Ünilateral Dudak Damak Yarıklı Bir Olguda Tedavi Yaklaşımı

(1)

Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 4, Sayı 1,2001

ÜNİLATERAL DUDAK DAMAK YARIKLI BİR OLGUDA TEDAVi YAKLAŞIMI

Yrd. Doç. Dr. Cenk DORUK* Doç.Dr.Yaşar GÖYENÇ** ÖZET

Unilateral dudak damak yarıklı bir olguda ortodontik te-davi yaklaşımı sunulmuş, tete-davi öncesi ve sonrası sonuçları değerlendirilmiş tir.

Anahtar Kelimeler : Unilateral dudak damak yarığı.

SUMMARY

The treatment procedure of a patient with cleft lip and palate has been presented, Pre and post treatment results ha-ve been determined.

Key Words: Unilateral cleft lip and palate.

Dudak damak yarıkları yüzde oluşan do-ğumsal anomalilerin en sık görülenidir.Uzun yıllar-dan beri bilinmekte ve tedavileri için yeni yöntem-ler geliştirilmeye çalışılmaktadır.2 Dudak damak yarığı olguları kesinlikle ekip çalışmasını gerekti-ren olgular olup müdahaleleri ortodontistler tara-fından yapılmaktadır. Bu nedenle ortodontistlerin en genç hastalarıdır.1 Dudak damak yarıklarının etiolojisi kesin olarak bilinmemekle beraber araştı-rıcılar bazı faktörler üzerinde durmuşlardır.3,5,6,7,8 Bu faktörler kalıtım, bazı sendromlar (sayılan 100'ün üzerindedir), kromozomal bozukluklar ve çevresel etkenlerdir.

Dudak damak yarıklarında ortaya çıkan den-tofasiyal deformitenin temel karakteristiği maksiller gelişimin üç boyutlu yetersizliğidir. Maksillanın sa-gittal yönde gelişim geriliği orta yüz yetersizliğine ve konkav fasiyal profile neden olur. Transvers yöndeki yetersizlik maksiller segmentlerin kollapsı-

na ve buna bağlı posterior çapraz kapanışlara yol açar.4

Aşağıda büyüme ve gelişimini tamamlamış ünilateral dudak damak yarıklı bir olgudaki tedavi yaklaşımı sunulmuştur.

VAKA

Hasta Hikayesi ve Klinik Görünüşü

Hasta 16 yas 7 aylık, sol tarafında unilateral komple dudak damak yarığı olan bir kız çocuğuy-du. Yarık dudak damak erken çocuklukta tedavi edilmiş fakat hasta diş dizisi ve çene ilişkileri açı-sından hiçbir ortodontik tedavi görmemişti. Maksil-la anteroposterior ve transversal yönde gelişim ye-tersizliği göstermekte idi. Ön bölgede çapraz kapa-nış mevcuttu. Maksiller gelişim yetersizliği olması-na rağmen çok konkav olmayan kabul edilebilir bir profil mevcuttu. Hastanın tedaviyi istemesindeki ana neden "güldüğü zaman daha güzel görünen dişler olması isteğiydi" (Resim1).

Resim 1: Olgumuzun tedavi öncesi ağız içi ve ağız dışı fotoğrafları C.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti A.D. SiVAS

(2)

C.Ü. DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ2001 _{CILT: 4, SAYI: 1} Dental Değerlendirme

Maksiller Ark

Maksiller ark daralmış, orta hatta doğru kol-labe olmuş ve daha kısa bir segment haline gel-misti.Yarık tarafında malforme bir lateral ve palati-nalde bir süt kanin mevcuttu. Sol santral sağ seg-mentte ve malforme idi. Ayrıca sağ lateral diş ek-sikliği vardı. Ark formu ve ark parametresi değer-lendirmesinde eksik diş ve malforme dişlerin kulla-nılmayacağı düşünüldüğünde 5 mm yer darlığı vardı (Resim 2).

Resim 2: Olgumuzun tedavi öncesi ağız içi

üst çene fotoğrafı Mandibular Ark

Mandibular ark maksiller arka oranla düz-gündü, toplam 2 mm. yer ihtiyacı vardı (Resim 3).

Resim 3: Olgumuzun tedavi öncesi ağız içi

alt çene fotoğrafı Tedavi Hedefleri

1. Üst çene diş kavsinin genişletilerek

trans-versal, üst keserlerin çapraz kapanıştan kurtarıla-

rak sagittal düzeltimin sağlanması,

2. Kaninlerin lateral yerine getirilip posterior bölgenin mezializasyonu,

3. Malforme dişlerin çekilerek tedavi sonunda arta kalan boşlukların protetik olarak rehabili- tasyonu,

4. Alt diş kavsindeki minimal çaparışklığın meziodistal aşındırmalarla giderilip seviyelenmesi. Tedavi sonunda ulaşılması beklenilen ok-luzyon sağ ve sol tarafta Cl II molar, Cl I kanin iliş-kisidir.Bu sonuçlara ulaşılması beklenirken maksil-ler birinci premolarların kanin yerine kullanılması planlandı.

