-,-,A...U",,··:...-.T....iı....·r..,.ki....ya"'t...A...r....ascİl:.:..rm=al....ar...I""E""n""st....itU..,s'-"U-"D""e...rg."is'-'-i-"S""a....,yl"""1...4...E""r""zu""r..::u....m"""2""OO""0<C--
-.333-VII.MİLLETLERARASITÜRKOLOJİ KONGRESİ'NİN ARDıNDAN
Dr.Cengiz ALYILMAZ'
'---~---stafa Kemal ATATÜRK, tarihte yaşanan talihsiz hadiselerle irbirinden ayrı düşen, farklı cogratyalarda yaşamak zorunda kalan Türk Milleti'nin birliğinin, bütünıüğünün, dayanışmasının yeniden sağlanmasında dilin, tarihin ve kültürün birinci derecede roloynadığının her zaman bilincinde
olmuş bir devlet adamıdır. Bu bilinçle hareket eden Büyük Önder, daha
Cumhuriyetin ilk yıllarında, Türk dili, Türk tarihi, Türk sanatı, Türk musikisi, kısacası Türk kültür ve medeniyeti... ile ilgili gerekli ilmiaraştırmave incelemeleri yapma ve Türk dünyasınındilde, işte, ülküde birliğinitesis etme gayesiyle faaliyet gösteren akademilerin oluşturulması amacıyla, Türkiyat Enstitüsü'nü, Türk Tarih Kurumu'nu, Türk Dil Kummu'nu, Dil veTarih-Coğratya Fakültesi'ni kurdurur.
Bugün adı geçen kurumlardan Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesinde; Dil ve Tarih-Coğratya Fakültesi, Ankara Üniversitesi bünyesinde; Türkiyat Enstitüsü ise, İstanbul
Üniversitesi bünyesinde, Atatürk'ün göstermiş olduğu hedefler doğrultusunda, çalışmalar yaptırmakta,bilim adamları yetiştirmekte, eserleryayımlamakta, kongre, konferans, panel ve sempozyumlar düzenlemektedirler.
12 Kasım 1924 tarihinde ATATÜRK'ün Başkanlığında toplanan Bakanlar
Kurulu'nun i numaralı kararnamesiyle kurulan ve amblemi bizzat ATATÜRK tarafından "elinde meşale tutan bozkurt" olarak belirlenen Türkiyat Enstitüsü,
sırasıyla Ord. Prof Dr. Mehmed Fuad KÖPRÜLO, Ord. Prof Dr. Reşid Rahmeti
ARAT, Prof. Dr. İsmail Hikmet ERTAYLAN, Prof Dr. Cavit BAYSUN, Prof Fahir İZ, Prof. Dr. Ahmet CAFEROGLU, Prof. Dr. Mehmet KAPLAN, Prof Dr. Siidettin BULUÇ, Prof Dr. Mehmet KAPLAN (ikinci kez), Prof. Dr. Ali ALPARSLAN, Prof Dr. Mertol TULUM, Prof Dr. Kemal ERASLAN, Prof. Dr. Mertol TULUM (ikinci kez), Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYAbaşkanlıklarında, yetmiş beş yılı aşansüre içinde,yalnızillkemizdedeğil;bütün dünyada Türkoloji'nin en önemli merkezlerinden biri durumunagelıniştir.
İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü, i973'ten i999 yılına kadar 9'u milli, 6'sı milletler arası seviyede i5 Türkoloji Kongresi düzenlemiş; bu kongrelerde Türkoloji'yle ilgili binlerce bildiri sunulmuş; sunulan bildirilerin büyük birkısmıdayayımlanmıştır.
-334-COAlyılmaz: VII, MilletlerArasıTürkolojiKonıresi'nin Ardından
İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştmnaları Enstitüsü Müdilrlüğü, 08 - 12
Kasım i999 tarihleri arasında, büyük bir organizasyonu daha gerçekleştirdi.
"Atatürk'ün Samsun'a çıkışının 80., Türkiyat Araştmnaları Enstitüsü'nün Büyük Atatürk tarafından kuruluşunun 75., Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun 700. yıl
dönümü" münasebetiyle "VIL. Milletler Arası Türkoloji Kongresi", Kongre
BaşkanlığınıProf. Dr. Osman Fikri SERTKAYNnın, Kongre Genel Sekreterligi'ni Prof.Dr. İlhan ŞAHİN'in, Kongre Genel SekreterYardımcılıkları'nıYard. Doç. Dr. Özcan TABAKLAR ve Yard. Doç. Dr. Yıldız KOCASAVAŞ'ın, Kongre Üyelikleri'ni Prof. Dr. NecatBİRİNCi, Prof. Dr. Abdülkadir DONUK ile Prof. Dr. BahaTANMAN'ın yaptıkları"kurul"tarafından düzenlendi.
