Atlas Journal

(1)

ATLAS INTERNATIONAL REFERRED

JOURNAL ON SOCIAL SCIENCES

ISSN:2619-936X

Article Arrival Date: 09.10.2015 Published Date:15.12.2015

2015 / December Vol 1, Issue:1 Pp:33-36

Disciplines: Areas of Social Studies Sciences (Economics and Administration, Tourism and Tourism Management, History, Culture, Religion, Psychology, Sociology, Fine Arts, Engineering, Architecture, Language, Literature, Educational Sciences, Pedagogy & Other

Disciplines in Social Sciences)

KAZAKİSTAN’IN COĞRAFİ VE KÜLTÜREL POTANSİYELİ

GEOGRAPHICAL AND CULTURAL POTENTIAL OF KAZAKHSTAN

Öğr. Gör. Gülmira YESSEBİYEVA

Kazak Kızlar Devlet Pedagoji Üniversitesi, essebi_gul@mail.ru, ÖZET

Kazakistan çok değişik etnik unsurları barındıran bir ülkedir. Onların da başta gelenleri Koreliler, Azerbaycanlılar, Çeçenler, Ahiska Türkleri, Yunanlar, Başkırtlar, Çuvaşlar, Kazaklar, Türkmenler, Balkarlar, Karakalpaklar ve Altaylılardır. Bu topluluklar içinde Ruslar, Belaruslar, Ukraynalılar, Almanlar ve Koreliler dışında kalanların hepsi Türk topluluklarıdır. Burada sayılanların dışında da Türk olmayan birkaç etnik unsur bulunmaktadır. Türk toplulukların tamamına yakını Müslüman, diğer etnik unsurlar ise genellikle hristiyan veya doğu dinleri mensubudur.

Anahtar Kelimeler: Kazakistan, Coğrafi ve Kültürel Potansiyel ABSTRACT

Kazakhstan is a country that has many different ethnic elements. The main ones are the Koreans, Azerbaijanis, Chechens, Ahiska Turks, Greeks, Bashkirs, Chuvash, Kazakhs, Turkmen, Balkars, Karakalpaks and Altaylılar. Within these communities, all but the Russians, Belarussians, Ukrainians, Germans and Koreans are Turkish communities. Apart from these, there are a few non-Turkish ethnic elements. Most of the Turkish communities are Muslim, while other ethnic elements are generally Christian or Eastern religions.

Keywords: Kazakhstan, Geographical and Cultural Potential GİRİŞ

Yer altı kaynaklar ülkenin başlıca zenginlikleri arasında yer almaktadır. Dünyanın öncül ülkelerinin bilir kişilerinin değerlendirilmesine göre Kazakistan, bugün gereken seviyede kullanmamasına rağmen, doğal kaynak rezervlerine göre dünyada altıncı sırayı almaktadır. Mendeleyev tablosunda yer alan 110 adet kimyasal elementten 99’u Kazakistan hududlarında tespit edilmiş, 70’i bulunuş, 60 çeşidi ise kullanılmaktadır. Petrol, Doğalgaz, Titan, Magnezit, Altın, Kalay, Uran ve diğer demir dışı madenlere göre Kazakistan dünyanın en zengiz ülkelerinden birisidir.

Dünya çapında Kazakistan, dünyanın volframı en fazla üreten ülkedir ve rezerv miktarına göre birincidir. Krom ve fosfor rezervlerine göre dünyanın ikinci ülkesi olan Kazakistan, demir rezervlerine göre sekizinci sıradadır.

Kazakistan’a tüm ülke hudutlarına yayılmış 14 perspektif bölge bulunmaktadır ve günümüze kadar 160 petrol ve doğalgaz kaynağı bulunmuştur.

Kazakistan’da 300’den fazla altın kaynağı var ve bunların 173 adedi detaylı araştırılmıştır. Bu yatakların bazılarında kuyumculukta kullanılabilen elmas da çıkarılmaktadır.

Kazakistan, kimya sanayisi için gereken hammaddeler ile zengindir. Bol miktarda kalyum ve bor tuzları, brom bileşimleri, sülfatlar, fosforitler, boya ve vernik sanayisi için hammaddeler bulunmaktadır.

