Akkaraman koyunlarında cisterna chyli ve ductus thoracicus' un oluşumu üzerinde makroanatomik çalışmalar

Vel.

n

il

.

AKKARAMAN KOYUNLARINDA CISTERNA CHYLI VE DUCTUS

THORACIC US

'

UN

OLU~UMU

OZERiNDE MAKROANATOMiK 9ALI~MALAR

Hakan

Sadettin Tlplrda

maz l

Kam

il

I

T

h

e

In

ves

ti

ga

ti

o

n

s

o

n

T

h

e For

lll

H

ti

o

n

of

Th

e C

i

s

t

e

rn

a

C

h

y

l

i

an

d

T

h

orac

i

c

D

u

C

I in

A

kk

an

lman

S

h

eep

Summary: In Ihis study, formalion of Ihe cisterna chyli and course and terminalion of the thoracic duct were mac· roscopically investigaled. In this purpose, eight Akkaraman sheep were used. India ink were inJe<:ted to various nodes of these animals. The thoracic duct originated from the cranial part of the cisterna chyli and coursed dorsolaterally of the thoracic aorta al the right of the median plane. AI the lour1h and fifth lumbar vertebra it inclines somewhat cra· nioventrally and passes to left side of the median plane. II was determined that the thoracic duct terminated to the dorsolateral surface of the left external Jugular vein at the level 01 the first nb. In this research. i1 was observed Ihallhe cisterna chyh IS tocated sac· like, an elongated lymph reservoir at the ventral to large psoas muscle at the level of the se<:ond and third lumbar vertebra. Two small lymphatics joined together and formed lumbal trunks which opens to cis· tema chyh. following a short courses At the level of the third lumbar vertebra, the cisterna chyli receives the lumbar. visceral and coliac. Visceral trunks is formed by the jejenal, intestinal and colic trunks. The celiac trunks is formed by the hepatic and gastric trunks.

Keywords: Akkaraman sheep. cisterna chyli. thoracic duct, Iymphonodi. lymph.

()zet: Su ara~ttrmada cisterna chyli'ntn anatornik olu~umu va buraya katllan ellerent damarlar ile ductus thoracicus'un seyri, aldlgl efferent damarlar ve aylldlgl venalar incelendi. Su amayla 8 adel Akkaraman koyunu kullantldt ve ye~itli

lenf yumrularma siyah yini murekkebi enjekle edildi. Ductus thoraclcus'un clsterna'nm cranial ucundan ylkarak post· cardia! b61genin sagmda ve aorta thoracica'nm dorsolaleralinde seyrettlgl ve 4·5. thoracal vertebra dUzeYlnde sol ta-rafa g~erek cranioventral yonde IlerledlQl beir1endJ. Su lenf damannm I. costa duzeYlnde v. Jugulans extema Sl· nlstra'nm dorsolateral yOzune ayllarak sonlandlgl belirlendi. Su yah~mada len! rezervu8fl olan cisterna chyli'nln 2.·3. lumbaJ vertebra duzeyinde ve m. psoas major'un ventralinde oval bir kesecik ~eklinde oldugu tespit edlldi. 3. tumbal vertebra duzeyinde, trunci lumbales. truncus visceralis ve truncus celiacus'un baglmslz olarak aynl dOzeyde cislerna chyJi'ye aylldlklan bahrlendl. Trunci lumbales'ln 2 Ince dal halinde birle~erek, cisterna chyli'ye aylldlgl tespit edildi. Truncus visceralls'ln truncus Intestinalis, truncus colicus ve truncus jejunalis'in blrle~mesiyle olu~tugu gOzlendi. Trun· cus celiacus'un ise, truncus hepaticus va truncus gastricus'un birle~mesiyle olu~tugu belirlendi.