Mekan olarak Askeri Müze Kültür Sitesi Konferans Salonu'nun seçildiği Kongre'nin ilk günü (08 Kasım 1999)nde, 9.00-i1.00 saatleri arasında katılımcılar,
"kongrekayıt işlemleri"ni yaptırıp,birbirleriylegörüşme, tanışmave hasret giderme fırsatı buldular. 11.00-i3.00 saatleri arasında gerçekleştirilen "Açılış Töreni"nde Kongre Genel Sekreteri Prof. Dr. İlhan ŞAHİN, İstanbul Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü Müdürü, Kongre Başkanı Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA ve İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kemal ALEMDAROGLU birer konuşma yaptılar. Daha sonra, bugüne kadar yapmış oldukları çalışmalarla
Türkoloji'ye büyük katkıda bulunmuş olan yerli ve yabancı Türkologlar'a "üstün hizmet plaketleri"nin verildiği "plaket töreni"ne geçildi. Törende, başarılı
çalışmalarından ötürü Prof. Dr. Ethem Rahimoviç TENİŞEV, Dr. Baymirza
HAYlT, Prof. Dr. Klaus M. RÖHRBORN, Prof. Dr. Hasan EREN, Prof. Dr. Kemal KARPAT ve Prof. Dr. Kemal ERASLAN'a "Türkoloji'ye üstün hizmet plaketieri" takdim edildi. Rahatsızlığı sebebiyle törene katılamayan Prof. Dr. Kemal KARPAT'ın plaketini (onun adına) öğrencisi, Kongre Genel Sekreteri Prof. Dr.
İlhan ŞAHİN aldı.
Öğledensonra 15.00-18.00 saatleriarasında yapılan"Genel Oturum"da önce, Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA'nın panel yöneticisi, Prof. Dr. Ahmet Bican
ERCİLASUN, Prof. Dr. Reşat GENÇ ve Prof. Dr. Fikret TüRKMEN'in panelist
olarak katıldıkları "21. Yüzyıla Girerken Türkoloji'nin Problemleri" konulu panel
gerçekleştirildi. Türkoloji'yle ilgili problemlerin dile getirilip tartışıldığı, çözüm
yoııarmın arandığı panelde, ayrıca Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'nda, Türk Dil Kuruınu'nd2 ve Türk Tarih Kurumu'nda yürütülen projeler
hakkındada bilgi verildi. "Genel Oturunı"dan sonra da Prof. Dr. Taner TARHAN, "Heredotos'taOğuz Kağan Destanı" başlıklı ilgi çekici "Kongre Açılış Bildirisi"ni sundu.
"VII. MilletlerArasıTürkoloji Kongresi"nekatılanyüzlerce yerli veyabancı
bilimadamı (Türkolog), bildirilerini, 09 Kasım-12 1999 tarihleri arasında, Askeri Müze Kültür Sitesi'nin üç ayrı salonu("Konferans Salonu", "Kırmızı Salon" ve
"Yeşil Salon")nda sundu. Salonlar'ın "Düzenleme Kurulu" tarafından, en küçük ayrmtmm bile düşünülüp hazırlanmış olması, salon sorumluları'nın "görev" bilinciyle hareket etmesi, bildirilerin huzur içindesunulmasını sagladı.
