FÝZÝK TEDAVÝ VE REHABÝLÝTASYON HASTALARINDA KONSÜLTASYON
LÝYEZON PSÝKÝYATRÝ DEÐERLENDÝRMESÝ
EVALUATION OF CONSULTATION LIAISON PSYCHIATRY IN PHYSICAL
THE-RAPY AND REHABILITATION PATIENTS
Eda Gürçay1, Nazmiye Ayhan2, Sevim Gümüþok1, Emel Ekþioðlu1, Uður Tamkan1, Aytül Çakcý1
1 S.B. Ankara Dýþkapý Yýldýrým Beyazýt Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniði, Ankara, Turkey
2 S.B. Ankara Dýþkapý Yýldýrým Beyazýt Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Psikiyatri Kliniði, Ankara, Turkey SUMMARY
Objectives: The aims of this study were to evaluate the
reasons for referral to Consultation liaison psychiatry (CLP) and outcomes of CLP in rheumatologic or rehabil-itation patients for whom psychiatric consultation was needed.
Materials and Methods: This study included 86 patients
who were admitted to the inpatient physical therapy and rehabilitation clinic. They were first interviewed by a psy-chologist and then evaluated with CLP because of the need for psychiatric consultation.
Results: Eight-six patients (42 F [48.8%], 44 M [51.2%];
mean age: 51.89±17.66 years) were included in the study. The most frequent reasons for CLP were sleep problems in 47.7% (n=41), non-compliance with treatment in 17.4% (n=15), and anxiety complaints in 15.1% (n=13). The most common psychiatric diagnoses were depressive (29.1%), anxiety (27.9%) and sleep (10.5%) disorders. Antidepressants (31.4%) and anxiolytics (23.3%) were the most frequently prescribed drugs. Only 16 patients were receiving no-drug therapy.
Conclusion: Various psychiatric disorders, most
com-monly depression and anxiety, are frequently diagnosed in patients with physical illnesses. Clinical applications with CLP are important since CLP is based on the evaluation of patients on a biopsychosocial basis in a more compre-hensive manner, with the goal to increase quality of life.
Key words: consultation liaison psychiatry, rehabilitation
ÖZET
Amaç: Bu çalýþmanýn amacý psikiyatri görüþüne ihtiyaç
duyulan romatolojik ve rehabilitasyon hastalarýndan Konsültasyon Liyezon Psikiyatri (KLP) istenme neden-lerini ve sonuçlarýný deðerlendirmekti.
Gereç ve Yöntemler: Çalýþmamýza Fizik Tedavi ve
Rehabilitasyon kliniðinde yatarak tedavi gören, öncelikle psikolog tarafýndan görüþme yapýlan ve psikiyatri görüþüne ihtiyaç duyularak konsültasyon-liyezon deðer-lendirmesine alýnan 86 hasta dahil edildi.
Bulgular: Çalýþmaya 86 hasta (42 K [%48.8], 44 E
[%51.2]; yaþ ortalamasý: 51.89±17.66 yýl) dahil edildi. En sýk KLP istenme nedenlerini %47.7 (n=41) ile uyku bozukluklarý, %17.4 (n=15) ile tedaviye uyumsuzluk ve % 15.1 (n=13) ile anksiyete þikayetleri oluþturuyordu. Psikiyatrik tanýlar arasýnda en sýk depresif bozukluk (%29.1), anksiyete bozukluðu (%27.9) ve uyku bozukluðu (%10.5) bulunuyordu. Antidepresanlar (%31.4) ve anksiy-olitikler (%23.3) en sýk kullanýlan ilaçlarý oluþturuyordu. Ýlaçsýz takip önerilen hasta sayýsý sadece 16 idi.
Sonuç: Fiziksel hastalýðý olan hastalarda psikiyatrik
bozukluklar sýk görülmekte, depresyon ve anksiyete en sýk rastlanan psikiyatrik bozukluklarý oluþturmaktadýr. KLP ile yapýlan klinik uygulamalar, hastalarýn biyopsikososyal anlayýþla bir bütünlük içinde deðerlendirilmelerini esas aldýðý ve hastalarýn yaþam kalitelerini arttýrmalarýna olanak saðladýðý için önemlidir.
