1424 yük akçeye mal olan anıt:
L
E Y M
A N İ Y E
Pesendidei cihan mimarı bî akran Sinan Ağa’nm yedi senede bitirdiği Süleymaniye Camii, dünya
medeniyet tarihinde eşsiz bir yer tutar. Karınca Kaptan tarafından Mısırdan getirilen sütunlar
— ulu kubbedeki ayet — Şair Saî’nin içli mısraları...
K ö p rü d en E m inönü istik am etin e gi d e rk e n başınızı şöyle b ir U n k ap an m a doğru k ald ırırsan ız, k en d in izi İm p a ra to rlu k ta rih in in 400 sene evvelki sa h i- feleri içinde b u lu r gibi o lu rsu n u z ... O - n u n c u O sm anlı P a d işa h ı K a n u n i S ü leym an, şanlı bayrağım ızı T una b o y la rın d a, M acar o v aların d a dalg alan d ırıp V iyana k a p ıla rın a d ik m ek le kalm am ış, o eşsiz b ir san ’a t dehasile elele v e re re k T ü rk ü n m edeni k ab iliy etin i de d ü n y ay a isp at e tm iştir...
İşte karşın ızd a İsta n b u l’u n en güzel tep elerin d en b iri üzerin e k u ru lm u ş, b ü tü n u lu lu ğ u ile Süleym aniye C am ii... D ünya m edeniyet ta rih in d e eşsiz b ir y eri olan S ü leym aniye... Bizans u fk u n a bam başka b ir şekil v e re n C am i... T ü rk - İslâm san’atın ı sem bolleştiren an ıt...
İçi p ek nefis ve k ıy m etli çinilerle sü s lenm iş olan cam iin 74 m e tre y ü k se k li ğinde d ö rt m in aresi ve on şerefesi v a r
ió
dır. B u d ö rt m in are, İsta n b u l’un fe t- h in d en b eri S u lta n S ü ley m an ’ın d ö rd ü n cü padişah, m in a re le rin d e k i on şerefe n in de S u lta n O sm an’d an itib a re n o n u n
-■--- Y A Z A N : --- ?
İbrahim ERSEYREK
»
---
->cu h a n o lduğu anlam ına gelm ektedir. Ç iniler, K ü ta h y a yapısıdır. N efiş y azı la rın sahibi ise M olla H aşan b in K a- ra h isa rî’dir. M olla H aşan, o d ev rin en ü n lü h a tta tı olan K a ra h isa rlı A hm edin h em kölesi h em de şak ird i (çırağı) idi. İm zasını, H aşan b in K a ra h is a rî diye a t m asının sebebi K ara h isa rlı A hm edin e v latlığ ı olm asıdır. K arah isarîy i, M olla H a şan k a d a r kim se ta k lit edem em iştir. Y aptığı e serlerin h a tta tla rın ı daim a k e n di seçen, Sinan, S üleym aniye C am im de K a ra h sia rî ile de b e ra b e r çalışm ıştır.
H atta, 53 m e tre y ü k sek liğ in d ek i o u lu k u b b en in a y e ti H aşan Ç elebi ile K a ra - h isarlı Şem si A h m et efendinin m ü şterek eseridir. B inanın süslenm esine çok önem v eren M im ar Sinan, K oşu M eydanından g etirttiğ i sü tu n la rı k u llan m ıştır. Bu s ü tu n la r v ak tiy le B izanslIlar ta ra fın d a n K o şu M eydanına dikilm işti. Bazı som a k i sü tu n la r da K arın ca K ap tan ta r a fın dan M ısırdan getirilm iştir. P en cerelerin re n k li cam larını ise ü n lü san ’atçı S a r hoş İb rah im efendi yapm ıştr.
S inan yaptığı an ıtd a - k u llan d ığ ı m a l zem eden R om a ve B izans san ’atın ı silip o nu T ü rk san’atm m sade ve ince o y - m alarile süslem iştir. İn şaata 1550 de başlanm ış ve 1557 jl e tam am lanm ıştır. S inan yalnız cam i in şaatı ile m eşgul o l m am ış o dev ird e İsta n b u l’u n en önem li m eselelerinden b iri olan su işini de h a l letm iştir. G erçi F a tih ’in zam anında İs ta n b u l’a, K âğ ıth an e d en su g etirilm işti
am m a, ilm i e tü tle re d a y a n a ra k K â ğ ıt- ' h a n e su la rın ı İs ta n b u l’a ilk g e tire n yine S in an o lm u ştu r, 1556 M. de.
