ON BEŞ GÜNÜN BASININDAN
Yaşar Kemal’e
verilen nişân
Ünlü romancımız Yaşar Kemal’e Fransa’da Légion d ’Honneur verilmesi ve “ İn ce Memed” filminin Lond r a ’da gösterim e girmesi basında geniş ölçüde yansır ken sanat - siyaset ilişkisini de gündeme getirdi.
Nadir Nadi, 12 Mayıs günlü Cumhurıyet’ıe yayım lanan başyazısında şöyle de di:
“ Olay, kuşkusuz Türk sanat ve yazın dünyası açısın dan sevindiricidir. Gerçi Ya şar Kemal üç gün önce göğsüne ta k ıla n Légion d ’Honneur’den çok önceleri, başta Türk okurları olmak üzere pek çok yabancı okur tarafından onurlandırılmış, yapıtları hemen bütün dille re çevrilmiştir. İsveç’ten Gü ney Amerika’ya değin her ülkede adını ve sanatını tanıt mıştır. (...) Bizim bu .yazıyı yazmaktan amacımız, bu ve sile ile kimi çevrelerde Yaşar hakkında yersiz, haksız, kü çük düşürücü saldırılara kal- kışılmasıdır. Ermeni terör- cülerini hoş görüyor, hatta koruyor diye Fransız hükü metine kızıyoruz ya, işte bu yüzden Yaşar Kemal de Fransa’ya küsmeli, verilen nişanı geri çevirmeli imiş. Bu konuda en iyi yanıtı yine Ya şar Kemal vermiş, politikanın ve edebiyatın ayrı ayrı şeyler olduğunu söylemiştir. Ger çekten, Yaşar’ın göğsüne ta kılan Légion d ’Honneur, Fransız hükümeti adına de ğil, Fransa devleti adına ve rilmiştir. Devlet ise bilindiği gibi bir hükümeti, hatta bir iktidarı temsil etmez. Gelmişi ile, geçmişi ile tüm ulusu temsil eder.”
Aynı gün, Dışişleri Baka nı Vahit Halefoğlu Cumhu
riyet’in sorularını yanıtlarken
şu görüşünü de dile getiriyor du:
“ Şimdi bir Türk yazarına Fransa’nın en büyük nişanı veriliyor. Bunu da
Cumhur-38
başkanı veriyor. Oradaki bü yükelçileri davet ediyor. Bu davete büyükelçilerimizin ka tılmaları son derece normal bir harekettir. Bizim yazarı mızın nezdinde Türkiye’yi bir nevi yüceltiyor. Bunda politik bir şey aramamak lâ zım. Légion d ’Honneur her gün ve herkese verilen bir ni şan değildir. Bunu bir vatan daşımız, bir yazarımız ala biliyorsa bunu takdir ettiği mizi göstermemiz normal dir.”
Teoman Erel de, Milli- yet’teki köşesinde, 11 Mayıs günü şu değerlendirmeyi yap tı:
“ Elbette ki, sanatçıların, siyasetçiler tarafından birbi rine düşman hale getirilmek istenen milletlerin birbirleri ni daha iyi anlamalarına bü yük katkıları olmuştur ve olacaktır. Bu bakımdan Ya şar Kemal’in “ şu kalleş Fran sa’dan nişan almayı reddet” seklindeki samimi fakat faz la ateşli telkinleri dikkate al maması ve yumuşama vesile si y a ratılm asın a katkı sağlaması iyi oldu.”
Karşıt görüş
Ergun Göze, Tercüman'- daki köşesinde bu konuyla il gili üç yazı yayım ladı. Özellikle bunlardan biri Ya şar Kemal’e hakaret niteli ğinde cümlelerle dolu oldu ğundan, yalnızca Dışişleri Bakanlığı’nın yukarıya ak tardığımız demecine değinen yazısından (14 Mayıs) kimi cümleler aktarıyoruz:
“ Bu madalyayı veren bir maksatla vermiş, alan bir maksatla almıştır. Bu madal ya Türk için, Türkiye için ve rilmemiştir. Bu madalya sos yalist bir iktidar tarafından sosyalist bir Türk vatandaşı na, sosyalist iktidarın Tür kiye’ye karşı yürüttüğü ana politikanın gereği olarak ve rilmiştir. (...) Hayır Sayın Bakan hayır, bin kerre ha yır... Bu madalya Türkiye’ den hiçbir şey alamaz ve Türkiye’ye hiçbir şey vere mez. Amma alanı ve alanı
koruyanları da yüceltmeyece ğim göreceksiniz... Millet bu nu lıeı zaman olduğu gibi büyük asalet ve hikmet dolu vatanperverlik süzgecinden geçirip dünya âleme göstere cektir. Çünkü bu büyük mil let bu şartlarda verilmiş bir madalyanın tesellisine muh taç olmanın, 70sente muhtaç olmaktan beter olduğunu çok iyi bilmektedir.”