(2)

YEAR: 2015 VOL:1 ISSUE:1 İKSAD PUBLISHING HOUSE

34

ATLAS INTERNATIONAL REFERRED JOURNAL ON SOCIAL SCIENCES

Ülke maden suları ve termal sularla zengindir.

ÇARIN KANYONU

Uzunluğu yaklaşık 200 km olan “Çarın Kanyonu”, ABD’deki Büyük Kanyon’u andırıyor, dibinde de Çarın nehri akıyor. Falezlerinin derinliği 100-300 metre arasında olan muhteşem güzellikteki Kanyon, Almatı’nın 200 km kadar doğusunda bulunuyor. En popüler kısmı, “Kaleler Vadisi“. Kızıl renkli kanyonda derin çatlaklar ve oyuklar var. Kanyon, Tien Şan dağlarından inen ve aynı adı taşıyan nehir tarafından oyulmuş, yani nehir bir doğa şaheseri yaratmış. Sımsıcak rüzgârların estiği çöl ve steple çevrili kanyonda, kumun kızıl rengi, step yeşili ve gökyüzünün mavisi bir arada. Dünyanın en geniş ikinci kanyonu olan Çarın’da, yer yer otların yeşerdiği kayalar arasında, 300 milyon yıllık fosillere bile rastlamanız mümkün.

USTYURT

Üstirt batıda Mangistau yarımadası ve doğuda Aral Denizi'nin aralığındaki tepelik bölge. Güney-batıdan kuzey-doğuya 550-600 km uzunlukta, genişliği 300-400 km. Alanı 200 km². Üstirtin ortalama yüksekliği 150 - 200 m, yüksek yerini güney-batı Muzbel sırttır (341 m). Yayla, nehir hatta bir tatlı su gölü yok , ancak içme suyu, sulama geniş yeraltı su rezervleri için uygun arazi.

Ustyurt plato üzerinde çöl manzara korumak için 223.300 hektarlık bir alan üzerinde 1984 yılında düzenlendi. Ustyurt içinde rezerv yaratma fikri batı Kazakistan Çöl alanlarının zamanında salğı ile bağlantılı olarak1960-1970-ler ortaya çıkmıştır. Fauna ve flora nadir türler bir dizi de dahil olmak üzere Ustyurt platosunun kuzey çöller, doğal kompleksinin doğal halinin korunması amacınla - 12 Temmuz 1984 Rezervin kurulmuştur.

Tamgalı Kaya Resimleri tarih öncesi dönemlere ait eşsiz bir kültür mirasıdır. Tamgalı geçidi Almatı’nın 170 km küzey batısındaki Anrakhay dağlarında yer almaktadır. 1957 yılından bu yana bölgede, bronz çağından kaldığı belirlenen 4 bini aşkın kaya resimleri bulunmuştur. İnsan figürleri, çeşitli vahşi hayvanlar, av resimleri bulunmaktadır.

Başka bir grup kazıntılarda, Erken Göç devrine ait çeşitli insan, hayvan figürlerine raslanmaktadır. Bu dönem kazıtlarında, hayvanların boğuşma sahneleri, dağ koyunu, geyik, at ve kar leopaları resimleri çizilmiştir. Önemli bir kaya çizimi de Türk Dönemine ait olduğuna inanılan, savaşçı atlı insan figürüdür.

BAYKONUR UZAY ÜSSÜ

Kazakistan'ın Baykonur kasabasının 320 km kadar güneydoğusunda, Seyhun (Sırderya) nehrinin kıvrımındaki bozkırda kurulmuş olan üs, dünyanın en eski ve en büyük uzay fırlatma üssüdür. Sovyet yönetimi üsse güvenlik nedeniyle yanıltıcı olarak 320 km uzaktaki Baykonur'un adını vermiştir.

Baykonur Uzay Üssü , bir çok fırlatma rampası , 5 adet kontrol kulesi , 9 adet kontrol merkezi ve 1.500 km uzunlukta bir füze deneme alanına sahiptir. 2 Haziran 1955'te hizmete giren üssün genişliği kuzeyden güneye 80 km, doğudan batıya 130 km kadardır.

