SAYFA DÖKTı
CUMHURİYET;
T
Ü RK M İLLETİN İN k u r tu lu ş savaşı, a rtık cihan ta rih in e m al olmuş, dün* y a n ın b ü tü n m ağ d u r ve m az lu m m illetlerince de ö rnek a- lm m ıştır. A ncak onun en b ü y ü k eseri, k u rd u ğ u «Türkiye C u m h u riy e te d ir. Bu b ir m ed en iy et ve in san lık an ıtı o larak , cihanın ön ü n de dikilm iş d u rm a k ta d ır. A ta tü rk b u güzel eserini t a m a m la d ık ta n sonra, dünyaca engin b ir şö h rete h ak lı o la ra k u laşm ıştır. F a k a t onun b ü y ü k lü ğ ü n ü d a h a k u rtu lu ş sav aşı n ın sonu gelm eden keşfed erek g ö ren b a tılıla r da v a rd ır.1922 y ılın d a T rab zo n ’da g arp cephesine denizden cep h an e t a şım a ve y etiştirm e işlerin i gö re n «Trabzon N ak liy atı B a h ri y e K um andanlığı» k a ra r g â h ın d a p ek genç b ir deniz su b ay ı o la ra k vazife görü y o rd u m .
S a k a ry a zaferin d en sonra, b i ze sa ld ıra n la r a ra s ın d a bazı çözülm eler b aşg ö sterm işti... F ra n sız la r, T ü rk iy e B üyük M illet Meclisi H ü k ü m eti ile an la şm a k için ö te k ile rd e n da h a evvel d av ra n m a k istiyor, b ir görüşm e ve y ak ın laşm a ze m in i a rıy o rla rd ı. B u nun n e ti cesi o larak 1922 yılı H aziran a- y ın d a A n k a ra ’dan D ahiliye V e k ili F eth i im zalı (O k y ar) b ir te lg ra fla , T rabzon Vali ve T ü m e n K um andanlığına, iki F ra n sız to rp ito su n u n , zaferim izi te b r ik m aksadiyle kıyılarım ızı z iy a re te çıktığı, T rabzona gel d ik le rin d e h a k la rın d a iyi m
u-Fronsn
yanın
Claude
dile
getirdiği
gerçekler
Şimşek
am ele y a p ılm ası ve bayrağım ı zı topla se lâ m la y a c a k olu rlarsa a y n en m u k ab ele edilm esi b ild i riliy o rd u .
T ü m en K u m an d an ı K urm ay A lbay G alip b ey (K orgeneral G alip T ü rk e r) b u torpitoların lim an a gelişinde karşılanm ası n a ve k u m a n d a n la tem asa
geç-bakışlar
da F ran sız K u m an d an ı itin a İla zaferlerim izi övdü, T ü rk m ille tin in u ğ rad ığ ı h aksızlığa isy a n ın ı açıkça b e lirtti.
G azi M u stafa K em al gibi, b ir b a şk u m an d an a sahip o ld u ğ u m uz için de b iz le ri te b r ik e t ti.. G ece gem ide v erd iğ i akşam yem eğinden a y rılırk en b ana m ey e beni m em ur etm işti. D e
n iz A lbayı Jo u b e rt k u m a n d a sın d a gelen (T ouareg) to rp ito - s u n a gittim .. A lbay J o u b e rt, çok nazik, P iy e r L o ti gib i şa i r r u h lu b ir deniz su b ay ı idi.. V ali E b u b e k ir H azım b ey i ve T ü m en K u m an d an ın ı b irlik te ziy arete gittik.. T em asların d a
t I »
(JFean de la Ja lln e ) ta k m a adı ile yazdığı şiir k ita b ın ı ve b ir de 12 Tem m uz 1922 ta rih li (La G aulois) gazetesini h ed iy e e t ti. B u gazetede ta n ın m ış F ra n sız ed ib i C laude F a r r e r e ’ln, A- ta tü rk için yazdığı «B üyük M eçhül - Le G ran d Inconııu» adlı başyazısı v ard ı, ö z e tle şöy le d iy o rd u :
Büyük meçhul
T
A BİATİY LE onu görm ek istiy o rd u m . B ir m ucize y a ra tm ıştı. M u v affak ol m uştu.. ö lü b ir m ille ti d irilt- m işti. Bu adam ı görm ek İsti yordum . K olay b ir iş değildi, fa k a t gördüm ve tan ıd ım .M u stafa K em al P a şa —belki ken d isin d e" b ah settiğ im i an la m adınız— A nkara’da b u lu n u yo rd u . Ben de İs ta n b u l’da idim , a ra d a k i m esafe oldukça b ü y ü k ve zam an da se y ah ate p ek el v e rişli değildi. Şöyle b ir te s a d ü f oldu. T am am ı Y unanlı o lm ayan b ir su b ay h e y ’eti, B u r- sa ’d ak i Y unan cephesini ziy a re te gidiyordu. M u stafa K em al P a şa da, b n n la r a k a rş ılık ta m k a rs ıla rın d a k i A dapazarı T ü rk cephesini te ftişe çık ıy o rd u . İş te h a n a da fırsa t g ö rü n m ü ştü . D erh al İz m it’e koştum .