Anahtar kelimeler: konsültasyon liyezon psikiyatri,
reha-bilitasyon
Yazýþma Adresi / Correspondence Address:
Eda Gürçay, S.B. Ankara Dýþkapý Yýldýrým Beyazýt Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniði, Ankara, Turkey
125
GÝRÝÞ
Genel saðlýk kavramý içinde ruh saðlýðý ayrýlmaz bir parçadýr. Psikososyal ve biyolojik etkenlerin birbir-lerinden etkilenmeleri ruh ve beden ikilisini bütün-leþtirmekte, genel týp ve psikiyatri arasýnda köprüler kurulmasýna yol açmaktadýr (1-4).
Konsültasyon Liyezon Psikiyatri (KLP), klinik týpta, fiziksel hastalýklar ve fiziksel yakýnmalar nedeniyle hastanede yatarak yada ayaktan tedavi gören hastalara yönelik týbbi tedavi ve bakým ile psikiyatrik ve psikososyal týp hizmetlerinin eþ zamanlý olarak sunul-masýdýr (3,5-9). KLP, genel klinik týp ve klinik uzman-lýk dallarý ile psikiyatri arasýnda baðlantý ve iþbirliðini yürüten psikiyatri disiplinidir. Bu disiplin, saðlýklý deðerlendirme yapabilmek ve doðru tedavi yaklaþým-larýný ortaya koyabilmek için insaný biyopsikososyal kavram içinde bedensel, ruhsal ve toplumsal yönden bütünlük içinde deðerlendiren bir anlayýþla çalýþýr (5,9-13).
KLP'nin, gerçekte altta yatan psikolojik bozukluðu yansýtan fiziksel semptomlarýn gereksiz þekilde ileri ve masraflý tetkiklerle araþtýrýlmasýnýn azaltýlmasý, has-tanede yatýþ süresinin kýsaltýlmasý ve hastalarýn yaþam kalitelerinin arttýrýlmasý gibi amaçlarýnýn yaný sýra klinik ortamlarda saðlýk çalýþanlarýna konsültasyon ve liyezon hizmetlerinin sunulmasý, psikiyatri dýþý klinik eleman-lara, hekim ve hemþirelere psikososyal týp eðitiminin verilmesi ve týp ile psikiyatrinin kesiþtiði alanda araþtýr-malarýn yapýlmasý gibi amaçlarý da vardýr (5,12-17).
Psikososyal ve psikiyatrik faktörler, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon (FTR) uzmanlýk alanýnýn yoðun bir þek-ilde ilgilendiði kronik aðrýnýn geliþim ve seyrinde rol oynar. Kronik aðrý sendromunun hedef belirtileri; aðrý, depresyon, anksiyete ve uykusuzluktur. FTR hekiminin sýklýkla karþýlaþtýðý nörolojik rehabilitasyon hastalarý baþlýca serebrovasküler hastalýklar, spinal kord yaralan-malarý ve kafa travyaralan-malarýdýr. Bu grup hastalýklarýn akut ve kronik dönemlerinde, hem hastalar hem de aileleri KLP desteðine ihtiyaç duyabilmektedir (18).
Bu çalýþmadaki amacýmýz kliniðimizde yatarak tedavi gören ve psikiyatri görüþüne ihtiyaç duyulan romatoloji ve rehabilitasyon hastalarýnýn demografik özelliklerini, KLP istenme nedenlerini, psikiyatrik tanýlarýný ve KLP sonuçlarýný deðerlendirmekti.
GEREÇ VE YÖNTEMLER
Çalýþma; Mart 2007-Mayýs 2008 tarihleri arasýnda klin-iðimizde yatarak tedavi gören, öncelikle psikolog tarafýndan görüþme yapýlan ve psikiyatri görüþüne ihtiyaç duyularak konsültasyon-liyezon
deðerlendirme-sine alýnan 86 hastanýn dahil edildiði tanýmlayýcý nitelik-te bir araþtýrmaydý. Çalýþmanýn baþlangýcýnda hastalar çalýþma ile ilgili bilgilendirildi, sözlü onaylarý alýndý ve çalýþma Helsinki Deklerasyonu prensiplerine uygun olarak yapýldý. Hastalar KLP için hazýrlanan formlara kaydedildi.