Anahtar keJimeler: Akkaraman koyunu, cisterna chyli. ductus thoracicus, Iymphonodi. lymph,

Giri~

Lenlalik sislem vucudun savunmasmda aklil bIT ral aynamakladrr, Len! sislemi. lenl damarlan lenl dDgDmleri ve len! srvlsrndan alu~ur. Len! da-marian vOculla arter ve venalMa blrlikle bir ag

olu~lururlar ve i«indeki len! srvlsrnr vena lara la

-~Irlar. Lenlalik sislemin anatomisin! ortaya «I-karmak amacryla, len! damarlarrna, daku ara· Itklanna veya len! dDgDmlerine; evans blue, «ini mDrekkebi veya mikrolil 9ibi bazt kimyasal mad· deler enjekle edilmekledir, Bu maddeler sayesinde afferent ve efferent len! damarlannln sayl ve se·

Gcll~ Tarihl .10.11.1999.

yirlen makroskobik olarak artaya ~Ikarrlabilmekledlr

(OzgOden, 1967; Tlplrdamaz ve ark .• 1992).

BlJ ara~l1rmanrn amaCI; bir lenl rezervuarr alan cisterna chyli'nin Akkaraman koyunundaki olu~umu

ile ductus thoracicus'un seyri ve varsa var-yasyonlarrn tespili suretiyle analomik ve im· munolojik ~alt~malara zemin olu~luracak bulgulara

ula~makllr.

Cisterna chyli; arka eXlremilelerin. pelvis va karrn bo~lugundaki organlann (barsak. dalak, ka· raciger. mide ve pancreas) len! damarlannln top· landlgl yerdir (OzgOden. 1967). Cisterna chyli 1.

I. Scl~lIk Unl\'crsitc~i Velcnrh'r Fakultcsi. Anatomi Anablhm Dllh KONY A

YAL(,:IN. TIPIRDAMAZ. BE!;iOUIJ(

lumbal (May, 1964; Saar ve Getty, 1975) veya 2.

lumbal omurlar duzeyinde One dogru daralarak ductus thoracicus'u meydana getirir (Ours un, 1994; Grau, 1966; Volmerhaus, 1981). Cisterna chyli'ye; arka extremitelerin, pelvis ve kann bo~luklannm du-varian ile bu bo~luklardaki organlann bOyOk ke-siminin lenlini toplayan trunci lumbales ile mide, barsak, dalak, karaciger ve pancreas'm lentini alan truncus intestinalis a'Ylilr (Dursun, 1994; May, 1964; OzgOden. 1967; Saar ve Getty, 1975; Stothert ve ark .. 1981: Volmerhaus, 1981).

Truncus intestinalis'e; truncus colicus, truncus jejunal is. truncus gastricus ve truncus hepaticus a'Yllir (Dursun, 1994).

Truncus hepaticus ve truncus gastricus'un olu~turduklafl kav~aga truncus celiacus denir (Saar ve Getty, 1975).

Truncus visceralis ise, truncus hepatic\Js ve truncus gastrlcus'un birte~mesiyle otu~an truncus celiacus (her zaman olmayabilir) ile truncus in-testinalis'in birle~mesiyle olu~ur (Saar ve Getty, 1975)

Trunci lumbates; Inn. iliaci mediales (May, 1964: Saar ve Getty, 1975), Inn. sacrales, Inn. lum-bales aortici, Inn. inguinales superficiales ve Inn. iii-ofemorales'den 'Ylkan efferent lent damarlanyla

olu-~ur (OzgGden. 1967; Saar ve Gelly 1975).

Truncus intestinalis, Inn. intestinalis (May, 1964) ve Inn. cecalis (Dursun, 1994; Saar ve Getty, 1975)'den orijin alan efferent lenl damarlanyla

olu-~ur.

Truncus colicus'u olu~turan efferent [enl da-marian; Inn colici'den, truncus gastricus'a Inn. at-rialis'ten, truncus hepaticus'a ise Inn. hepatici'den katlhr (OzgGden, 1967; Saar ve Getty 1975).

Ozguden (1967), Inn. renales ve Inn. iliaci la-terales'in efferent lenl damarlarmln cisterna chyli'ye a'Ylldlglnl bildirmektedir.

