Hayati Kandifl
Düzce Üniversitesi T›p Fakültesi Acil T›p Anabilim Dal› DÜZCE
Tlf: 0505 907 10 99 e-posta: hayatikandis@yahoo.com Gelifl Tarihi: 16/09/2009 (Received) Kabul Tarihi: 25/02/2010 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
1 Düzce Üniversitesi T›p Fakültesi Acil T›p Anabilim Dal› DÜZCE 2 K›r›kkale Yüksek ‹htisas Hastanesi Acil Servis
KIRIKKALE
3 Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Acil Servis ANKARA
4 Düzce Üniversitesi T›p Fakültesi Gö¤üs Cerrahisi Anabilim Dal› DÜZCE
5 Düzce Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i
Hayati KAND‹fi1
Ali KARAKUfi2
Yavuz KATIRCI3
Sami KARAPOLAT4
‹smail Hamdi KARA5
GERIATRIC POPULATION AND FORENSIC
TRAUMAS
GER‹ATR‹K YAfi GRUBU VE ADL‹ TRAVMALAR
Ö
ZGirifl: Yafllanma ile vücut fonksiyonlar›nda oluflan azalma travmatik yaralanma riskini
art›r-maktad›r.
Gereç ve Yöntem: K›r›kkale Yüksek ‹htisas Hastanesi Acil servisine Ocak 2007 - Haziran
2009 tarihleri aras›nda baflvuran 65 yafl ve üstü adli travma olgular›; cinsiyet, yafl, ayl›k kümülâtif da¤›l›m, travma nedeni, hastaneye getirilifl flekli, travma sonucu oluflan patolojiler, Glaskow koma skoru, gözlem süresi, hastaneye yat›fl oranlar› ve mortalite aç›s›ndan de¤erlendirilmifltir.
Bulgular: 224 olgunun 155’i (%69.2) erkek ve 69’u (%30.8) kad›nd›. Olgular›n yafllar› 65 ile
98 aras›ndayd›. Olgular›n ço¤unlu¤u 5-8. aylar aras›nda görülmüfltür. Travma nedeni olarak en s›k trafik kazas› tespit edildi. Olgular›n 178’i (%79.5) özel araçla hastaneye getirilmiflti. Oluflan pato-lojiler içinde en s›k yumuflak doku travmas› gözlendi. Glaskow koma skoru ortalamas› 14.5 ± 1.6 idi. Olgular›n ortalama gözlem süreleri 4.8 ± 2.2 saatti. 38 (%17) olgu hastaneye yat›r›ld› ve or-talama 5.4 ± 3.5 gün takip edildi. Takipte 8 (%3.6) olgu kaybedildi.
Sonuç: Yafll› travma olgular›nda daha kapsaml› yap›lacak fizik muayene sonras› gerekli
görü-len tetkikler tamamlanmal› ve bu olgular›n gözlem süreleri daha uzun tutulmal›d›r. Ayr›ca takip ve erken dönemde kontrol edilmesi gereken olgular›n hastaneye yat›r›lmalar›ndan kaç›nmamak gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Geriatri; Multipl Travma; Acil Servis; Adli T›p; Acil Tedavi.
A
BSTRACTIntroduction: The lessening in the functions of body by aging increases traumatic injury risk. Materials and Method: The cases of the age 65 and over, who referred to K›r›kkale High
Specialization Hospital Emergency Service, between January 2007-June 2009, and had under-gone forensic trauma were evaluated from the points of sex, age, monthly cumulative distribu-tion, cause of trauma, way of transferring, pathologies, Glasgow coma scale, follow up duradistribu-tion, rates of hospitalization and mortality.
Results: Of the 224 cases, 155 (69.2%) were male and 69 (30.8%) were female. The range
of age was 65-98. Most of the cases occurred between 5th-8th months. Motor-vehicle accident was the most frequent cause. 178 (79.5%) cases were taken to hospital by private automobiles. Soft tissue injury was the most frequent pathology. The mean score of Glasgow coma was 14.5 ± 1.6. The follow up duration time was 4.8 ± 2.2 hours. 38 (17%) cases were hospitalized and followed 5.4 ± 3.5 days. 8 cases (3.6%) were died.
Conclusion: After comprehensive physical examination, the necessary tests of geriatric
trau-ma patients should be done and the follow up should be prolonged. Also, it is necessary not to avoid hospitalization that should be kept under control during the follow up and early period.
