Menase'nin Fransa'daki son başarısı:Venüs ile Adonis

KÜLTÜR

-İK İ VENÜS — Luiz M enase’nin Shakespeare’in “ Venüs ve A donis” şiirinden uyarladığı oyunda iki Venüs var. Dido Lykoudis ve Nicole Derlon adlı oyuncular bu rolde, övgüyle karşılanan başarılı bir oyun veriyorlar. (Fotoğraf: A N D R E CİRARD )

uyun v c ı lyur tur. ( ı uıugr u j . w /

Menase’nin

F

son

başarısı: Veınıs ile Adonis

mini İstanbul’da tamamlayan ve uzun süredir Fransa’da yaşayan genç tiyatro yönetmeni ve oyun­ cusu Luiz Menase, başarı yolun­ da sakin ama emin adımlarla ilerliyor. Menase ve topluluğu

“ Orient Express” , bu yıl, 22 ha­

ziran - 13 temmuz tarihleri ara­ sında Fransa’nın Atlantik kıyı­ sındaki liman kenti La Rochel- le’de düzenlenen Şenlik için il­ ginç bir oyun hazırladı. Önce La Rochelle Şenliği’nde sahnelenen oyun, temmuz sonlarında da Fransız Antilieri’ndeki Kültür Festivali’nde sergilendi.

Geçtiğimiz yıl “ Binbir Gece

Masalları”ndan ilginç bir uyar­

lamayla Fransa’da ilgi gören

Menase, bu yıl da Shakespeare’­

in ünlü şiiri “Venüs ve Adonis”- ten yola çıkarak bir oyun orta­ ya çıkardı. İlk kez 1593 yılında yayınlanan şiiri bu kez yeniden Fransızcaya çevirterek sahneye uyarlayan Menase, yaz tatilini geçirmek üzere şu sıra İstanbul’­ da bulunuyor. Menase, yeni oyunu “Venüs ve Adonis” in se­ rüvenini şöyle anlattı:

Modern Sanat

Müzesi ’nde

“ Şiirin birkaç Fransızca çevi­ risi vardı. Ama bunların hiçbiri bana doyurucu gelmedi ve Mic­

hèle Le Doeuff’den yeni bir çe­

viri yapmasını istedim. Ortaya çıkan metnin -ki Michèle Le Do- euff şiiri düzyazı biçiminde çevirdi- bu şiirin en iyi çevirisi ol­ duğu şimdi kabul ediliyor. Le Doeuff’le metin üzerinde dört ay çalıştık. Oyunu La Rochelle Şen­ liği’nde ilk kez sergiledik, daha sonra Martinique Şenliği’nde oy­ nadık. Bu sezon ise Paris’teki Modern Sanat Müzesi’nde oyna­ mamız isteniyor. Eylül ortasın­ da Fransa’ya dönüyorum. Bu ta­ sarının gerçekleşip gerçekleşme­ yeceği ay sonunda belli olacak.

“ Paris’te yaşayan Türk sanat­ çısı Serkis, oyunun çevre düze­ nini gerçekleştirdi. Çok yalın ama bence çok başarılı bir çalış­ ma yaptı. Büyücek iki kutu -ki bu kutuların çeşitli işlevleri var

oyunda- dışında sahne çıplak, Serkis’in çevre düzeninde ışık büyük önem ve ağırlık taşıyor. Oyunun belli yerlerinde ise Ze­

ki Müren’in “ Kahır Mektubu”

adlı şarkısını kullanıyorum. An­ cak salt ezgi olarak, şarkı söylen­ miyor.

İki ayrı venüs

“ Oyun iki kişilik. İki kadın oyuncu iki değişik Venüs’ü can­ landırıyor. Bilindiği gibi Venüs kendini aşka, Adonis ise ava adamıştı. Öyle ki, Adonis, “Ben

aşk maşk tanımam,” der. “ Ta­ nımak da istemem. Meğer ki aşk bir yabandomuzu olsun. O za­ man onu avlarım.” Venüs inat­

la Adonis’in peşinden koşar ve aşkı amansız, bıkıp usanmak bil­ meyen bir avcı haline getirir. Ama tam amacına ulaşacakken, kollarından sıyrılan Adonis bir yabandomuzunun peşine düşer ve onun boynuz darbeleriyle can verir.