Ductus thoracicus vGcudun en kahn lenl da-mandlr. Cisterna chyli'den ba~lar ve karin bo~­ luguyla, arka extremitelenn lenlini toplayan bir ana kanaldlr (Cha ve Sirijintakaln. 1976; Drake ve ark., 1986; Dursun, 1994; Gest ve ark.,1993: Grau. 1966: Hareke and Power, 1986; May, 1964; Saar ve Gelly, 1975: Smith ve ark.,1970; Volmerhaus, 1981). Ductus thoracicus degi~ebilir dGzeyde g6g0s bo~lugundaki venalara a'Yllmaktadlr. (Oz-gOden, 1967; Dursun, 1994: Hareke ve Power, 1986, Nickel ve Wissdorf, 1966: Tlplrdamaz ve ark., 1992).

Ductus thoraclcus'un postcardial bOlgede

bu-lunan bir sag klsmlyla, bir de precardial b61gede bu· lunan sol klsml vardlr (Grau, 1966; Savel'ev ve ark.,1983: Winn ve ark .. 1980). Sag klsml cisterna chyli'nin cranial ucundan 'Ylkarak (Dursun, 1994; Grau. 1966; May. 1964: Saar ve Getty, 1975: Vol-merhaus. 1981). columna vertebralis'in altmda one dogru seyreder ve hiatus aorticus'dan ge'Yerek aona'nm dorsolateralinde ve median hattm blraz sa-gmda seyreder (Drake ve ark., 1986: Dursun, 1994: Gest ve ark.,1993: Grau. 1966; Landolt ve ark .. 1981; May, 1964; Nickel va Wissdorf. 1966: Saar ve Getty, 1975; Stothert ve ark., 1981; Winn ve ark., 1980; Volmerhaus, 1981)

Grau (1966) ductus Ihoracicus'un aona'nm dor· sal yOzO Ozerinde tek veya sag ile sol olmak Gzere 2 dal halinde olabilecegini bildirmi~tir.

Ductus thoracicus 5. veya 6. (Ours un. 1994: Grau, 1966: May. 1964; Winn ve ark., t 980) Sift omuru dOzeyinde sol tarala ge'Yer. Su damar aynr zamanda mediastinum craniale'de esophagus'un lateral yOzOnO ve aorta'YI 'Yaprazlar (Drake ve ark .. 1986: Gabel ve ark. 1994; May. 1964; Savei'ev ve ark., 1983: Volmerhaus, 1981).

Ductus thoracicus'un postcardlal klsml, cra-nioventral yande meyilli bir seyir!e ve a. subclavia sinislra ile paralel bir ~ekilde (Grau, 1966: May, 1964; Winn ve ark .. 1980; Volmerhaus, 1981). sol 1. kaburganln craniali dOzeyinde , v. cava cra· nialiS'e (Dursun. 1994: Grau. 1966). truncus bi· jugularis'e (Dursun, 1994: Grau, 1966; Saar ve Gelly. 1975) veya v. jugularis externa sinistra'ya a'Yllmaktadlr (Grau, 1966; May, 1964; Nickel ve Wissdorf. 1966; Saar ve Gelly. 1975; Volmerhaus, 1981 ).

Ductus thoraclcus'un Ilglli venaya a¥llmadan onceki son klsmlnda bir geni~leme gorulur (Grau, 1966: May. 1964: Saar ve Getty, 1975). Ampul ~ek­ lindeki bu geni~lemenin ic;;erisinde 2 ade! kapak'Ylk vardlr (Dursun. 1994: Grau. 1966: May. 1964: Nic-kel ve Wissdorf, 1966). Su kapak'Ylklar kanm ve-nadan lekrar ductus thoracicus i'Yerisine Qirmesine engel olur (Ours un, 1994: Grau, 1966: OzgOden, 1967).

Materyal ve Metot

Su 'Yah~mada materyal olarak 8 ade! Ak-karaman koyunu kullanlldl. Hayvanlar rompun ile anestezi edildi ve kann bo~luQu a'Ylldl. Lnn. poplitei, Inn. ischiadicus. Inn. iliaci med/ales, Inn. Waci la-terales'lere OSer ml. 'Yini mOrekkebi enlekle edi-lerek cisterna chyli onaya 'Ylkanldl. Aynca cisterna chyli'ye kailian karin bo~lugundaki efferent lenl da-marlarlnm da tespiti i'Yin: Icc. cehacum. Icc. me·

Akkanllllall Koyunlanllda CiSltrna Ch~'li '"t Dut'luS ...

senlericum craniale. Icc. mesenlericum ca-udale·lere de O.S'er ml. yini mOrekkebi enjekle edil-di.