Key Words: Geriatrics; Multiple Trauma; Emergency Service, Hospital; Forensic Medicine;
Emergency Treatment
G
‹R‹fiT
eknoloji ça¤›n›n geliflen koflullar›na paralel olarak insanla-r›n yaflam flartlar›nda oluflan iyileflmeler ve kronik sa¤l›k problemlerinin tan› ve tedavilerindeki ilerlemeler nedeniyle toplumlar›n içindeki yafll› nüfusun say›s› giderek artmaktad›r (1-3). Genellikle yafll› olgular uzun dönem takip ve tedavi ge-rektirecek mevcut kronik hastal›klar› ve s›k karfl›laflt›klar› travmalar nedeniyle gençlere göre daha fazla oranda hastane-lerin Acil servishastane-lerini kullanmaktad›rlar. Böylelikle sunulan sa¤l›k hizmetlerinde karfl›lafl›lan ve sadece yafll› olgulara ait olan sorunlar daha s›k olarak gözlenmektedir (4, 5).Yafllanmaya ba¤l› olarak bireylerde meydana gelen fizyo-lojik, metabolik ve farmakodinamik de¤iflikler travmadan ka-ç›nma ve oluflan travma stresinin üstesinden gelebilme yete-ne¤ini azaltmaktad›r. Ayr›ca yafll›larda travma olufltuktan sonra ortaya ç›kan metabolik ve endokrin cevaplar da genç ve eriflkin gruptaki olgulara göre farkl›l›klar göstermektedir (6-9). Bu nedenle yafll› travma olgular›n›n birincil ve ikincil fi-zik bak›lar›n›n daha kapsaml› olarak yap›lmas› ve tedavi plan-lar›n›n multidisipliner yaklafl›mlar› içermesi gerekmektedir.
Bu çal›flmada 30 ayl›k bir süre zarf›nda Acil servise baflvu-ran ve adli rapor tutulan 65 yafl ve üstü travmaya maruz kal-m›fl olgular retrospektif olarak de¤erlendirilmifl ve geriatrik adli travma olgular›n›n özelliklerinin belirlenmesi, olgular›n hastanedeki tetkik ve tedavi sürecinden sorumlu olan hekim-lerin genç ve eriflkin popülâsyondan farkl› olarak karfl›laflabi-lecekleri sorunlar›n irdelenmesi ve sonuçta literatürdeki ülke-mize ait travma verilerine katk›da bulunulmas› amaçlanm›fl-t›r.
G
EREÇ VEY
ÖNTEMK
›r›kkale Yüksek ‹htisas Hastanesi Acil Servisinde 1 Ocak2007 - 30 Haziran 2009 tarihleri aras›nda tetkik ve teda-vileri yap›lan 65 yafl ve üstü adli rapor tutulmufl 224 travma olgusunun bilgisayar kay›tlar› incelenmifltir. Olgular cinsiyet, yafl, ayl›k kümülâtif da¤›l›m, travma nedeni, hastaneye geti-rilifl flekli, travma sonucu oluflan patolojiler, Glaskow koma skoru, Acil servisteki gözlem süresi, taburculuk ve hastaneye yat›fl oranlar› ve erken-geç dönemde oluflan mortalite oranlar› aç›s›ndan de¤erlendirildi. Tüm olgular›n as›l tan›s› Acil ser-viste yap›lan muayene sonucunda kaydedilen ana patolojiye ait tan› kodu olarak kabul edildi.Bu çal›flman›n istatistiksel analizleri için “SPSS for Win-dows 11.5” program› kullan›lm›flt›r. Kategorik de¤iflkenlerin analizinde Ki-kare testi (ve/veya Fisher kesin testi) ve say›sal
de¤iflkenler için iki ba¤›ms›z grubun ortalamalar›n›n karfl›lafl-t›r›lmas›nda Student t testi tercih edilmifltir. Sonuçlar ortala-ma ± SD olarak verilmifl ve p<0,05 de¤eri istatistiksel olarak anlaml› kabul edilmifltir.