Tedavi Süreci

Ortodontik uygulamaya başlamadan önce mevcut malforme dişler ve sol üst süt kanin diş çektirildi. Üst 1. molar dişler bantlanarak Quad He-lix apareyi ile maksiller ekspansiyona başlandı. Bu arada çapraz kapanışın atlatılabilmesi için alt çe-neye okluzyon yükseltici akrilik ısırtma plağı hazır-landı. İki ay süren genişletme safhasından sonra çapraz kapanışlar düzeltildi ve alt aparey çıkarıldı. Aynı seans ekspansiyon sonucu elde edilen trans-versal boyutun özellikle posterior dişler bölgesinde kaybedilmemesi için üst 1.molarlara kolları ön diş-lerin palatinaldiş-lerine kadar uzanan transpalatal ark takılarak üst dişler braketlendi ve .014"lik Nitinol arkla seviyeleme fazına başlandı. 2 ay .014", 4 ay .016" ve 5 ay .016 x .022"lik Nitinol arklarla seviye-lemeye devam edildi. Seviyeleme fazı esnasında anteriorda yarık bölgesinde protetik rehabilitasyon için uygun diş genişliği kadar yer oluşturuldu. Üst kanin dişleri lateral yerine kaydırılıp posterior böl-genin mezializasyonuyla '1. premolar dişler kanin-lerin yerine getirildi. Mezializasyon sırasında hare-ketin kolaylaştırılıp daha kısa sürede tamamlana-bilmesi için günde 12 saat Reverse Headgear kul-landırıldı.

Alt arkta da dişlerden gerekli miktarda mesi-odistal aşındırma yapıldıktan sonra 2 ay .016"Niti-nol, 4 ay .016x .022"lik Nitinol arklarla seviyeleme tamamlandı. Böylece tedavi başında hedeflenen okluzyona (sağ ve sol tarafta Cl II molar, Cl I kanin ilişkişi) ulaşıldı.

Aktif ortodontik tedavi fazı tamamlandıktan sonra üst çenede daimi protetik restorasyonu yapı-lana kadar taşıyacağı santral dişli Hawley plağı , alt çenede de klasik Hawley plağı pekiştirme amaçlı takılarak tedavi bitirildi (Resim 4).

(3)

c.ü. DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2001 CİLT: 4, SAYI: 1

Resim 4: Olgumuzun tedavi sonrası ağız içi ve ağız dışı fotoğrafları

Tedavi Sonuçları ve Prognoz

Mevcut klinik sonuca ulaşmada olumlu has-ta kooperasyonu yardımcı oldu. Maksillada yakla-şık. 6mm. genişleme saglandı. Ancak SN ve FH düzlemine göre oldukça dik konumda olan üst ke-serin (U1-SN 70°,U1- FH 79°,U1-NA180°) protrüz-yonu ile SNA 71° den 70° ye geriledi. Ayrıca tedavi öncesi üst dudağı destekleyen malforme dişlerin çekilmesiyle dudak bir miktar gerileyerek daha düz bir görünüm kazandı. Üst dudağın bir miktar geri-lemesi estetik olumsuzluk olarak değerlendirilebi-lir.Ancak dudakdaki mevcut skatris dokusu nede-niyle üst keserlere daha fazla protrüzyon yaptırıla-rak profilin düzeltilmesi mümkün değildi. Tedavi sonunda +3 mm overjet ve +2 mm overbite elde edildi. Tedavi sonunda ulaşılan oklüzyon, yeterli overjet, overbite ve kazandırılan fonksiyon açısın-

dan değerlendirildiğinde ortognatik cerrahiye gerek kalmadan elde edilen sonuç yüz güldürücü idi. Şe-kil 1 de hastamızın tedavi öncesi ve tedavi sonrası total ve lokal çakıştırması görülmektedir.

(4)

C.Ü.DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGiSI 2001 _{CiLT: 4, SAYI: 1}

Şekil 1: Olgumuzun tedavi öncesi ve tedavi sonrası total ve lokal çakıştırması

KAYNAKLAR

1. Bailey N ,et.all:Cleft Lip and Palate:The Ortodontist's Youngest Patient Am J.Orthod 90(11:63-66,1986.

2. Bishara SE, et alUBentOrafilal Findings in A Child with Unrepaired Median Cleft of the Lip at 4 Years of Age. Am J.Ort hod 86(2):157-162,1985;

3. Borçbakan C:Dudak Damak Yarıkları. Hacettepe ve Taş Kitapçılık Lim.Şti.4.Basım,1980,

4. Enacar A:Dudak ve Damak Yarıkları. Dudak damak yarıklarında. orta yüz büyümesinin kontrolü:Maksiller ortopedik ve ortodontik tedavi Hacettepe Ün, Tıp Fak.Plastik ve Rekons- trüktif Cerrahi Anabilim Dalı. Ankara, 1999.

5. Hyamus JS, Carey ED :Cortcosteroid and Growth.The Journal of Pediatrics113(2);249-254,1988.

6. Kalpins.R.I.Orthodontıc Treatment of Cleft Lip and Palate.Florida Dental Journal 5(3):21-23,1985.

7. Mordecai RM ;The Orthodontic Management of Cleft Lip and Palate Patients,Dental Update,(From the Postgraduate centres) 567-583.1984,

8. Salzmann JA .Orthodontics in Daily Practice , JB Lippincott Com.Philadelphia/Toronto, 1974.

Yazışma Adresi:

Yrd. Doç. Dr. Cenk DORUK

Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti A.D. SiVAS

Tedavi öncesi Tedavi sonrası