İlginç Yayın Özetleri

(1)

İlginç Yayın Özetleri

Q The American Journal o f Clinical Nutrition CİLT 24/19/0

© T r ip to f a n M e ta b o litle rin in D iy abeto g enic R o lü ve x a n t h u r e n ic Asitin İn s ü lin e Etkisi. Yoslıida, O ., R a y m o n d , R.B. et al. N o :7 sayfa 848 © A n tib iy o tik ler ve D iyare. N o : 7 sayfa 872

L y s in e ile Z e n g in le ş tirilm iş B u ğ d a y U n u n u n Ç o cu k B e sle n m e  sin d ek i R o lü

L i m a ve P e r u ’d a yetersiz ve dengesiz beslenen ço c u k la r ü z e rin d e b ir a r a ş tı r m a yapılm ıştır. Bu ço cu k lara 2-3 aylık n e k a lıa t d ev resin d e

(2)

Lysinc ile zenginleştirilm iş beyaz b u ğ d a y u n u p ro tein k ay n ağı olarak ve rilmiştir. Ç o cu k ların , b ü y ü m e ve gelişmeleri, seru m proteinleri ve plas- m a a m in o asitleri incelenm iş n o r m a l değerler elde edilmiştir. Ç o cuklara esas p ro te in k ay n ağ ı o la ra k Lysine ile zenginleştirilmiş b u ğ d a y u n u veril m e k istenirse ° o0.2 o r a n ın d a katılm ası önerilm ektedir.

E r itr o s itle r in Y a ş a m a S ü re si ve E V ita m in i

E v ita m in i yetersizliği olan in s a n la rd a eritrositlerin y a ş a m a süresi alfa tocofcral tedavisi ile arttırılm ıştır. B u n u n için V it.E yetersizliği olan ( p la z m a vit E seviyesi d ü şük ve eritrositler H 20 2 ile kolayca lıemolize o lm a k ta d ır ) 6 sı m alabsorbsiyonlu, 2 si kronik alkolik ve yetersiz besle n en 8 kişi ü z e rin d e b ir çalışma yapılmıştır. T e d a v in in b aşlam asından s o n ra h a s ta la r ın hepsinde p lâ z m a E vit seviyesi yükselmiş 1-4 günde n o r m a l seviyeye ulaşmıştır. Eritrositlerin y aşam a süresi de uzamıştır.

Ş a r a p İç ilm e sin d e n S o n ra K a n d a k i Şek er ve A lk o l Seviyesi

E til a lk o lü n farm akolojik etkilerinden biri de k an glucose seviyesini a z a ltm a k o ld u ğ u düşüncesi ile ş a rap la rd ak i etil alkolün bu şekilde bir et kisi o lu p o lm ad ığ ı incelenm iştir. Ş a ra p ta k i glucose bu etkiyi azaltabilir diye d ü ş ü n ü lm e k te d ir. Bu konu, yaşlı ve diyabetli kimseler için önem li dir.

Y a ş la n 20-80 a ra s ın d a olan 1 0 8 kişi üzerinde y ap ılan çalışm ada şa ra b ın verilm esi ile k a n alkol seviyesinin arttığı şeker seviyesinin % 10 azal d ığı g ö r ü lm ü ş tü r . F a k a t verilen ş a rap sarhoşluk m e y d a n a getirmeyecek k a d a r d ı r . (0.3 g /k g v ü c u t ağırlığı-% 12 lik alkol) B u lu n a n değerler ö n em sizdir. Bu k a d a r d eğ işm en in n o r m a l b ir yem ek y enm esinden sonra d a gö rü leb ild iğ i s o n u c u n a varılm ıştır.

R ib o fla v in ve T h ia m in in B a r s a k la r d a n T ra n s p o r tu

i n s a n l a r b u v ita m in le ri sınırlı o la ra k absorbe etm ektedirler ve her ikiside fosforilasyonla m e tab o lize o lm a k ta d ır. A ynı a n d a alındıklarında eğer ay n ı m e ta b o lik yol kullanılıyorsa absorbiyonları azalacaktır, d ü şüncesi ile b u a r a ş tır m a yapılm ıştır. 4 genç erkek üzerin d e y ap ılan ince lem elerd e a ğ ız d a n iki v ita m in in birlikte verilmesinin absorbsiyonu etki lem ediği b u lu n m u ş tu r . Y alnız R ib o fla v in in y em ek ten sonra alınması, boş m id ey e a lın m a s ın d a n d a h a çok absorbe olabilm ektedir. T h ia m in in a b so rb siy o n u yiyecekle a rtm a m ıştır. İn san , h e r iki v ita m in için ayrı m e ta b o lik yol k u lla n m a k ta d ır .