B
ULGULARÇ
al›flma süresi içerisinde hastanemiz Acil servisine gelentoplam 310.703 olgunun 48.045’i (%15.4) 65 yafl ve üze-rinde idi. Bu olgular›n 224’ü (%0.07) travmaya maruz kalm›fl ve haklar›nda adli rapor tutulmufltur. 155’i (%69.2) erkek ve 69’u (%30.8) kad›n olan olgular›n yafllar› 65 ile 98 aras›nda de¤iflmekteydi. Erkeklerin yafl ortalamas› 72.5 ± 6.2, kad›n-lar›n ise 71.8 ± 6.2 olarak belirlendi (p>0.05). Olgukad›n-lar›n y›l-lara göre ayl›k kümülâtif da¤›l›m› yap›ld›¤›nda 2007 ve 2008 y›llar›nda 5-8. aylar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir y›¤›lma oldu¤u gözlenmifltir (p<0.0001) (fiekil 1).Travma nedeni aç›s›ndan olgular de¤erlendirildi¤inde en s›k trafik kazas› (n=104, %46.4) ve darp (n=98, %43.7) tes-pit edildi. Bu oranlar di¤er travma nedenlerine göre anlaml› düzeyde yüksek bulunmufltur (p<0.0001), ancak kendi arala-r›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark bulunmam›flt›r (p>0.05).
Trafik kazas› nedeniyle getirilen olgular›n 92 (%41) tane-si araç içi, 12 (%5.4) tanetane-si ise araç d›fl›nda travmaya maruz kalm›fllard›. Bunlar› 15 (%6.7) olgu ile düflme ve 5 (%2.2) ol-gu ile penetran yaralanmalar takip etmekteydi. Penetran ya-ralanmalar›n 3’ü ateflli silah, 2’si delici kesici aletle
tu. Bu olgular kad›n erkek da¤›l›m› yönünden karfl›laflt›r›ld›-¤›nda; trafik kazas› kad›nlarda %50.7 iken, erkeklerde %44.5 idi (p>0.05). Darp s›kl›¤› kad›nlarda %39.1 erkeklerde %45.8, düflme ise kad›nlarda %7.3 erkeklerde %6.5 oran›nda gözlendi (p>0.05). Di¤er travma nedenleri (Penetran yaralan-ma, yan›k, as› vb.) kad›nlarda %2.9 iken; erkeklerde %3.2 idi (p>0.05). Bu sonuca göre çal›flmadaki kad›n ve erkek olgula-r›n travma nedenleri aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir fark göstermedi¤i tespit edildi (p>0.05) (Tablo 1).
Olgular›n 178’i (%79.5) özel araçla (p<0.001), 46’s› (%20.5) 112 ambulans sistemi ile hastaneye getirilmiflti. Travma sonucu oluflan patolojiler içinde en s›k yumuflak do-ku travmas› (n=110, %49.1) ve bafl-boyun ve omurilik trav-mas› (n=49, %21.9) gözlendi (p<0.0001) (Tablo 2). Glaskow koma skoru ortalamas› 14.5 ± 1.6 idi ve cinsiyet aç›s›ndan is-tatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (p>0.05).
Acil servisteki ortalama gözlem süreleri aç›s›ndan olgula-r›n en az 2 saat en çok 12 saat (Ortalama 4.8 ± 2.2 saat) takip edildikleri tespit edilmifltir.
Olgular›n 186 (%83) tanesi Acil serviste tedavi edilmifl, 38 (%17) tanesi ise hastaneye yat›r›lm›flt›r. Hospitalize edilen
olgular en çok Beyin Cerrahi (n=10, %4.5) ve Reanimasyon (n=9, %4) kliniklerine yat›r›lm›fllard›r (Tablo 3). Bu olgular yatt›klar› kliniklerde en az 1 en çok 55 gün (Ortalama 5.4 ± 3.5 gün) takip edilmifllerdir.
3 (%1.3) olgu Acil serviste kaybedilmifltir. Bu olgular›n 2 tanesi araç içi trafik kazas›, 1 tanesi ise düflme nedeni ile has-taneye getirilmifller ve tümü Acil servise kabul edildikten sonraki ilk 10 dakika içerisinde henüz ilk müdahale ve tetkik-leri yap›l›rken kaybedilmifllerdir.
Reanimasyon klini¤ine yat›r›lan olgulardan 5 (%2.2) ta-nesi 2-55 gün (Ortalama 28.0 ± 4.0 gün) içerisinde kaybedil-mifltir. Bu olgular›n 2 tanesi araç içi trafik kazas›, 2 tanesi araç d›fl› trafik kazas› ve 1 tanesi ise ateflli silahla oluflan penetran yaralanma nedeniyle yat›r›lm›fllard›r. Olgular›n kaybedilme nedenleri olarak intrakraniyal kanama (n=1), a¤›r beyin doku-su kayb› (n=1), masif karaci¤er laserasyonu (n=1) ve multior-gan yetmezli¤i (n=2) tespit edilmifltir. Multiormultior-gan yetmezli-¤i geliflen olgular 41 ve 55. günlerde kaybedilmifllerdir.
