T.C.
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Özel Hukuk Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
PARA ALACAKLARINA ĠLĠġKĠN ĠLAMLI ĠCRA TAKĠBĠNDE
ĠCRA MAHKEMESĠNCE ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI
(ĠĠK m. 33, 33a)
Mehmet KÖLE
15906012
DanıĢman
Doç. Dr. Mehmet ÜÇER
T.C.
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Özel Hukuk Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
PARA ALACAKLARINA ĠLĠġKĠN ĠLAMLI ĠCRA TAKĠBĠNDE
ĠCRA MAHKEMESĠNCE ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI
(ĠĠK m. 33, 33a)
Mehmet KÖLE
15906012
DanıĢman
Doç. Dr. Mehmet ÜÇER
TAAHHÜTNAME
SOSYAL BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
Dicle Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğine göre hazırlamıĢ olduğum “Para Alacaklarına ĠliĢkin Ġlamlı Ġcra Takibinde Ġcra Mahkemesince Ġcranın Geri Bırakılması (ĠĠK m. 33, 33a)” adlı tezin tamamen kendi çalıĢmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi ve tez yazım kılavuzuna uygun olarak hazırladığımı taahhüt eder, tezimin kağıt ve elektronik kopyalarının Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arĢivlerinde aĢağıda belirttiğim koĢullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım. Lisansüstü Eğitim-Öğretim yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca gereğinin yapılmasını arz ederim.
..../..../... Mehmet KÖLE
KABUL VE ONAY
Mehmet KÖLE tarafından hazırlanan “Para Alacaklarına ĠliĢkin Ġlamlı Ġcra Takibinde Ġcra Mahkemesince Ġcranın Geri Bırakılması (ĠĠK m. 33, 33a)” adındaki çalıĢma, 13/12/2018 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda jürimiz tarafından Özel Hukuk Anabilim Dalında YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak oybirliği ile kabul edilmiĢtir.
Doç. Dr. Ali AYLĠ (BaĢkan)
Doç. Dr. Mehmet ÜÇER
I
ÖZET
Ġcra ve Ġflas Kanunu‟nda ve diğer kanunlarda, borçlunun ilâmlı icra takibini durdurmasına imkân tanıyan çeĢitli yasal olanaklar bulunmaktadır. Bu çalıĢmanın konusunu, bu yasal olanaklar arasında yer alan, ĠĠK m. 33, 33a‟da düzenlenen icranın
geri bırakılması kurumu oluĢturmaktadır.
Ġcranın geri bırakılması, ilâmlı icraya özgü bir kurumdur. Ġlâmlı icrada takibin tarafları arasındaki menfaat dengesinin sağlanmasında rol oynayan bu kurum, bugüne kadar tek baĢına bir tez çalıĢmasına konu edilmemiĢtir. Bu çalıĢmayla, kurum, öğreti ve yüksek mahkemelerin kararları ıĢığında bir bütün olarak incelenerek bu eksikliğin giderilmesi ve kuruma iliĢkin yasal düzenlemelerdeki eksikliklerin ve uygulamada sorun teĢkil eden hususların ortaya konması amaçlanmıĢtır.
Belirtilen amaçlar doğrultusunda, çalıĢmanın ilk bölümünde öncelikle icranın geri bırakılması ile ilâmlı icra takibinin durdurulmasına imkân tanıyan diğer yollar karĢılaĢtırılmıĢtır. Daha sonra, icranın geri bırakılması kurumuna iliĢkin temel hususlarda tespitlerde bulunulmuĢ; icranın geri bırakılması talebinde bulunulabilmesi için gerekli Ģartlara yer verilmiĢ; icranın geri bırakılması talebinin takibe etkisi değerlendirilmiĢtir. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde, icranın geri bırakılması sebepleri ayrı ayrı incelenmiĢtir. Ayrıca bu bölümde, icranın geri bırakılması taleplerine esas teĢkil edemeyecek sebeplere de yer verilmiĢtir. Böylelikle icranın geri bırakılması sebeplerinin kapsamının net bir Ģekilde belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Son bölümde ise icranın geri bırakılması usûlü, icra mahkemesinin kararı, bu kararın doğurduğu sonuçlar ve karara karĢı yapılacak kanun yolu baĢvurusu değerlendirilmiĢtir.
II
ÇalıĢmada, icranın geri bırakılması kurumunun, ilâmlı icrada borçluya maddi hukuka dayanan belli sebeplerle, sıkı Ģartlara bağlı olarak takibe karĢı koyma imkânı tanıyan, takip hukukuyla sınırlı etkiye sahip bir hukuki çare olduğu tespit edilmiĢtir. ÇalıĢma sonunda, icranın geri bırakılması talebinin icra takibini kendiliğinden durdurmadığı ve icra mahkemesinin de takibin geçici olarak durdurulmasına karar veremeyeceği; icranın geri bırakılması sebeplerinin Kanun‟da tahdidi olarak sayıldığı; icranın geri bırakılması kararının, karara dayanak teĢkil eden sebep önemli olmaksızın takibin iptali sonucunu doğurmayacağı sonuçlarına varılmıĢtır.
Anahtar Sözcükler
Ġcra Hukuku, Ġcra Takibi, Ġlâmlı Ġcra, Ġcranın Geri Bırakılması, Takibin Durdurulması, Ġcra Mahkemesi
III
ABSTRACT
There are various legal remedies in the Execution and Bankruptcy Law (ĠĠK) and other laws that allow the debtor to halt a enforcement proceeding with judgement. The topic of this dissertation is the concept of adjournment of enforcement that is included in these legal remedies and regulated in article 33, 33a of ĠĠK.
Adjournment of enforcement is a concept that is peculiar to enforcement with judgement. This concept, which plays a role in balancing the interests between the parties of enforcement proceedings in the enforcement with judgement, has not been subjected to a dissertation separately by itself so far. With this dissertation, it was aimed to fill this gap in the literature and reveal the shortcomings in the legislations related to this concepts and issues that are problematic in practice by examining this concept in the light of the doctrine and the decisions of higher courts as a whole.
In accordance with this purpose, the first section of the dissertation compares adjournment of enforcement and other ways that allow halting enforcement proceedings first of all. Then, determined the primary matters related to the concept of adjournment of enforcement, conditions required for application to adjourn enforcement are included, and the effect of application to adjourn enforcement on the proceedings is assessed. The second section of the dissertation examines the causes of adjournment of enforcement separately. Additionally, this section also includes causes that may not be constitute a basis for applications for adjournment of enforcement. This way, it was aimed to clearly determine the scope of the causes of adjournment of enforcement. The last section evaluate the procedure of adjournment of enforcement, decision of the enforcement court, the results of this decision and request for appeals that may be taken against this decision.
IV
In this dissertation, it was determined that the concept of adjournment of enforcement is a legal remedy have limited effect to enforcement law that allows a debtor to oppose the enforcement proceedings based on strict criteria with reasons based on substantive law in enforcement with judgement. As a result of the study, it was concluded that an application for adjournment of enforcement does not halt the enforcement proceedings by itself, and the enforcement court may not decide upon temporarily stopping proceedings, causes of adjournment of enforcement are listed restrictively in the law, and the decision to adjourn enforcement will not lead to the outcome of cancelation of enforcement proceedings without a significant basis on the decision.