---....ıA...1..."1:...T...,iı...•r""'kiu.y""llt'-"A""r....llş...t...ır""'rn""al....a"'-'rl~E'-"n""şti....•t""Us...U....D..,c""'rg""is"'i--'S"'a"'yl'-'1""4'-'E""r....z""ur....u""m"""2...0""00"--
----=-335-"Kongre Düzenleme Kurulu"nunkadirşinaslık örneğigösterip,(öğleden önce 9.30-13.30; öğleden soma 14.30-18.30 saatleri arasında gerçekleştirilen) bütün otururnlara, (çalışmaları sayesinde adları adeta Türkoloji'yle aynileşmiş) merhum hocalardan / bilim adamlarından Orhan Şaik GÖKYAY'ın, Muharrem ERGİN'in,
Necmettirı HACIEMİNOGLU'nun, Faruk Kadri TİMURTAŞ'ın, Ahmet Hamdi
TANPINAR'ın, Ali Fehmi KARAMANUOGLU'nun, Ahmet CAFEROGLU'nun,
Tahsirı BANGUOGLU'nun, Cengiz ORHUNLU'nun, Osman TURAN'ın, İbrahim
KAFESOGLU'nun, Zeki Velidi TOGAN'ın, Ali Nihat TARLAN'ın, Mehmet Altay KÖYMEN'in, Mehmet ÇAVUŞOGLU'nun, İsmail Hikmet ERTAYLAN'ın, Şerare
YETKİN'in, Harun TOLASA'nın, Ekrem Hakkı AYVERDİ'nin, Hamid NutkJ'nin,
Mehmet KAPLAN'ın, Siidettin BULUÇ'un, AmU ÇELEBlOGLU'nun, Mehmet
AKALIN'ın adlarını vermesi de, her türlü övgünün üzerindedir. İkişer başkan
tarafından yönetilen oturumlarda, bilim adamlarından "bildirileri"ni 20 dakika içinde sunmaları istendi. Her bildirinin sonunda datartışmalarayer verildi. Bildiri
başlıkları "program"da bulunmasına rağmen, birçoğu ülkemizde yaşanan deprem dolayısıyla kongreye katılamayan bilimadamlarımızoldu. Onlara ayrılan süre, bir önceki konuşmacının bildirisi ile ilgili soruların daha ayrıntılı bir şekilde cevaplandırılmasıiçinkullanıldı.
1i Kasım i999 tarihinde, ı4.55- 16.05 saatlariarasında, AskerıMüze Kültür Sitesi Konser Salonu'nda Askerl Müze Mehter Takımı tarafından, katılımcıların onuruna uzunyıllar hafızalardansilinmeyecek bir "Mehter Konseri" verildi. Konser öncesirıde "Mehter"in tarihçesinin belgeselolarak anlatıldığı multivizyon gösterisinin, ülkemizin, tarihimizin ve kültürümüzün tanıtımına büyük katkıda bulunduğu tartışılmaz bir gerçektir. Bu sebeple hem Askerl Müze yetkililerine, Mehter Takımı'nda görev yapanlara, (Mehter'in tarihçesiyle ilgili) "Multivizyon Gösterisi"nihazırlayanlarahem de kongreye katılanyüzlerce yerli veyabancı bilim adamına (Türkolog'a) bu imkanı sunan "Kongre Düzenleme Kurulu"na teşekkür ediyorum.
Kongre süresince, yurt içinden (istanbul dışından) ve yurt dışından gelen bilim adamları, kongrenirı yapıldığı Harbiye Askerı Müze Kültür Sitesi'nin yakınındaki "Madison" ve "Feronya" otellerindekonakladılar.Kendilerine, kongreyi takip ettikleri günlerde 13.30-14.30 saatleri arasında, Askeri Müze KültUr Sitesi Yemekhanesi'nde (son derece nezih bir ortamda)öğle yemeğiverildi.
SONUÇ VETEKLİFLER:
1- İlki15-20 Ekim 1973 tarihinde, altıncısı 19-23 Eylül 1988 tarihindeyapılan
ve ne yazık ki, i988 tarihinden beri çeşitli sebeplerden dolayı düzenlenemeyen "Milletler Arası Türkoloji Kongresi"nin, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü tarafından, "Atatürk'Un Samsun'a çıkışının 80., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü'nün Büyük Atatürk tarafından kuruluşunun 75., OsmanlıDevleti'ninkuruluşunun700. yıl dönümü" münasebetiylegerçekleştirilmiş
-336-
c.
Alyılmaz:Vii.MilletlerArasıTürkoloji Kongresi'ninArdındanolması,hem "MilletlerArasıTürkoloji Kongreleri"nindevamı ve sUrekliligi hem de
Türk dünyasındaki de~işme ve gelişmeler ışı~ında Türkoloji'nin problemlerinin
belirlenip ÇÖZÜI11 yollarının aranması açısından son derece faydalı olmuştur. Bu sebeple Türkoloji Kongrelerilinin milli seviyede ikiyıldabir; milletlerarasıseviyede ise, üç yılda bir aksatılmadan yapılması hususunda gereken hassasiyet mutlaka gösterilmelidir.