Kaybedilen olgular›n 6 tanesinin yafllar› 75 yafl ve üstün-dedir. Genel olarak kaybedilen 8 olgunun yafl ortalamas› ise 79.5 ± 4.1 olarak tespit edilmifltir.
Tablo 1— Olgular›n Travma Nedenlerine Göre Da¤›l›m›
Travma Nedeni Kad›n n (%) Erkek n (%) p
Trafik kazas› 35 (50,7) 69 (44,5) >0.05 Darp 27 (39,1) 71 (45,8) >0.05 Düflme 5 (7,3) 10 (6,5) >0.05 Di¤er (Penetran yaralanma, 2 (2,9) 5 (3,2) >0.05 yan›k ve as›)
Toplam 69 (100) 155 (100) 224
Tablo 2— Olgular›n Travma Sonucu Oluflan Patolojilere Göre Da¤›l›m› Travma Sonucu Oluflan Patolojiler n %
Yumuflak doku travmas› 110 49.1 Bafl-boyun ve omurilik travmas› 49 21.9 Ekstremite travmas› 36 16.1 Toraks travmas› 13 5.8 Di¤er (Bat›n travmas›, yan›k, pelvis fraktürü vb.) 16 7.1
Toplam 224 100
Tablo 3— Olgular›n Hastanede Yat›r›ld›klar› Kliniklere Göre Da¤›l›m›
Olgular›n Yat›r›ld›¤› Klinik 2007 (n) 2008 (n) 2009 (n) Toplam
Beyin Cerrahi 8 2 - 10 Reanimasyon 6 2 1 9 Ortopedi 4 3 1 8 Gö¤üs Cerrahisi 5 3 - 8 Plastik Cerrahi - 1 1 2 Genel Cerrahi - 1 - 1 Toplam 23 12 3 38
T
ARTIfiMAY
afllanma toplumlar›n sosyoekonomik ve sosyokültürel ya-p›lar›na göre de¤iflken özellikler göstermesine ra¤men esas olarak zihinsel faaliyetlerde yavafllama, alg›lama bozuklu-¤u, dikkat eksikli¤i, görme, iflitme gibi duysal fonksiyonlar-da azalma, reflekslerde gecikme, genel kas kuvvetsizli¤i ve hareket bozuklulu¤una neden olmaktad›r. Tüm bu negatif de¤ifliklikler yafll› popülâsyonun travmaya maruz kalma riski-ni art›rmaktad›r (3, 8).Tüm yafl gruplar› aras›nda hastanelerin Acil servis baflvu-rular› aç›s›ndan de¤erlendirilme yap›ld›¤›nda baflvubaflvu-rular›n yaklafl›k %8-23’ünün geriatrik yafl grubu taraf›ndan yap›ld›-¤› ortaya ç›kmaktad›r (1-4). Toplumdaki beklenen yaflam sü-resinin artmas› ile bu oran›n 2020 y›l›nda %25’lere kadar ç›k-mas› beklenmektedir. Dolay›s› ile Acil servisler için yafll› ol-gular›n bak›m› gün geçtikçe önem kazanmaktad›r. Bu çal›fl-man›n yap›ld›¤› 30 ayl›k süre içerisinde hastanemiz Acil ser-visine baflvuran tüm olgular›n %15.4’ünü geriatrik yafl grubu oluflturmaktayd› ve bu oran literatür bilgileri ile uyumlu idi (2-5).
Her ne kadar geriatrik yafl grubunda kad›n popülâsyonun say›s›n›n erkeklerden daha fazla oldu¤u ve bu nedenle olufla-bilecek travma olgular›n›n daha s›kl›kla kad›nlarda görülme-si beklenmekteyse de yap›lan çal›flmalarda farkl› sonuçlar elde edilmifltir (9, 10). Çal›flmam›zda erkeklerin istatistiksel ola-rak daha anlaml› oranlarda travmaya maruz kald›klar› tespit edilmifltir. Bu durumun bölgemizde bulunan erkek popülâs-yonun daha aktif olarak çal›flma ve sosyal yaflama dâhil olma-lar›ndan dolay› olufltu¤unu düflünmekteyiz.
