D E S T A N I : 5
Haliç’in bitim noktasında, Alibey köyü deresi ile, adını taşıyan de renin birleştiği yerde bir köy vardır. Bugün çeşitli fabrikaların doldurup pislettiği bu köy lalettayin bir köy değildir. Burası Türk tarihinin en şâşaalı zevk, safa ve tarab devrine sahne olmuş ve yüzyıllar boyu bir mücevher gibi ışıldamış bir yerdir. Ve Kâğıthane adını taşır.
Kanunî Sultan Süleyman devrinde bu güzel mesire yerine karşı başla yan ilgi II. Selim zamanında da de vam etmiş ve III. Ahmet devrinde en şâşaalı günlerine erişmişti. berenin mecrası değiştirilip kıyıla rına mermer rıhtımlar yaptırılan ve SADABAD adı verilen KÂĞITHANE kasırlarla süslenmeye başlamış; çeş meler, köprüler ve bahçelerle bir cennet köşesi halini almıştı. Yirmi- sekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin Pa ris'ten getirttiği Versailles köşk ve bahçelerine ait plânlara göre buraya 60 kadar kasır ilâve edilmiş, bu arada III. Ahmed için yaptırılan muh teşem kasrın tarihini de, buranın imâr ve ihtişamında en büyük rolü oynayan Sadrazam Damat Nevşe hirli İbrahim Paşa tarafından şu sa tırla düşürülmüştü:
«Mübarek olsun Sultan Ahmed'e, devletle Sâdabâd»
Bu şahane kasrın önündeki havuz ve çağlayanlar da emsalsiz bir gü zellik arzetmekteydi.
Kâğıthane deresinde ve Haliç kıyı larında sâzende ve hânendelerle do lu kayıklarla yapılan seyranlar, köşk ve kasırların o güzelim lâle ve bin lerce kokulu çiçeklerle bezenmiş
Yazan: İSTANBULLU Kâğıthane kasrı yanında...
bahçelerindeki âlemler devrin en bü yük eğlence, lüks ve ihtişamı ol muştu.
Bu eğlence ve zevk-ü safa devrin de ortaya çıkan, Divan edebiyatımı zın büyük şairi Nedim de ölmez eserleriyle bu ihtişam dolu günlere ayrı bir renk katıyor ve onu ölüm süz mısralarıyla dile getiriyordu:
Bir safâ bahşedelim gel şu dil-i nâşade. Gidelim serv-i revanim, yürü
Sâdabâd'e. işte üç çifte kayık iskelede âmâde. Gidelim serv-i revânım, yürü
Sâdabâd'e
Gâh varup havz kenarından hırâman olalım, Gâh gelüp kasr-ı cinân seyrine
hayran olalım Gâh şarkı okuyup, gâh gazelhan
olalım Gidelim serv-i revânım, yürü
Sâdabâd'e
Sadâbâd kasrından pek hoşlanan III. Ahmet, bahar ve yaz aylarını sadrazamı ve damadı Nevşehirli İb rahim Paşa ile birlikte burada ge çirmeye başlamış ve Kâğıthane bir zevk-ü safa ummanı olmuştu. Mamafih az evvel de söylediğimiz gibi Kâğıthane, 18'nci yüzyıldan ön ce de meşhur bir mesire yeriydi. Evliya Çelebi buradaki Lâlezâr me siresinde «Kâğıthane lâlesi» ismiyle meşhur olan «Lâle-i günâgûn»dan
bahsederken, «Lâle vakti burayı gö renin aklı perişân olur» demektedir. Yine Evliya Çelebi'nin anlattığına gö re, «Kâğıthane deresinin iki kenarı çınar ve kavak ağaçlarıyla müzey yendir. Tatil günleri premeye süvar olmuş nice bin pir ve civân ile âşı- kan-ü seyrân bu çây-ı meserrette gelüp eğlenirler. Bâzı canlar nehire girüp şinâverlik ederler, amma iki tarafta olan ağaçların kökleri su için de balık ağına dönmüştür. Bâzı can ların ayağına takılıp o kökler ge çer; hey beni deniz melikesi tuttu, diye feryâd ve figan edüp korkuya garkolurlar. Gül pembe misâl vücut nâzeninler de ibrişim futalara sarı lıp mâhiler gibi gavvaslık ederler. Sazın da, sözün de haddi pâyanı yoktur burada...»
KÂĞITHANE'NİN YAĞ M ASI
Devrin aşırı eğlence, lüks ve israfı bazı çevrelerde ağır tepkilere yol açmaktaydı. Halk arasında burada yapılan eğlencelere ait dedikodu lar da alıp yürümüştü. Nevşehirli İbrahim Paşa’nın kayık seyranların da hanımların kayıklarına avuç do lusu altınlar atmak suretiyle sataş tığı ve bir lâle sovanının 1 altına sa tılması halkı bilhassa meşgul eden konular arasındaydı. Bunun netice si olarak Lâle Devri ne karşı baş- gösteren iğbirâr, 1730 yılında, Pat rona Halil isyanı adıyla tarihimize geçen ayaklanma ile sonuçlandı. Üçüncü Ahmed'i tahttan indiren âsi ler Nevşehirli İbrahim Paşa'yı da katletmişlerdi. Tahta çıkarılan I. Mahmut, âsilerin ağır baskısı kar şısında Sadabâd'ın yerle bir edil mesi için ferman çıkarmak zorunda 4