Keywords
Enforcement Law, Enforcement Proceedings, Enforcement with Judgement, Adjournment of Enforcement, Halting Enforcement Proceedings, Enforcement Court
V
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa No. ÖZET ... I ABSTRACT ... III ĠÇĠNDEKĠLER ... V KISALTMALAR ...XI GĠRĠġ ... 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜMĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI KURUMU HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER
1.1. ĠLÂMLI ĠCRA TAKĠBĠ ... 14
1.1.1. Genel Olarak Cebri Ġcra ve Ġlâmlı Ġcra Takibi... 14 1.1.2. Para Alacaklarına ĠliĢkin Ġlâmların Ġcrasında Ġzlenecek Prosedür ... 19
1.2. ĠLÂMLI ĠCRA TAKĠBĠNĠN DURDURULMASINA ĠMKÂN
TANIYAN YASAL OLANAKLAR ve BU OLANAKLAR ĠLE ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI KURUMUNUN (ĠĠK m. 33, 33a) KARġILAġTIRILMASI ... 29
1.2.1. Genel Olarak... 29 1.2.2. Ġcra Mahkemesince Ġcranın Geri Bırakılması (ĠĠK m. 33, 33a) ... 31 1.2.3. Bölge Adliye Mahkemesi veya Yargıtay‟ca Ġcranın Durdurulması (ĠĠK m. 36)... 35
1.2.4. Yargılamanın Ġadesi Davasında, Davaya Bakan Mahkemece Ġcranın Durdurulması (HMK m. 381)... 38
1.2.5. Diğer Olanaklar ... 41 1.2.6. Değerlendirme ... 47
VI
1.3. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI KURUMUNA ĠLĠġKĠN TEMEL HUSUSLAR ... 48
1.3.1. Terim Sorunu ... 48 1.3.2. Ġcranın Geri Bırakılması Kurumunun Düzenlenme Amacı ve ĠĢlevi . 51 1.3.3. Ġcranın Geri Bırakılması Kurumunun Hukukî Niteliği ve Tanımı ... 55 1.3.4. Ġcranın Geri Bırakılması Kurumuna ĠliĢkin Hükümlerin (ĠĠK m. 33, 33a) Kanun‟da DüzenleniĢ ġekli, Uygulama Alanı ve Kapsamı ... 70
1.4. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI TALEBĠNDE
BULUNULABĠLMESĠ ĠÇĠN GEREKLĠ ġARTLAR... 76
1.4.1. Ġcra Emrinin Tebliğ EdilmiĢ Olması ... 76 1.4.2. Ġlâmlı Ġcra Takibinin Sona ErmemiĢ Olması ... 78 1.4.3. Borçlunun, ĠĠK m. 177/I, b. 4‟e Dayanılarak Ġflâsının ĠstenmemiĢ Olması ... 79
1.5. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI TALEBĠNDE BULUNULMASI GEREKEN SÜRE ... 80
1.5.1. Ġcra Emrinin Tebliğinden Önceki Dönemde Doğan Sebeplere Dayalı Talepler Bakımından ... 82
1.5.1.1. Genel Olarak... 82 1.5.1.2. Borçlunun GecikmiĢ Ġtiraz Yoluna (ĠĠK m. 65) BaĢvuru Hakkı . 86 1.5.2. Ġcra Emrinin Tebliğinden Sonraki Dönemde Doğan Sebeplere Dayalı Talepler Bakımından ... 88
1.6. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI TALEBĠNDE
BULUN ULMASININ ĠLÂMLI ĠCRA TAKĠBĠNE ETKĠSĠ ... 90
1.6.1. Ġcranın Geri Bırakılması Talebinin Derdest Takibe Etkisi ... 90 1.6.2. Takibin Geçici Olarak Durdurulup Durdurulamayacağı Sorunu ... 92
VII
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI SEBEPLERĠ
2.1. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI SEBEPLERĠ ... 98
2.1.1. Genel Olarak... 98
2.1.2. Ġtfa... 100
2.1.2.1. Genel Olarak... 100
2.1.2.2. Ödeme... 106
2.1.2.2.1. Genel Olarak... 106
2.1.2.2.2. Ödeme Sebebiyle Borcun Tamamen Ġtfa EdilmiĢ Sayılabilmesi Ġçin Ödenmesi Gereken Borç Kalemleri ... 108
2.1.2.2.2.1. Ġcra Emrinin Tebliğinden Önceki Dönem ... 108
2.1.2.2.2.2. Ġcra Emrinin Tebliğinden Sonraki Dönem ... 111
2.1.2.2.3. Ödemenin Borçlu Tarafından Alacaklıya Yapılmasının Zorunlu Olup Olmadığı ... 113
2.1.2.2.3.1. Genel Olarak... 113
2.1.2.2.3.2. Ödemenin Borçlu Tarafından Yapılmasının Zorunlu Olup Olmadığı ... 114
2.1.2.2.3.3. Ödemenin Alacaklıya Yapılmasının Zorunlu Olup Olmadığı ... 117
2.1.2.2.4. Ödeme Sebebine ĠliĢkin Özellik Arz Eden Bazı Durumlar 123 2.1.2.2.4.1. Nafaka Borcunun Aynen Ġfası ... 123
2.1.2.2.4.2. Seçimlik Mahkûmiyet Hükmünün Özellik Arz Ettiği Bir Durum... 128
2.1.2.3. Takas... 132
2.1.2.3.1. Genel Olarak... 132
2.1.2.3.2. Takas Sebebiyle Ġcranın Geri Bırakılması... 134
2.1.2.4. Borç Konusunun Tevdi Mahalline Tevdi Edilmesi ... 145
2.1.2.5. Borcun DıĢ Üstlenilmesinin ve Alacağın DevredilmiĢ Olmasının Ġtfa Sebebi Olarak Kabul Edilip Edilemeyeceği ... 148
2.1.2.5.1. Borcun DıĢ Üstlenilmesi, ... 148
VIII
2.1.2.5.2. Alacağın Devri... 150
2.1.2.6. Menfi Tespit Hükmü veya DeğiĢiklik Hükmünün Ġtfa Sebebi Olarak Kabul Edilip Edilemeyeceği... 151
2.1.2.6.1. Menfi Tespit Hükmü ... 151
2.1.2.6.2. DeğiĢiklik Davası Sonunda Verilen DeğiĢiklik Hükmü... 155
2.1.3. ZamanaĢımı ... 157
2.1.3.1. Genel Olarak... 157
2.1.3.2. Ġlâma veya Ġlâm Niteliğindeki Belgeye Bağlı Alacağın ZamanaĢımına Uğraması ... 159
2.1.3.2.1. Ġlâma Bağlı Alacağın (Ġlâmın) ZamanaĢımına Uğraması... 159
2.1.3.2.2. Ġlâm Niteliğindeki Belgeye Bağlı Alacağın ZamanaĢımına Uğraması ... 171
2.1.3.3. ĠĠK m. 39 Hükmünün Anlamı ve Yerindeliği ... 172
2.1.4. Ġmhal ... 180
2.2. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI TALEBĠNE DAYANAK TEġKĠL EDEMEYECEK SEBEPLER ... 187
2.2.1. Hükmün Verildiği Tarihten Önceki Dönemde Var Olan Sebepler .. 187
2.2.2. Ġstinaf ve Temyiz Sebepleri ... 190
2.2.3. Borcun Doğmadığı Ġddiası ... 192
2.2.4. ġikâyet Sebepleri ... 194
2.2.5. Sahtelik Ġddiası ... 201
2.2.6. Yetki Ġtirazı... 203
2.3. ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI SEBEPLERĠNĠN KAPSAMININ DIġINDA KALMASINA RAĞMEN ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI TALEBĠNE DAYANAK TEġKĠL EDEBĠLECEĞĠ KABUL EDĠLEN MUHALEFETLER ... 204
IX
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI USÛLÜ, ĠCRA MAHKEMESĠNĠN KARARI VE BU KARARA KARġI BAġVURULABĠLECEK KANUN YOLLARI
3.1. UYGULANACAK YARGILAMA USÛLÜ ... 212
3.2. TALEPTE BULUNMA AġAMASI ... 218
3.2.1. Genel Olarak... 218
3.2.2. Talepte Bulunabilecek Kimse ve Talebin Muhatabı ... 219
3.2.2.1. Borçlu ... 219
3.2.2.2. Alacaklı... 232
3.2.3. Talepte Bulunulacak Merci ... 235
3.2.3.1. Görevli Merci ... 235
3.2.3.2. Yetkili Merci ... 237
3.2.3.3. Görevli veya Yetkili Olmayan Merciden Talepte Bulunulması 239 3.2.4. Talepte Bulunma ġekli ... 245
3.2.4.1. Genel Olarak... 245
3.2.4.2. Dilekçede Bulunması Gereken Kayıtlar ... 249
3.2.5. Talepte Bulunurken Ödenmesi Gereken Harç ve Giderler... 256
3.2.6. Talepte Bulunulması Gereken Süre ... 258
3.2.7. Talepte BulunulmuĢ Sayılma Anı ... 259
3.2.8. Talepte Bulunulmasına Bağlanan Sonuçlar... 260
3.2.8.1. Mahkemenin Talebi Ġnceleme ve Karar Verme Zorunluluğunun Doğması ... 260
3.2.8.2. Derdestliğin Ortaya Çıkması ... 261
3.2.8.3. Ġddiayı GeniĢletme veya DeğiĢtirme Yasağının BaĢlaması... 264
3.2.8.4. Talebin Derdest Ġcra Takibine Etkisi... 270
3.3. TALEBĠN ĠNCELENMESĠNĠN DURUġMALI OLARAK MI DOSYA ÜZERĠNDEN MĠ YAPILACAĞI... 271
3.3.1. DuruĢma Yapılıp Yapılmayacağı ... 271
3.3.2. DuruĢma Yapılmasına Karar Verilen Hallerde Tarafların Usûlüne Uygun Olarak Davet Edildikleri DuruĢmaya Gelmemelerinin Sonucu ... 279
X
3.4. ÖN ĠNCELEME AġAMASI ... 285
3.5. TAHKĠKAT AġAMASI... 291
3.6. ĠSPAT VE DELĠLLER ... 293
3.6.1. Ġcranın Geri Bırakılması Yargılamasında Ġspat ... 293
3.6.1.1. Ġspat Kavramı ... 293
3.6.1.2. Ġspat Yükü ... 295
3.6.1.3. Ġspat Ölçüsü ... 298
3.6.2. Ġcranın Geri Bırakılmasını Sağlayacak Deliller ... 299
3.6.2.1. Genel Olarak... 299
3.6.2.2. Borcun Ġtfa veya Ġmhal Edildiği Ġddiasının Ġspatı Ġçin BaĢvurulabilecek Deliller ... 302
3.6.2.2.1. Genel Olarak... 302
3.6.2.2.2. Borcun Ġtfa Edildiği Ġddiasının Ġspatı Ġçin BaĢvurulabilecek Deliller... 313
3.6.2.2.2.1. Ġcra Emrinin Tebliğinden Önceki Dönemde GerçekleĢen Ġtfanın Ġspatı ... 313
3.6.2.2.2.1.1. Ġmzası Ġkrar EdilmiĢ Senet ... 313
3.6.2.2.2.1.2. Yetkili Mercilerce Re‟sen YapılmıĢ veya Usûlüne Göre OnaylanmıĢ Senet (Belge?) ... 319