Yaşar Kemal’in
görüşü
Yaşar Kemal, Celal Üs- ter’in bu konudaki sorusunu yanıtlarken (Cumhuriyet, 18 Mayıs), görüşünü şöyle dile getirdi:
“ Bu bir kültür olayıdır. Ülkelerin gündelik politika ları dost olabilir, düşman olabilir, ama sanatvekültür- ler dost olmalıdır. Sanırım, bizim kamuoyumuz da bunu böyle kabul etti. Uygar ülke lerde gündelik politikalar ile edebiyat ve sanat olayları bir birine karıştırılmıyor.”
Ve “ İnce
Memed” filmi
Leyla U m ar’ın 8 Mayıs günlü Cumhuriyette yer alan yazısında “ İnce Memed” fil minin galasının 14 Mayıs ak şamı yapılacağı belirtiliyor; Londra Büyükelçimiz Rahmi Gümrükçüoğlu ile eşinin fil min galasına katılmayacakla rı açıklanarak bunun nedeni “ Londra sefiremiz” in ağzın dan şöyle aktarılıyordu:
“ Bundan bir süre önce filmin prodüktörü Fuat Ka- vur’dan rica ettik, filmin özel olarak bize gösterilmesini is tedik. O, kesinlikle böyle bir şey yapamayacağını, ancak galada herkesle birlikte filmi izleyebileceğimizi söyledi. Biz bu nedenle ne filmi izleyebi leceğiz ne de Maksim’de ve rilecek olan supede bulacağız.”
Aynı yazıda filmin ya pımcısı ve yıllardır Peter
Üs-tinov’un baş asistanlığını yapan Fuat Kavur’un şu de meci yer aldı:
“ T ürkiye Büyükelçisi Rahmi Gümrükçüoğlu, bize burada sansür uygulamaya kalktı. Filmi galadan önce görmek istemesinin nedeni eminim şu: Şayet istemediği şeyler varsa, protesto edecek. Oysa ben filmi dışarıda yap tım. Ve İngiliz sansüründen geçirdim. 15 yaşının üstünde ki herkesin görmesine izin ve rilen İnce Memed’e memle ketim ne yazık ki sahip çık mamakta direndi.”
Teoman Erel, yukarıda sözü geçen yazısında, “ Bu vesile ile çuvaldızı Fransa’ya batırırken bir iğne de kendi devletimize dokunduralım” kaydı ile film üzerine şunları yazdı:
“ Dün denecek kadar ya kın bir tarihte büyük sinema sanatçısı Peter Ustinov’un da rol alacağı ‘İnce Memed’ fil minin Türkiye’de çevrilme önerisi reddedildi. Ustinov da gitti filmi Yugoslavya’da çekti. Şimdi o filmin, sine manın Nobel’i sayılan Os- car’ı alma ihtimali olduğunu okumaktayız... Yazık! Ülke mizi, insanlarımızı, tabiatı mızı ve kültürümüzü en iyi sanatçıların katıldığı bir film le tanıtma fırsatını kaçırmış olduk. Bundan sonra daha akıllı davransak iyi olacaktır. Sanatın ve sanatçının ülkeler ve milletler arasında kurdu ğu köprü, günlük siyasetin geçici fırtınalarına dayanabi lir ve çoğu kez onları aşar.”
Yaşar Kemal, bu konu daki görüşünü ve tutumunu Celal Üster’e şöyle açıkladı
(Cumhuriyet, 18 Mayıs):
“ Filmin bizim damgamı zı çok az taşıyan bir yapıt olarak ortaya çıkacağı kaçı nılmazdı. Diyeceğim, bazı gazetelerimiz, Büyükelçiliği mizin filmin galasına gitme yeceğini yazdılar; benim de bu yüzden gitmediğimi söy lediler. Herhalde şaka ettiler. Oysa içimden gelmedi gitmek (...) Hükümetler, yirmi yıldır ‘İnce Memed’ filminin Tür kiye’de çevrilmemesi için ba na hangi nedeni gösterebilir ler? Benim politik
tutumum-Taha Toros Arşivi
