Bestekar Basmacızade Abdi Efendi (1787-1851)

7 1 ~ \ > o Ç U o 7

BESTEKAR

BASMACIZADE ABDİ EFENDİ

(

1787

-

1851

)

"Musahib-i Şehriyarîden Esseyid Abdi Efendi Tarih-i vefatı-1267"

Türk musikisi bestekarı. 1787 yılında İstanbul'da Davutpaşa semtinde doğdu. Babası Kadı Halil Efendi de bestekardı. 8 yaşında babasını kaybeden Abdi Efendi, bazı ahbapların aracılığıyla Kapalıçarşı'da yemeni basmacılarından birinin yanma girmiş ve 10 yıl kadar burada çalışarak kendinden üç yaş küçük kız kardeşine de bakmıştır.

Abdi Efendi 18 yaşlarında iken kız kardeşi ile Merdivenköy'de bir akrabalarını ziyarete giderlerken yorulup bir kenara oturmuşlar. Abdi Efendi, bu sırada bir gazel okumaya başlamış. Kıyafet değiştirmiş olarak oradan geçmekte olan Sultan III. Selim, okuyan gencin sesini beğenmiş ve musahibi vasıtasıyla kim olduğunu öğrendikten sonra ertesi gün kendisini saraya aldırmıştır. Bu suretle Enderun'da musiki öğrenimine başlayan Abdi Efendi, tatlı sesi, güzel tarzı ve üslubuyla kısa sürede, 20 yaşında (1808) padişah müezzinliğine yükselmiştir.

Kabataş'ta bir ev satın alarak burada yaşayan sanatkar, Sultan II. Mahmud' un son yıllarında kurulan Mızıkay-ı Hümayün'da hocalığa başlamış ve bu görevi Sultan Abdülmecid zamanında da devam etmiştir.

t

Basmacızade Abdi Efendi Hacı Arif Bey’den önceki şarkı bestecilerinin en başarılılarından biridir. ( Ana Britannica ) Basmacızade Abdi Efendinin kurmuş olduğu Üsküdar Ayazma Mahallesindeki Basmahane 1.Dünya Savaşı Sonuna kadar torunları tarafından çalıştırılmıştır.

İstanbul Beyazıt Esnaf Hastanesi sırasında adına inşa ettirdiği camisi bulunan Kaptan-ı Derya Bahri Sefid Sadrazam Basmacızade İbrahim Paşa