2- "Milli ve MilletlerArasıTürkoloji Kongreleri" bugüne kadar hep İstanbul Üniversitesi TürkiyatAraştırmalarıEnstitüsüMüdürlü~ü tarafından düzenlenmiştir.
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü'nün kuruluş gayesinin bilincinde olan kıymetli
yöneticileri,ö~etimüyeleri, araştırmagörevlileri vedi~erpersonelleriyle birlikte bu kongreleringerçekleşebilmesiiçin olaganüstü gayret sarfetmişlerdir.
Özellikle ı991 yılında Sovyetler Birli~i'nin da~ılıp, Türk Cumhuriyetleri'nin
ba~ımsızlıklarını ilan etmelerinden sonra, hem ülkemizde hem de dünyada Türkoloji'ye olan ilgi artarak devam etmekte ve "TÜfkoioji Ailesi"ne her geçen gün birçok bilim adamı katılmaktadır. Bugün gelinen noktada İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü'nün mevcut bütçesiyle, söz konusu bilim adamlarının tamamına ulaşabilmesi, onları kongrelere davet etmesi, davet edilenlerin masraflarını karşılaması mümkün değildir. Bu sebeple resmi ve özel kurum / kuruluşlar, Türkoloji Kongreleri'nin düzenlenmesinde aktifroloynamalı;
İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlü~ü'ne maddi ve
manevi desteksa~lamalıdırlar. İstanbulÜniversitesi TürkiyatAraştırmalarıEnstitüsü Müdürlüğü'nün de "Milli ve Milletler Arası Türkoloji Kongre leriiini düzenlerken,
baştadiger üniversitelerimizin Türkiyat Araştırmaları Enstitüleri olmak üzere ilgili kurum /kuruluşlarla irtibat halinde olması, organizasyonu birlikte gerçekleştirmesi artık kaçınılmazdır.
3- 1973'ten 1988 yılına kadar yapılan "Milli ve Milletler Arası Türkoloji Kongrelerilinde sunulan bildirilerin bir kısmı yayınlanmış; büyük bir kısmı da
yayınlanmayı beklemektedir. Hembunların hem de "VII. MilletlerArası Türkoloji Kongresi"nde sunulan bildirilerin bir an önce yayınlanması, Türkolojiyle ilgili bundan sonrayapılacak çalışmalarabirçokbakımdanyön verecektir.
4- "Erdemli insanlar, zorolanıtercih edipbaşarabilenlerdir".Her türlüzorluğa, imkansızlı~a ra~en, VII. MilletlerArası Türkoloji Kongresi"nin gerçekleşmesine vesile olanbaşta İstanbulÜniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kemal ALEMDAROOLU olmak üzere KongreBaşkanıProf. Dr. Osman Fikri SERTKAYA'ya, Kongre Genel Sekreteri Prof. Dr.İlhan ŞAHİN'e, Kongre Genel SekreterYardımcıları Yard. Doç. Dr. Özcan TABAKLAR ve Yard. Doç. Dr. YıldızKOCASAVAŞ'a,Kongre Üyeleri Prof. Dr. Necat BİRİNCİ, Prof. Dr. Abdülkadir DONUK ile Prof. Dr. Baha TANMAN'a ve bütün eme~i geçenlere, katılımcılara, dinleyicilereteşekkürü zevkli bir borç addediyorum.
...,A"",."-'Ü.:....T~U...r-"'ki'-'-y~at'-"A..,r....a"-'şt...ır""m"'-al"'a....rl...E""'n""'st.,..it""'i1s""n,-"D",e"",rg...is~i...S""a","yl,-,1",4,--,E"",r...z","ur...u""m"-,2",O,,,O,,-O
...;;;-337-"Milli ve Milletler ArasıTürkoloji Kongreleri "nin 2000'li yıllardaülkemiz, Türk dünyasıve Türk Milleti'ni seven herkes için başarılı ve verimli sonuçlar getirmesidileğiyle...
BİBLİVOGRAFVA
BİRİNCi, Necat, Atatürk'ün Emri ile Kurulmuş Bir ilim Yuvası:Türkiyat
Enstitüsü, Türk Dili, Cilt XLIX, Sayı:403, Ankara, 1985, s. 577-585.
ERCİLASUN, Ahmet 8., Türkolojinin Doğuşu, Gelişimi ve Türkloloji
Kongreleri, Töre,Sayı: 150,Kasım 1983.