Bu çal›flmada elde edilen sonuçlardan birisi de geriatrik adli travma olgular›n›n y›llara göre ayl›k kümülâtif da¤›l›m› incelendi¤inde hastaneye baflvuran olgu say›s›n›n k›fl aylar›n-da aylar›n-daha az oldu¤u, bahar mevsiminin gelmesiyle bu say›n›n art›fla geçti¤i ve yaz bitimine kadar yüksek kald›¤›d›r. Bu du-rumda bahar ve yaz aylar› ile birlikte bölgemizdeki kara yol-lar›n›n daha yo¤un olarak kullan›lmas› nedeniyle trafik kaza-lar›n›n daha çok görülmesinin etkisi büyüktür. Ayr›ca bu yafl grubundaki flah›slar›n bölgemizde hâkim olan karasal iklim nedeniyle so¤uk geçen k›fl aylar›nda genellikle evde kalmay› tercih etmeleri ve daha pasif bir yaflam sürmeleri k›fl aylar›n-da görülen travma say›s›n›n düflük olmas›na neden olmakta-d›r.
Ülkemizde geriatrik yafl gruplar›nda travma nedenleri aç›-s›ndan yap›lan çal›flmalarda en s›k trafik kazalar› ve düflme ol-gular›na rastlan›lm›flt›r (9-11). Bu çal›flmada da en s›k görü-len travma nedeni olarak trafik kazalar› tespit edilmifltir.
Yüksek enerjili travmaya neden olan araç içi veya araç d›fl› tra-fik kazalar› yafll›larda ço¤u zaman mevcut olan kardiyak debi-de azalma, osteoporoz, kas atrofisi ve cilt alt› doku kitlesindebi-de- kitlesinde-ki azalma nedeniyle oldukça ciddi seyretmektedir. Genellikle yafll›larda en s›k araç d›fl› trafik kazalar› görülürken çal›flma-m›zda araç içi trafik kazalar› daha s›k olarak tespit edilmifltir (10, 12). K›r›kkale Yüksek ‹htisas Hastanesi birçok çevre il merkezini Ankara’ya ba¤layan ve oldukça ifllek olan Ankara-Samsun ve Ankara-Kayseri karayollar›n›n üzerinde bulun-maktad›r. Bu karayollar›nda s›k olarak trafik kazas› oluflmak-ta ve kazazedeler ulafl›m› kolay ve yak›n olan hasoluflmak-tanemize ge-tirilmektedirler. Bu nedenlerle çal›flmam›zda araç içi trafik kazalar› olgular› araç d›fl› olanlara nazaran daha fazla miktar-da görülmüfltür.
Geriatrik travma olgular›n›n önemli bir k›sm›n› darp va-kalar› oluflturmaktad›r. Bu yafl grubunda çocuk travma olgu-lar›nda oldu¤u gibi bir istismar olabilece¤i travma ile ilgile-nen Acil servis ve di¤er klinik branfllar›n hekimleri taraf›ndan daima ak›lda tutulmal› ve gerekti¤inde bu yönde sorgulama ve tetkikler yap›lmal›d›r (13, 14). Asl›nda yafll›lar mal varl›k-lar›, kronik hastal›klar› ve di¤er insanlara olan ba¤›ml›l›kla-r›ndan dolay› çok s›k olarak istismara u¤rayabilmektedirler (10). Çal›flmam›zdaki olgular›n %43.7’si darp edilen olgular-dan oluflmaktayd› ve bu oran ülkemizde yap›lan di¤er çal›fl-malardaki oranlardan daha yüksek bulunmufltur (9, 10). Bek-lentilerin üstünde ç›kan bu orana kaza sonucu yaralanma be-yan›yla getirilen ancak fiziksel istismar aç›s›ndan yap›lan kap-saml› sorgulama ile darp tan›s› alan 14 (%6.2) olguda katk›-da bulunmufltur. Bu yüksek oran›n bölgenin sosyal örgüsü, aile yap›s› ve kiflilerin yafll› aile büyüklerine karfl› olan düflün-ce ve davran›fllar›n›n araflt›r›laca¤› genifl tabanl› anket ve saha incelemelerinin yap›labilece¤i çal›flmalara öncülük edece¤i kanaatini tafl›maktay›z.