3.6.2.2.2.2. Ġcra Emrinin Tebliğinden Sonraki Dönemde GerçekleĢen Ġtfanın Ġspatı ... 322
3.6.2.2.3. Borcun Ġmhal Edildiği Ġddiasının Ġspatı Ġçin BaĢvurulabilecek Deliller ... 325
3.6.2.3. Alacağın ZamanaĢımına Uğradığı Ġddiasının Ġspatı Ġçin BaĢvurulabilecek Deliller ... 325
3.7 KARAR AġAMASI ... 328
3.7.1. Genel Olarak... 328
3.7.2. Ġcranın Geri Bırakılması Talebi Hakkında Verilecek Kararların Ortak Yönleri... 333
XI
3.7.2.2. Kararla Birlikte Yargılama Giderlerine Hükmedileceği ... 335
3.7.2.3. Kararla Birlikte Ġcra Tazminatına Hükmedilemeyeceği... 339
3.7.2.4. Kararın Maddi Anlamda Kesin Hüküm TeĢkil Etmemesi ... 341
3.7.3 Ġcranın Geri Bırakılması Talebinin Kabulü Kararı ve Sonuçları... 346
3.7.3.1. Ġtfa Sebebiyle Ġcranın Geri Bırakılması ve Sonuçları... 346
3.7.3.2. ZamanaĢımı Sebebiyle Ġcranın Geri Bırakılması ve Sonuçları . 361 3.7.3.3. Ġmhal Sebebiyle Ġcranın Geri Bırakılması ve Sonuçları ... 368
3.7.4. Ġcranın Geri Bırakılması Talebinin Reddi Kararı ... 372
3.7.4.1. Genel Olarak... 372
3.7.4.2. Ġcranın Geri Bırakılması Talebi Reddedilen Borçlunun Menfi Tespit Davası Açıp Açamayacağı Sorunu... 375
3.7.4.3. Ġcranın Geri Bırakılması Talebi Reddedilen Borçlunun Ġstirdat Davası Açma Hakkı ... 385
3.8. KARARA KARġI BAġVURULABĠLECEK KANUN YOLLARI .. 388
3.8.1. Ġstinaf ... 388
3.8.2. Temyiz ... 410
3.8.3. Yargılamanın Ġadesi (Yenilenmesi) Yoluna BaĢvurulup BaĢvurulamayacağı ... 418
SONUÇ ... 423
XII
KISALTMALAR
ABD Ankara Barosu Dergisi
AĢa. AĢağıda
AÜEHFD Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi
AÜHFD Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
AvK 1136 sayılı Avukatlık Kanunu AY 2709 sayılı Anayasa
B. Bent
BAM Bölge Adliye Mahkemesi
BATĠDER Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi
BAYĠHY Bölge Adliye ve Adli Yargı Ġlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet BaĢsavcılıkları Ġdari ve Yazı ĠĢleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik
Bkz. Bakınız
c. Cümle
C. Cilt
DEÜHFD Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
dn. Dipnot
E. Esas
E.T EriĢim Tarihi
eBK 818 sayılı Borçlar Kanunu
EĠK 5070 sayılı Elektronik Ġmza Kanunu
EÜHFD Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
HarçK 492 sayılı Harçlar Kanunu
HD Hukuk Dairesi
HGK Hukuk Genel Kurulu
HMK 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HUAK 6325 sayılı Hukuk UyuĢmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu HUMK 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
ĠBD Ġstanbul Barosu Dergisi
ĠBK Ġçtihadı BirleĢtirme Kararı
ĠĠD Ġcra ve Ġflâs Dairesi
ĠĠK 2004 sayılı Ġcra ve Ġflâs Kanunu
ĠĠK Yön. Ġcra ve Ġflâs Kanunu Yönetmeliği
ĠKÜHFD Ġstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
XIII
ĠYUK 2577 sayılı Ġdari Yargılama Usûlü Kanunu
K. Karar
KarĢ. KarĢılaĢtırınız
KÜHFD Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
m. Madde
MHAD Mukayeseli Hukuk AraĢtırmaları Dergisi MĠHDER Medenî Usûl ve Ġcra Ġflâs Hukuku Dergisi
MÜHF-HAD Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk AraĢtırmaları
Dergisi
Noterlik K. 1512 sayılı Noterlik Kanunu
RG Resmi Gazete
s. Sayfa
S. Sayı
s.K Sayılı Kanun
sa. Sayfa aralığı
T. Tarih
T.B.B.M. Türkiye Büyük Millet Meclisi TAAD Türkiye Adalet Akademisi Dergisi TBK 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu TebK 7201 sayılı Tebligat Kanunu
TKHK 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
TL Türk Lirası
TMK 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu TNBHD Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi TTK 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu UYAP Ulusal Yargı Ağı BiliĢim Sistemi
vb. Ve benzeri
vd. Ve devamı
Y. Yargıtay
1
GĠRĠġ
Toplumu oluĢturan fertler arasındaki iliĢkilerin en önemli dinamiklerden birisi de bu fertler arasındaki alacaklılık borçluluk iliĢkileridir. Borçluların bu iliĢkiden doğan borçlarını kendi istekleriyle yerine getirmesi gerekmektedir. Bu gereklilik, kanunlara saygı gösterilmesi ve sözleĢmelere uyulması gerektiği yönündeki genel düĢünceden kaynaklanır. Ancak günümüzde borçlular gerek kendi elinde olmayan sebeplerle gerekse kendilerinden kaynaklanan sebeplerle borç iliĢkisinde mütemerrit sayılabilmektedirler. Bu hallerde, alacaklının kendiliğinden hak alması yani ihkak-ı hak eylemesi, devlet gücünün müdahalesinin zamanında yetiĢemeyeceği bazı istisnai haller1 dıĢında yasaktır.
Devletin kendiliğinden hak almayı yasaklamasının ve hukuk devleti olmanın bir gereği olarak alacaklıların da alacağına kavuĢmak için devletten hakkın sağlanmasını talep etme hakkı bulunmaktadır. Kanunlarda alacaklının alacağına Devlet güçleri yardımıyla kavuĢmasını sağlamak amacıyla çeĢitli cebri icra yöntemleri düzenlenmiĢtir. Bu cebri yöntemlerinden birisi de ilâmlı icra yoludur.
Ġlâmlı icrada, alacaklı öncelikle mahkemeye baĢvurarak hukukî korunma talebinde bulunmakta ve talep ettiği hakkının varlığı bir mahkeme hükmüyle tespit edilmektedir. Akabinde, alacaklı maddi hukuktan kaynaklanan hakkının varlığı mahkeme hükmüyle tespit edilmesine rağmen bu hakkının borçlu tarafından rızaen yerine getirilmemesi üzerine, bu hakkının Devlet güçleri yardımıyla yerine getirilmesi için ilâmlı icra yoluna baĢvurmakta; icra dairesinden ilâmın gereğinin zorla yerine getirilmesini talep etmektedir.
1
Bu istisnai hallere örnek olarak bkz. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) (RG: T. 8/12/2001 S. 24607) m. 753, 981. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) (RG: 04/02/2011 S. 27836) m. 64.
2
Ġlâmlı icra takibinde, alacaklının takibe konu alacağı bir mahkeme hükmüyle tespit edilmiĢ olduğundan bu takibin kural olarak, bir engelle karĢılaĢmadan yürümesi; alacaklının bu takip yolunda alacağına ivedilikle ulaĢması gerekmektedir. Yine ilâmlı takipte, takibe konu alacağın varlığı kesin hükümle tespit edilmiĢ olduğundan, bu alacağın geçerli olarak doğup doğmadığının icra organları önünde tartıĢma konusu yapılabilmesi de mümkün değildir. Nitekim ilâmlı icrada borçluya hem talebe dayanak teĢkil edebilecek sebepler hem de ilgili olduğu takibe etkisi bakımından ilâmsız icradaki gibi bir itiraz imkânı tanınmamıĢtır.
Her ne kadar ilâmlı icrada takibe konu alacağın doğup doğmadığı tartıĢma konusu yapılamasa da takibe konu ilâma bağlı alacak hükmün verildiği tarihten sonra, icra emri tebliğ edilmeden önce veya tebliğ edildikten sonra sona erebilir veya alacağının ödenmesi için alacaklı tarafından borçluya süre verilebilir yahut alacak zamanaĢımına uğrayabilir. Borçluya maddi hukuka iliĢkin bu olguları ileri sürerek takibe karĢı koyma imkânı tanımak, baĢta, borçlunun cebri icra prosedürü içerisinde hukukî dinlenilme hakkının ihlal edilmemesi, takibin tarafları arasındaki menfaat dengesinin yalnızca bir taraf aleyhine tamamen bozulmasının önüne geçilebilmesi bakımından bir zorunluluktur.
Bu zorunluluğu dikkate alan kanun koyucu, 2004 sayılı Ġcra ve Ġflâs Kanunu2
(ĠĠK) m. 33, 33a‟da icranın geri bırakılması kurumunu oluĢturmuĢtur. ÇalıĢmanın konusunu da ĠĠK m. 33, 33a‟da düzenlenen, ilâmlı icraya özgü olan bu kurum oluĢturmaktadır.
ÇalıĢma konumuzu oluĢturan icranın geri bırakılması, ilâmlı icrada borçluya maddi hukuka dayanan belli sebeplerle, sıkı Ģartlara bağlı olarak takibe karĢı koyma imkânı tanıyan, kural olarak, takip hukukuyla sınırlı etkiye sahip olan icra hukukuna özgü bir hukukî çaredir.