Bu i~lemlerden soma hayvanlar letal dozda Lv. yolla sodium thiopenlotal verilerek oldOrOldO. Ara~tlrma maleryalleri 24 saat oda slcakhQmda bekletildikten sonra % 1 O'luk lormaldehit solOsyonu ic;:erisine konuldu ve 48 saat soma c;:ini mOrekkebi alan cisterna chyJi ile onun devaml olan ductus thoraclcus'un seyri ve drene olduklan yerler in-celendi.

Elde edilen bulgulann resimleri Canon AE-1 lotogra! makinesiyle allnarak c;:all~mada sunuldu.

Bu yah~mada N.A.V. (1994)'deki terimler esas ahndl.

Bulgular

Cisterna chyli'nin ($ekil 3/2); 2.-3. lumbal ver-tebra'mn ventralinde, m. psoas major'un ventral yOzOnde, aona'nln saQmda va dorsolateralinde di-aphragma'nm cruslan arastnda bulunan oval bir kesecik ~eklinde oldugu lespit edildi.

Cisterna chyli'nin ductus thoracicus'a nazaran daha kahn va oval bir yaplya sahip olduQu be-lirlenmi~tir.

Cisterna chyli'ye; a. renalis'in aona ab-dominalis·den aynldlgl dOzeyde ve 3. lumbal ver-lebranrn allinda trunci lumbales , truncus visceralis ve truncus celiacus'un ($ekil 3/S) aC;:lldlgl gozlendi.

Trunci lumbales; lent yumrulanndan orijin alan eflerent lenl damarlannrn m. psoas major'un ai-tmda ve aorta abdominalis'in Ozerinde dorsal ve ventral 2 dattn birle~mesiyle olu~tugu gc5rOIOr. Bu damarlarm Inn. iliaci mediales, Inn. sacrales, Inn. lumbales aortici, Inn. inguinales superficiales ve Inn. iliolemorales'ten geldigi belirlendi. Oorsaldeki dahn 2 ince efferent dahn birle~mesiyle olu~tuQu

saptandl.

Truncus visceralis'in; sol b6bregin caudali dO-zeyinde truncus intestinalis, truncus colicus ve truncus Jejunalis'in birle~mesiyle olu~tugu be-lirlendi.

Truncus intestinalis'in, Inn. intestinalis'ten gelen efferent lenl damarlanyla olu~tugu tespi! edildi.

Truncus colicus'u, Inn. colici'den, truncus je-junales'i ise Inn. jejunales'len elkan elferent lenl damarlannln olu~lurdugu belirlendi.

Truncus celiacus'un, Inn .• cecahs'ten orijin alan efferent lenl damanyla meydana geldigi sap

-tandl.

Truncus celiacus'un da ($ekil 31S); truncus he-patlcus ve truncus gaslricus'un birle~mesiyle olu~­

tugu ve 3. lumbal vertebra duzeyinde, a. renalls'in 3 cm caudalinde sag taraltan cisterna chyli'ye aC;:lldlgl gozlendi. Aynca oriJini dOzeyinde Inn. cecalis'ten gelen efferent lenl damannm da truncus celiacus'a katlldlgl tespit edildi.

Lnn. hepatici'den C;:lkan ellerent lenl damannm, truncus hepaticus'un olu~umuna kahldlgl gazlendi.

Lnn. abomasiales'ten orijin alan ellerent len! damannm, truncus gastricus'u olu~lurdu§u be -lirlenmi~tir.

Ductus thoracicus'un ($ekil 1/1, 2/1, 3/1) 2.-3. lumbal vertebra'nm ventralinde yer alan cisterna chyli'nin cranial kenanndan orijin aldl~1 belirlendl. Adl gac;:en damann, arka extremitenin pelvIs ve kartn bo~lu{Jundaki organlann lenlini toplayan ana bir kanal oldugu tespit edildi. Postcardial b61gede columna vertebralis'jn allmda. aorta'nln dor-solateralinde ve median hattm sagmda craniate dogru ($ekil 2/1) y6neldi§1 gozlendi.

