevcutmudur'. Fotokopilerini aldırmak istiyorum.

Bütün bu ricalarımın karşılığını şifahen almak üzere müsait bir zamanınızda, ziyaret etmek arzusundayım. Telefonum 287 40 41’dir.

Nail Bey’e ve size sağlıklar diliyor, sevgiler sunuyorum.

Taha Toros Arşivi