(3)

122 İ L G İ N Ç Y A Y I N Ö Z E T L E R İ

D e m ir ve P ro tein Y e te rsiz liğ in d e İnce B a r s a k la r d a k i D is a k k a r i d az A k tiv ite s i

P ro te in kalori yetersizliğinde an e m i ve d e m ir yetersizliği çok g ö r ü l m ü ş tü r. D e m ir yetersizliği d isak k arid az aktivitesini a z a lta b ilm e k te d ir. Bu a r a ş tır m a d a pro tein kalori m a ln ü tr is y o n u n d a g ö rü len L a k ta z y e t e r sizliğinin d e m ir yetersizliğine bağlı o lup olm ad ığ ı araştırılm ıştır.

Çalışm a 4 g u r u p fare ü zerin d e yapılm ıştır. V e rile n d iy e tler 1. K o n tro l diyeti (% 2 7 kazein, 2 8 m g /1 0 0 g r d em ir)

2. P ro te in d e n yetersiz diyet (% 5 k a z e in ,37 m g /lO O g r d em ir) 3. D e m ird e n fakir diyet (% 2 7 kazein, 0 dem ir)

4. H e m protein h em d e m ir d e n yetersiz diyet. ( % 5 kazein, 0 d em ir) P ro te in d e n yetersiz diyet a l a n la r d a o r ta d erec ed e b ir a n e m i, d e m i r d e n yetersiz diyet a la n la r d a ise şiddetli b ir an e m i o lu şm u ştu r.

H e m p ro tein h e m d e m ird e n yetersiz diyet a l a n la r d a o r ta d e re c e d e b ir an em i g ö rü lm ü ş fak at kem ik iliğinde d e m ire r a s tla n m a m ış tır.

D e m ird e n yetersiz diyet a l a n la r d a d isak k arid az ak tiv itesin d e b ir a za lm a g ö rü lm ü ştü r. F a k a t p ro te in d e n yetersiz ve h e m p ro te in h e m d e m ird en yetersiz diyet a l a n la r d a d isak k arid az ak tiv itesin de k o n tro l fare lerine göre önem li b ir değişiklik g ö rü lm em iştir.

P ro tein kalori m a ln u tr is y o n u n d a g ö rü le n laktoz in to le r a n s ın ın p r o tein yetersizliğine bağlı olm ad ığ ı s o n u c u n a varılm ıştır.

F en ilk e to n ü ri T e d a v isin d e B ü y ü m e ve G e liş m e y i S a ğ la m a k için D iyetle A lın m a s ı G e re k en F e n ila la n in M ik ta r ı

E rk e n teşhis edilmiş, fenilketonürili h a s ta l a r d a p la z m a fe n ila la n in se viyesi çok d ü şü k (2 m g /1 0 0 m lt) ve o ld u k ç a yüksek ( 3 m g - 1 0 m g /1 0 0 m lt de) o la n la r a r a s ın d a fiziksel ve zihnî gelişim b a k ı m ın d a n b ir k a rşılaştır m a yapılm ıştır.

Bu çalışma, b ü y ü m e ve gelişm enin en hızlı, ay n ı z a m a n d a b e s le n m e n in en etkili o ld u ğ u d ö n e m sayılan y a şam ın ilk y ılın d a özellikle ilk 6 a y lık d ö n e m d e fenilketonürili beb ek ler ü ze rin d e yapılm ıştır.

S o n u ç o la ra k fenilketonürili b eb ek lerin gerek sin im lerin i g id e rm e k üzere diyetle alın m ası g erek en fenilalan in m ik ta r ın ın , n o r m a l b e b e k le rin en d ü şü k fen ilalan in ihtiyacı k a d a r o ld u ğ u b u lu n m u ş t u r .