Hastalarýn demografik özellikleri (yaþ, cinsiyet, eðitim süresi, medeni hal, meslek, yaþadýðý yer (Ankara/taþra), komorbidite varlýðý) ve klinikte tedavi gördüðü üniteler (fizik tedavi/rehabilitasyon) kaydedil-di. Hastalar klinikteki yatýþ tanýlarý, KLP istenme nedenleri, psikiyatrik tanýlarý ve KLP sonuçlarý bakýmýndan deðerlendirildi.
Hastalarýn kliniðimizdeki yatýþ tanýlarý fizik tedavi ünitesindekiler; osteoartrit, intervertebral disk hastalýk-larý (servikal/lomber), opere intervertebral disk hastalýklarý (servikal/lomber), periferik sinir hasarý, romatoid artrit ve ankilozan spondilit olarak, rehabili-tasyon ünitesindekiler; artroplasti rehabilirehabili-tasyonu, hipoksik beyin sendromu, serebrovasküler olay, spinal kord yaralanmasý, serebellar hastalýklar, multiple skleroz ve diðer hastalýklar (kifoskolyoz, osteokon-drodisplazi, guillain barre sendromu, multiple fraktür) olarak gruplandýrýldý.
KLP istenme nedenleri: kronik aðrý, uyku problem-leri, kognitif fonksiyonlarda bozukluk, kullandýðý psikiyatrik ilaçlarýn düzenlenmesi, tedaviye uyumsu-zluk, hasta beklentisinin fazla olmasý, hastalýktan sekonder kazanç saðlamaya çalýþma, anksiyete þikayet-leri, depresif þikayetler, sinirlilik ve ajitasyon, intihar düþüncesi ve taburculuða direnme olarak grup-landýrýldý.
Psikiyatrik tanýlar: depresif bozukluk, anksiyete bozukluðu, uyku bozukluðu, panik bozukluk, akut stres bozukluðu, somatoform bozukluk, dürtü kontrol bozukluðu, psikotik bozukluk, genel týbbi duruma baðlý uyum bozukluðu, aðrý bozukluðu (psikolojik etkenlerin ve genel týbbi durumun birlikte eþlik ettiði), mental retardasyon, demans, organik mental bozukluk, psikososyal ve çevresel sorunlar, mevcut psikiyatrik ilaçlarýn düzenlenmesi ve normal olarak gruplandýrýldý. Psikiyatrik tanýlar DSM-IV sýnýflandýrma sistemi kul-lanýlarak, klinik görüþme ile konulmuþtur.
KLP sonuçlarý; antidepresan, anksiyolitik ve antip-sikotik ilaçlar, mevcut psikiyatrik ilaçlarýn düzenlen-mesi, aile görüþmesi/hastayý bilgilendirme, demans tedavisi, sosyal servis desteði, takip ve takipten kendi isteðiyle ayrýlmasý olarak gruplandýrýldý.
Ýstatistiksel analiz için SPSS 11.5 (SPSS Inc., USA) paket programý kullanýldý. Tanýmlayýcý istatistikler orta-lama±standart sapma, sayý ve yüzde olarak verildi. FTR'DE KONSÜLTASYON-LIYEZON PSIKIYATRISI, GÜRÇAY
BULGULAR
Çalýþmaya alýnan 86 hastanýn demografik özellikleri tablo 1'de sunuldu. Hastalarýn kliniðimizde yatýþ endikasyonlarýna göre tanýlarý fizik tedavi bakýmýndan
%44.2 (n=38) ve rehabilitasyon bakýmýndan %50 (n=43) ile benzer oranlarda bulunuyordu (Tablo 2).
KLP istenme nedenlerine bakýldýðýnda hastalarýn %47.7'sinden (n=41) uyku problemleri, %17.4'ünden (n=15) tedaviye uyumsuzluk ve %15.1'inden (n=13) anksiyete þikayetleri nedeniyle konsültasyon istemi yapýldýðý görüldü (Tablo 3).
Yapýlan psikiyatrik deðerlendirme sonrasýnda hasta-larýn %87.2'sine (n=75) herhangi bir psikiyatrik bozuk-luk tanýsý kondu (Tablo 4). Psikiyatrik tanýlar arasýnda %29.1'lik (n=25) bir oranla ilk sýrayý depresif bozukluk alýrken, bunu %27.9'lik (n=24) bir oranla anksiyete bozukluðu ve %10.5'lik (n=9) oranla uyku bozukluðu takip ediyordu.