Basmacızade Abdi Efendi’nin Eserleri

Makam Form Eserin Adı Usûl

Acem-Buselik Peşrev Acem-Buselik Peşrev D evr-i Kebir

Arazbar-Buselik Peşrev Arazbar-Buselik Peşrev Ağır Düyek

Eve _{Şarkı Gayet güzelsin ey melek Ağır Düyek}

Ferahfeza Peşrev Ferahfeza Peşrev Muhammes

Ferahnak Peşrev Ferahnak Peşrev Zencir

Ferahnak _{Saz Semai Ferahnak Saz Semaisi Aksak Semai}

Hicazkar _{Şarkı Hiç eşin yok nev-civansın Aksak}

Hisâr-Bûselik Peşrev Hisar-Buselik Peşrev Hafif

Irak _{Peşrev Irak Peşrev Devr-i Kebir}

Irak _{Saz Semai Irak Saz Semaisi Aksak Semai}

Mahur _{Peşrev Mahur Peşrev}

Muhayyer Şarkı _{Olmam ben sana dest-res}

Nevâ _{Peşrev Neva Peşrev Devr-i Kebir}

Nevâ Saz Semai Neva Saz Semaisi Aksak Semai

Sabâ-Bûselik Şarkı _{Olmam ben sana dest-res Aksak}

Suzinak Şarkı _{Bi-mürüvvet pür-cefasın Aksak}

Şehnaz-Buselik Peşrev _{Şehnaz-Buselik Peşrev Muhammes}

Şehnaz-Buselik Saz Semai _{Şehnaz-Buselik Saz Semaisi Aksak Semai}

Şevk-Efza Şarkı _{Uyup ağyardan sen yana Ağır Aksak}

Zavil Peşrev Zavil Peşrev Ağır Hafif

Basmacızade Abdi Efendifye Ait Eserlerin

Tespit Edilebilen Güfte ve Notaları

Beste : Basmacızade Abdi Efendi Makam : Rast

Usulü : Semai

Vezin : M üstefilün M üstefittin Sevdim Yine Bir Nevcivaıt Aşkı Derunumda Nihan

Hüsn ile Mümtaz-ı Cihan Çeşmi Siyah Kaşı Keman Dil Müpteladır El Aman Düştü Gönül Bir Mehveşe Ol Mehlika-i Serkeşe

Yandı Vücudum Ateşe Çeşmi Siyah Kaşı Keman Dil Müpteladır El Aman

Beste : Basmacızade Abdi Efendi Makam : Rast

Usulü : Düyek

Aruz Vezni : Mefailün / Mefailün Senin aşkınla çak oldum

Yeter gayri helak oldum Gamınla çak çak oldum Yeter gayri helak oldum

Beste : Basmacızade A bdi Efendi Makam : Eviç

Usulü : Ağır Aksak

Aruz Vezni : Feilatun / Feilatun / Feilün Çeşm-i mahmur-ı siyahı üzme

Dil-i Bi-çaremi Lütfet Üzme ( evgin semai )

( ağır aksak )

Düzme eymah yalanlar düzme Dil-i Bi-çaremi Lütfet Üzme Dil-i Bi-çaremi Lütfet Üzme ( Fernahak makamında olduğunu söyleyenler vardır )

Beste : Basmacızade A bdi Efendi Güfte : Haşim

Makam ; Mahur Usulü : A ğır Aksak

Aruz V ezni: Feilatun / Feilatun / Feilün Gülşen-i ezhar açtı her yana

Nüzhetiye’dir bu kas-rı dilgü şa Kandedir gelsin Hezar-ı hoş neva Nüzhetiye’dir bu kas-rı dil güşa Ziyneti efza olduğun bildi cihan Şevk ile vasfın okurlar bülbülan Haşim, ancak söz budur söyle heman Nüzhetiye’ dir bu kasr-ı dil-küşa

(N ot: Bu şarkı B eşiktaş’da ıhlamur semtinde yapılmış olan (Nüzhetiye Kasrı) için bestelenmiştir.)

Beste : Basmacızade Abdi Efendi Usulü : Aksak

Tarzınevin Şarkı

Pek Yosnıa-eda gördüm efendim Aşk Ötesine Yandım Efendim Doğrusu Seni Sevdim Efendim Aşk Ötesine Yandım Efendim Dildadeliğim Bildin Efendim

Va’dE tm iş İdin Yaslın Efendim Hatırda mıdır Va ’din efendim Aşk Ateşine Yandım Efendim

(M uallim İsmail Hakkı Beyin Koleksiyonundan Yazılmış ve Güftesi ilave edilmiştir.)

TRT KAYITLARINDA BULUNAN ESERLERİNİN LİSTESİ

Eserin İlk Dizesi

Ber-kuşa-yı ma’delet hakan-ı devran daima Aceb mi ah germi olsa müştakın cihan dilsuz Çeşm-mahmur-ı siyahın üzme

Gülşen-i ezhar açtı her yana Firakınla a sultanım

Senin aşkınla çak oldum Sevdim yine bir nev-civan Pek yosma-eda gördüm efendim

Bakılmaz arız-ı pür-tabına ol mah-i tabanın **TRT kayıtlarında notaları bulunmamaktadır.