C am iin açılış tö re n in d e , M im ar S i n an , açılışı y apm ası için a ltın a n a h ta rı K a n u n iy e y e rir... D e ğ e rb ilir p ad işah a - n a h ta r ı eline a lır v e o n u te k r a r S in an a g eri v e re re k :
«Bu b in a eylediğin b e y tu lla h ı sıd k u safa ve d u a ile sen açm ak evlâd ır» der.
O ta rih te M im arlarb aşı K oca S in an 66 y aşın d a idi... V e d e v rin ta rih ç ile ri k e n d isin d en «P esendidei cih a n m im arı bî a k ra n S in an A ğa» diye b ah sed erlerd i.
S ü ley m an iy e C am iinden so n ra İsta ıı- b u ld a d a h a p e k çok b in a la r y ap ılm ış tır. F a k a t, S üleym aniye, S in a n ’ın ih ti y a rlık d ev rin in en güzel eseri o lm u ş tu r . N itek im b ü tü n san ’a t ta rih ç ile ri b u şah eserin önü n d e saygı ile eğilm ekten k e n d ile rin i alık o y am azlar. M illiyetçi d u y g u la rı sa n ’atm a ü s tü n gelen Sinan ise, S ü ley m an iy e C am iini b ay ağ ı b ir o - lay o la ra k sayar. O n u n için asıl önem li olan Edilm edeki İkinci Selim C am iidir... Ç ü n k ü o y ü z y ılla rd a n b e ri b ü tü n kilise ve h ıristiy a n m im arisine ö rn ek olan e s k i ve ’ta r ih i b ir a n ıt - A yasofya’ya S e lim iye C am iindeki İslâm ve T ü rk sa n ’atı >
ile galip gelm iştir. O, b u düşüncesini E vliya Ç elebinin b ab ası v e S aray ın K u - yum cubaşısı olan M ehm et Zıllî’ye şöyle a n la tır :
«K alfalığım ızı İs ta n b u l’d ak i Ş ehzade C am iinde icra ettim . Ü statlığım ı da S ü ley m an iy e C am iinde tek m il ettim . A m a cüm le m a k d u ru m u b u Selim H an C a m iine sa rfid ü b y ed i tû lâ m ı a y a n -v e b e y an eyledim . B ildiğim iz cih an ın m im ar ve m ü h en d isleri v a r m a k d u rla rın s a r ih s e le r böyle b ir eseri azîm bin asın d an âciz o laca k lard ır. H iç b ir p ad işah da b u k a d a r m alı fira v a n bezletm eğe ciir’e t ed em iy ecek tir.»
C am iin k u ru c u s u S u lta n S ü ley m an m ih ra b ö n ü n d e g ö m ü lü d ü r. M e rm e rd e n - oym alı güzel b ir tü rb e s i v a rd ır. 1573 M. de ölen ve A v ru p a lIla rın R okselan n am ı v e rd ik le ri k arısı H aseki H u rre m S ultan, k ard eşi İk in ci A hm et, kızı M ih - rim a h S u lta n (E dirnaıkapı civ arın d ak i b ü y ü k cam iin k u ru c u s u ) ve M im ar S i n a n b u ra d a g ö m ülüdür.
Y üz y aşın d a h a y a ta gözlerini kapıyan K oca S in an ’ın, m ezarın ı S üleym aniye gi bi u lu b ir m ab ed ’in eteğinde yapm ası felsefî b ir d ü şü n cen in sonucu olsa g e re k ...
S in an ’ın tü rb e sin i z iy a re t ed en ler, m e - z a r-k ita b e sin d e o n u n e n y ak ın d o stla rın d a n b iri olan Ş a ir S aî’n in şu hazin m ısralarile k a rş ıla ş ırla r :
Ey idem bir iki gün dünya sarayında mekân Cayi âsâyiş değildir âdeme milki cihan Han Süleymanm olup mimarı bu
merdi güzîn Yapdı biı-vcanıi viı-ir firdevsi âlâdan nişan Emri Şahilc kılub su yollarına ihti mam Hızrolub âbıhayatı âleme kıldı revan Çekmece cisrine bir takı muallâ çek-di kim (Devamı 32 nci sahifede’, lı
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