Tablo I
Konsültasyon-liyezon psikiyatri istenen hastalarýn demografik özellikleri n (%) ort±SD Yaþ (yýl) 51.89±17.66 Cinsiyet Erkek Kadýn 44 (51.2) 42 (48.8) Eðitim süresi (yýl) 6.25±4.76 Medeni hal Bekar Evli Dul 11 (12.8) 62 (72.1) 13 (15.1) Meslek Çalýþan Çalýþmayan Emekli Ev hanýmý 26 (30.2) 5 (5.8) 20 (23.3) 35 (40.7) Yaþadýðý yer Þehir içi Þehir dýþý 71 (82.6) 15 (17.4) Komorbidite Var Yok 57 (66.3) 29 (33.7) Bölüm Fizik tedavi Rehabilitasyon
Fizik tedavi ve rehabilitasyon
38 (44.2) 43 (50.0) 5 (5.8)
Tablo II
Fizik tedavi ve rehabilitasyon tanýlarýna göre hastalarýn daðýlýmý
n (%)
Osteoartrit 8 (9.3)
Intervertebral disk hastalýðý 8 (9.3) Opere intervertebral disk hastalýðý 8 (9.3) Periferik sinir hasarý 3 (3.5)
Polinöropati 2 (2.3)
Fibromiyalji 3 (3.5)
Romatoid artrit 3 (3.5)
Ankilozan spondilit 3 (3.5)
Travmatik beyin hasarý 3 (3.5) Serebrovasküler hastalýk 27 (31.4) Hipoksik beyin sendromu 2 (2.3) Spinal kord yaralanmasý 8 (9.3) Serebellar hastalýklar 2 (2.3)
Multiple skleroz 2 (2.3)
Artroplasti rehabilitasyonu 3 (3.5)
Diðer hastalýklar 6 (7.0)
Tablo III
Konsültasyon-liyezon psikiyatri istenme nedenlerine göre hastalarýn daðýlýmý
n (%)
Kronik aðrý 5 (5.8)
Uyku problemleri 41 (47.7)
Kognitif fonksiyonlarda bozukluk 2 (2.3) Kullandýðý psikiyatrik ilaçlarýn düzenlenmesi 2 (2.3)
Tedaviye uyumsuzluk 15 (17.4)
Hasta beklentisinin fazla olmasý 10 (11.6) Hastalýktan sekonder kazanç saðlamaya
çalýþma 4 (4.6)
Sýkýntý hissi, huzursuzluk (anksiyete) 13 (15.1) Mutsuzluk, aðlama (depresyon) 4 (4.6)
Sinirlilik, ajitasyon 9 (10.5)
Ýntihar düþüncesi 2 (2.3)
Taburculuða direnme 1 (1.2)
Tablo IV
Psikiyatrik tanýlarýna göre hastalarýn daðýlýmý n (%)
Depresif bozukluk 25 (29.1)
Anksiyete bozukluðu 24 (27.9)
Uyku bozukluðu 9 (10.5)
Panik bozukluk 1 (1.2)
Akut stres bozukluðu 1 (1.2)
Somatoform bozukluk 2 (9.57)
Dürtü kontrol bozukluðu 2 (2.3)
Psikotik bozukluk 1 (1.2)
Genel týbbi duruma baðlý uyum bozukluðu 2 (2.3) Psikolojik etkenlerin ve genel týbbi durumun
eþlik ettiði aðrý bozukluðu 3 (3.5)
Mental retardasyon 2 (2.3)
Demans 2 (2.3)
Organik mental bozukluk 6 (6.9) Psikososyal ve çevresel sorunlar 1 (1.2) Mevcut psikiyatrik ilaçlarýn düzenlenmesi 2 (2.3)
127 FTR'DE KONSÜLTASYON-LIYEZON PSIKIYATRISI, GÜRÇAY
problemleri, tedaviye uyumsuzluk ve anksiyete þikayet-leri oluþturmuþtur.
Genel olarak hastane içinde KLP istenme oranlarý araþtýrýlmýþ, FTR servisinde bu oranlarýn yüksek olduðu rapor edilmiþtir. KLP istenen hastalarýn týbbi tanýlarý içinde kas iskelet bað dokusu hastalýklarýnýn yüksek oranda olmasý bu açýklamayý destekleyen bir bulgu olarak deðerlendirilmiþtir (20). Çalýþmamýzýn 14 aylýk bir süreçte yapýlmasý ve 86 hastayý içermesi KLP'ye nadir olmayan oranlarda ihtiyaç duyduðumuzu göster-miþtir.