Precardial balgede ise aorta'ya paralel olarak v. azygos slnistra'nm ventralinde ~S" ~eklinde sey-reder. 4.-S. thoracal vertebra dOzeyinde esop-hagus'un ve trachea'nln sol yOzO Ozennden aorta thoracica'yl c;:aprazlayarak, sol tarala dogru cra-nioventral Vande bir seyir gc5sterdigi belirlendl.

Ductus thoracicus'a, precardial bolgedeki sey-rinde ($ekil 111) 2.-3. thoracal vertebra dOzeyinde ve trachea'nm hemen altmda Inn. mediaslinales ca· udales'den 2 efferent dal katlhr. Adl geyen lenl da-mart truncus costocervicalis sinister ile trachea ara-smdan, daha soma da n. vagus sinister ile a. subclavia sinistra'mn lateralinden geyer ve a. ver-tebralis'in altmdan ventrale yanelir. Bu dOzeyde Inn. medlastinales craniales ($ekil 1/a) ve Inn. cer-vicales prolundi caudates'den ($ekll Vb) ,'er adet eflerent lenl daman alir. Oaha sonra adl geeen lenl nodOIOnden 1 'er adet daha elferent lenl damanOi al-dlQI tespit edildi. Ductus thoracicus'un

t

.

truncus bijugularis'e katllmadan once dorsolateral

yOzOne ayllarak sonlandlgl tespil edildi. Bu damann sonlanmadan once bir geni~leme yaptlOI ve ductus thoracicus'un truncus bijugularis'e aC;:lldl§1 duzeyde 2 kapakC;:IOm mevcut oldugu saptandl.

Tartl~ma ve Sonuc;:

Lenl damarlarml kadavrada gozlemek oldukea zordllr. Son Yillarda gerek afferent gerekse efferent lenl damarlannln tespi!i iyin deri allma veya lenl

no-YAL<:IK. TIPIRD,\MAZ. BE~OLL'K

dOlienne degi~ik kimyasal maddeler enjekte

edi-lerek, afferent ve efferent lenf damarlannln sayl ve

seyirleri kolayca izlenebilmektedir (OzgOden,

1967; Tlplrdamaz ve ark, 1992).

Clslerna chyli'nin 1. lumbal (May, 1964; Saar

ve Getty, 1975) veya 2. lumbal (Grau, 1966; May,

1964) vertebra dOzeyinde bulundugu bildirilmesine

ragmen. bu eah~mada 2.-3. lumbal omurlann

venl-rali dOzeYlnde bulundugu tespil edilmi~tir. Su

bul-gumuz Dursun (1994)'un ifadeleriyle paralellik arz

etmektedir.

Cisterna chyli'nin literalOr (Dursun, 1994:

Grau, 1966; OzgOden, 1967; Saar ve Getty, 1975;

Stothert ve ark., 1981: Volmerhaus, 1981)'de

Irun-ci lumbales ve truncus intestinalis taraflndan olu~­

turuldugu: May (1964)'e gore ise adl geeen

olu-~uma trunci lumbales, truncus intestinalis ile truncus gastricus'un aelldlgl bildirilmektedir.

Vol-merhaus (1981 )'un ruminantlarda trunci lumbales

ve truncus visceralis'in cisterna chyti'ye aynca

sa-dece atlarda truncus celiacus'un truncus

vis-ceralis'e aelldlglnl bildirmesine ragmen; bu

ea-h~mada trunci lumbales. truncus visceralis ve

truncus celiacus'un cisterna chyli'nin olu~umuna

baglmslz olarak katlldlklan tespit edilmi~tir.

Grau (1966) truncus visceralis'i; truncus

co-licus, truncus jejunal is, truncus gastricus ve

Irun-cus hepatlIrun-cus'un olu~turdugunu bildirmesine

rag-men: bu ara~lLrmada Saar ve Getty (1975),nin

bildirdiklerine uygun ~ekilde, truncus colicus,

trun-cus inlestinalis ve adl geeen IiteratOre ilaveten

truncus jejunalis'in de, truncus visceralis'e aelldlgl belirlenmi~tir.