İLGÜREL, Sevim, Türkiyat Enstitüsü, Türk Kültürü, Sayı: 158, Ankara,
Aralık1975, s. 103-105.
KÖPRÜLÜ, Orhan, 1924'te ilkMilletlerarasıTürkoloji Kongresi Teşebbüsü,
Türk Kültürü,Sayı: 164, Ankara, 1976, s. 43-50.
ÖZKAN, Mustafa, Kuruluşunun 70. Yılında Türkiyat Enstitüsü, Türkiyat
Mecmuası,XX, İstanbul, 1997, s. 1-1ı.
SERTKA YA, Osman Fikri, Zum Emblem das Turkologenkongress,
Materialia Turcica,Band3,1977, Bochum, 1978, s. 109.
Türkiye Üniversitelerinin Türkiyat Araştırmaları Enstitüleri, Türkiyat
AraştırmalanMerkezleri, Türkiye Üniversitelerinin Türk Dili, Türk Edebiyatıve
-338-C.Alyılmaz:VII. Milletler Aras, Türkoloji Kongresi'ninArdından
EK: TÜRKOLOJi KONGRESİ'NDEN GÖRÜNTÜLER
İstanbulÜniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kemaı ALEMDAROOLU,
Prof. Dr. Ethem Rahimoviç TENİşEV'e Türklolojilye Üstün Hizmet Plaketi'ni verirken.
--!:lA,,-,Ü",,',,-"T,-!U~r.2'ki!.Lya~t,-,,A,,,,-r.!:'8s,,,tl~rm,,,,",81,,,,8,-,-rı-,,E ...n....st,,,,it,..üs<.!lU""D""e"-,rg~is,,,,-i --'S<!!8..l..'ylC-'1""4...!E""rz""'u"'r'-"u""m...,2""O""OO"--
---::.-,339-Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Prof. Dr.
ReşatGENÇ.Prof. Dr. Hasan ERENle, Türldoloji'ye Üstün Hizmet
-340-
c.
Alyılmaz: VII. MilletlerArasıTürkoloji Kongresi'ninArdındanTürk Dil
Kurumu
Başkanı Prof. Dr. Ahmet B. ERCİLASUN, Prof. Dr. Kemal ERASLAN'a, Türkloloji'ye Üstün Hizmet Plaketi'ni verirken.--"Al'-.'...Ü...T.LU!!Jr'-!lki.o.ı·y~a.!.,;tA=.!ra!9.S!.!ctır,-!m!!.Jo2Ia!!..!r,,-1 ~E~ns~ti~tU!!!ls~U-"D~e!Jrg;.!;is~i-"So!!a~YLI 1~4~E~rz,!!u~ru!!.!m!uc20!!.!O!.!!O
--=-341-İstanbulÜniversitesi TürkiyatAraştırmalarıEnstitüsü Müdürü Prof. Dr. Osman F. SERTKAYA, Prof. Dr. Klaus M. RÖHRBORN'a Türkloloji'ye Üstün Hi?met Plilketi'ni verirken.
-342-
c.
Ahılmaz:VII. MilletlerArasıTürkoloji KongresPninArdından--""A...~Ü"-...:.T.ı:.U,-,rki!!:!.·Yı!Il~t""A!.'r..!!ll2.!şt,,-,ır~m~Iı~la~r.ı.1",E.ı:.nş2.!t,,-,it.ı:.üs2.!lIwD~çı..ır..g~is~i-"S~aı!yı~ı!..::4~E....rz~u~r",-um~2::<O~OOı<--
-344-C.Alyılmaz: VII. MilletlerArasıTürkoloji KongresPninArdından
t
--"A",.•."Ü...T,->ü....T."k""iy..=ILı",-,A~r,.,lş"-,I","lr..:.:m""a""la""r..:.I ...E",n",st",.il,..i1",s.::.ll...D,""e,,,-rg..,i""si~S.::.ly.:.:I....ı:.;.:4,-",E",-rz",u""T-"u""m.:...2",O""O",O,--
-346-CO AJyllmaz: Vii. MilletlerArasıTürkoloji Kongresi'ninArdından
Dr. BaymırzaHAYIT, Prof. Dr. Kemal ERASLAN, Prof. Dr.
Gönül AYAN, Prof. Dr. Hüseyin AYAN, Prof. Dr. Kazakbay
-348-C.Alyılmaz:VII. MilletlerArasıTürkoloji Kongresi'ninArdından