Çalýþmalar fiziksel hastalýðý olanlarda psikiyatrik hastalýklarýn yaygýn olduðunu göstermiþtir (23,25). Aslan ve ark (25) çalýþmasýnda psikiyatrik taný koyma oranýný %85.9, Gala ve ark (26) %83 olarak kaydet-miþtir. Çalýþmamýzda KLP istenen hastalarda psikiya-trik taný koyma oraný %87.2 gibi benzer þekilde yüksek oranda bulunmuþtur.
Ülkemizde konsültasyon alanýnda yapýlan çalýþ-malarda depresif bozukluklarýn görülme oranlarý %9.6-44.6 arasýnda saptanmýþtýr (23). Çalýþmamýzda da en yaygýn taný grubunu depresif bozukluklar oluþtur-muþtur. Fiziksel hastalýða eþlik eden depresyon, has-tanýn uyumunu, yaþam kalitesini, fiziksel hastalýðýn seyrini, morbidite ve mortalitesini olumsuz etkilemek-tedir. Fiziksel hastalýðý olanlarda depresyon taný ve tedavisi hastalýðýn seyri açýsýndan oldukça önemlidir. Diðer psikiyatrik bozukluklar arasýnda anksiyete bozukluklarý %2.8-24.4 oranla 2. sýrada yer almýþtýr (23). Çalýþmamýzda benzer þekilde anksiyete bozukluðu %27.9 oranýyla 2. sýrada kaydedilmiþtir.
Depresif bozukluklarýn en yaygýn tanýyý oluþtur-masý nedeniyle tedavide en çok kullanýlan ilaç grubunu antidepresanlarýn oluþturmasý kaçýnýlmazdýr. Göktaþ ve ark.'rý (19) hastalarýn %65.4'üne antidepresan, %9.8'ine antipsikotik, %3.7'sine benzodiyazepin reçete etmiþler, %19.4'üne ilaçsýz takip önermiþlerdir. Psikiyatrik taný gruplarý arasýnda psikotik bozukluklar yaygýn olma-makla birlikte antipsikotik kulanýmý o kadar da nadir deðildir (19). Çalýþmamýzda da en sýk kullanýlan ilaç grubunu antidepresanlar oluþturmuþ, bunlarý anksiyoli-tikler izlemiþ, %18.6 hastaya ilaçsýz takip önerilmiþtir.
Çalýþmamýz KLP ile ilgili yapýlan nadir sayýdaki çalýþmalardan biri olup sonuçlarý diðer çalýþmalara ben-zerlik göstermiþtir. Çalýþmamýzýn en önemli eksikliði diðer çalýþmalarda olduðu gibi KLP istenme neden-lerinin farklýlýklar göstermesi ve tedavi önerineden-lerinin standardize edilmemiþ olmasýydý.
Sonuç olarak çalýþmamýz kas iskelet sistemi rahatsý-zlýðý olan hastalardaki KLP yaklaþýmýný yansýtmaktadýr. KLP yapýlan hastalarýn %31.4'ne (n=27)
antidepre-san, %23.3'ne (n=20) anksiyolitik ilaç reçete edilirken, %18.6'na (n=16) ilaçsýz takip önerildi (Tablo 5).
TARTIÞMA
Çalýþmamýzda Fizik Tedavi veya Rehabilitasyon ünitelerimizde yatarak tedavi gören ve psikiyatri görüþüne ihtiyaç duyulan romatoloji ve rehabilitasyon hastalarýnda en sýk KLP istenme nedenlerinin uyku problemleri, tedaviye uyumsuzluk ve anksiyete þikayet-leri olduðu, psikiyatrik tanýlar arasýnda depresif bozuk-luk, anksiyete ve uyku bozukluklarýnýn ilk sýralarda yer aldýklarý görülmüþtür.
Diðer çalýþmalarla (19,20) uyumlu olarak hasta-larýmýzýn %48.8'ni kadýnlar oluþturuyordu ve eðitim düzeyleri düþüktü. Meslek gruplarýna göre daðýlýma bakýldýðýnda %40.7'ni ev hanýmlarý oluþturuyordu.