Grau (1966) truncus hepatic us va truncus

gastricus'un, truncus intestinalis'e aelldlglnl

bil-dlfmesine kar~In, bu eah~mada; Saar ve Getty

(1975),nin ifadelerine uygun olarak bu iki damann

birle~erek truncus celiacus'u olu~turdugu

be-lirlenmi~tir.

Saar ve Getty (1975) truncus celiacus.'un her

zaman ~ekillenmedigini bu durumda truncus

he-paticus. truncus gaslricus ve truncus intestinalis'in

truncus visceralis'e aClldlgln1 ifade etmi~lerdir. Su

cah~mada materyallerin tOmOnde truncus

ce-liacus'un direkl olarak cisterna chyli'nin olu~umuna

kallldlgi gOzlenmi~tir.

Duclus thoracicus'un, 2.-3. lumbal vertebra

dOzeyinde cisterna chyli'nin cranial ucundan orijin

aldlgl belirlenmi~tir ve bu bulgular literatOr (Cha ve

Sirijintakain, 1976; Dursun, 1994; Gesl ve ark ..

1993; Grau, 1966; Hareke ve.Power 1986; May.

1964; Saar ve Getty, 1975; Smith ve arl<: .. 1970;

Volmerhaus, 1981) verileriyle uyum ~erislndedl(.

Ductus thoracicus'un, lileratOr (Cha ve Si·

rijintakain. 1976: Dursun, 1994: Gest ve ark .. 1993:

Grau. 1966; Hareke ve Power 1986: May. 1964:

Saar ve Getty, 1975: Smith ve ark., 1970: Vol·

merhaus, 1981) verilerine ilaveten v. jugulans ex·

terna sinistra'ya aellmadan once birer cm arallklarla

Inn. rnediastinales craniales va Inn. carvicales

pro-fundi caudales'den iki~er efferent dal aldlklan

be-lirlendi.

Ductus thoracicus'un 1. costa dOzeyinde, v.

cava cranialis'e veya truncus bijugularis (Dursun,

1994; Grau, 1966; Saar ve Getty, 1975),e aclldlgl

bildinlmesine ra{Jmen, bu ara~tl(madaki tam Ak·

karaman koyunlarlOda lileratOr (Grau, 1966: May, 1964; Nickel ve Wissdorl. 1966: Saar ve Getty. 1975. Volmerhaus, 1981) verilerine uygun olarak v.

jugularis exlerna sinislra'ya aCtldlgl tespit edilmi~tir.

UteratGr (Oursun, 1994: Grau, 1966; May. 1964: Nickel and Wissdorl, 1966)'On bildirdigi gibi

ductus thoracicus'un v. jugularis externa sinistra'ya

a911dlgl noklada 2 kapakClk gozlenmi~lir.

SonuC olarak cisterna chyll'nlO olu~umuna

trun-CI lumbales. truncus visceralis ve truncus

ce-riacus'un baglmslz olarak katlldlklan ve 2.-3. lumbal

omurlann venlrali dOzeyinde cisterna chyli'den orijin

alan ductus thoracicus'un I. costa dOzeyinde v.

ju-gulafls externa siniSlra'nlO dorsolateral yOzOne

a';:lI-dl{J1 belirlendi.

Kaynaklar

Chao E.M., SlflJlntakain. P. (1976). AnatomIC variation ot

the thoracic duct and visualization 01 mediastinal lymph

nodes. A lymphographic study Radiology. 119.1,45-48.

Drake, A.E .. Allen. S.J .. Katz. J. Gabel. J.C., Laine G.A

(1986). Sheep lung lymph shunting. Lymphology 19.4.157'160.

DurSlm, N. (1994). Veteriner Anatomi II. Medlsan Ya

-ymevl, Ankara.

Gabel, J.e., Dhother, S., Drake. A.E. (1994). Increased

abdominal lymph flow increases lun9 lymphatic outflow

pressure in sheep. Lymphology, 27,4.189-192.

Ges!. A.L.. Bair, O.K., Vandar, S.M.C. (1993). ThoraCIC

duel lymph flow in fetal sheep with increased venous

pressure from electrically induced tachycardia. BioI. Ne·

onate. 64,325-330.