Ġcranın geri bırakılması, borçlunun ilâmlı icrada hukukî korunma ihtiyacını davaya (menfi tespit davasına) nazaran daha kısa sürede gidermesine, icra takibinin durdurulmasına imkân tanıdığından ve ilâmlı icra takibinin tarafları arasındaki menfaat dengesinin sağlanmasında rol oynadığından hem teorik hem de pratik açıdan
2
3
önemli bir konudur. Ancak ĠĠK m. 33, 33a‟da düzenlenen icranın geri bırakılması, bugüne kadar tek baĢına bir tez çalıĢmasına konu edilmemiĢtir. Ġcranın geri bırakılması teorik ve pratik açıdan önemli bir konu olması ve tek baĢına bir tez çalıĢmasına konu edilmemiĢ olması sebebiyle bu çalıĢmanın konusu olarak belirlenmiĢtir.
Ġcranın geri bırakılması kurumu, icra hukukunda uygulama alanı bulması ve icra hukukuyla sınırlı bir etkiye sahip olması sebebiyle baĢta icra hukuku, icranın geri bırakılması talebine dayanak teĢkil edebilecek sebepler bakımından maddi hukuk, talebin bir mahkeme (icra mahkemesi) nezdinde ileri sürülüp incelenecek olması sebebiyle de medenî usûl hukukuyla iliĢkilidir. ÇalıĢmada, kurum bu özelliği de göz önüne alınarak öğreti ve yüksek mahkemelerin kararları ıĢığında bir bütün olarak değerlendirilmeye çalıĢılmıĢtır. Bu yapılırken kuruma iliĢkin gerek icra gerek maddi gerekse usûl hukuka iliĢkin, mevzuattaki eksikler ve uygulamada sorun teĢkil eden hususlar da ortaya konmaya çalıĢılmıĢ; mümkün olan hallerde, mevcut yasal düzenlemelerden yararlanılarak bu eksiklikler ve sorunlar için çözüm üretilmesine gayret edilmiĢtir. Ayrıca bu kapsamda, olması gereken hukuk bakımından bazı önerilere de yer verilmiĢtir.
Ġcranın geri bırakılması kurumu konusu para alacağı olan ilâmların icrası için oluĢturulmuĢtur. Bu nedenle, çalıĢmada, icranın geri bırakılması kurumu, konusu para alacağı olan ilâmların icrası esas alınarak incelenmiĢ; konusu paradan baĢka bir Ģey olan ilâmların icrasında bu kuruma iliĢkin özellik arz eden hususlara da yeri geldikçe yer verilmiĢtir.
Ġlâmlı icra takibinde, bu takip yolunun adın da anlaĢılacağı üzere cebri icranın dayanağını esasen ilâmlar oluĢturmaktadır. Nitekim ĠĠK‟nın ilâmlı icra takiplerine iliĢkin ikinci babında yer alan hükümler temelde ilâmların icrası esas alınarak düzenlenmiĢtir. Ancak ilâmların yanı sıra ispat kuvveti bakımından ilâma yakın bir takım belgelere dayanarak da ilâmlı icra yoluna baĢvuru yapılabilmesine olanak tanınmıĢ; söz konusu belgeler ilâm niteliğinde kabul edilmiĢtir. Bu belgelere dayanan ilâmlı icra takiplerinde de ĠĠK m. 33, 33a uyarınca icranın geri bırakılmasının talep edilmesi mümkündür. Ancak ilâm niteliğindeki belgeler icra edilebilirlik haricinde (hukukî nitelik ve diğer etkileri bakımından) ilâma eĢit olmadığından ve icranın geri
4
bırakılması kurumu temelde ilâma dayanan icra takipleri esas alınarak düzenlendiğinden, kurumun, kuruma iliĢkin hükümlerin doğru bir Ģekilde anlaĢılabilmesi için çalıĢmada icranın geri bırakılması kurumu ilâmların icrasını esas alınarak incelenecektir. Ġlâm niteliğinde sayılan belgelere dayalı takiplerde icranın geri bırakılmasına iliĢkin özellik arz eden hususların bulunduğu durumlarda ise bu hususlar üzerinde ayrıca durulacaktır.
Öğretide icranın geri bırakılması kurumunu ifade etmek üzere itiraz, ilâmlı takibe itiraz, icra emrine itiraz, borca itiraz ifadeleri kullanılmaktadır. Yine Yargıtay da bazı kararlarında bu kurumu ifade etmek üzere itiraz kavramını kullanmıĢtır. ÇalıĢmada, kurumun teknik adının icranın geri bırakılması olması, icranın geri bırakılması kavramının kendine has bazı anlamlara sahip olması ve kanun koyucunun bu ifadeyi kullanma yönündeki tercihinin bilinçli olduğu düĢüncesinde olmamız sebebiyle, kurumu ifade etmek için “icranın geri bırakılması” kavramını kullanacağız.
ĠĠK m. 33, 33a‟dan baĢka bu Kanun‟un muhtelif maddelerinde ve diğer kanunlarda da geri bırakma ifadesine yer verilmiĢtir. Aksi belirtilmedikçe çalıĢmada kullanılacak “geri bırakma”, “icranın geri bırakılması” vb. ifadelerden, çalıĢma konumuzu oluĢturan ĠĠK m. 33, 33a‟da düzenlenen icranın geri bırakılması anlaĢılmalıdır.
ĠĠK m. 33/I‟de icranın geri bırakılması kurumuna iliĢkin genel hususlara; icra emrinin tebliğinden önceki dönemde doğan sebeplerin ileri sürülmesi bakımından öngörülen hak düĢürücü süreye ve itfa ve imhal iddiasının ispatına iliĢkin düzenlemelere yer verilmiĢtir. ĠĠK m. 33/II ise icra emrinin tebliğinden sonraki dönemde doğan sebeplere dayanan icranın geri bırakılması talepleri için, yalnızca talepte bulunma süresine ve itfa ve imhal iddiasının ispatı için kullanabilecek belgelere iliĢkin ayrık düzenlemeler içeren bir hükümdür. ĠĠK‟da, ilâmsız icradan farklı olarak ilâmlı icrada icra emrinin tebliğinden önceki dönemde doğan sebeplerin ileri sürülmesi ile icra emrinin tebliğinden sonraki dönemde doğan sebeplerin ileri sürülmesi için iki ayrı kurum düzenlenmemiĢtir. Gerçekten, icra emrinin tebliğinden önceki dönemde doğan sebeplere dayalı icranın geri bırakılması talepleri ile icra emrinin tebliğinden sonraki dönemde doğan sebeplere dayalı icranın geri bırakılması
5
talepleri arasında, bu taleplere dayanak teĢkil edebilecek sebepler, talepte bulunulacak merci, talepte bulunma Ģekli, talebin derdest takibe etkisi, talep hakkında verilebilecek kararlar vb. temel hususlar bakımından bir farklılık bulunmamaktadır. Bu iki talep arasında yalnızca talepte bulunma süresi ve itfa ve imhal iddianın ispatı için kullanılabilecek belgeler bakımından bir farklılık bulunmaktadır. Zaten ĠĠK m. 33‟te 538 sayılı Kanunla 1965 yılında yapılan değiĢikliklerden önce, icra emrinin tebliğinden önceki dönemde doğan sebeplere dayalı icranın geri bırakılması talepleri ile icra emrinin tebliğinden sonraki dönemde doğan sebeplere dayalı icranın geri bırakılması talepleri gibi bir ayrım bulunmamaktaydı. Anılan bu sebeplerle, çalıĢmada, icranın geri bırakılması kurumu, icranın geri bırakılması talebine dayanak teĢkil edecek sebebin doğum tarihine göre bir ayrım yapılmaksızın bir bütün olarak incelenecektir. Talebe dayanak teĢkil eden sebebin icra emrinin tebliğinden önce doğması ile icra emrinin tebliğinden sonra doğmasının icranın geri bırakılması talepleri bakımından fark yarattığı noktalarda ise bu farklılık dikkate alınarak ve açıkça vurgulanarak değerlendirme yapılacaktır.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, icranın geri bırakılması kurumu çalıĢmada üç ana bölümde incelenecektir. ÇalıĢmanın ilk bölümünün birinci baĢlığının birinci alt baĢlığında, ilâmlı icranın cebri icra yöntemleri içerisindeki yerinin belirlenmesi suretiyle kurumun daha iyi anlaĢılabilmesi sağlamak için ĠĠK‟da düzenlenen cebri icra yöntemleri ve ilâmlı icra takibinin bunlar içerisindeki yeri üzerinde durulacaktır. Ġlk bölümün birinci baĢlığının ikinci alt baĢlığında ise çalıĢmada yer yer ilâmlı icra takibinin aĢamalarına ve bu aĢamalarda yapılması gereken iĢlemlere göndermede bulunmak gerekeceğinden para alacaklarına iliĢkin ilâmlı icra takibi ve bu takibin aĢamaları incelenecektir. Bu baĢlıktaki açıklamalar, genel nitelikteki hususlar ele alındığından kısa tutmaya çalıĢılacaktır. Ancak ilâmlı icrada icra memuruna yüklenen ek mesuliyetler, çalıĢmanın ileriki bölümleri açısından özellikle de Ģikâyet sebepleri ile icranın geri bırakılması sebepleri arasında ayrım yapılması bakımından belirleyici ve önemli olduğundan nispeten ayrıntılı Ģekilde incelenecektir.
Ġlk bölümün ikinci baĢlığında, icranın geri bırakılması kurumunun (ĠĠK m. 33, 33a) ilâmlı icra takibini durdurulmasına imkânı tanıyan diğer yasal olanaklardan
6
farkını ortaya koyabilmek, bu kurumun sınırlarını belirleyebilmek amacıyla ilâmlı icra takibinin durdurulmasına imkân tanıyan diğer yasal olanaklara yer verilecektir. Bu yapılırken her biri ayrı bir çalıĢmanın konusu oluĢturabilecek kapsamda olan bu yasal olanaklar, icranın geri bırakılması kurumundan ayrıldıkları noktalar üzerinden incelenecek ve bu bakıĢ açısıyla ele alınacaktır.
Ġlk bölümün üçüncü baĢlığında, icranın geri bırakılması kurumuna iliĢkin temel hususlar ele alınacaktır. Bu kapsamda, kurumun düzenlenme amacı ve iĢlevi, hukukî niteliği ve icranın geri bırakılması kurumuna iliĢkin hükümlerin Kanun‟da düzenleniĢ Ģekli, uygulama alanı ve kapsamı tespit edilmeye çalıĢılacaktır.
Ġlk bölümün dördüncü baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunulabilmesi için gerekli Ģartların neler olduğu konusu üzerinde durulacaktır. Bu kapsamda ilk olarak icranın geri bırakılması talebinde bulunulabilmesi için borçluya icra emrinin tebliğ edilmiĢ olmasına gerek olup olmadığı hususu öğretideki görüĢler ve Yargıtay kararları dikkate alınarak değerlendirilecektir. Daha sonra, icranın geri bırakılması talebinde bulunulabilmesi için ilâmlı icra takibinin sona ermemiĢ olması gerekliliği üzerinde durulacaktır. Son olarak ĠĠK m. 177/I, b. 4‟e dayanılarak iflâsı istenen borçlunun icranın geri bırakılması talebinde bulanmasının mümkün olmadığına yer verilecektir. Bu baĢlıkta yalnızca icranın geri bırakılması talebinde bulunulabilmesi için gerekli Ģartlar incelenecektir. Konunun bütünlüğünün bozulmaması için, icranın geri bırakılması talebinde bulunabilecek kimseler, talepte bulunulacak merci, talepte bulunma Ģekli ve talepte bulunulurken yatırılması gereken giderler yani kısacası usûlüne uygun bir icranın geri bırakılması talebinin varlığı için gerekli Ģartlar üçüncü bölümde “Talepte Bulunma AĢaması” baĢlığı altında sırasıyla incelenecektir. Ayrıca ayrı bir bölümün konusunu oluĢturacak olan borcun itfa veya imhal edilmiĢ ya da zamanaĢımına uğramıĢ olması gerekliliği de burada incelenmeyecektir.
Ġlk bölümün beĢinci baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunma süresine yer verilecektir. Bu baĢlıkta icra emrinin tebliğinden önceki dönemde doğan sebeplere dayalı talepler için öngörülen yedi günlük hak düĢürücü sürenin ne zaman iĢlemeye baĢlayacağı, bu sürenin nasıl hesaplanacağı üzerinde durulacaktır. Bu baĢlıkta, Kanun‟da öngörülen hak düĢürücü süreyi kusuru olmaksızın iradesi
7
dıĢındaki bir engel sebebiyle kaçıran borçlunun ĠĠK‟nın gecikmiĢ itiraza iliĢkin 65. maddesinden yararlanıp yararlanamayacağı da değerlendirilecektir. Yine ĠĠK m. 33/II‟deki, icra emrinin tebliğinden sonraki dönemde doğan sebeplere dayalı isteklerin her zaman yapılabileceğine iliĢkin ifadeden ne anlaĢılması gerektiğine de gerekçeleriyle birlikte yer verilecektir.
Ġlk bölümün son baĢlığında ise icranın geri bırakılması talebinde bulunulmasının derdest ilâmlı icra takibinin icrasına etkisi değerlendirilecektir. Bu baĢlık altında ilk olarak icranın geri bırakılması talebinde bulunulmasının takibi kendiliğinden durdurup durdurmayacağı hususuna yer verilecektir. Daha sonra icra mahkemesi hâkiminin, icranın geri bırakılması talebi üzerine icra takibinin geçici olarak durdurulmasına karar verip veremeyeceği konusu üzerinde durulacaktır. Ġcranın geri bırakılması talebinin takibe etkisi ve bu talep üzerine hâkimin takibi geçici olarak durdurup duramayacağı, takibin tarafları arasındaki menfaat dengesinin sağlanması konusunda önem arz etmektedir. Bu nedenle, bu husus üzerinde nispeten fazlaca durulacak ve olması gereken hukuk bakımından bazı önerilere de yer verilecektir.
ÇalıĢmanın ikinci bölümünde genel olarak icranın geri bırakılması taleplerine dayanak teĢkil edebilecek sebepler (icranın geri bırakılması sebepleri) ele alınacaktır. Bu kapsamda öncelikle, icranın geri bırakılması sebeplerinin neler olduğu, bu sebeplerin Kanun‟da sayılanlarla sınırlı olup olmadığı konusu değerlendirilecektir. Bu değerlendirme sonucunda icranın geri bırakılması sebeplerinin itfa, imhal ve zamanaĢımından ibaret olduğu ve bu sebeplerin Kanun‟da tahdidi olarak sayıldığı tespitinde bulunulacaktır. Bu tespitten sonra bu sebepler ayrı baĢlıklar altında tüm yönleriyle incelenmeye çalıĢılacaktır. Bu bölümde icranın geri bırakılması sebepleri ayrı baĢlıklar altında incelendikten sonra, bu sebeplerin kapsamını net bir Ģekilde ortaya koymak amacıyla icranın geri bırakılması taleplerine esas teĢkil edemeyecek sebeplere de ayrıca yer verilecektir. Bu bölüm, itfa, imhal ve zamanaĢımı sebeplerinden birisinin kapsamına girmemesine rağmen icranın geri bırakılması kararına esas teĢkil edebileceği ileri sürülen muhalefetlere yer verilerek sonlandırılacaktır.
8
ÇalıĢmanın üçüncü ve son bölümü ise icranın geri bırakılması usûlü, icra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebi hakkında vereceği karar ve bu karara karĢı baĢvurulabilecek kanun yollarına ayrılmıĢtır.
Ġcranın geri bırakılması icra mahkemesinden talep edileceği için icranın geri bırakılması icra mahkemesinde yapılacak bir yargılama faaliyetini de ifade etmektedir. Bu nedenle, üçüncü bölümün “Uygulanacak Yargılama Usûlü” isimli ilk baĢlığında, icranın geri bırakılması usûlü hakkında isabetli açıklamalar yapılabilmesi için icranın geri bırakılması talebine uygulanacak yargılama usûlü tespit edilecektir. Bu baĢlık altında, icranın geri bırakılması taleplerinin, basit yargılama usûlüne göre inceleneceği tespit edildikten sonra 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu3
(HMK) hükümlerinin icra mahkemesindeki yargılamalarda uygulanma kabiliyeti değerlendirilecektir. Bu husus özellikle, ĠĠK‟da konuya iliĢkin özel usûl hukuku hükmü bulunmayan hallerde, icranın geri bırakılması yargılamasında HMK‟nın hangi sınırlamalar dahilinde uygulanacağı konusu bakımından önem arz etmektedir. ĠĠK‟da icra mahkemesindeki yargılamalarda uygulanacak usûl hukuku hükümlerinin sayısının oldukça az olduğu göz önüne alındığında bu baĢlık altında yapılacak tespitlerin icranın geri bırakılması usûlü için önemi daha iyi anlaĢılacaktır.
Bölümün ikinci baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunma aĢaması ele alınacaktır. Bu baĢlığın ilk alt baĢlığında, icranın geri bırakılması taleplerinde tasarruf ilkesinin geçerli olduğu ve dolayısıyla icranın geri bırakılmasına karar verilebilmesi için talepte bulunulmuĢ olması gerektiği belirtilecektir.
Bu baĢlığın ikinci alt baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunabilecek kimse ve bu talebin muhatabının kim olacağı çeĢitli ihtimaller (takip esnasında takibin taraflarından birinin ölümü, takip konusu borcun borç dıĢ üstlenilmesi sözleĢmesiyle üçüncü bir kiĢi tarafından üstlenilmiĢ olması, takip konusu alacağın devredilmiĢ olması gibi ihtimaller) göz önüne alınarak incelenecektir. Yine bu baĢlıkta, takibin alacaklı veya borçlu tarafında birden fazla kimsenin yer aldığı hallerde, bu kimselerin birlikte veya bu kimselerin hepsine karĢı talepte bulunma zorunluğunun bulunup bulunmadığı hususu üzerinde de
3
9
durulacaktır. Bu alt baĢlıktaki konulara iliĢkin değerlendirme yapılırken öğretide bu konulara iliĢkin icranın geri bırakılması talepleri özelinde değerlendirme yapılmamıĢ olması sebebiyle ilâmsız icrada ödeme emrine itiraz ve itirazın kaldırılmasında bu hususlara iliĢkin öğretide yer alan görüĢlerden ve Yargıtay kararlarında da yararlanılacaktır.
Bu baĢlığın üçüncü alt baĢlığında, icranın geri bırakılması taleplerinde görevli ve yetkili merci hakkında bilgi verilecektir. Bu kapsamda bu alt baĢlıkta, takibe konu ilâmı veren veya ilâm niteliğindeki belgeyi düzenleyen mercinin, icranın geri bırakılması taleplerinde görevli ve yetkili mercinin belirlenmesinde bir etkiye sahip olmadığı vurgulanacak; Yargıtay‟ın konuya iliĢkin bir kararının eleĢtirisi yapılacaktır. Yine bu alt baĢlıkta, görevli veya yetkili olmayan merciden talepte bulunulmasının sonuçları incelenecektir. Bu kapsamda, HMK m. 20‟nin icranın geri bırakılması talebi hakkında verilen kararlarda uygulanıp uygulanamayacağı; icra dairesinde ileri sürülen icranın geri bırakılması talebinin hukuken bir sonuç doğurup doğurmayacağı üzerinde de durulacaktır. Özellikle bu son bahsedilen hususlarda varılan sonuçlar, yedi günlük hak düĢürücü süreye tabi icranın geri bırakılması talepleri bakımından, talebin yanlıĢ mercide ileri sürülmesi halinde süreye uyulmuĢ sayılıp sayılmayacağı konusunda değiĢiklik yaratacağından büyük öneme sahiptir.
Bu baĢlığın dördüncü alt baĢlığında ise icranın geri bırakılması talebinde bulunma Ģekli hakkında bilgi verilecektir. Bu kapsamda, dilekçeyle talepte bulunma zorunluluğu belirtilecek; bu dilekçenin karĢı tarafa tebliğinin zorunlu olup olmadığı konusu üzerinde durulacaktır. Yine bu alt baĢlıkta icranın geri bırakılması dilekçesinde hangi kayıtların yer alması gerektiği ve icranın geri bırakılması dilekçesinde bir eksiklik bulunması halinde yapılması gereken iĢlemlerin neler olduğu konusu HMK‟nın konuya iliĢkin ilgili hükümlerinden de yararlanılarak ele alınacaktır.
Bu baĢlığın beĢinci alt baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunurken ödenmesi gereken harç ve giderler konusunda bilgi verilecektir. Bu alt baĢlıkta, icranın geri bırakılması talebinde bulunurken ödenmesi gereken harçlar belirlendikten sonra HMK‟nın gider avansına iliĢkin hükümlerinin icranın geri
10
bırakılması taleplerinde uygulanıp uygulanamayacağı konusunda öğretide ileri sürülen bir görüĢe yer verilecektir.
Bu baĢlığın yedinci alt baĢlığında, icranın geri bırakılması talebinde bulunulmuĢ sayılma anı hakkında bilgi verilecektir. Ġcranın geri bırakılması talebinde bulunulmuĢ sayılma anının doğru bir Ģekilde tespit edilmesi özellikle, yedi günlük kısa bir hak düĢürücü süreye tabi olan icranın geri bırakılması talepleri bakımından önem arz etmektedir. Bu konuda bilgi verilirken ĠĠK‟da konuya iliĢkin hüküm bulunmadığından HMK‟nın ve ilgili yönetmeliğin hükümleri dikkate alınacaktır.
Bu baĢlığın sekizinci alt baĢlığında ise icranın geri bırakılması talebinde bulunulmasına bağlanan sonuçlar üzerinde durulacaktır. Bu alt baĢlık altında özellikle, icranın geri bırakılması yargılamasında iddiayı değiĢtirme veya geniĢletme yasağının söz konusu olup olmadığı konusu üzerinde durulacaktır. Ġcranın geri bırakılması talebinde bulunulmasının derdest takibe etkisi ilk bölümde değerlendirildiğinden bu konuda varılacak sonuçlara bu alt baĢlıkta kısaca yer verilecek ve detaylı açıklamalar için ilk bölümdeki ilgili baĢlığa göndermede bulunulacaktır.
Ġcranın geri bırakılması talebinde bulunma aĢamasına iliĢkin açıklamalar tamamlandıktan sonra icranın geri bırakılması talebinin duruĢmalı olarak mı yoksa dosya üzerinden mi incelenip karara bağlanacağı konusu ele alınacaktır. Burada öncelikle, icra mahkemesinin bu konuda bir takdir yetkisine sahip olduğu ve fakat bu konudaki takdir yetkisinin hâkimin mutlak bir serbestlik içinde olduğu anlamına gelmediği belirtilecektir. Daha sonra bu konuda bazı kıstaslar belirlenecek ve bu kıstaslara göre icranın geri bırakılması talebinin duruĢma yapılarak incelenmesi gereken hallere ve dosya üzerinden incelenmesi gereken hallere somut örnekler verilecektir. Bu konuda değerlendirme yapılırken icranın geri bırakılması talebinin çoğu kez dosya üzerinden yapılacak bir incelemeyle karara bağlanabileceği ve bu talebin icra takibini kendiliğinden durdurmaması nedeniyle, borçlunun maruz kaldığı veya kalacağı telafisi güç zararlara yol açabilecek nitelikte olan takip iĢlemlerinin bir an önce durdurulabilmesi için icranın geri bırakılması talebinin ivedilikle sonuçlandırılması ihtiyacı göz önünde bulundurulacaktır. Yine bu konuyla bağlantılı olarak duruĢma yapılmasına karar verilen hallerde tarafların usûlüne uygun olarak
11
davet edildikleri duruĢmaya gelmemeleri veya gelip de yargılamaya takip etmeyeceklerini bildirmeleri halinde hâkimin ĠĠK m. 18/III hükmü gereğince talebin esası hakkında mı karar vermesi mi gerekeceği yoksa ĠĠK m. 18/I atfıyla HMK‟daki ilgili hükümleri (m. 322/I; m. 150) dikkate alıp dosyanın iĢlemden kaldırılmasına mı karar vermesi gerekeceği hususu da tartıĢılacaktır.
Ġcranın geri bırakılması talebinin duruĢmalı olarak mı yoksa dosya üzerinden mi inceleneceği konusu değerlendirildikten sonra icranın geri bırakılması yargılamasında ön inceleme aĢamasına iliĢkin açıklamalarda bulunulacaktır. Bu kapsamda, icra mahkemesindeki icranın geri bırakılması yargılamasında ön inceleme aĢamasının bulunup bulunmadığı ve ön inceleme aĢamasında hangi iĢlemlerin yapılacağı konusu üzerinde durulacaktır.
Ġcranın geri bırakılması yargılamasında ön inceleme aĢamasına iliĢkin açıklamalar tamamladıktan sonra tahkikat aĢamasına iliĢkin açıklamalara geçilecektir. Burada icranın geri bırakılması yargılamasında tahkikat aĢamasının, diğer hukuk mahkemelerinde görülen davalardakine nazaran dar kapsamlı olacağı üzerinde durulacaktır .
Tahkikat aĢamasına iliĢkin kısa ve genel nitelikteki açıklamalardan sonra icranın geri bırakılması talepleri bakımından çok önemli bir konu olan ispat konusu üzerinde durulacaktır. Bu kapsamda öncelikle icranın geri bırakılması yargılamasında ispat yükü ve ispat ölçüsü konularına iliĢkin açıklamalar yapılacaktır. Daha sonra icranın geri bırakılması talebinin dayanağı olan iddianın ispatı için borçlunun hangi delillere baĢvurulabileceği konusu incelenecektir. Önemine binaen bu konu öğreti ve yüksek mahkemelerin kararları da dikkate alınarak tüm yönleriyle detaylıca incelenmeye çalıĢılacak ve olması gereken hukuk bakımından bazı önerilere yer verilecektir. Yine bu konuda değerlendirme yapılırken icranın geri bırakılması yargılamasında HMK‟nın ispat ve delillere iliĢkin hükümlerine baĢvurulup baĢvurulamayacağı da yer yer açıkça tartıĢılacaktır.
Ġcranın geri bırakılması talebinde bulunulması, bu talebin incelenmesi ve icranın geri bırakılması yargılamasında ispat ve delillere iliĢkin açıklamalar yapıldıktan sonra icra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebi hakkında
12
vereceği karar incelenecektir. Burada öncelikle icra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebi hakkında verebileceği kararlara genel olarak yer verilecektir. Bu kapsamda, icra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebi hakkında görevsizlik kararı vermesinin mümkün olup olmadığı da ayrıca incelenecektir.
Ġcra mahkemesinin verebileceği kararların çerçevesi çizildikten sonra icra mahkemesinin kararının ortak yönleri üzerinde durulacaktır. Bu kapsamda ilk olarak icra mahkemesinin kararında bulunması gereken kayıtlara yer verilecektir. Daha sonra kararla birlikte yargılama giderlerine hükmedilmesi zorunluluğu belirtilecek; icranın geri bırakılması yargılamasındaki muhtemel yargılama giderlerinin neler olduğu ve bu giderlerden yargılama sonunda kimin sorumlu olacağı konusu üzerinde durulacaktır. Yargılama giderlerine iliĢkin gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra yargılama sonunda haksız çıkan taraf aleyhine kararla birlikte icra tazminatına hükmedilip hükmedilmeyeceği konusu üzerinde durulacak; bu konuda olması gereken hukuk bakımından bir öneriye yer verilecektir. Ġcra mahkemesinin kararının ortak yönlerine iliĢkin son baĢlıkta ise icranın geri bırakılması talebi hakkında verilen kararın maddi anlamda kesin hüküm teĢkil edip etmeyeceği konusu incelenecektir.
Ġcranın geri bırakılması talebi hakkında verilecek kararların ortak yönleri incelendikten sonra icra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebinin kabulü (icranın geri bırakılması) kararı ve bu kararın etkileri, karara esas teĢkil eden sebebe göre ayrı ayrı incelenecektir. Esasen öğretide hâkim görüĢten farklı olarak icranın geri bırakılması kararının takipte, karara esas teĢkil eden sebebe göre farklı sonuçlar doğurmayacağı; karara esas teĢkil eden sebep önemli olmaksızın icranın geri bırakılması kararının temelde aynı sonucu doğurması gerektiği görüĢünde olsak da çalıĢmada icranın geri bırakılması kararı karara esas teĢkil eden sebebe göre ayrı ayrı incelenecektir. Bunun sebebi, icranın geri bırakılması kararının takibe etkisi konusundaki görüĢümüzü ve bu görüĢümüzün dayanaklarını, ilgili sebebe dayanan kararın takipte doğuracağı etkiye iliĢkin öğretide ileri sürülen görüĢe de yer vererek net bir Ģekilde ortaya koyma düĢüncesine sahip olmamız ve icranın geri bırakılması kararının karara esas teĢkil eden sebebe göre farklılık arz ettiği bazı hususların bulunmasıdır.
13
Ġcranın geri bırakılması talebinin kabulü kararı ve bu kararın etkileri konusunda gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra icranın geri bırakılması talebinin reddi kararı incelenecektir. Bu doğrultuda öncelikle icranın geri bırakılması talebinin hangi durumlarda reddedileceği belirlenecek ve konuya iliĢkin örnekler verilecektir. Akabinde icranın geri bırakılması talebinin reddine karar verilmesinden sonra borçlunun menfi tespit davası açma hakkının bulunup bulunmadığı konusu incelenecektir. Ġcranın geri bırakılması talebinin reddi kararına iliĢkin son olarak bu karar üzerine borçlunun istirdat davası açma hakkı üzerinde durulacaktır.
Ġcra mahkemesinin icranın geri bırakılması talebi hakkında vereceği karara iliĢkin yukarıda anılan hususlar incelendikten sonra bu karara karĢı baĢvurulabilecek kanun yolları incelenecektir.
14
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
ĠCRANIN GERĠ BIRAKILMASI KURUMU HAKKINDA GENEL
BĠLGĠLER
1.1. ĠLÂMLI ĠCRA TAKĠBĠ
1.1.1. Genel Olarak Cebri Ġcra ve Ġlâmlı Ġcra Takibi
Cebri icra hukuku4 (takip hukuku), maddi hukuka iliĢkin taleplerin devlet kuvveti yardımıyla yerine getirilmesine iliĢkin kuralları düzenleyen hukuk dalıdır5
. Ġcra ve Ġflâs Kanunu‟nda, alacaklının alacağını Devlet güçleri yardımıyla elde edebilmesini sağlamak amacıyla çeĢitli cebri icra yöntemleri düzenlenmiĢtir6
. Kanun sistemi içerisinde bu cebri icra yöntemleri temelde cüz'i (ferdi) icra ve külli (toplu) icra olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır. Yine cüz‟i icra da kendi içerisinde ilâmsız icra ve ilâmlı icra olmak üzere ikiye ayrılmaktadır7, 8
.
4
Öğretide Pekcanıtez, takip veya cebri icra hukukunun üst ve genel bir kavram olarak anlaĢılması, icra ve iflâs hukukunun ise takip hukuku içinde yer alan alt bölümler olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiĢtir [Bkz. Hakan Pekcanıtez, Oğuz Atalay, Meral Sungurtekin Özkan ve Muhammet Özekes, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, 11. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2013, s. 53 (Ġcra)]. 5
Bkz. Baki Kuru, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, C. I, 3. Baskı, Evrim Dağıtım, Ġstanbul 1988, s. 25 (Ġcra C. I); Baki Kuru, Ġcra ve Ġflâs Hukuku El Kitabı, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 47 (Ġcra El Kitabı); Ġlhan E. Postacıoğlu ve Sümer Altay, Ġcra Hukuku Esasları, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, Ġstanbul 2010, s. 19 (Ġcra); Saim Üstündağ, Ġcra Hukukunun Esasları, 8. Bası, Ġstanbul 2004, s. 2-3 (Ġcra); Burhan Gürdoğan, Ġcra Hukuku Dersleri, Ajans-Türk Matbaası, Ankara 1970, s. 1-2 (Ġcra); Ramazan Arslan, Ejder Yılmaz ve Sema TaĢpınar Ayvaz, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2017, s. 40 (Ġcra); Abdurrahim Karslı, Ġcra ve Ġflas Hukuku, 3. Baskı, Alternatif Yayıncılık, Ġstanbul 2014, s. 3 (Ġcra); Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes, Ġcra, s 53; Timuçin MuĢul, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, C. I, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 9 (Ġcra C. I).
6
Cebri icra yollarının farklı ölçütlere göre tabi tutulduğu ayrımlar için bkz. Karslı, Ġcra, s. 36-37; MuĢul, Ġcra C. I, s. 11-14.
7
Ġcra ve Ġflâs Kanunu‟nda ilâmlı icra yoluyla ilâmsız icra yolunun yanı sıra, rehinli alacakların arz ettiği özellikler nedeniyle, bu nitelikteki alacakların cebri icra yoluyla tahsiline iliĢkin özel olarak düzenlenmiĢ rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip de mevcuttur (ĠĠK m. 145-153). Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip de kendi içerisinde rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilâmlı takip ve rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilâmsız takip olmak üzere ikiye ayrıldığından, ilâmsız icra yolu
15
Alacaklının konusu para (veya teminat) alacağı dıĢında bir Ģey olan alacaklar9
için ilâmlı icra yoluna baĢvurması zorunludur10. Alacaklının ilâmlı icra yoluna
baĢvurabilmesi için ise elinde alacak hakkının varlığını gösteren ilâm11
(veya ilâm niteliğindeki belge12, 13
) bulunması gerekmektedir14, 15. Buna göre, örneğin,
ve ilâmlı icra yolunun tamamen dıĢında değildir. Ancak bu takip yolu öğretide bir kısım yazarlar
tarafından cüz‟i icranın dıĢında, cüz‟i icra veya külli icra gibi ayrı bir takip yolu olarak değerlendirilmektedir [Bkz. Necmeddin M. Berkin, Tatbikatçılara Ġcra Hukuku Rehberi, Filiz Kitapevi, Ġstanbul 1980, s. 149 (Ġcra Rehberi); Üstündağ, Ġcra, s. 10].
8
Özekes “Yeni Bir İcra Sistemi Önerisi” adlı makalesinde, tüm alt ayrımlar hesaba katıldığında ortaya 12 tane ayrı takip yolunun çıktığını; bu takip yollarının her b irinde sürelere, baĢvurulacak mercilere, takibe karĢı koyma imkânlarına ayrı ayrı dikkat edilmesi gerektiğini; bu denli karıĢık bir sistemin doğru anlaĢılması ve uygulanmasının mümkün olmadığını belirterek, daha sade, basit, yeknesak ve kolay bir takip yolu anlayıĢının benimsenmesi gerektiği fikrini ileri sürmüĢtür [Bkz. Muhammet Özekes, “Yeni Bir Ġcra Sistemi Önerisi”, Prof. Dr. Bilge Umar’a Armağan, C. II, Ġzmir 2010, (DEÜHFD, C. 11, Özel Sayı, 2009), s. 921 vd. (Öneri)].
9 Ġcra ve iflâs hukukunda alacak-borç ve alacaklı-borçlu terimlerinin anlamı, borçlar hukukunda olduğundan daha geniĢtir. Ġcra takibine konu olan talep ne olursa olsun, bu talep icra ve iflâs hukuku bakımından alacak veya borç olarak ifade edilir. Yine takibin tarafları da talebin konusu önemli olmaksızın alacaklı ve borçlu olarak adlandırılır. Ġcra takibini baĢlatan, talepte bulunan kiĢi alacaklı; aleyhine talepte bulunulan kiĢiye de borçlu denir. Alacaklı ve borçlu ifadesi yalnızca para veya taĢınır mal alacakları için değil, ayni talepler ile diğer talepler için yapılan takipler için de geçerlidir. Örneğin, bir iĢin yapılması veya yapılmamasına iliĢkin yürütülen takipte de talepte bulunan alacaklı, karĢı taraf borçludur. Aynı Ģekilde bir çocuk teslimine iliĢkin yürütülen takipte talepte bulunan taraf alacaklı, diğer taraf borçlu olarak adlandırılmaktadır [Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes, Ġcra, s. 53; Kuru, Ġcra C. I, s. 25-26; Kuru, Ġcra El Kitabı, s. 47-48; Postacıoğlu ve Altay, Ġcra, s. 1-2; Berkin, Ġcra Rehberi, s. 26-27; Bilge Umar, Ġcra ve Ġflâs Hukukunun Tarihî GeliĢmesi ve Genel Teorisi, Ege Üniversitesi Ġktisadi ve Ticarî Bilimler Fakültesi Yayınları, Ġzmir 1973, s. 1 dn. 4 (Teori); Arslan, Yılmaz ve TaĢpınar Ayvaz, Ġcra, s. 37-38].
10 Berkin, Ġcra Rehberi, s. 153; Kuru, Ġcra C. I, s. 30; Kuru, Ġcra El Kitabı, s. 56; Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes , Ġcra, s. 58; Karslı, Ġcra, s. 37; Timuçin MuĢul, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, C. II, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 925 (Ġcra C. II); Postacıoğlu ve Altay, Ġcra, s. 7; Üstündağ, Ġcra, s. 8; M. Kamil Yıldırım ve Nevhis Deren Yıldırım, Ġcra ve Ġflas Hukuku, 6. Baskı, Beta Yayınları, Ġstanbul 2015, s. 299 (Ġcra); Arslan, Yılmaz ve TaĢpınar Ayvaz, Ġcra, s. 41.
11
Ġlâm kavramı için bkz. Nilüfer Boran Güneysu, Medenî Usûl Hukukunda Karar, Adalet Yayınevi, Ankara 2014, s. 10-17 (Karar).
12
Ġlâmlı icrada, cebri icranın dayanağını esasen ilâmlar oluĢturmaktadır. Ancak kanun koyucu ilâmların yanı sıra ispat kuvveti bakımından ilâma yakın bir takım belgelere dayanarak da ilâmlı icra yoluna baĢvuru yapılabilmesine olanak tanımıĢ; söz konusu belgeleri ilâm niteliğinde (mahiyetinde) kabul etmiĢtir (Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes , Ġcra, s. 459; Postacıoğlu ve Altay, Ġcra, s. 796). Bu sayede, hem elinde alacağın varlığını ispat bakımından güçlü belgelere sahip olan alacaklıların ayrıca mahkemeye baĢvurup ilâm almasına gerek olmaksızın alacaklarına hızlı bir biçimde ulaĢmasına imkân tanınmıĢ hem de bu takip yolunun uygulama alanı geniĢletilip, iĢlerliği artırılmıĢtır [Bu doğrultuda Süha Tanrıver, Ġlâmlı Ġcra Takibinin Dayanakları ve Ġcranın Ġadesi, Yetkin Yayınları, Ankara 1996, s. 83, 136 (Ġlâmlı Ġcra); Erhan Fırat, Özel Kanunlarda Düzenlenen Ġlâm Niteliğinde Belgeler, Adalet Yayınevi, Ankara 2016, s. 31 (Ġlâm Niteliğinde Belgeler); ġamil Demir, Avukatın UzlaĢma Sağlama Yetkisi, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2014, s. 195 (UzlaĢma)]. Ġlâmlar ile ilâm niteliğindeki belgeler arasında icra edilebilirlik bakımından herhangi bir farklılık yoktur. Ġlâm niteliğindeki belgeler de Ġcra ve Ġflâs Kanunu‟nun ilâmların icrasına iliĢkin hükümlerine göre icra edilir. Ancak ilâm niteliğindeki belgeler her ne kadar icra edilebilirlik bakımından ilâma denk kabul edilse bile gücü, hukukî niteliği ve diğer etkileri bakımından ilâma eĢit değildir. Kanun koyucu ilâmların icrası bakımından bazı belgeler ile ilâmları aynı hukukî rejime tabi tutarak yalnızca, bu belgelerin
16
alacaklının taĢınır bir malın teslimi hakkındaki alacağını cebri icra yoluyla takip edebilmesi elinde bu hakkının varlığını gösteren bir ilâm bulunduğu hallerde mümkün olacaktır.
Alacaklı konusu para olan alacakların cebri icra yoluyla takip edilebilmesi konusunda ise seçim hakkına sahiptir. Alacaklı, para alacağını cebri icra yoluyla takip etmek amacıyla önce genel mahkemelerde dava açıp alacağın varlığını gösteren bir ilâm elde ettikten sonra alacaklı lehine hükümler içeren ilâmlı icra yoluna (ĠĠK m.
(ilâm niteliğindeki belgelerin) ayrıca hükme gerek kalmaksızın icra edilebilmelerini amaçlamıĢtır.
Yani bu belgeler yalnızca icra kabiliyeti bakımından ilâm niteliğindendir. Kanun koyucunun bu konuda yaptığı düzenlemelerin amacı söz konusu belgelere ilâm niteliğini ve gücünü kazandırmak değildir. Bu yönde açıklamalar için bkz. Boran Güneysu, Karar, s. 18; Tanrıver, Ġlâmlı Ġcra, s. 83; Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes , Ġcra, s. 459 dn. 463; Fırat, Ġlâm Niteliğinde Belgeler, s. 28. Avukatlar tarafından düzenlenen uzlaĢtırma tutanağı bakımından bu yönde bkz. Ömer Ulukapı, “Avukatlık Kanununda DeğiĢiklik Yapılmasına Dair 4667 Sayılı Kanunla Getirilen “Ġlam Niteliğinde Belge” Üzerine Ġnceleme”, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, Alkım Yayınevi, Ġstanbul 2003, s. 458-459 (Avukatlık); Ġbrahim Özbay, “Avukatlık Hukukunda UzlaĢtırma ve UzlaĢtırma Tutanağının Ġlâm Niteliği”, AÜEHFD, C. 8, S. 3-4, 2004, s. 412-413 (UzlaĢtırma Tutanağı); Demir, UzlaĢma, s. 196; Alper Bulur, “Avukatlık Kanunu m. 35/A‟nın Alternatif UyuĢmazlık Çözüm Yolları Çerçevesinde Ġrdelenmesi ve Bir Düzenleme Önerisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 89, 2010, s. 222 dn. 102 (Avukatlık). 6325 sayılı Hukuk UyuĢmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (HUAK) (RG: T. 22/06/2012 S. 28331) m. 18/II‟de öngörülen anlaĢma belgesi bakımından bu yönde bkz. Melis TaĢpolat Tuğsavul, Türk Hukukunda Arabuluculuk, Yetkin Yayınları, Ankara 2012, s. 192 (Arabuluculuk). Anayasa Mahkemesi de somut norm denetimi sonucunda verdiği bir kararında, bu hususa dikkat çekmiĢtir. Bkz. Anayasa Mahkemesinin 30.6.2011 Tarihli, E. 2010/9 K. 2011/109 sayılı kararı (RG: T. 15/10/2011 S. 28085).
13 ĠĠK‟nın ilâmların icrası hakkındaki hükümlerine göre icra edilecek belgelerin (ilâm niteliğindeki belgelerin) bir kısmı Ġcra ve Ġflâs Kanunu‟nun 38. maddesinde, diğer bir kısmı ise özel kanunlarda düzenlenmiĢtir. ĠĠK‟nın 38. maddesine göre, mahkeme huzurunda yapılan sulhler ve kabuller, kayıtsız ve Ģartsız (tek taraflı) para borcu ikrarını içeren düzenleme biçimindeki noter senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ve icra dairesindeki kefaletler ilâm niteliğindedir. Özel kanunlara göre ilâm niteliğinde sayılan belgelere ise Ģunlar örnek olarak gösterilebilir: - Avukatlar tarafından düzenlenen uzlaĢtırma tutanağı [1136 sayılı Avukatlık Kanunu (AvK) (RG: T. 07/04/1969 S. 13168) m. 35A] - Baroların avukatlar hakkında verdiği para cezası veya giderlerin ödenmesine iliĢkin kararları (AvK m. 162) - Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaĢması ve bu anlaĢmaya mahkemeden cebri icraya elveriĢlilik Ģerhi verdirmeleri halinde, bu anlaĢma ve ic ra edilebilirlik Ģerhini içeren belge (HUAK m. 18/II) - Türkiye Noterler Birliği Disiplin Kurulunun para cezasına veya giderlere iliĢkin kararları [1512 sayılı Noterlik Kanunu (Noterlik K.) (RG: T. 05/02/1972 S. 14090) m. 145/II]. Ġlâm niteliğinde sayılan belgeler ve bu belgeler hakkında detaylı bilgi için bkz. Tanrıver, Ġlâmlı Ġcra, s. 83 vd.; Fırat, Ġlâm Niteliğinde Belgeler, s. 9 vd.
14 Tanrıver, Ġlâmlı Ġcra s. 36; Behçet Hüdayioğlu, Ġcra ve Ġflâs Kanunu ve Tatbikatı, ĠĢ Matbaacılık ve Ticaret, Ankara 1967, s. 51 (ĠĠK ġerhi); Mustafa Serdar Özbek, Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda Ġlâmlı Ġcranın Etkinliği, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2016, s. 313 (Ġlâmlı Ġcranın Etkinliği); Baki Kuru, Ġcra ve Ġflâs Hukuku, C. III, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 1993, s. 2135 (Ġcra C. III); Ġcra C. Kuru, Ġcra El Kitabı, s. 892; Pekcanıtez, Atalay, Sungurtekin Özkan ve Özekes, Ġcra, s. 455-456; MuĢul, Ġcra C. II, s. 931; Arslan, Yılmaz ve TaĢpınar Ayvaz, Ġcra, s. 377.
15
Ġlâmlı icrada cebri icranın dayanağını ilâm veya ilâm niteliğindeki belgeler oluĢtururken ilâmsız icrada borçlunun itiraz etmemesi veya borçlunun itiraz edip itirazının icra mahkemesince kaldırılması veya genel mahkemelerce iptal edilmesi üzerine kesinleĢen ödeme emri oluĢturmaktadır (Berkin, Ġcra Rehberi, s. 22, 23; Tanrıver, Ġlâmlı Ġcra, s. 35).