Dünyada ilk uzay üssü olarak bilinen Baykonur uzay üssü, Kazakistan’ın güney-batı bölgesinin Sırderya nehri kıyısında 12 Ocak 1955’te kurulmuştur. Baykonur’un insan ve uzay araştıralar tarihindeki önemli olaylar; ilk uzay aracının (04.10.1957), Ay’a gönderilen ilk köpeğin (03.11.1961) ve bizim için önemli olan Türk halklarından ilk Kazak astronotu Toktar Aubakirov’un bu uzay üssünden uzaya fırlatılmasıdır.

Dünyada aktif çalışan 15’ten fazla uzay üssünün en büyüğü sayılan Baykonur uzay üssü, hala astronotların uzaya en çok gönderildiği uzay üslerinin lideri durumundadır: Aşağı yukarı bütün astronotlar Baykonur’dan gönderildi. Üs bu güne kadar; 1200’den fazla taşıyıcı roket,

(3)

35

1300’den fazla uzay aracı ve 100’den fazla kıtalararası balistik füzenin uzaya gönderilmesiyle ünlüdür. Bununla birlikte roketlerin 40’tan fazla uzay aracının 80'den fazla değişik tipi denendi.

6717 km2 araziye yerleşen bu uzay üssünde; 52 roket fırlatma tesisi, 34 teknik kompleks, yüksek sınıfta 2 hava alanı, 5 iniş alanı, meteor ve iyonosfer merkezleri, 3 uzay gemisi için yakıt doldurma istasyonu, 5 adet kontrol kulesi , 9 adet kontrol merkezi ve 1.500 km uzunlukta bir füze deneme alanı ve 4 kıtalararası balistik füze fırlatma platformu bulunmaktadır.

TURKİSTAN

Müslümanlar için Orta Asya’nın en kutsal yapısını barındırıyor. Turkistan’a yapılacak üç ziyaretin Mekke’ye bir kez hacca gitmekle eş değer olduğu söyleniyor. Şehrin önemi, ünlü düşünür Ahmet Yesevi’nin yaşadığı ve türbesinin bulunduğu yer olmasından geliyor. İslamiyet değerlerini Şaman kültürü ile kaynaştıran Yesevi öğretisi, esnek bir İslam anlayışı getirmiş. Dikdörtgen geniş bir binayı süsleyen üç kubbesiyle son derece gösterişli Hoca Ahmet Yesevi Türbesi, UNESCO Dünya Kültür mirası listesinde. Duvarlar sarı renkli ateş tuğlalarından yapılmış, ana gövde ile ana kubbede ayet, hadis ve kutsal sözler içeren süslü bir yazı kuşağı var. Giriş cephesi Buhara Hanlığı döneminde tamamlanmış, diğer cepheler ve kubbeler, mor ve turkuaz renkli çini bordürler ve sırlı tuğlalarla bezeli. Görkemli taç kapının her iki yanındaki minareler kale burçlarına benziyor. Ortasında 2 ton ağırlığında, çevresi kufi yazıyla bezeli, pirinç bir kazanın olduğu ana bölüm, Orta Asya’nın en büyük yivli, altın yaldızlı çinili kubbesiyle örtülü. Külliyeye insanlar akın ediyor, kutsal kazan da adak çanağına dönüşmüş durumda.