Makam Usûl Form

Acem Aşiran Devr-i Kebir Beste

Bestenigar Ağır Aksak Şarkı

Eviç Ağır Aksak Şarkı

Mahur Ağır Aksak . Şarkı

Müstear Ağır Düyek Şarkı

Rast Düyek Şarkı

Rast Yürük Semai Şarkı

Tarz-ı Nevin Aksak Şarkı

Uşşak Nim Devir Beste

ACEMAŞİRAN BESTE

_ .. _ Bef k u ş l-y ı ma'dertet Hakîn-ı d evrin dâima ,

USULÜ: DE VR-İ KEBÎR BESTE BASMACI

E Vİ Ç (Ç fişri nr.hnuru s ly . - h ı. . ) Süt Ç e ç n l n r.h n u ru o iy r .h ı n ü z n r D i l i b i ç r i o n i l ü t f e t üzr.io N i a i s ey n r,h y ,-ıl.~ n lrr iiiz u o B i l i M ç rv -o n i l û t f o t iiz a c . . .

AĞIR AKSAK

J .-78

MAHUR

GU L D E N - i E Z HÂ R AÇ 71 HER VANA

MuZİK BASMACI ZADE ABDİ EFENDİ

ECZ'HİÇİM

ŞARKI

G Ü L Ş E N - İ EZHİ R AÇTI HER YANA NÜZME 7ÎV ’ DIR BU K A S R - l Dİ L' KÜÇ KANOEDİR GELSİN H F Z İ R - I HOŞ* NEVA NÜZHEI ÎyÂ’ Di r b u KASR-i O İ L - KüŞ İ y .c o v g a

f£¿> -~Tjú’l j r> t ^--V i ti* c /tj-^ V f C İ » J --1J - / • -—' •> -"7 U ; - ^ X -f Ö i-f l ^ 5J - » 1-!-? U-J - - . . . X I , ->-/V —’ * V? Lf — r^---’ '¿ t cí— 1 r^>' y-i \ Q tco WiTí o-

C-B asm acı A bdi E fe n d i R A S T Ş A R K I S e n in a ş k ı n l a çâk oldum Y e te r g a y r î h e lâ k oldum G am ınla ç â k - i çâk oldum Y e te r g a y r î h e lâ k oldum . Çâk olm ak - y ır tm a k , parçalam ak Ç â k -ç â k -p a r a n p a r ç a

SFVDİM YİNE BİR NEV-CİVÂN u s u l u: v u r u k s e m a î

RAST ŞARKI

m

GEVDİM YİNE BİR NEV CİVAN ASKI DERÜNu m d a NIHAN hu sn İl e mumü z-i cİh â n CESMİ SİYAH KASI K E M İ N DİL MÜPTELÂDIR EL AMAN

DUS1U GONUL 8İR MEHVESE OL m e h lİ KÂ- İ s e r k e ş e

y a n d! v u c ü d l i m â t e ş e

CESMİ SİYAH KASI KEMAN DİL MUP1E LADIR Et AMAN

N E V - C İ V Â N : YENİ » EI İ S Mİ S . GÜZEL

DEROn: İÇ, İÇERDE» YÜREK HU SN . GÜZELLİK

MU M T ÂZ : SEÇKİ N, İMTİYAZLI MEHVES ■■ AY 0I9İ

mE H L İ K Â : AY YU ZLU

VE zi n: MUST E e' İLUN MOSTEE' İ LUN

y .c a v g o

T * A.21 n e v î s t plimak SajrHO'C* 'A c o U £f¡*s.tC¿ P±tC , yOirvia.-látñ' g o r dcc«* t^i*ı«i*>*l. l í-f tncl¿i*\. * ^ û§ r K İ « , J 4(w' J *w i f.<Ui eL *Aftc c d tM i« ı Cf CL-t-f oU »vt ^ C5¿_'

D (^-1İ0/^ lÜ ‘-ld<Zd*L'j <***- bilcL'n ej’e+ioU»*_{V d ' o l z t mı $ t cCitl ‘v aA l-c*. Q.‘j- Q*i d i *■**}

H a tır d a , m <■ oUr v í d l n . £f i* dU-*+

>^$k ÖLİt^u^Z ya*ıdi.m $ / A* d m ■

jH u¿>d U. ma t j "* Cu. i Halele^ r) uy -r/ir.d U L :

fc û ¿té St j Uj& <*¿dk++ \sf¿7 Le /aCc Ó ¿ tt&ASé. 0-4¿i Lû(a.