“ Oyunda Adonis’e aşkı tattır­ mak iki ayrı Venüs’e düşmekte. Bu iki Venüs de kendi öyküsü­ nü anlatıyor. Bir oyuncudan öte­ kine kimi zaman birinci tekil, ki­ mi zamanda üçüncü tekil şahıs ağzıyla konuşulan iki sesli bir monolog oluşuyor. Aynı kişiye olan aşklarını farklı biçimde di­ le getiren bu iki kadının duru­ munu dilediğim gibi verebilmek için, Venüs rolünde oynayan sa­ natçıları hep ayrı çalıştırdım. Birbirlerini görmeden prova yaptılar. Sonradan onları bir araya getirdim.

“ Oyunda gerçekleştirdiğim bir başka özellik de, sahnede bir aşk şarkısı söyleyen bu iki ka­ dına Maria Cailas’ın ve Edith

Piaf’ın hareketlerini yaptırmam

oldu. Oyun ilerledikçe de beden­ ler kırılıp bükülmeye, mekanik­ leşmeye başlıyor. Gölge oyunları aracılığıyla patlamalar oluyor. İki Venüs oyun süresince birbir­ lerine bakmıyorlar, rekabet yok aralarında. Tamamlayıcılık göl­ ge oyunlarıyla sağlanıyor. An­ cak Adonis öldükten sonra öy­ küyü birbirlerine anlatıyorlar. Artık iki küçük kız çocuğu ol­ muşlardır. Zeki Müren’in ezgi­

sine, oyunun başında ve sonun­ da ağırlık veriyorum. Konuşma aralarında da kesik kesik duyu­ luyor bazen.

Kırmızı ve beyaz

renk egemen_______

“ Şiire iki renk egemen: Kırmı­ zı ve beyaz. Serkis’le renk çalış­ masında buna çok dikkat ettik. Bir de, yukarda çevre düzenini oluşturan iki kutunun işlevine değinmiştim. Bu kutular parava­ na da olabiliyor ve oyuncular bu paravanaların ardında soyunu­ yorlar. Çıplaklıklarını sergilemi­ yorlar, ama zaman zaman para­ vanaların ardından tenlerinin görünmesini özellikle istedim.”

Aynı adamı seven iki Venüs’ü Orient Express Topluluğu’nun iki kadın oyuncusu, Dido Lyko­

udis ve Nicole Derlon canlandı­

rıyorlar. Ve bu iki yüzlü Venüs’ü büyük başarıyla canlandırdıkları da tüm izleyenler ve eleştirmen­ ler tarafından kabul ediliyor. 9 Temmuz 1984 tarihli “ France-

Antilles” dergisinde oyunla ilgili

olarak yer alan Danieİ Betis im­ zalı yazı bunun kanıtı:

“ Dido Lykoudis’in ve Nicole Derlon’un şiirsel oyunu, Luiz Menasse’nin esnek sahne düze­ ni, metne daha bir ağırlık, aşka daha büyük bir güç, iki kadının acılı çığlığına daha geniş bir bo­ yut sağlıyor.”

Adını Türkiye dışında duyur­ mayı başaran Luiz Menase’nin en ilginç davranışı da, oynadığı her yerde topluluğunu bir “Türk

topluluğu” olarak sunması.

Program dergilerinde bu hep yer alıyor. Oysa Luiz Menase’nin Türkiye’den ne en ufak bir yar­ dım gördüğü var, ne de oyunla­ rını burada sergilemek üzere çağ­ rıldığı. “ Bir çağrı alırsam seve

seve gelip oynarım tabii,’’diyor Luiz Menase. Bizden özellikle İs­

tanbul Festivali yöneticilerine duyurması.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi