I S S N 1 3 0 0 - 8 6 5 X
ADLİ TIP BÜLTENİ
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
C i l t / V o l u m e 2
S a y i / N u m b e r 1
1 9 9 7
A d l i T ı p U z m a n l a n D e r n e ğ i ’n i n r e s m i y a y ı n o r g a n ı d ı r .
T h e o f f i c i a l p u b l i c a t i o n o f
t h e S o c i e t y o f F o r e n s i c M e d i c i n e S p e c i a l i s t s .
ADLİ TIP BÜLTENİ
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
E D İ T Ö R / E D I T O R S e r p i l S A L A Ç İ N E D İ T Ö R Y A R D I M C I L A R I / A S S O C I A T E E D I T O R S Ş e b n e m K O R U R F İ N C A N C I O ğ u z P O L A T Y A Y I N K U R U L U / P U B L I C A T I O N C O M M I T T E E E r c ü m e n t A K S O Y Ş e v k i S Ö Z E N B ü l e n t Ş A M N e v z a t A L K A N N a d i r A R I C A N C ü n e y t A T A S O Y Ü m i t B İ Ç E R M . A k i f İ N A N I C I B i r g ü l T Ü Z Ü N C a f e r U Y S A L C o ş k u n Y O R U L M A ZU L U S A L D A N I Ş M A K U R U L U / N A T I O N A L A D V I S O R Y B O A R D
S a b r i A C A R T U R K N e c l a A K Ç A K A Y A A l a a c l d i n A K Ç A S U K u t a y A K P İ R A t ı f A K T A Ş K e m a l A L E M D A R O Ğ L U M u z a f f e r A L T I N K Ö K E m i n A R T U K S e v i l A T A S O Y M e h m e t A Y K A Ç T a l i a B a l i A Y K A N S e l i m B A D U R K o k s a l B A Y R A K T A R S a l i h C E N G İ Z C a n s e r Ç A K A L I R A t ı n ç Ç O L T U S e d a t Ç Ö L O G L U E l i f D A Ğ L I H a y r ü n n i s a D E N K T A Ş İ r f a n D E V R A N O Ğ L U K r i t o n D İ N Ç M E N H . E r g i n D Ü L G E R B e y h a n E G E S e r a p E R D İ N E S ü h e y l a E R T Ü R K E s a t E Ş K A Z A N Ş e m s i G Ö K G i i l b i n G Ö K Ç A Y H a y a t G Ö K Ç E Ş e f i k G Ö R K E Y S . S e r h a t G Ü R P I N A R İ . H a m i t H A N C I A k g ü n H İ Ç S Ö N M E Z E r s i K A L F O Ğ L U H ü s e y i n K A R A A L İ U f u k K A T K I C I S e r m e t K O Ç R . Ö z d e m i r K O L U S A Y I N A h m e t N e z i h K Ö K V e l i L Ö K I ş ı k O L C A Y Y a m a n Ö R S T a y f u n Ö Z Ç E L İ K C o ş k u n Ö Z D E M İ R C a h i t Ö Z E N Ö z g ü r P O L V A N Ş e v k e t R U A C A N K a y n a k S E L E K L E R F a h r i S E Y H A N Z e k i S O Y S A L N e z i r S U Y U G Ü L İ b r a h i m T U N A L I İ l h a n T U N C E R Y ı l d ı z T Ü M E R D E M S e m a U M U T l i t e r U Z E L F e r i d u n V U R A L N e v i n V U R A L F a t i h Y A V U Z A l i Y E M İ Ş Ç İ G İ L T e m e l Y I L M A Z E r t a n Y U R D A K O Ş Ş a h i k a Y Ü K S E LU L U S L A R A R A S I D A N I Ş M A K U R U L U / I N T E R N A T I O N A L A D V I S O R Y B O A R D
W o l f g a n g B O N T E B e r n d B R I N K M A N N K e v i n B R O W N E A n t h o n y B U S U T T I L T z e e C h e n g C H A O J a m e s J . F E R R I S G u n t h e r G E S E R I C K M . Y a ş a r İ Ş C A N P a t r i c e M A N G I N D e r r i c k P O U N D E R A k i k o S A W A G U C H I J o r n S I M O N S E N P e t e r S O T O N Y I W i l l i a m Q . S T U R N E R T a k e h i k o T A K A T O R I S h i g e y u k i T S U N E N A R I T i b o r V A R G A R a f i k M . Y U S I F L IA D L İ T I P B Ü L T E N İ
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
İ Ç İ N D E K İ L E R / C O N T E N T S
2 E d i t ö r d e n / E d i t o r i a l 3 S i v a s ’ t a A d l i O t o p s i l e r ( 1 9 9 0 - 1 9 9 5 ) : D e m o g r a f i k V e r i l e r v e O t o p s i y i Y a p a n H e k i m i n Ö z e l l i k l e r i , U . K a t k ı c ı . 7 M e s l e k l e r i N e d e n i i l e K a r b o n m o n o k s i t e M a r u z K a l a n İ t f a i y e E r l e r i n d e K a n d a K a r b o k s i h e m o g l o b i n D ü z e y i , G . G ü v e n d i k , S . G ü n d ü z e r , N . T i i m t ü r k . 1 1 G ö z y a ş a r t ı c ı G a z M e r m i l e r i v e A t ı ş A r t ı k l a r ı , H . B . Ü n e r , B . Ş a m , Ö . K u r t a ş , C . A t a s o y , C . U y s a l . 1 5 F a r k l ı Ö r n e k l e r d e n E l d e E d i l e n D N A P a r m a k i z i Ç a l ı ş m a s ı , H . E . D ü l g e r , M . T o k d e m i r , B . E r b a ğ , E . Ö . A t a l a y , M . Z . D o y m a z . 2 1 M e z u n i y e t Ö n c e s i A d l i T ı p E ğ i t i m i A l m ı ş Ö ğ r e n c i l e r e Y ö n e l i k B i r A n k e t Ç a l ı ş m a s ı , S . S a l a ç i r ı , N . Ç e k i n , M . H . Ö z d e m i r , Ş . K a l k a n . 2 5 E l e k t r i k A k ı m l a r ı n ı n N e d e n O l d u ğ u Y a r a l a n m a l a r , M . E . A k s o y . 3 5 A r i t m o j e n i k S a ğ V e n t r i k ü l D i s p l a z i s i v e A n i G e n ç Ö l ü m l e r i , M . K . G ü l m e n , S . S a l a ç i r ı , İ . T u r ı c e r . 3 9 D e r g i l e r d e n Ö z e t l e r ( J o u r n a l A b s t r a c t s ) 4 2 B i l i m s e l T o p l a n t ı D u y u r u l a r ı ( F u t u r e E v e n t s ) 4 3 K i t a p T a n ı t ı m ı ( B o o k R e v i e w ) 4 4 A d l i T ı p B ü l t e n i Y a z ı m K u r a l l a r ı 4 5 I n s t r u c t i o n s t o A u t o r s 1 A d l i T ı p B ü l t e n iC ilt 2, Sayı 1, 1997
E D İT Ö R D E N
B irin c i y ılım ız ı b i ti r i p ik in c i y ıla b a ş l a d ı k . “Z o r d u r d e r g i ç ık a r m a k , b i l m e z s i n i z n e s ı k ı n tı l a r y a ş a n ı y o r ” u y a r ıl a r ı ile g i riş m iş tik b u işe. Z o r d u , e v e t... E m e k g e r e k t i r i y o r d u , k i m i m iz e m e ğ i n i d a h a d e ğ e r l i b u l d u ğ u a l a n l a r a k a y d ı r m a y ı y e ğ le d i , k i m i m iz s a y f a l a r c a f o t o k o p i l e r i ç e k i p d i l i n d e p u l l a r ı n k e k r e m s i ta d ı ile d o l a ş tı , k i m i m i z m a t b a a d a s a b a h la d ı. .. Y a z a r l a r d a n g e l e n “n e o l d u y a z ı m ” s o r u l a r ı n ı y a n ı t l a m a k v e b a z ı d a n ı ş m a n l a r ı n d e ğ e r l e n d i r m e l e r i n i t a m a m l a m a l a r ı n ı b e k l e m e k iç in s a b ı r g e r e k i y o r d u , b i r y ı ld a 3 sa y ıy ı t a m a m l a m a s a b ı r s ı z l ı ğ ın d a y d ık . E k ip o l m a k g e r e k i y o r d u , ç o k d a a lışık o l m a d ı ğ ı m ı z b i r y a ş a m b i ç i m iy d i b u . .. K u r u m s a l l a ş m a k v e b i li m s e l d e r g i e ti ğ i n in ilk e le rin i k e n d i a l a n ı m ı z d a y e r l e ş t i r m e k g e r e k i y o r d u .. . İ k in c i y ıla b a ş l a r k e n , s i z le r e b ir y a y ı n ı n h a n g i a ş a m a l a r d a n g e ç t i k t e n s o n r a e l i n i z e u l a ş tı ğ ı n ı d a a k t a r m a k iste d ik . H e r y a y ın e li m iz e u l a ş t ı ğ ı n d a , d e r g i k u r u l u t a r a f ı n d a n d e r g i y a z ı m k u r a lla r ı v e b i y o e t i k i lk e l e r e u y g u n l u ğ u y ö n ü n d e n i n c e l e n i y o r . U y g u n b u l u n u r s a ç a l ı ş m a a l a n ı ile ilgili s e ç i l e n iki d a n ı ş m a n a y a y ı n g ö n d e r i l i y o r . D a n ı ş m a n l a r ı n d e ğ e r l e n d i r m e l e r i e li m iz e u l a ş tı ğ ı n d a , ö n e r i l e r i ile b ir lik te y e n i d e n y a z a r a g ö n d e riliy o r. Y a z a r ı n ö n e r i l e r d o ğ r u l t u s u n d a y a p t ı ğ ı y e n i d ü z e n l e m e d a n ı ş m a n l a r a y e n i d e n g ö n d e r i l e r e k d e ğ e r l e n d i r m e l e r i s a ğ l a n ı y o r . Ö n e r i l e n d ü z e l t m e l e r i n y a p ı l m a m ı ş o lm a s ı, y e n i ö n e r i l e r s u n u l m a s ı g i b i d e ğ e r l e n d i r m e l e r s ö z k o n u s u o l d u ğ u n d a , t ü m i ş l e m b a ş t a n y i n e l e n i y o r . D a n ı ş m a n l a r ı n b ir b ir i n i n t a m te rs i d e ğ e r l e n d i r m e y a p t ı k l a r ı d u r u m l a r d a ise, ü ç ü n c ü b ir d a n ı ş m a n s e ç i l e r e k b i r d e ğ e r l e n d i r m e d a h a b e k l e n i y o r . Y a z a r l a r ile d a n ı ş m a n l a r ı n a y n ı b i r i m l e r d e g ö r e v li o l m a m a s ı n a , t ü m s ü r e c i n b ü y ü k b i r g iz lilik i ç i n d e y ü r ü m e s i n e g ö s t e r i l e n ö z e n l e , d a n ı ş m a n l a r ı m ı z ı n v e r d i ğ i k a r a r y a z a r a iletiliyor. K a b u l e d i l e r e k d e r g i d e y a y ı n l a n a n y a z ı l a r ı n b i li m s e l v e h u k u ki s o r u m l u l u ğ u y a z a r l a r a ait o l u y o r . E d it ö r v e e d i t ö r y a r d ı m c ı l a r ı o l a r a k b i z l e r s ö y l e y e c e k l e r i m izi, g ö r ü ş l e r i m i z i v e e le ş t i r il e r i m iz i s i z le r e “e d i t ö r d e n ” b a ş lı ğı ile ile tm e y i, m a k a l e l e r i n y a y ı n l a n m a s ü r e c i n e m ü d a h a l e e t m e m e y i b i li m s e l d e r g i e t i ğ i n e d a h a u y g u n b i r t u t u m o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i y o r u z . B u s a y ı m ı z d a d a b ö y l e b i r t a r t ı ş m a y ı s iz le r le p a y l a ş m a k iste d ik . T a r t ı ş m a n ı n t e m e l i n i m a k a l e l e r d e k u l l a n ı l a n t a n ı m l a
E D ITO R IA L
W e b e g i n t h e s e c o n d y e a r o f o u r p u b l i c a t i o n . W e h a v e b e g u n w i t h “It is a h a r d ta s k . Y o u d o n o t k n o w w h a t it is t o p u l j l i s h a m e d i c a l j o u r n a l " k i n d o f w a r n i n g s . It h a s b e e n a h a r d ta s k , t h o u g h . H o w e v e r , w e s h a l l still b e in th is h a r d b u t p l e a s a n t p r o c e s s. W e s h o u l d a c k n o w l e d g e y o u a b o u t t h e p r o c e s s o f p u b lic a tio n a little b it in th is first i s s u e o f s e c o n d y e a r m a y b e .E d ito ria l b o a r d e v a l u a t e s e v e r y m a n u s c r i p t f o r its u n i f o r m ity a c c o r d i n g t o m a n u s c r i p t f o r m a t t in g , a n d w h e t h e r t h e y a r e in a c c o r d a n c e w i t h b i o e t h i c a l s t a n d a r d s w h e n it is s u b m i t t e d . W e c h o o s e t w o m e m b e r s o f t h e A d v i s o r y B o a r d a c c o r d i n g t o t h e fie ld o f s t u d y , a n d s e n d t h e m a n u s c r i p t s w i t h o u t t h e a u t h o r s ’ i d e n titie s . W h e n t h e r e c o m m e n d a t i o n s o f t h e m e m b e r s a r e r e c e i v e d , w e d i r e c t t h e m t o t h e a u t h o r s w i t h o u t a n y i d e n t i ty a g a in . A fte r t h e r e v i s i o n s in a c c o r d a n c e w i t h t h e r e c o m m e n d a t i o n s a r e d o n e , t h e y a r e s e n d t o t h e m e m b e r s o n c e m o r e . U n f o r t u n a t e l y , s o m a n y p o s t i n g c a u s e s o m e d&lay in a c c e p t i n g a m a n u s c r i p t t o b e p u b l i s h e d . W e h o p e t h a t t o w o r k t o g e t h e r w ill s t r e n g h t e n th is B u l le tin a s a s c ie n tific p u b l i c a t i o n . m a l a r v e s ı n ı f l a n d ı r m a l a r o l u ş t u r u y o r . S a y ın K a tk ıc ı’n ı n p o s t m o r t e m i n c e l e m e l e r d e y a ş a n a n s ık ın tıla r ı d i le g e ti r d i ğ i v e e t kili ç ö z ü m ö n e r i l e r i g e li ş t i r d iğ i “S iv a s ’t a A d li O t o p s i l e r ( 1 9 9 0 - 1995): D e m o g r a f i k V e r ile r v e O t o p s i y i Y a p a n H e k i m i n Ö z e l lik le r i” b a ş lık lı m a k a l e s i n d e - p a t o l o j i k ö l ü m - s ın ıf la m a s ı y a p ı l m a k t a d ı r . D ik k a ti n i z i ç e k m e k i s t e d i ğ i m i z b i r s ı n ı f la m a d ı r p a to lo j i k ö l ü m l e r . K u l l a n d ı ğ ı m ı z d il, s e ç ti ğ i m i z t a n ı m l a m a l a r b i lim s e l v e d o l a y ı s ı y l a e v r e n s e l o l m a k z o r u n d a d ı r . Y a p tığ ım ız ç a l ı ş m a n ı n a n la şılır, tartışılır o l a b i l m e s i n d e o r t a k d il k u l la n ı m ı n ı n ö n e m l i b i r r o l ü v a r d ır . K la sik a d li tıp k i t a p l a r ı n d a y e r a l a n b i r s ın ıf la m a , t a n ı m l a m a - p a t o l o j i k ö l ü m - g ü n ü m ü z y a y ı n l a r ı n d a y e r a l m a m a k t a d ı r . Ö l ü m n e d e n i v e / v e y a ş e k l i( o r i j in ) iç in y a p ı l a n s ı n ı f l a n d ı r m a l a r d a “d o ğ a l ö l ü m ” t a n ı m l a m a s ı “p a t o l o j i k ö l ü m ” t a n ı m l a m a s ı n ı n y e r i n i a lm ış , d a h a g e n i ş b i r k a p s a m ı o l m a s ı n e d e n i y l e d e t ü m d i s i p l i n l e r c e k a b u l g ö r m ü ş t ü r . N e g a t i f o t o p s i n i n b ilg i siz lik v e d e n e y i m s i z l i ğ e d e n k d ü ş ü r ü l d ü ğ ü y ılla r d a , h e r p o s t m o r t e m i n c e l e m e n i n s o n u c u n d a b i r ö l ü m n e d e n i b e l i r l e n m e si g i b i b i r z o r u n l u l u k h i s s i n i n d ı ş a v u r u m u o l a r a k y a p ı l a n p a t o lo jik ö l ü m s ı n ıf la m a s ı, d i ğ e r ö l ü m n e d e n l e r i v e ş e k ille ri i ç i n d e p a t o l o j i k b i r s ü r e c i n o l m a d ı ğ ı s a n ı s ı n ı d a o r t a y a ç ık a r m ıştır. Ö l ü m d o ğ a l v e y a d o ğ a l o l m a y a n n e d e n l e r e b a ğ lı o l d u ğ u n d a d a , ö l ü m n e d e n i n i b e l i r l e y e m e d i ğ i m i z b ir n e g a t i f o t o p si s ö z k o n u s u o l d u ğ u n d a d a , v a r o l a n p a t o l o j i k d e ğ iş im l e r i n b i r s ı n ı f la m a o l a r a k k a b u l ü m ü m k ü n d e ğ i l d i r v e h e r ü ç d u r u m d a d a p e k a l a p a t o l o j i k d e ğ i ş i m i n b i r b i r i n e b e n z e r o l m a s ı m ü m k ü n d ü r . Ö l ü m m e k a n i z m a s ı a y n ı o la b ilir, a m a ö l ü m n e d e n l e r i v e ö l ü m ş e k l i b i r b i r i n d e n ç o k fa rk lıd ır. B ir İ n g iliz p r o f e s ö r ü n y a ş a d ı k l a r ı n ı b e l k i b i li y o r s u n u z d u r , a m a y i n e l e m e k t e s a k ı n c a o l m a d ı ğ ı n ı d ü ş ü n ü y o r u m . Ö ğ r e n c i l e r e d e r s i n i a n l a t t ı k t a n s o n r a p r o f e s ö r b i r a z d a b i li m fe ls e fe si ü z e r i n e s ö y l e ş i r ö ğ r e n c i l e r i ile.
A n la ttık la rın ın y a rısın ın on
y ıl sonra y a n lış o ld u ğ u n u k a n ıtla y a c a k la rın ı bildiğini a n
cak, h a n g i y a n s ı o ld u ğ u n u b ilm ed iğ in i söyler.
O l a y 1 9 5 0 ’li y ılla r d a y a ş a n m ı ş t ı r . B iz a r tık h e r y ıl a n la t tı k l a r ı m ı z ın b i r s o n r a k i yıl d e ğ iş ti ğ i b i r d ö n e m d e y i z .A d li T ıp B ü l t e n i ’n i n b i li m s e l g e l i ş m e l e r i i z l e y e n b ir d e r g i o l m a s ı iç in v e r d i ğ i m i z e m e ğ i , v e r d i ğ i n i z e m e ğ i b i r li k t e e n g ü z e l b i ç i m d e d e ğ e r l e n d i r e b i l m e k d i le ğ i ile.
A d l i T ı p B ü l t e n i
S İ V A S ’T A A D L İ O T O P S İ L E R
(
1 9 9 0
-
1 9 9 5
): D E M O G R A F İ K V E R İ L E R
V E O T O P S İ Y İ Y A P A N H E K İ M İ N Ö Z E L L İ K L E R İ *
M e d i c o l e g a l A u t o p s y C a s e s i n S i v a s ( 1 9 9 0 - 1 9 9 5 ) : D e m o g r a p h y a n d P r o p e r t i e s o f
F o r e n s i c M e d i c a l E x p e r t s
U f u k K a t k ı c ı * *
K a t k ı c ı U . S i v a s ’t a a d l i o t o p s i l e r ( 1 9 9 0 - 1 9 9 5 ) : D e m o g r a f i k v e r i l e r v e o t o p s i y i y a p a n h e k i m i n ö z e l l i k l e r i . A d l i T ı p B ü l t e n i 1 9 9 7 ; 2 ( l ) : 3 - 7 . Ö Z E T Ü l k e m i z d e a d l i o t o p s i d e m o g r a f i k ç a l ı ş m a l a r ı ç o ğ u n l u k l a A d l i T ı p K u r u m u v e b a ğ l ı k u r u l u ş l a r d a g e r ç e k l e ş t i r i l e n i n c e l e m e l e r ü z e r i n d e y a p ı l m a k t a d ı r . B u ç a l ı ş m a d a , i l m e r k e z i n d e y a p ı l a n t ü m o t o p s i l e r i n y e r a l d ı ğ ı a d l i y e a r ş i v i n d e b u l u n a n o t o p s i k a y ı t l a r ı i n c e l e n e r e k , s a p t a n a n d e m o g r a f i k v e r i l e r , y a y ı n l a n a n ç a l ı ş m a l a r ı n v e r i l e r i i l e k a r ş ı l a ş t ı r ı l d ı . A y r ı c a h a n g i h e k i m l e r i n ö l ü m u a y e n e s i v e o t o p s i d e n e s ı k l ı k t a y e r a l d ı k l a r ı d e ğ e r l e n d i r i l d i . B e l i r t i l e n s ü r e ç t e S i v a s ’t a t o p l a m 7 6 0 o t o p s i v e ö l ü m u a y e n e s i y a p ı l m ı ş t ı r . 5 4 1 o l g u ( % 7 1 . 2 ) ö l ü m u a y e n e s i , 2 1 9 o l g u ( % 2 8 . 8 ) o t o p s i y a p ı l a r a k i n c e l e n m i ş t i r . O l g u l a r 0 - 8 6 y a ş l a r ı a r a s ı n d a d ı r , % 7 2 . 9 ’u e r k e k t i r . Y a ş o r t a l a m a s ı e r k e k l e r d e 3 4 . 5 ± 2 0 . 3 , k a d ı n l a r d a 3 1 . 3 ± 2 2 . 6 ’d ı r . O r i j i n s ı r a l a m a s ı k a z a ( % 7 1 . 1 ) , c i n a y e t ( % 1 5 . 1 ) , i n t i h a r d ı r ( % 6 . 4 ) . O l g u l a r ı n % 7 . 4 ’ü p a t o l o j i k n e d e n l e ö l m ü ş t ü r . A n a h t a r k e l i m e l e r : A d l i o t o p s i , ö l ü m u a y e n e s i , z o r l a m a l ı ö l ü m , k a z a , c i n a y e t , i n t i h a r , a d l i t ı b b i i n c e l e m e . S U M M A R Y D e m o g r a p h i c s t u d i e s a b o u t m e d i c o - l e g a l a u t o p s i e s h a v e b e e n p e r f o r m e d b y m e a n s o f t h e d a t a f r o m T h e C o u n c i l o f F o r e n s i c M e d i c i n e a n d i t ’ s s a t e l l i t e o f f i c e s i n T u r k e y . I n t h i s s t u d y , w e h a v e i n v e s t i g a t e d t h e a u t o p s y a r c h i e v e s o f J u s t i c e o f S i v a s . D e m o g r a p h i c d a t a h a v e b e e n e v a l u a t e d a n d l i t e r a t u r e r e v i e w e d . A d d i t i o n a l l y , p r o p e r t i e s a n d q u a l i f i c a t i o n s o f p h y s i c i a n s w h o h a d p e r f o r m e d a u t o p s i e s a n d e x t e r n a l e x a m i n a t i o n s h a v e b e e n e v a l u a t e d r e t r o s p e c t i v e l y . I n t h i s p e r i o d 7 6 0 a u t o p s i e s a n d e x t e r n a l e x a m i n a t i o n s h a d b e e n p e r f o r m e d . 5 4 1 o f c a s e s ( 7 1 . 2 % ) h a d b e e n e v a l u a t e d w i t h e x t e r n a l e x a m i n a t i o n a n d 2 1 9 o f t h e m w i t h a n a u t o p s y ( 2 1 . 3 % ) • T h e d e c e d e n t s w e r e b e t w e e n t h e a g e s o f 0 - 8 6 , 7 2 . 9 % o f t h e m w a s m a l e . T h e a v e r a g e o f a g e s w a s ; 3 4 . 5 ± 2 0 . 3 i n m a l e , 3 1 . 3 ± 2 2 . 6 i n f e m a l e . D e a t h s f r e q u e n t l y w e r e d u e t o a c c i d e n t s ( 7 1 . 1 % ) , h o m i c i d e s ( 1 5 1 ° / p ) , a n d s u i c i d e s ( 6 . 4 % ) . K e y w o r d s : F o r e n s i c a u t o p s y , e x t e r n a l e x a m i n a t i o n , u n n a t u r a l d e a t h , a c c i d e n t , h o m i c i d e , s u i c i d e , f o r e n s i c m e d i c a l e x p e r t i z e .G İ R İ Ş
Ü l k e m i z d e o t o p s i k o n u s u n d a y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r d a ç o ğ u n l u k l a A d l i T ı p K u r u m u ( A T K ) v e b a ğ l ı k u r u l u ş l a r d a g e r ç e k l e ş t i r i l e n i n c e l e m e l e r d e ğ e r l e n d i r i l m e k t e d i r ( 1 - 4 ) . B i l i n d i ğ i g i b i A T K d ı ş ı n d a , u z m a n v e y a p r a t i s y e n h e k i m l e r o t o p s i - ö l ü m u a y e n e s i y a p m a k ü z e r e C u m h u r i y e t S a v c ı l a r ı t a r a f ı n d a n d a v e t e d i l e b i l m e k t e d i r . B u n e d e n l e y a l n ı z c a A T K k a y n a k l a r ı n d a n e l d e e d i l e n v e r i l e r i n i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e n d i r m e s i n i n s a ğ l ı k lı s o n u ç v e r m e y e b i l e c e ğ i d ü ş ü n ü l d ü . S i v a s A d l i y e s i a r ş i v i n d e b u l u n a n , il m e r k e z i v e b a ğ l ı k ö y l e r d e y a p ı l a n t ü m o t o p s i - ö l ü m u a y e n e s i r a p o r l a r ı n ı i ç e r e n k a y ı t l a r i n c e l e n d i . U z m a n v e y a p r a t i s y e n h e k i m l e r i n n e ö l ç ü d e o t o p s i - ö l ü m u a y e n e s i y a p t ı k l a r ı s a p t a n d ı . V e r i l e r ü l k e m i z d e v e y u r t d ı ş ı n d a y a y ı n l a n a n ç a l ı ş m a l a r i l e k a r ş ı l a ş t ı r ı l d ı .G E R E Ç v e Y Ö N T E M
S i v a s A d l i y e s i a r ş i v i n d e b u l u n a n o t o p s i k a y ı t l a r ı n d a n 1 9 9 0 - 1 9 9 5 y ı l l a r ı a r a s ı n d a i n c e l e m e l e r i y a p ı l a n 7 6 0 a d l i ö l ü m o l g u s u n u n o t o p s i - ö l ü m u a y e n e s i r a p o r l a r ı y a ş , c i n s i y e t , o l a y t ü r ü , o r i j i n , ö l ü m n e d e n l e r i v e i n c e l e m e y i y a p a n h e k i m y ö n ü n d e n k a r ş ı l a ş t ı r m a l ı o l a r a k i n c e l e n d i . V e r i l e r E p i i n f o d a t a b a s e p r o g r a m ı n a k a y ı t e d i l e r e k d e ğ e r l e n d i r i l d i .B U L G U L A R
O l g u l a r 0 - 8 6 y a ş l a r ı a r a s ı n d a d ı r . E r k e k l e r i n y a ş o r t a l a m a s ı 3 4 . 5 ± 2 0 . 3 , k a d ı n l a r ı n y a ş o r t a l a m a s ı 3 1 . 3 ± 2 2 . 6 ’d ı r . 5 5 4 o l g u e r k e k t i r ( % 7 2 . 9 ) ( T a b l o 1 ) . Ö l ü m e n e d e n o l a n o l a y t ü r ü s ı k l ı k s ı r a s ı i l e t r a f i k k a z a s ı ( % 5 0 . 5 ) , d i ğ e r k a z a ( % 1 1 . 3 ) v e a t e ş l i s i l a h y a r a l a n m a l a r ı d ı r ( % 9 - 3 ) , 1 7 o l g u d a ö l ü m n e d e n i s a p t a n a m a m ı ş t ı r , n e g a t i f o t o p s i ( % 2 . 2 ) ( T a b l o 2 ) . O l g u l a r ı n o r i j i n s ı r a l a m a s ı ; k a z a , c i n a y e t , p a t o l o j i k ö l ü m v e i n t i h a r d ı r . Ö l ü m o r i j i n l e r i n i n c i n s i y e t v e y a ş a g ö r e d a ğ ı l ı m l a r ı T a b l o 3 v e 4 ’t e v e r i l m i ş t i r . O l g u l a r ı n 5 4 l ’ i n e ö l ü m u a y e n e s i ( % 7 1 . 2 ) , 2 1 9 ’u n a * B u ç a l ı ş m a 1 3 - 1 6 M a y ı s 1 9 9 6 T a r i h i n d e B u r s a ’ d a d ü z e n l e n e n I I . A d l i B i l i m l e r K o n g r e s i n d e p o s t e r o l a r a k s u n u l m u ş t u r . * * D o ç . D r . , A d n a n M e n d e r e s Ü n i v e r s i t e s i T ı p F a k ü l t e s i , A d l i T ı p A n a b i l i m D a l ı G e l i ş T a r i h i : 1 8 . 0 5 . 1 9 9 7 , 1 . D ü z e l t m e T a r i h i : 2 4 . 0 1 . 1 9 9 7 , 2 . D ü z e l t m e T a r i h i : 2 4 . 0 4 . 1 9 9 7 , K a h ı ı l T a r i h i : 2 0 . 0 6 . 1 9 9 7 3C ilt 2. S a y ı 1, 1 9 9 7 T a b l o 1 : O l g u l a r ı n y a ş v e c i n s i y e t l e r i n e g ö r e d a ğ ı l ı m ı . T a b l o 2 : Ö l ü m n e d e n i c i n s i y e t d a ğ ı l ı m ı . ' K o l o n y ü z d e s i a l ı n m ı ş t ı r . " S i v a s o l a y l a r ı ! 1 9 9 3 ) s ı r a s ı n d a y a k ı l a r a k ö l d ü r ü l e n 3 7 o l g u d a n 1 8 ' i n i n r a p o r u e l d e e d i l e b i l m i ş t i r . T a b l o 3 : O l g u l a r ı n o r i j i n - c i n s i y e t d a ğ ı l ı m ı . T a b l o 4 : O l g u l a r ı n o r i j i n - y a ş d a ğ ı l ı m ı .
A d l i T ı p B ü l t e n i T a b l o
5:
P o s t - m o r t e m i r ı c e l e m e - y a p a n h e k i m l e r i n d a ğ ı l ı m ı . T a b l o 7: D e ğ i ş i k ç a l ı ş m a l a r d a s u m d a n ö l ü m o r i j i n i o r a n l a n . o t o p s i ( % 2 8 . 8 ) y a p ı l m ı ş t ı r . O t o p s i v e ö l ü m u a y e n e l e r i n i n y a p a n h e k i m l e r e g ö r e d a ğ ı l ı m ı T a b l o 5 ’t e , ö l ü m o r i j i n l e r i n e g ö r e o l g u l a r ı i n c e l e y e n h e k i m l e r i n d a ğ ı l ı m ı T a b l o 6 ’d a s u n u l m u ş t u r .T A R T I Ş M A
A d l i ö l ü m o l g u l a r ı n d a g e n ç v e e r k e k l e r , ç a l ı ş m a m ı z d a k i b u l g u l a r a b e n z e r ş e k i l d e d a h a y ü k s e k o r a n d a d ı r ( 1 , 2 , 4 - 1 0 ) . S e r i m i z d e o r i j i n s ı r a l a m a s ı ; k a z a , c i n a y e t , b e k l e n m e d i k ( p a t o l o j i k ) ö l ü m v e i n t i h a r d ı r . Ö l ü m o r i j i n l e r i n i n d e ğ i ş i k ç a l ı ş m a l a r d a s u n u l a n o r a n l a r ı T a b l o 7 ’d e k a r ş ı l a ş t ı r ı l m ı ş t ı r ( 2 , 4 , 8 - 1 2 ) . V e r i l e r i m i z b a t ı ü l k e l e r i n i n c i n a y e t v e i n t i h a r o r a n l a r ı i l e u y u m l u d e ğ i l d i r ( 7 , 1 3 , 1 4 ) ; ü l k e m i z d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r a g ö r e , i l l e r a r a s ı n d a b a z ı f a r k l ı l ı k l a r o l d u ğ u g ö z l e n m i ş t i r . O l g u l a r ı m ı z d a i n t i h a r - c i n a y e t o r a n ı 1 / 2 . 3 ’t ü r . A d l i ö l ü m o l g u l a r ı n d a o t o p s i y a p ı l m a o r a n ı d e ğ i ş i k ç a l ı ş m a l a r d a ; % 1 9 . 9 ( 3 ) , % 2 1 . 3 ( 8 ) , % 2 8 . 1 ( 1 2 ) , % 3 2 . 3 ( 9 ) , % 7 0 . 1 ’d i r ( 1 5 ) , ç a l ı ş m a m ı z d a b u o r a n % 2 8 . 8 ’d i r . Ü l k e m i z d e A T K B a ş k a n l ı ğ ı d ı ş ı n d a k i y e r l e r d e d ü ş ü k o r a n d a o t o p s i y a p ı l m a s ı n ı n n e d e n l e r i n i n b a ş ı n d a , y ü k s e k o r a n d a k i k a z a s o n u c u ö l ü m l e r d e o t o p s i y a p ı l m a m a s ı g e l i r k e n , i k i n c i s ı r a d a u z m a n o l m a y a n h e k i m l e r i n ö l ü m u a y e n e s i y a p m a s ı v e s o n o l a r a k d a C M U K ’n u n i l g i l i m a d d e s i n i n g e r ç e k a n l a m d a u y g u l a n m a m a s ı g e l m e k t e d i r . S e r i m i z d e k a z a o l g u l a r ı n ı n % 1 3 - 9 ’u , i n t i h a r l a r ı n % 5 8 . 8 ’i, c i n a y e t l e r i n % 6 9 - 3 ’ü , p a t o l o j i k ö l ü m l e r i n % 5 7 . 1 ’i o t o p s i y a p ı l a r a k i n c e l e n m i ş t i r . A d a n a ’d a y a p ı l a n b e n z e r b i r a r a ş t ı r m a d a k a z a i l e ö l ü m o l g u l a r ı n ı n % 6 . 9 4 ’ü n e , i n t i h a r l a r ı n % 6 6 . 0 0 ’ s ı n a , c i n a y e t l e r i n % 9 8 . 1 2 ’s i n e , b e k l e n m e d i k ( p a t o l o j i k ) ö l ü m l e r i n % 5 6 . 8 0 ’i n e o t o p s i y a p ı l d ı ğ ı b i l d i r i l m i ş t i r ( 1 2 ) . H e r i k i ç a l ı ş m a d a d a o t o p s i y a p ı l m a o r a n l a r ı s t a n d a r d ı n a l t ı n d a o l m a k l a b i r l i k t e A d a n a s e r i s i n d e c i n a y e t o l g u l a r ı n ı n o t o p s i o r a n ı b e k l e n e n d ü z e y d e , k a z a o l g u l a r ı n ı n o t o p s i o r a n ı i s e o l d u k ç a d ü ş ü k t ü r . 5 T a b l o 6 : P o s t - m o r t e m i n c e l e m e y i y a p a n h e k i m - o r i j i n d a ğ ı l ı m ı .C ilt 2, S a y ı 1, 1 9 9 7 Ö l ü m u a y e n e l e r i n i n % 4 9 - 5 ’i, o t o p s i l e r i n % 1 0 . 0 ’u p r a t i s y e n h e k i m l e r t a r a f ı n d a n y a p ı l m ı ş t ı r . O r i j i n e g ö r e d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i n d e k a z a ö l ü m l e r i n i n % 4 7 . 0 ’s i , i n t i h a r l a r ı n % 2 7 . 5 ’ i, c i n a y e t l e r i n % 9 . 6 ’s ı , b e k l e n m e d i k ( p a t o l o j i k ) ö l ü m l e r i n % 2 3 . 8 ’i p r a t i s y e n h e k i m l e r c e i n c e l e n i p t a n ı a l m ı ş t ı r . O t o p s i s e r i m i z d e , C M U K ’d a y e r a l m a s ı n a k a r ş ı n t e k b a ş ı n a p a t o l o j i u z m a n ı n ı n y a p t ı ğ ı b i r o t o p s i y o k t u . A d l i t ı p u z m a n ı i l e p a t o l o j i u z m a n ı b i r l i k t e y a l n ı z c a ü ç o t o p s i y a p m ı ş t ı r . Ü l k e m i z d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r d a o t o p s i y i y a p a n h e k i m i n ö z e l l i k l e r i n i e l e a l a n b u t ü r b i r ç a l ı ş m a y a r a s t l a m a d ı k . A r a ş t ı r m a p e r i y o d u n d a S i v a s A d l i T ı p Ş u b e M ü d ü r l ü ğ ü ’n d e a d l i t ı p u z m a n ı , C . Ü . T ı p F a k ü l t e s i ’n d e a d l i t ı p v e p a t o l o j i u z m a n l a r ı g ö r e v y a p m a k t a y d ı . B u n a k a r ş ı n i l i m i z d e p r a t i s y e n h e k i m l e r i n y ü k s e k o r a n d a p o s t - m o r t e m i n c e l e m e y a p m a l a r ı , i l g i l i l e r i n b u k o n u y u ö n e m s e m e m e l e r i i l e a ç ı k l a n a b i l i r . B u d u r u m a s o n v e r i l m e s i i ç i n ç ö z ü m l e r i n a r a ş t ı r ı l m a s ı , g e r e k a d l i t ı p u z m a n l a n g e r e k s e p r a t i s y e n h e k i m l e r a ç ı s ı n d a n ç o k ö n e m l i d i r . U z m a n l ı k g e r e k t i r e n p o s t - m o r t e m i n c e l e m e n i n p r a t i s y e n h e k i m t a r a f ı n d a n y a p ı l m a s ı , o l a y a t a r a f o l a n l a r ı n h a k l a r ı n ı y i t i r m e l e r i n e d e n e d e n o l m a k t a d ı r . V a r o l a n y a s a v e t ü z ü k l e r i n b u k o n u d a y e t e r s i z k a l d ı ğ ı a ç ı k t ı r . K o n u i l e i l g i l i k u r u m l a r ç ö z ü m ü r e t m e k d u r u m u n d a d ı r l a r . G ü n ü m ü z k o ş u l l a r ı n d a b u k o n u d a y a p ı l a b i l e c e k b i r r e v i z y o n ; il m e r k e z l e r i n d e b u l u n a n A T K Ş u b e M ü d ü r l ü k l e r i n i n , G r u p B a ş k a n l ı k l a r ı n a d ö n ü ş t ü r ü l e r e k y ö n e t i m l e r i n i n ü n i v e r s i t e l e r d e g ö r e v l i a d l i t ı p ö ğ r e t i m ü y e l e r i n e b ı r a k ı l m a s ı d ı r . K A Y N A K L A R 1 - S a l a ç i n S . A n a n a l y s i s o f t h e m e d i c o l e g a l a u t o p s i e s p e r f o r m e d i n A d a n a . T u r k e y , i n 1 9 8 3 - 1 9 8 8 . A m J F o r e n s i c M e d P a t h o l 1 9 9 1 ; 1 2 : 1 9 1 - 1 9 3 2 - S a l a ç i n S , G ü l m e n M K , Ç e k i n N , Ş e n F . A d a n a ’d a k a z a , c i n a y e t v e i n t i h a r l a r d a ö l ü m n e d e n l e r i v e r a s t l a n m a s ı k l ı ğ ı . 7 . U l u s a l A d l i T ı p G ü n l e r i P o s t e r S u n u l a n K i t a b ı . İ s t a n b u l : 1 9 9 3 : 3 2 7 - 3 3 1 3 - G ü r p ı n a r S , G ü n d ü z M , Ö z o r a n Y Y . A d l i T ı p K u r u m u T r a b z o n G r u p B a ş k a n l ı ğ ı o t o p s i l e r i n i n r e t r o s p e k t i f d e ğ e r l e n d i r i l m e s i . 7 . U l u s a l A d l i T ı p G ü n l e r i P o s t e r S u n u l a r ı K i t a b ı . İ s t a n b u l : 1 9 9 3 ; 1 4 3 - 1 4 6 4 - Y ı l m a z A , A z m a k D . T r a k y a Ü n i v e r s i t e s i T ı p F a k ü l t e s i ' n d e O c a k 1 9 8 4 - H a z i r a n 1 9 9 3 y ı l l a r ı a r a s ı n d a y a p ı l m ı ş 1 9 7 a d l i o t o p s i n i n d e ğ e r l e n d i r i l m e s i . 7 . U l u s a l A d l i T ı p G ü n l e r i P o s t e r s u n u l a r ı k i t a b ı . İ s t a n b u l : 1 9 9 3 : 3 1 9 - 326 5 - M i d d a u g h J . E p i d e m i o l o g y o t i n j u r i e s i n N o r t h e r n a r e a s . A r c t i c M e d R e s 1 9 9 2 ; 5 1 : 5 - 1 4 6 - S m e e t o n W M , J u d s o n J A , S y n e k B J , e t . a l . D e a t h s f r o m t r a u m a i n A u c k l a n d : a o n e y e a r s t u d y . N Z M e d J 1 9 8 7 ; 1 0 0 : 3 3 7 - 3 4 0 7 - S e w e l l C M , B e c k e r T M , W i g g i n s C L , e t a l . I n j u r y m o r t a l i t y i n N e w M e x i c o ’s A m e r i c a n I n d i a n s , H i s p a n i c s , a n d N o n - H i s p a n i c w h i t e s , 1 9 5 8 t o 1 9 8 2 . W e s t J M e d 1 9 8 9 ; 1 5 0 : 7 0 8 - 7 1 3 8 - Ö z k ö k M S , K a t k ı c ı U , Ö z k a r a E . S i v a s ' t a 1 9 8 4 - 1 9 9 3 y ı l l a r ı a r a s ı n d a a d l i o t o p s i v e ö l ü m u a y e n e s i y a p ı l a n o l g u l a r ı n r e t r o s p e k t i f i n c e l e n m e s i . I n : S a l a ç i n S , G ü l m e n M K , Ç e k i n N , Ö z d e m i r M H , e d s . 1 . A d l i B i l i m l e r K o n g r e s i K o n g r e K i t a b ı . A d a n a : 1 9 9 5 , 2 3 0 - 2 3 2 9 - E r k o l Z . G a z i a n t e p i l i n d e a d l i ö l ü m u a y e n e s i v e a d l i o t o p s i s i y a p ı l a n v a k a l a r ı n i n c e l e n m e s i . 1 . U l u s a l A d l i T ı p K o n g r e s i B i l i m s e l P r o g r a m v e B i l d i r i Ö z e t l e r i K i t a p ç ı ğ ı . İ s t a n b u l : 1 9 9 4 ; 2 8 - 2 9 1 0 - Ç a k ı c ı M , P o l a t O , A l b a y r a k M , İ n a n ı c ı M A , T a n s e l E . K u z e y K ı b r ı s T ü r k C u m h u r i y e t i ’n d e y a p ı l a n a d l i ö l ü m u a y e n e s i v e a d l i o t o p s i l e r i n r e t r o s p e k t i f i n c e l e n m e s i . 8 . U l u s a l A d l i T ı p G ü n l e r i B i l i m s e l P r o g r a m v e B i l d i r i Ö z e t l e r i K i t a p ç ı ğ ı . İ s t a n b u l : 1 9 9 5 ; 2 3 1 1 - H a r a M , I n o u e T , T s u d a R , I t o Y . A b r i e f s t a t i s t i c a l s u r v e y o n m e d i c o - l e g a l a c t i v i t i e s d u r i n g t h e p e r i o d o f t w o d e c a d e s f o u r y e a r s . I g a k u K e n k y u 1 9 8 9 ; 1 : 1 - 6 1 2 - S a l a ç i n S , Ç e k i n N , G ü l m e n M K , A l p e r B , Ş e n F , S a v r a n B . M e d i k o - l e g a l ö l ü m l e r d e o t o p s i k a r a r ı n ı e t k i l e y e n f a k t ö r l e r . I n : S a l a ç i n S , G ü l m e n M K , Ç e k i n N , Ö z d e m i r M H , e d s . 1 . A d l i B i l i m l e r K o n g r e s i K o n g r e K i t a b ı . A d a n a : 1 9 9 5 ; 2 2 7 ~ 2 2 9 1 3 - T i r e t L , G a r r o s B , M a u r e t t e P , e t a l . I n c i d e n c e , c a u s e s a n d s e v e r i t y o f i n j u r i e s i n A q u i t a i n e , F r a n c e : A c o m m u n i t y - b a s e d s t u d y o f h o s p i t a l a d m i s s i o n s a n d d e a t h s . A m e r i c a n J o u r n a l o f P u b l i c H e a l t h 1 9 8 9 ; 7 9 : 3 1 6 - 2 1 1 4 - L e s t e r D . S u i c i d e , h o m i c i d e a n d t h e q u a l i t y o f l i f e i n v a r i o u s c o u n t r i e s . A c t a P s y c h i a t r S c a n d 1 9 9 0 ; 8 1 : 3 3 2 - 3 3 4 1 5 - C h a n A C L , L a m K Y , D i c k e n s P . C o r o n e r ' s a u t o p s y i n t e a c h i n g h o s p i t a l i n H o n g K o n g - A f i v e y e a r s u r v e y . I n : J a c o b B , B o n t e W , e d s . A d v a n c e s i n F o r e n s i c S c i e n c e s : P r o c e e d i n g s o f t h e 1 3 t h M e e t i n g o f t h e I n t e r n a t i o n a l A s s o c i a t i o n o f F o r e n s i c S c i e n c e s , D ü s s e l d o r f , A u g u s t 2 2 n d t o 2 8 t h , 1 9 9 3 ; 1 F o r e n s i c P a t h o l o g y , B e r l i n , V e r l a g D r . K o s t e r , 1 9 9 5 : 8 3 - 8 7 Y a z ı ş m a A d r e s i : D o ç . D r . U f u k K a t k ı c ı A d n a n M e n d e r e s Ü n i v e r s i t e s i T ı p F a k ü l t e s i A d l i T ı p A n a b i l i m D a l ı 0 9 1 0 0 A Y D I N
A d l i T ı p B ü l t e n i
M E S L E K L E R İ N E D E N İ İ L E K A R B O N M O N O K S İ T E M A R U Z K A L A N
İ T F A İ Y E E R L E R İ N D E K A N D A K A R B O K S İ H E M O G L O B İ N D Ü Z E Y İ *
T h e B l o o d - c a r b o x y h e m o g l o b i n L e v e l s o f F i r e m e n O c c u p a t i o n a l l y E x p o s e d t o
C a r b o n m o n o x i d e
G ü l i n G ü v e n d i k * * , S e r a p G ü r t d ü z e r * * * , N u r a y T ü m t ü r k * * * *
G ü v e n d i k G , G ü n d ü z e r S , T ü m t ü r k N . M e s l e k l e r i n e d e n i i l e k a r b o n m o n o k s i t e m a r u z k a l a n i t f a i y e e r l e r i n d e k a n d a k a r b o k s i h e m o g l o b i n d ü z e y i . A d l i T ı p B ü l t e n i 1 9 9 7 ; 2 ( 1 ) : 7 - 1 0 . Ö Z E T B u ç a l ı ş m a d a , k a r b o n m o n o k s i d e m e s l e k l e r i n e d e n i i l e m a r u z k a l a n i t f a i y e e r l e r i n i n k a n k a r b o k s i h e m o g l o b i n d ü z e y l e r i n i n a r a ş t ı r ı l m a s ı a m a ç l a n m ı ş t ı r . K a n ö r n e k l e r i n d e k a r b o k s i h e m o g l o b i n s a t u r a s y o n y ü z d e s i n i n t a y i n i i ç i n t ü r e v s p e k t r o f o t o m e t r i y ö n t e m i k u l l a n ı l m ı ş t ı r . Y a p ı l a n a n a l i z s o n u ç l a r ı n a g ö r e ; İ t f a i y e e r l e r i n d e , s i g a r a a l ı ş k a n l ı ğ ı o l a n l a r d a ( n = 1 5 ) o r t a l a m a % 5 . 9 3 ± 0 . 2 5 C O H b , s i g a r a i ç m e y e n l e r d e ( n = 5 ) o r t a l a m a % 3 . 4 2 ± 0 . 2 3 C O H b ; k o n t r o l g r u b u n d a , s i g a r a i ç e n l e r d e ( n = 2 0 ) o r t a l a m a % 5 . 4 8 ± 0 . 2 2 C O H b , s i g a r a i ç m e y e n l e r d e ( n = 2 0 ) o r t a l a m a % 1 . 2 6 ± 0 . 0 5 C O H b b u l u n m u ş t u r . C O H b d ü z e y i s i g a r a i ç e n t ü m g r u b l a r d a , i ç m e y e n l e r e g ö r e a n l a m l ı y ü k s e k b u l u n m u ş t u r ( p < 0 . 0 5 ) . A n a h t a r k e l i m e l e r : K a r b o n m o n o k s i t , k a r b o k s i h e m o g l o b i n , t ü r e v s p e k t r o f o t o m e t r e s i . S U M M A R Y I n t h i s s t u d y , i t h a s b e e n a i m e d t o i n v e s t i g a t e t h e b l o o d - c a r b o x y h e m o g l o b i n ( C O H b ) l e v e l s o f f i r e m e n o c c u p a t i o n a l l y e x p o s e d t o C O . T h e d e r i v a t i v e s p e c t r o p h o t o m e t r i c m e t h o d w a s u s e d f o r t h e d e t e r m i n a t i o n o f c a r b o x y h e m o g l o b i n s a t u r a t i o n p e r c e n t i n b l o o d s a m p l e s . A c c o r d i n g t o t h e r e s u l t o f t h e a n a l y s i s : i n t h e f i r e m e n , t h e m e a n C O H b l e v e l s w a s f o u n d t o b e 5 . 9 3 ± 0 . 2 5 % C O H b f o r s m o k e r s ( n * T 5 ) , 3 . 4 2 ± 0 . 2 3 % C O H b f o r n o n s m o k e r s ( n = 5 ) . I n t h e c o n t r o l g r o u p , t h e m e a n C O H b l e v e l s w a s f o u n d t o b e 5 . 4 8 ± 0 . 2 2 % C O H b f o r s m o k e r s ( n = 2 0 ) , 1 . 2 6 + 0 . 0 5 % C O H b f o r n o n s m o k e r s ( n = 2 0 ) . B l o o d - C O H b l e v e l s o f f i r e m e n w h o s m o k e a n d c o n t r o l g r o u p w e r e f o u n d s i g n i f i c a n t l y h i g h e r t h a n t h e n o n s m o k e r s ( p < 0 . 0 5 ) . K e y W o r d s : C a r b o n m o n o x i d e , c a r b o x y h e m o g l o b i n , d e r i v a t i v e s p e c t r o p h o t o m e t r y .G İ R İ Ş
K a r b o n m o n o k s i t ( C O ) , k a r b o n l u b i l e ş e n l e r i n t a m y a n m a m a s ı s o n u c u o l u ş t u ğ u i ç i n y a k ı n ç e v r e d e v e e n d ü s t r i d e i ş y e r i h a v a s ı n d a y a y g ı n o l a r a k b u l u n u r . Y a n g ı n o l a n y e r l e r d e b o l m i k t a r d a C O o l u ş a b i l i r v e z e h i r l e n m e l e r e n e d e n o l a b i l i r . B u v a k a l a r d a m e y d a n a g e l e n ö l ü m l e r i n n e d e n i , y a n ı k l a r k a d a r t o k s i k g a z l a r ı n i n h a l a s y o n u n d a n k a y n a k l a n d ı ğ ı b i l i n m e k t e d i r ( l , 2 ) . Y a n g ı n s ı r a s ı n d a m e y d a n a g e l e n h i d r o k l o r ü r , a z o t g a z l a r ı , k ü k ü r t d i o k s i t v e f o r m a l d e h i t g i b i t o k s i k g a z l a r a k u t ö l ü m l e r i n o l u ş u m u n d a ç o k y a v a ş o l a r a k e t k i g ö s t e r i r l e r . B u n a k a r ş ı l ı k b i r ç o k y a n g ı n d a h i d r o s i y a n i k a s i t , k a r b o n m o n o k s i t v e k a r b o n d i o k s i t ’i n h ı z l ı b i r ş e k i l d e t o k s i k k o n s a n t r a s y o n a u l a ş a r a k e t k i g ö s t e r d i k l e r i s a p t a n m ı ş t ı r ( 3 , 4 ) . Y a n g ı n l a r d a h a v a d a k i k a r b o n m o n o k s i t s e v i y e s i ç o k k ı s a b i r s ü r e d e % 1 0 ’a u l a ş a b i l i r , b u * B u ç a l ı ş m a 1 3 - 1 6 M a y ı s 1 9 9 6 T a r i h l e r i n d e B u r s a ’ d a d ü z e n l e n e n I I . A d l i B i l i m l e r K o n g r e s i n d e p o s t e r o l a r a k s u n u l m u ş t u r . * ' P r o f . D r . , A n k a r a Ü n i v e r s i t e s i E c z a c ı l ı k F a k ü l t e s i , F a r m a s ö t i k T o k s i k o l o j i A n a B i l i m D a l ı * * * U z m . E c z . , A n k a r a B ü y ü k ş e h i r B e l e d i y e s i S a ğ l ı k M ü d ü r l ü ğ ü * * * * U z m . K i m . , A n k a r a Ü n i v e r s i t e s i E c z a c ı l ı k F a k ü l t e s i F a r m a s ö t i k T o k s i k o l o j i A n a B i l i m D a l ı G e l i ş T a r i h i : 1 8 . 0 5 . 1 9 9 6 , K a b u l T a r i h i : 2 0 . 0 6 . 1 9 9 7 7C ilt 2, S a y ı 1, 1 9 9 7 k o n s a n t r a s y o n u n i s e b i r d a k i k a i ç i n d e k a r b o k s i h e - m o g l o b i n s e v i y e s i n i n % 4 0 ’a ç ı k a r t t ı ğ ı v e b u n d a n d o l a y ı a k u t e t k i l e r e n e d e n o l d u ğ u g ö s t e r i l m i ş t i r ( 5 ) . K a r b o n m o n o k s i t i n a k u t t o k s i s i t e s i k a n d a h e m o g l o b i n i l e b i r l e ş m e o r a n ı n a ( C O H b S a t u r a s y o n y ü z d e s i ) b a ğ l ı d ı r . C O H b s a t u r a s y o n y ü z d e s i , z e h i r l e n m e n i n ş i d d e t i i ç i n b i r g ö s t e r g e d i r . K ı s a s ü r e l i o l a r a k C O ’e m a r u z k a l ı n d ı ğ ı n d a , % 1 0 C O H b s a t u r a s y o n u n a k a d a r s o l u n u m d a h ı z l a n m a g ö z l e n i r k e n , % 1 0 - 2 0 C O H b s e v i y e s i n d e , b a ş a ğ r ı s ı , y o r g u n l u k , c i l t d a m a r l a r ı n d a g e n i ş l e m e , % 2 0 - 3 0 C O H b s e v i y e s i n d e , b i l i n c i n b u l a n m a s ı , b a ş d ö n m e s i , h a l s i z l i k , % 3 0 - 4 0 C O H b s e v i y e s i n d e , b u l a n t ı , k u s m a , g ö r m e b o z u k l u ğ u , m ü k ö z m e m b r a n v e c i l t t e k ı r m ı z ı l ı k , % 4 0 ~ 5 0 C O H b s e v i y e s i n d e , d e r i n k o m a h a l i , t a ş ı k a r d i , n a b ı z v e s o l u n u m h ı z ı n d a a r t m a , % 5 0 - 6 0 C O H b s e v i y e s i n d e , k o n v ü l s i y o n , r e f l e k s d e ğ i ş i k l i k l e r i n a b ı z v e s o l u n u m h ı z ı n ı n a r t m a s ı , C h e y n e - S t o k e s S e n d r o m u , % 6 0 - 7 0 C O H b s e v i y e s i n d e , k a l p v e s o l u n u m d a y a v a ş l a m a , k o m a , % 7 0 - 8 0 C O H b s e v i y e s i n d e , z a y ı f n a b ı z , s o l u n u m y e t e r s i z l i ğ i v e ö l ü m g ö r ü - l ü r ( 6 , 7 ) . B u ç a l ı ş m a d a , k a n d a C O H b s e v i y e s i n i n t a y i n i i ç i n d u y a r l ı , s a h a ç a l ı ş m a s ı n a u y g u n , g ü v e n i l i r b i r y ö n t e m o l a n t ü r e v s p e k t r o f o t o m e t r i y ö n t e m i k u l l a n ı l a r a k , y a n g ı n s ö n d ü r m e o l a y l a r ı n d a g ö r e v l i i t f a i y e e r l e r i n i n v e k o n t r o l g r u b u o l a r a k k a b u l e d i l e n C O ’e m e s l e k s e l n e d e n l e r l e m a r u z k a l m a m ı ş k i ş i l e r d e n a l ı n a n k a n ö r n e k l e r i n d e C O H b d ü z e y l e r i t a y i n e d i l m i ş , i t f a i y e e r l e r i n i n C O ’e m a r u z i y e t d e r e c e l e r i a r a ş t ı r ı l m ı ş t ı r .
G E R E Ç v e Y Ö N T E M
K a n ö r n e k l e r i n i n s a ğ l a n m a s ı : İ t f a i y e e r l e r i B u ç a l ı ş m a d a , A n k a r a B ü y ü k ş e h i r B e l e d i y e s i İ t f a i y e M ü d ü r l ü ğ ü n d e ç a l ı ş a n i t f a i y e e r l e r i n d e n k a n ö r n e k l e r i a l ı n m ı ş t ı r . C a m k a p a k l ı , a n t i k o a g u l a n i ç e r e n t ü p l e r e a l ı n a n 5 m l k a n ö r n e k l e r i a n a l i z e k a d a r + 4 C ° d e b u z d o l a b ı n d a s a k l a n m ı ş t ı r . K o n t r o l g r u b u B u a m a ç l a , A n k a r a Y ü k s e k İ h t i s a s H a s t a n e s i ’n e b i y o k i m y a s a l t e t k i k l e r i ç i n g e l e n e r k e k , k a n b u l g u l a r ı n o r m a l o l a n , m e s l e k s e l n e d e n l e r l e C O ’e m a r u z k a l m a y a n , s i g a r a i ç e n v e i ç m e y e n k i ş i l e r d e n k a n ö r n e k l e r i a l ı n m ı ş t ı r . K a n ö r n e k l e r i a l ı n a n k i ş i l e r , y a ş , m e s l e k , i ç i l e n g ü n l ü k s i g a r a m i k t a r ı , ç a l ı ş m a y e r i , s ü r e s i i l e i l g i l i s o r u l a r y ö n e l t i l e r e k a l ı n a n c e v a p l a r a n k e t h a l i n d e d ü z e n l e n m i ş t i r . N u m u n e l e r Ş u b a t - N i s a n 1 9 9 5 t a r i h l e r i a r a s ı n d a a l ı n m ı ş v e C O H b D ü z e y l e r i t a y i n e d i l m i ş t i r . K a n ö r n e k l e r i n d e C O H b ’n i n k a n t i t a t i f t a y i n i i ç i n t ü r e v s p e k t r o f o t o m e t r i y ö n t e m i k u l l a n ı l m ı ş t ı r ( 8 ) . S h i - m a d z u U V 1 6 0 D B s p e k t r o m e t r e s i n d e 4 2 7 . 3 n n V d e ö r n e k l e r i n a b s o r b a n s ö l ç ü m l e r i y a p ı l m ı ş , k a l i b r a s y o n e ğ r i s i n e u y g u l a n a r a k ö r n e k l e r d e k i k a n - C O H b d ü z e y l e r i b u l u n m u ş t u r . S o n u ç l a r ı n d e ğ e r l e n d i r i l m e s i n d e , o r t a l a m a l a r a r a s ı n d a k i f a r k ı n i s t a t i s t i k s e l y ö n d e n a n l a m l ı o l u p o l m a d ı ğ ı i ç i n M a n n W h i t n e y U t e s t i u y g u l a n m ı ş t ı r .B U L G U L A R
İ t f a i y e e r l e r i A n k a r a B ü y ü k ş e h i r B e l e d i y e s i M ü d ü r l ü ğ ü ’n d e a k t i f o l a r a k y a n g ı n s ö n d ü r m e o l a y l a r ı n d a g ö r e v l i i t f a i y e e r l e r i n d e n ( n = 2 0 ) a l ı n a n k a n ö r n e k l e r i n d e C O H b m i k t a r ı v e d i ğ e r t a n ı m l a y ı c ı d e ğ e r l e r T a b l o 1 ’ d e v e r i l m i ş t i r . T a b l o 1. İ t f a i y e e r l e r i n d e k a n - C O H b d ü z e y d e n v e d i ğ e r t a n ı m l a y ı c ı d e ğ e r l e r . 0 r t a la m a : 5 . 3 0 S t a n d a r d H ata:0.31 S t a n d a r d s a p m a :1 .4 1 O r t a la m a G ü v e n S ın ır la r ı: 4 .6 5 - 5 .9 5 İ t f a i y e e r l e r i n i n s i g a r a i ç m e a l ı ş k a n l ı ğ ı n a g ö r e k a n C O H b d ü z e y l e r i n i n d a ğ ı l ı m ı n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r i s e T a b l o 2 ’d e v e r i l m i ş t i r . T a b l o 2 . İ t f a i y e e r l e r i n i n s i g a r a i ç m e a l ı ş k a n l ı k l a r ı n a g ö r e k a n -C O H b d ü z e y l e r i n i n d a ğ ı l ı m ı n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r .A d li T ı p B ü l t e n i T a b l o 3 ■ S i g a r a i ç m e y e n k i ş i l e r d e n a l ı n a n k a n - C O H b d ü z e y l e r i v e d i ğ e r t a n ı m l a y ı c ı d e ğ e r l e r . T a b l o 4 . S i g a r a i ç e n k i ş i l e r d e n a l ı n a n k a n - C O H b d ü z e y l e r i v e d i ğ e r t a n ı m l a y ı c ı d e ğ e r l e r . K o n t r o l g r u b u A n k a r a Y ü k s e k İ h t i s a s H a s t a n e s i ’n e b i y o k i m y a s a l t e t k i k l e r i ç i n g e l e n e r k e k , k a n b u l g u l a n n o r m a l o l a n , m e s l e k s e l n e d e n l e r l e C O ’e m a r u z k a l m a y a n , s i g a r a i ç m e y e n ( n = 2 0 ) v e s i g a r a i ç e n ( n = 2 0 ) e r k e k s a h ı s t a n a l ı n a n k a n ö r n e k l e r i n d e C O H b m i k t a r l a r ı v e d i ğ e r t a n ı m l a y ı c ı d e ğ e r l e r T a b l o 3 v e T a b l o 4 ’d e v e r i l m i ş t i r . K o n t r o l g r u b u n d a s i g a r a i ç e n v e i ç m e y e n k i ş i l e r i n k a n C O H b d ü z e y l e r i n i n d a ğ ı l ı m ı n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r T a b l o 5 ’d e g ö s t e r i l m i ş t i r . T a b l o 5 . S i g a r a i ç e n v e i ç m e y e n k i ş i l e r d e n o l u ş a n k o n t r o l g r u b u n d a k a ı ı - C O H b d ü z e y l e r i n i n d a ğ ı l ı m ı n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r . S i g a r a i ç m e a l ı ş k a n l ı ğ ı o l a n i t f a i y e e r l e r i v e k o n t r o l g r u b u n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r T a b l o 6 ’d a g ö s t e r i l m i ş t i r . T a b l o 6 . S i g a r a i ç e n i t f a i y e e r l e r i v e k o n t r o l g r u b u n a a i t i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e r .
T A R T I Ş M A
B u a r a ş t ı r m a d a y a p ı l a n a n a l i z l e r s o n u c u ; m e s l e k l e r i n e d e n i i l e C O ’e m a r u z k a l a n i t f a i y e e r l e r i n i n ( n = 2 0 ) k a n C O H b d ü z e y i % 5 . 3 0 ± 0 . 3 1 C O H b b u l u n m u ş t u r . İ t f a i y e e r l e r i n i n s i g a r a i ç m e a l ı ş k a n l ı ğ ı n a g ö r e i s e ; s i g a r a i ç e n i t f a i y e e r l e r i n d e ( n = 1 5 ) o r t a l a m a % 5 . 9 3 ± 0 . 2 5 C O H b , s i g a r a i ç m e y e n i t f a i y e e r l e r i n d e ( n = 5 ) i s e % 3 . 4 2 ± 0 . 2 3 C O H b b u l u n m u ş t u r . B u i k i g r u b u n k a n , C O H b s a t u r a s y o n y ü z d e l e r i n i n o r t a l a m a d e ğ e r l e r i a r a s ı n d a y a p ı l a n k a r ş ı l a ş t ı r m a d a a n l a m l ı b i r f a r k g ö z l e n m i ş t i r ( p < 0 . 0 5 ) . K o n t r o l g r u b u n d a k i ( n = 4 0 ) k i ş i l e r i n s i g a r a i ç m e a l ı ş k a n l ı k l a r ı n a g ö r e i s e ; s i g a r a i ç e n k i ş i l e r d e ( n = 2 0 ) o r t a l a m a % 5 . 4 8 ± 0 . 2 2 C O H b , s i g a r a i ç m e y e n k i ş i l e r d e ( n = 2 0 ) o r t a l a m a % 1 . 2 6 ± 0 . 0 5 C O H b b u l u n m u ş t u r . K o n t r o l g r u b u n d a s i g a r a i ç m e v e i ç m e m e d u r u m u n a g ö r e k a n C O H b s a t u r a s y o n y ü z d e l e r i n i n o r t a l a m a d e -9C ilt 2, S a y ı 1, 1 9 9 7 ğ e r l e r i n i n a r a s ı n d a y a p ı l a n k a r ş ı l a ş t ı r m a d a a n l a m l ı b i r f a r k g ö z l e n m i ş t i r ( p < 0 . 0 5 ) . İ t f a y e e r l e r i i l e k o n t r o l g r u b u n d a k i s i g a r a i ç e n v e i ç m e y e n k i ş i l e r i n k a n C O H b s a t u r a s y o n y ü z d e l e r i o r t a l a m a d e ğ e r l e r i a r a s ı n d a y a p ı l a n k a r ş ı l a ş t ı r m a d a d a h e r i k i g r u b t a d a a n l a m l ı b i r f a r k g ö z l e n m i ş t i r ( p < 0 . 0 5 ) . S o n u ç o l a r a k ; b u ç a l ı ş m a d a m e s l e k l e r i n e d e n i i l e C O ’e m a r u z k a l a n i t f a i y e e r l e r i n d e k a n - C O H b d ü z e y i k o n t r o l g r u b u n d a k i k i ş i l e r i n k a n - C O H b d ü z e y i n e g ö r e d a h a y ü k s e k o l d u ğ u t e s p i t e d i l m i ş t i r . A n c a k k a n - C O H b y ü k s e k l i ğ i n e m e s l e k s e l m a r u z i y e t l e b e r a b e r ö n e m l i b i r e t k e n d e s i g a r a i ç i m i n i n o l d u ğ u g ö r ü l m ü ş t ü r . S i g a r a i ç e n l e r d e k i C O H b d ü z e y i n i n , s i g a r a i ç m e y e n l e r e g ö r e d i k k a t i ç e k e c e k d e r e c e d e y ü k s e k b u l u n d u ğ u n a a i t b i r ç o k a r a ş t ı r m a m e v c u t t u r ( 9 , 1 0 , 1 1 , 1 2 ) . B u a r a ş t ı r m a d a e l d e e d i l e n b u l g u l a r ı n , l i t e r a t ü r d e b u k o n u d a k i a r a ş t ı r m a l a r a u y u m g ö s t e r d i ğ i g ö r ü l m e k t e d i r . K A Y N A K L A R 1 . B i r k y M , M a l e k D , P a a b o M . S t u d y o f b i o l o g i c a l s a m p l e s o b t a i n e d f r o m v i c t i m s o f M G M G r a n d H o t e l F i r e . J A n a l T o x i c o l o g y 1 9 8 3 ; 7 : 2 6 5 - 2 7 1 . 2 . D o m i n q u e z A M , H a l s t e a d J R , D o m a n s k i T J . T h e e f f e c t o f p o s t - m o r t e m c h a n g e s c a r b o x y h e m o g l o b i n r e s u l t s . J F o r e n s i c S c i 1 9 6 4 ; 9 : 3 3 0 - 3 4 1 . 3 . E i l e n h o r n M , B a r c e l o u x D . D i a g n o s i s a n d t r e a t m e n t o f h u m a n p o i s o n i n g . M e d i c a l T o x i c o l o g y 1 9 8 8 ; 3 4 : 8 2 0 - 8 2 6 . 4 . G o r m s e n H , J e p p e s e n N , L u n d A . T h e c a u s e s o f d e a l t h i n f i r e v i c t i m s . F o r e n s i c S c i I n t 1 9 8 4 ; 2 4 . 1 0 7 1 1 1 . 5 . E n v i r o n m e n t a l H e a l t h C r i t e r i a 1 3 : C a r b o n M o n o x i d e , W H O , G e n a v a . 1 9 7 9 . 6 . C o b u r n R . E n d o g e n o u s C a r b o n m o n o x i d e p r o d u c t i o n a n d b o d y C O s t o r e s . A c t a M e d S c a n d S u p p l 1 9 6 7 ; 4 7 2 : 2 6 9 - 2 8 2 . 7 . G a j d o s M D , C a n s o F , K o r a c h J M . I n c i d e n c e a n d c a u s e s o f c a r b o n m o n o x i d e i n t o x i c a t i o n : R e s u l t s o f a n e p i d e m i o l o g i c s u r v e y i n a F r e n c h d e p a r t m e n t . J F o r e n s i c S c i 1 9 9 1 ; 4 6 C l 6 ) : 3 7 3 - 3 7 6 . 8 . P a r k s J , W o r t h H G . C a r b o x y h e m o g l o b i n d e t e r m i n a t i o n b y s e c o n d - d e r i v a t i v e s p e c t r o s c o p y . C l i n C h e m 1 9 8 5 ; 3 1 ( 2 ) : 2 7 9 - 2 8 1 . 9 . V u r a l N , K a h r a m a n R . K a r b o n m o n o k s i t ( C O ) z e h i r l e n m e s i i l e ö l e n l e r d e v e s i g a r a i ç e n l e r d e k a r b o k s i h e m o g l o b i n ( C O H b ) v e m e t h e m o g l o b i n ( M e t H b ) d ü z e y l e r i . A Ü E c z F a k D e r 1 9 9 4 ; 2 3 ( 1 - 2 ) : 1 1 - 1 9 . 1 0 . V u r a l N , K a h r a m a n R . F a c t o r s a f f e c t i n g t h e p o s t m o r t e m c a r b o n m o n o x i d e a n d m e t h e m o g l o b i n c o n c e n t r a t i o n s . F o r e n s i c C h e m i s t r y 1 9 9 4 ; 5 : 9 3 - 9 6 . 1 1 . V u r a l N , M o t a c e d d e d Z . S t a n d a r d i z a t i o n o f c r b o x y h e m o g l o b i n b y m i c r o s p e c t r o p h o t o m e t r i c m e t h o d a n d a p p l i c a t i o n o f t h e m e t h o d t o w o r k e r s o c c u p a t i o n a l l y e x p o s e d t o c a r b o n m o n o x i d e . A Ü E c z . F a k . M e c . 1 9 7 8 ; ( l ) : 5 1 - 6 8 . 1 2 . Y ı l m a z A . E g z o s k i r l i l i ğ i n e m a r u z k a l a n k i ş i l e r d e K a r b o k s i h e m o g l o b i n d ü z e y i n i n a r a ş t ı r ı l m a s ı . A . Ü . E c z . F a k . F a r m . T o k s i k o l o j i A D Y ü k s e k l i s a n s t e z i . A n k a r a : 1 9 9 4 . Y a z ı ş m a A d r e s i : P r o f . D r . G ü l i n G Ü V E N D İ K A n k a r a Ü n i v e r s i t e s i E c z a c ı l ı k F a k ü l t e s i F a r m a s ö t i k T o k s i k o l o j i A n a B i l i m D a l ı , 0 6 1 0 0 T a n d o ğ a n - A N K A R A T e l : 0 . 3 1 2 . 2 1 2 6 8 0 5 / 1 9 9 ' F a x : 0 . 3 1 2 . 2 1 3 1 0 8 1
A d l i T ı p B ü l t e n i