Düflme 75 yafl ve üzeri yafll›larda daha s›k olarak karfl›lafl›-lan ve asl›nda semptom olarak de¤erlendirilebilecek bir trav-ma nedenidir. Olgular›n görme fonksiyonlar›nda olan azaltrav-ma- azalma-lar, dikkat eksikli¤i, denge problemleri, yürüme sorunlar› ve genel kas güçsüzlü¤ü düflme s›kl›¤›n› art›rmaktad›r. Acil ser-vis hekimleri özellikle geriatrik yafl grubunda görülen düflme olgular›n› bu duruma neden olabilecek metabolik, endokrin ve fizyolojik faktörler aç›s›ndan mutlaka araflt›rmal›d›rlar (15-18). Genel olarak en s›k görülen düflme nedeninin senkop ol-du¤u bilinmektedir. Senkop; anemi, aritmi, hipoksi, hipogli-semi, otonom sinir sistem de¤ifliklikleri, periferik venöz göl-lenme ve kullan›lan ilaçlar gibi birçok nedene sekonder geli-flebilmektedir. Tüm bu nedenler göz önünde bulundurulmal› ve bunlara yönelik tetkikler mutlaka yap›lmal›d›r (10, 16).
Bu çal›flmada 15 düflme olgusu mevcut olup say› düflük bu-lunmufltur. Bu duruma acile getirilen her düflme olgusunun adli vaka olarak kabul edilmemifl olmas›n›n neden oldu¤unu düflünmekteyiz.
Çal›flmam›zda saptanan bafl-boyun ve omurilik travmas› bulunan 49 olguya klini¤imizin bu konudaki rutin uygula-malar› çerçevesinde müdahale edilmifl ve fluur durumunun her an de¤iflebilece¤i göz önünde bulundurularak yak›n fluur ta-kibi yap›lm›flt›r. Ayr›ca bu olgularda boyun a¤r›s› flikâyeti mevcutsa aksi ispatlanana kadar servikal travma var gibi dav-ran›lm›fl ve boyun stabilizasyonu sa¤lanm›flt›r (8, 10). Bu tip tedbirlere önem verilerek olgular›n özellikle fazla hareket et-tirildikleri Radyoloji ve Reanimasyon bölümlerine transport-lar› esnas›nda oluflabilecek komplikasyontransport-lar›n önüne geçile-bilmektedir.
Genel olarak geriatrik yafl grubundaki mevcut fonksiyonel rezerv düflüklü¤ü ve fizyolojik-metabolik cevaplardaki nega-tif de¤ifliklikler nedeniyle oluflan travmalar genç olgulara gö-re daha s›k ve ciddi komplikasyonlara neden olmakta, tedavi süreleri uzamakta ve olgular daha uzun süre hastanede yat›r›l-maktad›rlar (19-22). Tüm bu nedenler bu yafl grubunda kar-fl›lafl›lan travmalar› morbidite ve mortalite aç›s›ndan önemli bir risk faktörü haline getirmektedirler. Bu problemlerin k›s-men de olsa önlenebilmesi amac›yla bizler Acil servise kabul edilen geriatrik travma olgular›nda al›nabiliyorsa olgunun kendisinden ve ek olarak yak›nlar›ndan kapsaml› bir anamnez almakta ve olgular›n efllik eden kronik hastal›klar›n›n ve kul-land›klar› ilaçlar›n neler oldu¤unu tam olarak ö¤renmeye ça-l›flmaktay›z. Ayr›ca erken dönemde yap›lan fizik muayeneye ek olarak tetkiklerin tamamland›¤› ve olgular›n stabilizasyo-nunun sa¤land›¤› anda ikinci kez fizik muayene yapmaktay›z. Asl›nda klini¤imizin rutin uygulamalar› incelendi¤inde genç ve eriflkin travma olgular›na nazaran geriatrik travma olgula-r›n›n hastanedeki gözlem sürelerinin yaklafl›k olarak %40-50 oran›nda daha fazla oldu¤u göze çarpmaktad›r. Gözlem alt›n-daki olgulara bu süre boyunca tam noninvaziv monitorizasyon uygulanmakta ve nazal oksijen (Ortalama 2 lt /dk.) verilmek-tedir. Ayr›ca olgular›n taburcu edilmeleri planland›¤› anda yeni bir kan say›m› yap›lmakta ve elde edilen sonuç ilk he-moglobin de¤eri ile karfl›laflt›r›lmaktad›r. Bizler böylelikle geç dönemde oluflabilecek patolojilerin saptanmas›na olanak sa¤lanm›fl oldu¤unu düflünmekteyiz. Tüm bunlara ilaveten bu yafl grubundaki olgularda hastaneye yat›fl endikasyonlar›n› biraz daha genifl tutmakta ve gerekti¤inde hospitalizasyondan kaç›nmamaktay›z. Bu prensip özellikle bu çal›flmadaki Gö¤üs Cerrahisi klini¤ine yat›r›lan olgularda ne kadar faydal› oldu-¤unu göstermifltir. Çal›flma süresince bu klini¤e yat›r›lan 8
olgunun 5’inde komplike olmam›fl multipl kot fraktürü, 2’sinde hemopnömotoraks ve 1’inde pnömotoraks mevcuttu. Yat›r›larak takip edilen kot fraktürü olgular›nda interkostal blokaj ve hasta kontrollü analjezi yöntemleri ile etkili bir analjezi sa¤lanabilmifl ve sekresyon retansiyonuna ba¤l› olarak oluflabilecek atelektazi ve hipoksi gibi komplikasyonlar›n önüne geçilmifltir. Ayr›ca bu olgulara günlük akci¤er grafisi çekilmifl ve 3 olguda geç dönemde (4, 5 ve 9. günlerde) olu-flan hemotoraks tespit edilerek tüp torakostomi uygulanm›fl-t›r.