Y eni d o ğ a n fenilketonürili bebek ler için başlan g ıç fe n ilala n in m ik ta r ı k ilo g ram b a ş ın a 60 mg. o la ra k tavsiye edilm ek ted ir. D a h a so n ra n o r

(4)

m a l b ü y ü m e için gerekli m ik ta r k a d a r ekleme y ap ılm alı ve böylece plaz m a fen ilalan in seviyesi 3 -1 0 m g /1 0 0 m l olarak k o ru nm alıdır.

İn sa n d a , C V ita m in i Y e te rs iz liğ in e B ağ lı K lin ik B u lg u la r

1966 d a n beri askoıbik asit yetersizliğinde u y g u la n acak tedavi için çeşitli a r a ş tı r m a l a r y a p ılm a k ta d ır. Io w a City Ü niversite hastanesinde y a p ıla n b u a r a ş tır m a d a , 5 sağlıklı yetişkin erkeğe, askorbik asitsiz diyet u y g u la n m ış ve 84-97 g ü n d e klinik olarak yetersizlik belirtileri gösteril miştir. Y o rg u n lu k , k a n a m a la r, eklem lerde şişmeler, foliküler hiperkera- tosis, ad ele ağ rıları gibi belirtiler y an ın d a, id ra r ve k an askorbik asit sevi yesi ölçiilemiyecek k a d a r d ü şm ü ştür. S erum protein lerind e de a n o r m a l likler g ö rü lm ü ştü r, (alb u m in d e azalm a, alfa-2 ve g a m a globulinlerde a r tm a ) . R a d y o izotopik çalışm alar v ü c u t d o k u la rın d ak i askorbik asidin çok azald ığ ını göstermiştir. V ü c u t d o k u ların d ak i top lam askorbik asid m ik ta rı 30 0 m g m altın a düşmedikçe, C vitam ini yetersizliği belirtileri g ö rü lm e m e k te d ir. G ü n d e 6-10mg k a d a r alın an v itam in C nin skorbütü önleyeceği vc h a t t a tedavi edeceği bildirilm ektedir. C vitam ini ihtiyacının h e s a p la n m a s ın d a bu ölçü esas alınm alı ve b u n u n üzerine kişinin fizyo lojik ve biyolojik d u r u m u n a göre ekleme yapılm alıdır.

Sık Y e m e n in Z a y ıf la m a y a E tk isi

K alo risi kısıtlı diyetlerde, yem eklerin 6 öğünde ve 3 öğünde veril m esinin z a y ıfla m a y a ve serum kolesterol, lipid ve proteinler üzerine et kisi incelenm iştir. A r a ş tırm a ; 7 kişilik 2 g u ru p genç şişman kadın üzerin d e 60 g ü n süreyle yapılmıştır. İlk 30 günde, 1700 kalorilik 115 gr. p ro tein, 50 g r yağ, geri k alan z a m a n d a ise, 1400 kalorilik 106 gr. p rotein 40 gr y a ğ b u lu n a n diyetler uygulanm ıştır. İlk y a rıd a ağırlık azalması 0-4 kg- iken ikinci y a r ıd a 2-5 kg olm uştur. G u r u p la r arasın d a zayıflam a, nitrojen dengesi vc se ru m lipid ve kolesterolü y ö n ü n d e n önem li bir fark b u lu n m a mıştır.

T r ip t o fa n M e ta b o litle rin in D iyab eto gen ik rolü ve X sa n th u re n ic a s itin in sü lin e e tk isi

Y a ğ asitlerinin so d y u m tu z la rın ın çok fazla alınması veya v itam in B6 yetersizliğinde, çok fazla trip tofan alınm ası ile v ü c u tta çok fazla xan- th u r e n ic asit m e y d a n a gelm ektedir. Bu asit deneysel olarak d iy a b et o lu ş u m u n a sebep o lm ak tad ır. Ç ü n k ü x an tlıu ren ic asit insiilinle bir k o m p leks y a p m a k t a o n u b a ğ la m a k ta d ır.

Y a p ıla n d en e m e le rd e b u d o ğ ru lan m ış kan şeker seviyesi no rm ale d ö n em em iş, değişik ve yüksek bir eğri çizmiştir.

(5)

124 İ L G İ N Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ

A n tib iy o tik le r ve D iy a re

A z gelişmiş ülkelerde, d o ğ a n ço cu k ların % 25 k a d a r ı 5 yaşın a ltın d a ö lm e k te d irle r ve b u ö lü m lerin 1 /4 i d iy a re d e n dolayıdır.