KLP istenme nedenleri çalýþmalar arasýnda farklý þekilde sýnýflandýrýldýðý için farklý sonuçlar elde edilmiþtir. Kulaksýzoðlu ve ark.'nýn (21) çalýþmasýnda en sýk KLP istenme nedenleri, neden belirtilmemiþ (%21.7), depresif yakýnmalar (%11.4), huzursuzluk, sýkýntý, aðlama (%10.4) ve ajitasyon (%10.3) olarak belirlenirken, Carr ve ark. (22) bu nedenleri sýklýk sýrasý-na göre depresif yakýnmalar (%33), anksiyete yakýn-malarý (%12) ve taný koyamama (%9) olarak kaydet-miþlerdir. Bir diðer çalýþma KLP istenme gerekçelerini; gözlenen psikiyatrik belirtiler (%32.5), intihar giriþimi (%25), bir gerekçe göstermeksizin hastanýn psikiyatrik yönden deðerlendirilmesi (%23.3) olarak kaydetmiþtir (23). Hastalarýn %37.1'inde bir neden belirtilmeksizin, %33.6'sýnda organik mental bozukluklar ve tedaviye uyum zorluðu, %12.9'unda intihar giriþimi ve tehlikesi, %6'sýnda psikotik belirtiler nedeniyle konsültasyon istemi farklý bir çalýþmanýn sonuçlarýdýr (24). Bizim çalýþmamýzda ise en sýk KLP istenme nedenlerini uyku
Tablo V
Konsültasyon-liyezon psikiyatri sonuçlarýna göre hastalarý daðýlýmý
n (%)
Antidepresan ilaç 27 (31.4)
Anksiyolitik ilaç 20 (23.3)
Antipsikotik ilaç 4 (4.6)
Mevcut psikiyatrik ilaçlarýn düzenlenmesi 11 (12.8) Aile görüþmesi, hastayý bilgilendirme 9 (10.5)
Demans tedavisi 2 (2.32
Sosyal servis desteði 1 (1.2)
Takip 16 (18.6)
Fiziksel hastalýðý olan hastalarda psikiyatrik bozukluk-lar sýk görülmekte, depresyon ve anksiyete en sýk rast-lanan psikiyatrik bozukluklarý oluþturmaktadýr. KLP ile yapýlan klinik uygulamalar içinde fiziksel hastalýðý olan hastalarýn biyopsikososyal anlayýþla bir bütünlük içinde deðerlendirilmeleri hastalarýn yaþadýklarý sorun-larla baþ etmelerine ve yaþam kalitelerini arttýrmalarýna olanak saðlayacaktýr. Bu bütüncül yaklaþýmýn eksiksiz olabilmesi ve verilecek saðlýk hizmetinin tam olmasýn-da KLP'nin önemi büyüktür. Bu anlamolmasýn-da KLP ile ilgili deðiþkenlerin standardize edildiði daha kapsamlý hasta gruplarýyla yapýlan prospektif çalýþmalara ihtiyaç vardýr.
KAYNAKLAR
1. Barton DF. Consultation and liaison work. In: Janosik EH, Davies JL, eds. Psychiatric Mental Health Nursing. 2nd ed. Boston: Jonesand Bartlett Publishers Inc; 1989:815-29.
2. Brown TM, Waterhouse J. A psychiatric liaison service in a general hospital-eighteen years on. Health Bull (Edinb). 1987;45:190-6.
3. Özkan S. Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi; Kavramlar, kurumsallaþma, uygulama. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2:1-13.
4. Aydemir Ö. Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi ve Yaþam kalitesi. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2:85-8. 5. Özkan S. Psikiyatrik Týp: Konsültasyon Liyezon
Psikiyatrisi. Ege Psikiyari Sürekli Yayýnlarý; 1997;2:11-8. 6. Raines ML. Psychiatric liaison nursing. In: Birckhead
LM, ed. Psychiatric Mental Health Nursing. 1st ed. Philadelphia: J.B. Lippincott Company; 1989:657-69. 7. Gerety FK. Psychiatric consultation-liaison nursing. In:
Mcfarland GK, Thomas MD, editors. Psychiatric Mental Healt Nursing. Philadelphia: JB Lippincott Company; 1991:911-21.