Grau. H. (1966). Lenf damarlan sistemi. In "Evcil

Hay-vanlann Komparatif Angiologie'si", W. Ellenberger and H. Baum'un 'Handbuch der vergleichenden Anatomle der

Hausilere adlt eserinin 18. Basklsmdan. A.U. Ve!. Fak.

Yay .. 195. Oers Kitabl:97.

Hareke. 8., Power. G.G. (1986). Thoracic duct lymph

Akk;lraman KO~'unlannda Cisterna Ch~'li "e Ductus ...

Dev. Physiol .. 8.2,87-95.

International Anatomical Nomenclature Committee. (t 994). "Nomina Anatomiea Veterinaris" Fourth Ed., it-haca. Newyork.

Landolt C.G .. Matthay. M.A .. Staub, N.C. (t981). Ana-tomic variations 01 efferent duct lowt caudal mediastinal lymph node in sheep. J. Appl. Physiol., 50.6.1372-1374. May. N.D.S. (1964). "The Anatomy of the Sheep". 2. Ed., University 01 Queensland. Press .. Barisbane, A ust-raha.

Nickel. W .. Wissdort. H. (1966). Die topographic des Ductus thoraeicus der ziege und operations bes chre-ibung zur Iympgewinnung aus seinem endabschniil. Zbl. Vet. Med., 13. 645-648.

QzgOden. T. (1967). Yerli Tiftik k~isi ile Karaman ko-yununda karin legen ve arka bacak lenl sisteminin mak-roanatomik (Komparatif-Topografik). ve subgros aralj-tlrmasl. A.O. Vet. Fak. Oerg., 4,387-413.

Saar. LI., Getty. A. (1975). Ruminant lymphatic system. In "Sisson and Grossmans's The Anatomy of the DomestIC Animals". Vou., Fifth Ed .. W.B. Saunders Company. Philadelphia.

Savel'ev. V.S .. Alekseev, A.A .. Gngor'ev SA. Ka-ifadzhian M.L. (1983). (Controlled drainage 01 the thoracic lymph duell. Vesln. Khir.. 131,11.11·14.

Smith. J.B., Macintosh. G.H .. and Morris. B. (1970). The traffiC of cells through tissues: a study of peripheral lymph in sheep. J. Anal.. 107,1.87-100.

Stothert. J.R .. Winn. A .. Nadir. B .. Weaver. L.J .. Carrico. C.J .. Hildebrant, J. (1981). Modified chroniC lung lymph fistula in goals via thoracic duct. J. Apll. PhysIO] .. 49. 226-228.

Tlplrdamaz, S., Dursun. N .. Erden. H .. Gezlct M. ve Nur.

l. (1992). Akkaraman koyununda Iymphonodl cervlcales

superficiales ve Iymphonodi poplitei'nin afferent ve el· ferent damarlafl Ozerinde makroskobik araljtlrmalar. S.O. Vet. Fak. Oerg., 8,2.32-36.

Volmerhaus. B. (1981). LymphatIC system. In "The Ana-tomy of the Domestic Animals" Vol. III., Verlag Paul Parey. Berlin.

Winn, A .. Nadir, B., Gleisner. J., Hildebrandt. J. (1980).

Chronic lung lymph fistula in the goat. J. Appl. Physlol..

48.399-402.

$ekill. Ductus thoracicus'un precardial seyrl (Sol yuz)

1. Ductus thoracicus 8. Lnn. cervlcales prolundi caudales b. Lnn. mediastlnales craniales c. V. Jugul8flS extema d. Truncus brachiocephalicus e. Aorta thoracieae f. Trachea m. Pulmo SInister o. 1. costa p. Truncus pul. monaJis r. Thymus x. Ductus thoracicus'un alfllma yeri y. Truncus costocervicalis sinister z. N. vagus sinister

Y AL(I1". TIPIRDAMAZ. BE~OLLIK

!iiekU: 2 Ductus throaclcus'un gogus bo~[ugunda seyri (Sag ventral yuz)

1. Ductus thoracicus q. Dlaphragma k. Akclgcrln lobus caudalls·.

!iiekil 3. Ductus Ihoracicus ve Cisterna chyll (Sag yuz)