Y a ş a y a n 1-5 yaş arası çocu k ların % 2 sinde ağır d ereced e p ro tein - kalori m a ln ü tr ü s y o n u o ld u ğ u s a n ılm ak tad ır.

G ü n e y A frika’da, şiddetli diyareli çocuk o r a m kvvahiorkordan d a h a fazlad ır ve şiddetli g a s tro en terit olan ç o c u k la rd a p ro te in kalo ri m a ln u t- risyonu v ard ır.

K u şk u su z; m a lnü trisy o n , d iy a re ile d a h a d a tehlikeli o lm a k ta d ır . Ç ü n k ü ince b arsak m u k o z a la rın d a k i h a r a b i y e t ve ih tih a p , d u r u m u d a h a d a ağ ırlaştırm ak tad ır.

Bu d u r u m d a m u c o zal m e m b r a n ın sindirim i sağ lay a n en zim leri k a y b olur, yağ, Bj2 ve ksiloz, glukoz m a la b so rb siy o n u olabilir. D iy are, m a - labsorbsiyon ve m a ln u trü s y o n a ra s ın d a b ir ilişki v a rd ır. Biri d iğ e rin in e t kisini a rttır m a k ta d ır.

Bu siklusun b a şlam asın a genellikle enfeksiyon en te ritle r sebep o l m a k ta d ır. H a y v a n la r ü ze rin d e y a p ıla n deneysel ç a lışm alar h a y v a n l a r ın b ü y ü m e ve gelişm elerinin h e r g ü n a z a r a z a r a n tib iy o tik verilmesi ile a r t tığını göstermiştir. (clortetracy lin e,5 0 m g /g ü n d e ) G u a t e m a l a ’lı ço c u k la r ü zerin d e y a p ıla n b ir a r a ş tı r m a d a b u a n tib iy o tiğ in k u llan ılm ası ile ço c u k ların d u r u m l a r ı n d a ön em li değişiklikler g ö rü lm ü ştü r. İ la ç kesildiğin de ise b ü y ü m e d e b ir a z a lm a o lm u ştu r.

G ü n d e k ü ç ü k d o z lard a, an tib iy o tik verilm esin in ç o c u k la r d a g ö rü le n m a ln ü trü s y o n , m a la b s o rb iy o n ve d iy a re siklusunu önleyici etkisi o ld u ğ u s o n u c u n a varılmıştır.

K w a s h io r k o r lu ço cu k la rın s e r u m la r ın d a tr ig ly s e r id v e y a ğ a s id le r i m ik ta r ı

Bu a r a ş tı r m a d a 5-8 yaş a r a s ın d a 8 N ijery alı k w a s h io rk o rlu ç o cu k ve 8 k o n tro l g u r u b u çocuk alınm ıştır. K w a sh io rk o rlu ç o c u k la ra te d a v i a m a c ı ile süt tozu, v ita m in le r ve a n t im a l a r y a l ilâçlar verilm iştir. İlk kez kg. b a şına 2 g r verilmiş, iyileşme g ö rü lü n c e b u m i k ta r kg b a ş ın a 5 g r o la ra k a rttırılm ıştır. Ç o c u k la r 10 u n c u , 20 inci ve 30 u n c u g ü n le rd e ö lç ü lm ü ş tü r. B u n a g ö re:

1. K w a sh io rk o rlu ç o c u k la r d a to tal kolestrol, kolestorol esterleri, fosfolipidler ve to tal y a ğ asidleri seviyesi, k o n tro l g r u b u ç o c u k la r d a n

d a h a d ü ş ü k o lm asın a karşın, s e r u m d a k i; triglyserid seviyesinde ö n e m li b ir fark g ö rü lm em iştir.

(6)

2. T e d a v i sırasında 8 kvvashiorkorlu çocukda ilk 20 gü n lü k te d av i süresinde seru m triglyseridler ve total yağ asidleri seviyesi belirli bir şekilde artm ış, 30 u n c u g ü n d e kontrol g u r u b u seviyesi ile aynı olm uştur. 30 u n c u g ü n d e yalnız seru m d aki total kollesterol, fosfolipid ve kollestrol esterleri seviyesi aynı kalmıştır.