8. Stuart GW, Sundeen SJ. Liaison nursing: A model for nursing practice. In: Stuart GW, Sundeen SJ, editors. Principles and Practice of Psychiatric Nursing. St. Louis: The CV Mosby Company; 1987:784-99.
9. Kunkel EJS, Thompson TL. The Process of Consultation and Organization of a Consultation-Liaison Psychiatry Service. In: Rundel JR, Wise MG, edi-tors. Textbook of Consultation-Liaison Psychiatry. 1st ed. Washington: American Psychiatric Press; 2005:12-23. 10. Harold G Kaplan Benjamin J Sadock. Consultation-Liasion Psychiatry Synopsis of Psychiatry 7th ed. Williams and Wilkins Baltimore, 1994: 771-9.
11. Lipowski ZJ. Consultation-liazion psychiatry at century's end. Psychosomatics 1992;33:128-33.
12. Taner E, Coþar B. Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi'ne bakýþ. Psychiatry in Türkiye 2006;8:39-49.
13. Kuþçu K, Dural U. Saðlýk süreçleri ve bakým vericilik deneyimi: Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Perspektifinde bir deðerlendirme. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2:108-12.
14. Wancata J, Benda N, Windhaber J, Nowotny M. Does psychiatric comorbidity increase the length of stay in general hospital. Gen Hosp Psychiatry 2001;23:8-14. 15. Bresi SK, Marcus SC, Solomon PL. The impact of
psy-chiatric comorbidity on general hospital length of stay. Psychiatr Q 2006;77:203-9.
16. Andreoli PB, Citero Vde A, Mari Jde J. A systematic review of studies of the cost-effectiveness of mental health consultation-liaison interventions in general hos-pitals. Psychosomatics 2003;44:499-507.
17. Kumbasar H. A.Ü.T.F. Psikiyatri Ana Bilim dalýnda Konsültasyon-Liyezon çalýþmalarý ve yeni bir uygulama. Kriz dergisi 3:42-52.
18. Aksoy C, Kýlýçarslan Z. FTR'de psikiyatri. Özkan S. (ed). Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Psikosomatik Týp. Ýstanbul, 2005: 474-7.
19. Göktaþ K, Yýlmaz E, Kaya N, Akman C. Bir eðitim has-tanesinde istenen psikiyatri konültasyonlarýnýn deðer-lendirilmesi. Anadolu Psikiyatri dergisi 2006;7:27-32. 20. Onur E, Yemez B, Polat S, Gürz NY, Cimilli C.
Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi uygulamalarý ve far-makoterapi tercihlerindeki deðiþim. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17:167-73.
21. Kulaksýzoðlu IB, Kaçmaz N, Akkaþ HS, Özkan S. Ý.Ü.T.F. Psikiyatri ABD Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalýnda 1997-1998 yýllarýnda verilen konsültasyon hizmetlerinin deðerlendirilmesi: 1837 olgu. 5. Ulusal Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi Kongresi (21-23 Ekim 1998, Ýstanbul). Tam Metin kitabý, Ýstanbul, 1998:301-7.
22. Carr VJ, Lewin TJ, Walton JM, Faehrmann C, Reid AL. Consultation-liaison psychiatry in general practise. Aust N Z J Psychiatry 1997;31:85-94.
23. Özmen E. Ülkemizde psikiyatri konsültasyonu: Ýlgili çalýþmalarýn gözden geçirilmesi. Ö Aydemir, editor. Psikiyatri konsültasyonu el kitabý, Ýstanbul: Matsan; 1999:159-162.
24. Alper Y, Elbi H. Ege Üniversitesi Týp Fakültesi Hastanesi'nin çeþitli bölümlerinden istenen psikiyatri konsültasyonlarýnýn deðerlendirilmesi. Ege Týp Derg 1992;31:465-9.
25. Aslan S, Candansayar S, Coþar B, Iþýk E. Bir üniversite hastanesinde bir yýl süresince gerçekleþtirilen psikiyatri konsültasyon hizmetlerinin deðerlendirilmesi. Yeni Symposium 2003;41:31-8.
26. Gala C, Rigatelli M, De Bertolini C, Rupolo G, Gabrielli F, Grassi L. A multicenter investigation of consultation-liaison psychiatry in Italy. Gen Hosp Psychiatry 1999;21:310-7.