ALTIN ELBİSELİ ADAM

1970 yılında Almatı/Kazakistan’ın 250 km kuzeyinde bulunan Esik kasabasında, yol açılma sırasında tesadüfen bulunan lahit mezar döneme ait bir prens mezarıdır. Hepsi de çok kıymetli olan bu kurgandaki buluntular: 4000 altın levhalar; at, kaplan, geyik, pars, kurt, dağ keçisi, aslan ve yırtıcı kuş figürleri ile işlenmiş olup, Kuzey ve Orta Asya maden sanatının gelişmiş bir üslubunu göstermektedir. Türk Prensine ait olduğu düşünülen kurganda bulunan en değerli şey, tarihi belge niteliği taşıyan gümüş bir tabak üzerindeki 26 harflik iki satır yazıdır. Bugüne kadar bilinen en eski Türk yazısı, Yenisey ve Orhun civarında bulunan anıtlardaki yazılardı ve bunlar zamanımızdan on dört asır geriye uzanıyordu. Oysa Esik kurgan’da bulunan bu yazı 25 asırlık bir belgedir. Göktürk alfabesinin M.Ö. V-IV. Yüzyılda da kullanıldığının en önemli kanıtıdır. O yazıda “Tigin 23’ünde öldü, Esik Halkının başı sağolsun.” diye yazılmıştır. Bu belge Türk yazı dili tarihini de en az 1000 yıl geriye götürmektedir.

ALMATI

Almatı, Kazakistan’ın güney-doğusunda, Alatau dağlarının eteklerinde yer alıyor. 1997 yılına kadar Kazakistan’ın başkenti olan Almatı, bu ünvanını Astana’ya devretmiş olsa da, ülkenin kalbi, ekonominin kilit noktası ve önemli bir eğitim merkezi olmaya devam ediyor.

Almatı’da birçok ekolojik bölge ve bakir doğa parçalarının bulunması, şehrin doğa tuizmi alanında gelişmesine olanak sağlamaktadır. Şehrin dört bir tarafındaki doğa manzaraları, yabani hayvanlar, kuşlar ve bitkilerin yaşam bölgelerine yakınlığı şehre hayranlık duymak ve şehirde yaşamaktan almak için yeterlidir. Almatı’da kış turizme ait olan ünlü yerler “Medeo”,“Tabagan”,“Ak-Bulak” ve “Çimbulak” bölgeleridir.

“Medeo”: 1972’de kurulan ve deniz seviyesinden 1691,2 metre yükseklikte bulunan buz

pateni pisti “Medeo” dünya çapında bilinmektedir. Buz yüzeyi 10.500 kilometrekare olduğu için buz pateni sporu (skating), buz hokeyi ve artistikpatinaj yapılabilmektedir. “Medeo”

(4)

36

yüksek dağlarda bulunan benzersiz bir yerdir. Hafif, hoş bir iklimle düşük atmosfer basıncına, ılıkrüzgâra ve temizsoğuksuyasahiptir.

“Çimbulak”: Alp disiplini kayak sporu için önemli bir merkez olan “Çimbulak Kayak

Merkezi” Medeo’dan 7 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 2200-2500 metre yükseklikte yeralmaktadır.

Kayak Merkezi “Tabagan”: Yeni “Tabagan” adlı kompleks Almatı bölgesinde bulunan

Talgar’daki Ulusal Doğa Parkı’nın yakınında bulunmaktadır. Almatı sınırından 17 km. mesafededir. Alanıise 55 dönümdür.Yazaylarında “Tabagan” dağ turizminin geliştirilmesi için tüm koşulları sağlar. Dağ turizmi kapsamında ATV olarak adlandırılan motorlu taşıtlar ve dağ bisikleti için uygun parkurlar bulunmakta olup ailece tatil yapmak veya açık havada kültürel ve spor etkinlikleri gerçekleştirmek için elverişli bir yerdir.

Alp tatili “Ak- Bulak”: Muhteşem doğa manzarasına, lüks tatil ile kayak ve snowboard

tesislerine sahip tesis, Almatı’dan 35 km. mesafededir. “Ak-Bulak” özel ve rahat bir tatilin yanı sıra kurumsal seminerler, iş ortakları ile iş toplantıları için fırsat sağlamaktadır. 3700 metre uzunluğundaki telesiyej deniz seviyesinden 2660 metre yüksekliğe ulaşmaktadır.

SONUÇ

Kazakistan Coğrafi ve Kültürel Potansiyeli açısından çok avantajlı bir ülkedir. Mesela, topraklarının genişliği açısından dünyada 9. ülke, uranyum üretiminde ise dünya birincisidir. Kazakistan’da turizm, petrol, madencilik gibi sahaların geleceği büyüktür. Kazakistan Coğrafi ve Kültürel Potansiyeli açıdan da geleceği parlak bir ülkedir.