3. Ö n e m li b u lu n a n an o rm a l bulgu ise kwshiorkorlu çocukların s e r u m la r ın d a k i to tal y ağ asidleri bilşiminde, kontrol g r u b u n a n a z a r a n ön em li d ereced e linoleik ve arac h id o n ic asit o r a n la r ın d a düşm e olm uş tur.

Cf The British Journal o f Nutrition. clLT 25/1971

B a k ır Y e te rs iz liğ in d e D e m ir M e ta b o liz m a sı

40 sene evvel Elvelıjem ve çalışma arkadaşları, farelere sadece sütle h a z ırla n m ış ve d e m ir m etabolizm ası için gerekli olan bakırı ihtiva eden ve e tm e y e n 2 tip diyet uygulamışlar, b u n la rın kırmızı kan hücrelerinin re n k ind ex leri üzerine olan tesirlerini incelemişlerdir.

Bakır alm am ış olan farelere, b ak ır enjekte edildiği zam an , plâzm a d e m ir k o n s a n tr a s y o n u n u n geçici bir süre arttığı ve karaciğerde depo edi len d e m ir in boşaldığı görü lm ü ştü r. Bakır eksikliği olan farelere, dem ir en jek te edildiği z a m a n b u n la rın depo bölgelerine gittiği, fakat plâzm a d e m ir k o n s tra s y o n u n u n dayanıklı olm adığı tespit edilmiştir.

N eticed e b a k ırın d e m ir m etbolizm asında prim er bir fonksiyonu ol d u ğ u ; b u n u n da, y a bakırı ihtiva eden enzim olarak veya enzim siste m in d e d e m ir in fe rritin d en çevrilişi esnasında co-faktör olarak rol o y n a dığı ileri s ü rü lm ü ş tü r. (Bu hipotez dem irin hazım sisteminde emilip, k a ra c iğ e re tran sferrin ile taşınm ası hipotezi üzerine kurulm uştur.)

Qf İstanbul Çocuk K liniği Dergisi C,L1 ?/19/1

Ç o c u k lu k Ç a ğ ın d a B a k ır M e ta b o liz m a sın ın Ö zellik leri

Besin m a d d e le r in d e n biri olan bakırın dok u so lun u m u ve h em oglobin y a p ım ın d a k i etkisi ilk o la ra k H a r t ve a rk ad aşları ta ra fın d a n 1928 yılında gösterilm iştir. D a h a sonra çeşitli a ra ş tırm acılar bakırın p ig m en t teşekkü

(7)

126 İ L G İ N Ç YAYIN Ö Z E T I . K R t

lü n d e ve k a r b o n h id r a t m e ta b o lizm a sın d a görev aldığını, sinir sistemi n in miyelinleşmesi, kalp adalesi ve d a m a r l a r d a elâstiıı teşekkülü, ke mikleşm e gibi o la y lard a yer aldığını belirtm işlerdir. Yetişkin bir k im senin v ü c u d u n d a 100-150 m g bak ır b u lu n m a k ta d ır . Bu bak ırın ya iyo n ik şekilde y a d a , p ü r in p irim id in ve am in o asitler ile bileşik o la ra k b u lu n d u ğ u k an , karaciğer, beyin ve eritrositlerde pro tein lere bağlı olduğu k a b u l edilm ektedir.

N o rm a l ş a rtla rd a çok düşük m ik ta r la r d a b ak ır ihtiyacı k a rş ıla n a b ilm ektedir. K araciğ er, etler, balıklar, k ab uk lu deniz h a y v an ları, k u ru yemişler, k u ru tu lm u ş sebze ve m e y v a la r diğer g ıd a la ra n a z a r a n d a h a faz la b ak ır ta şım ak tadırlar.

Bakır emilimi d e m ir gibi ih tiyaca göre a y a r la n m a k ta d ır . V ü c u t faz la b a k ı n Seruloplasm ine bağlı o la ra k safra ile a tm a k ta d ır . Safra a k ım ım engelliyen bir d u r u m o lm ad ık ça v ü c u tta bak ır birikimi g ö rü lm e m e k te d ir Y azıda, bakırın, emilimi, ihtiyaç m ik tarları, v ü c u tta b u lu n d u ğ u yerler, b a k ırd a n zengin yiyecekler geniş ola ra k a n la tılm a k ta d ır.