Geriatrik yafl grubundaki olgular›n organizma taraf›ndan travmaya karfl› verilen immün sistem yan›tlar›ndaki zay›fla-malar oluflan yaralar›n geç iyileflmesine, sekonder enfeksiyon-lar›n tabloya eklenmesine ve mortal seyredebilecek s›v›-elek-trolit dengesizlikleri, metabolik asidoz, septisemi, renal yet-mezlik, derin ven trombozu ve pulmoner emboli gibi farkl› sistemleri etkileyebilecek komplikasyonlar›n ortaya ç›kmas›-na neden olmaktad›r (21). Ülkemizde yap›lan farkl› çal›flma-larda geriatrik yafl grubunda travmaya ba¤l› mortalite oranla-r› %12.4-23.7 aras›nda de¤iflmektedir (9-11). Çal›flmam›zda mortalite oran› %3.6 olarak tespit edilmifltir. Kaybedilen 8 olgunun 6’s›nda travma nedeninin trafik kazas› olmas› motor-lu tafl›tlarla olan kazalarda daha yüksek enerjili travma meka-nizmas›n›n meydana gelmesi ve buna ba¤l› olarak birden çok sistemi ilgilendiren multitravma olgular›n›n oluflmas› bilgisi-ni desteklemektedir. Ayr›ca kaybedilen olgular›n yafl ortala-mas›n›n çal›flman›n genel yafl ortalamas›ndan daha yüksek olarak tespit edilmesi travma olgular›ndaki mortalite belirle-yicileri aras›nda ilk s›ralarda yer alan ileri yafl›n önemini vur-gulamaktad›r. Asl›nda yaflla iliflkili olarak vücutta oluflan olumsuz de¤iflikliklerin y›llar içerisinde giderek fazlalaflmas› ayn› fliddetteki travmalar›n 70’li ve 80’li yafllar›n› süren grup-larda dahi farkl› sonuçlar do¤uraca¤› ve daha yafll›grup-larda oluflan hasar›n daha fazla olaca¤› aflikârd›r.
Bu çal›flman›n limitasyonlar› aras›nda toplam olgu say›s›-n›n az olmas›, çal›flmasay›s›-n›n sadece 30 ayl›k bir dönemi kapsa-mas› ve olgular›n uzun dönem takiplerinin yap›lmam›fl olma-s› say›labilir.
Sonuç olarak Acil servise travma nedeni ile getirilen geri-atrik olgular›n özel bir durum gösterdikleri bu kiflilerle ilgi-lenen hekimler taraf›ndan bilinmeli, genç olgulara nazaran daha kapsaml› olarak anamnez al›nmal› ve fizik muayeneleri yap›lmal›d›r. Bu olgular›n hastanedeki gözlem süreleri de da-ha uzun tutulmal›d›r. Ayr›ca takip ve erken dönemde kontrol edilmesi gereken olgular›n hastaneye yat›r›lmalar›ndan kaç›n-mamak gerekmektedir. Olgu say›s›n›n ve çal›flma süresinin art›r›laca¤› ve tüm olgular›n uzun dönem takiplerinin
yap›la-ca¤› ülkemizdeki birkaç büyük travma hastanesinin ifltirak et-ti¤i kapsaml› çal›flmalar›n yap›lmas›n›n elde etet-ti¤imiz bu so-nuçlar›n daha anlaml› olmas›na katk›da bulunaca¤›n› düflün-mekteyiz.
Teflekkür
Çal›flmam›z›n istatistiksel olarak de¤erlendirilmesinde yap-m›fl olduklar› katk›lar›ndan dolay› say›n Doç. Dr. Handan Ankaral›’ ya teflekkür ederiz.
K
AYNAKLAR1. Ünsal A, Çevik AA, Metintafl S, Arslantafl D, ‹nan OÇ. Yafll› hastalar›n acil servis baflvurular›. Turkish Journal of Geriatrics 2003;6(3):83-8.
2. Strange GR, Chen EH. Use of emergency departments by elder patients: a five-year follow-up study. Acad Emerg Med 1998;5(12):1157-62.
3. Mert E. Geriatrik hastalar›n acil servis kullan›m›. Turkish Jour-nal of Geriatrics 2006;9(2):70-4.
4. Nur N, Demir ÖF, Çetinkaya S, Tirek N. Yafll›lar taraf›ndan kullan›lan 112 acil sa¤l›k hizmetlerinin de¤erlendirilmesi. Tur-kish Journal of Geriatrics 2008;11(1):7-11.
5. Singal BM, Hedges JR, Rousseau EW, Sanders AB, Berstein E, McNamara RM, Hogan TM. Geriatric patient emergency vi-sits. Part I: Comparison of visits by geriatric and younger pati-ents. Ann Emerg Med 1992;21(7):802-7.
6. Baum SA, Rubenstein LZ. Old people in the emergency room: age-related differences in emergency department use and care. J A Geriatr Soc 1987;35(5):398-404.
7. Aminzadeh F, Dalziel WB. Older adults in the emergency de-partment: a systematic review of patterns of use, adverse outco-mes, and effectiveness of interventions. Ann Emerg Med 2002;39(3):238-47.
8. Stephan OJ, Meldon W. Geriatric trauma. In: Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS (Eds): Emergency medicine. A com-prehensive study guide. McGraw-Hill, New-York, 2004, pp 1549-53.
9. ‹kizceli ‹, Sözüer EM, Bedirli A, Y›ld›r›m C, Günay N, Yürü-mez Y. Multitravmal› hastalar›n prognozunu belirlemede yafl faktörü. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg 1999;5(1):40-2.
10. Bilgin NG, Mert E. Geriatrik yafl grubu adli olgular›n
özellik-leri. Turkish Journal of Geriatrics 2005;8(1):13-6.
11. Özdo¤an M, A¤alar F, Daphan CE, Topalo¤lu S, Çakmakç› M,
Sayek ‹. Geriatrik travmada mortalite ve morbititeye etki eden faktörler. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg 1999;5(3):189-93.
12. Abou-Raya S, ElMeguid LA. Road traffic accidents and the
el-derly. Geriatr Gerontol Int 2009;9(3):290-7.
13. Wiglesworth A, Austin R, Corona M, Schneider D, Liao S,
Gibbs L, Mosqueda L. Bruising as a marker of physical elder abuse. J Am Geriatr Soc 2009;57(7):1191-6.
14. Polat O, ‹nan›c› MA, Aksoy ME (Eds): Adli T›p Ders Kitab›.
Nobel T›p Kitabevi, ‹stanbul, 1997, pp 140-141, pp 175-6.
15. Ojo P, O’Connor J, Kim D, Ciardiello K, Bonadies J. Patterns
of injury in geriatric falls. Conn Med 2009;73(3):139-45.
16. Aktafl C, Eren SH, Eryilmaz M. Effects of co-morbid disease and
drug consumption on trauma patients 65 years of age and older: a university emergency department experience. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg 2008;14(4):313-7.
17. Reelick MF, van Iersel MB, Kessels RP, Rikkert MG. The
inf-luence of fear of falling on gait and balance in older people. Age Ageing 2009;38(4):435-40.
18. Scheffer AC, Schuurmans MJ, van Dijk N, van der Hooft T, de
Rooij SE. Fear of falling: measurement strategy, prevalence, risk factors and consequences among older persons. Age Ageing 2008;37(1):19-24.
19. Li L, Ozanne-Smith J. Injury hospitalisation rates in Victoria,
1987–97: trends, age and gender patterns. Aust N Z Journal of Public Health 2000;24(2):158-65.
20. Gillies D. Elderly trauma: they are different. Aust Crit Care
1999;12(1):24-30.
21. Perdue PW, Watts DD, Kaufmann CR, Trask AL. Differences
in mortality between elderly and younger adult trauma pati-ents: geriatric status increases risk of delayed death. J Trauma 1998;45(4):805-10.
22. Safih MS, Norton R, Rogers I, Gardener JP, Judson JA. Elderly
trauma patients admitted to the intensive care unit are different from the younger population. N Z Med J 1999;112(1098):402-4.