Gezim in a y rın tıla rın ı, h a ttâ şah sım a b ir F ra n s ız ’a, İzm it ve A d a p a z a n n d a yol ü stü n d e , b ü y ü k D e rb e n t’te, S ap an ca’da A riflye’de A nadolu T ü rk le rin in , b ü tü n T ü rk le rin g ö ste rd ik le ri candan k arşılam ay ı d a a n la t- m ıvacağım .
Ben bu yazım da F ra n sız - T ü rk d o stlu ğ u n d an da d eğ il: sade fa k a t «B üyük m eçhûl»den «Gazi»den «M ustafa K em al»den b ah setm ek istiy o ru m .
Şimşek gibi
M
İH A Y ET İz m it’tey im , beni k a rş ıla m a y a gelen B e lediye tem silcilerin i se lâ m la d ık ta n sonra, k a rş ıc ıla rı m ın d elâleti île, m isa fir e d ile ceğim BOHık b ir ih tiy a rın ko n ağ ın a g ö tü rü ld ü m .İz m it eşrafın ın b u en, y a şlı sı, T ü rk le rin dostu, «Loıi» nin ark ad aşı b ir F ran sızı, beni, ko n u k lam ak zevkini b aşk asın a verm iyeceğini söylem işti.
T ü rk le rin k o n u k sev erlik leri eski b ir g e le n e k le rid ir. R aha tım ın ta m o la ra k tem in e d ild i ğini a n la d ık ta n sonra, G azi’nin beni genel k a ra rg â h ın d a b e k lediğini, b en i alm ak ü zere gön derdiği otom obilin de aşağıda o ld u ğ u n u h a b e r v e rd ile r.
Bu G enel k a ra rg â h , h e r t ü r g ö sterişten uzak, ta m b ir sa delik içinde ve İz m it’e hâkim b ir te p e Üzerinde b u lu n u y o rd u .
D ebdebeden haz eden S u ltan A bdülâzlz, k ira z ağ açları İle gölgelenen z a rif te ra s lı b u se vim li konağı, b ir «Av kasrı» o larak y a p tırm ıştı.
S ak a ry a n ın galibi, işte be ni b n ra d a b e k liy o rd u . K a ra r gâha g irerk en yol ü zerin d e iki bölük b ly a a e Vb k ılıç ç e k rtiş 100 kişilik h ir sü v ari kıtası, beni selâm lıy o rd u .
S u b ay lar, y â v e rle r, b ir b a ş k âtip beni k a rşıla d ıla r. Ve işte b ird en b ire k arsım d a, asıl ve yavaş je s tle ri ile, son derece z a rif v e sad e b ir insan.. Açık s a n saçları, ta y y a re c ile r gibi a rk a y a ta ra n m ış, b ıy ık ları k ı sa kesilm iş, fev k alâd e n âfiz ve h e r baktığı v eri şim şek gibi delin geçen m avi gözleri ile bu «m üm taz sahsivet» k arşım d a belirinistl.
Bu «Gazi M ustafa K em al»di. «Paşa», «M areşal» v ey a h oşu n uza g iderse «B aşkansdı.
E ğer savaşı k azanm ış ve da ha da kazanacaksa «Sulbü» de o y a p a c a k tı. Hem de şim diye k a d a r kim senin y ap am ad ığ ı b ir başarı ile y a p a c a k tır. B ir boş geldin je s ti, b e rra k b ir F ra n sız ca ve ta tlı sözler... Z iy a re t se bebini, d a h a d o ğrusu işi diye yim , görüşm eğe haşlam adan evvel gereken cü m leleri k a r şılıklı sarfed iv o ru z. İşten b a h sed iy o ru m , çünkü ben A nado lu h ıris tiy a n la n n m , K em alist k ıt’a la r ta ra fın d a n zulüm ve gadre u ğ ra d ık la rı h a k k ın d a çı k arılan söylentileri, m ille tle r arası b i r a n k etle açıklam ayı k a bul etm esi için «A nadolunun B aşkanı»na m ü ra c a a t etm eye kendim ce k a r a r verm iştim .
Ve cevap
B
EN İ dinleyen bu d ik k atli y ü zü h iç b ir kelim e ta s v ir edem ez. M uhakkak ki bu d o n u k y üzün a ltın d a, İlâhî b ir e n e rji ve düşünce k u d re ti v ar... Ve bu k u d re tin b ird e n b ire b a n a b ak an iki sihirli göz de m erk ezleştiğ in i görüyorum . M ustafa K em al P aşa sessiz... H er cüm lem i d lk k atie dinliyor. Ve a n lad ığ ın ı belli edecek b ir h a re k e t çehre h a tla rın d a be lirm iy o rd u . Oysa hepsini a n lam ıştı.. H esapladı, ta sa rla d ı, b ird e n b ire keskin ve h ay rete d eğ er b ir itid al ile cevap v e r m eye başladı.— «B ir an k et, b u rad a benim seferb er edilm iş y u rd u m d a , o r d u larım ın iaşe ve ikm al yolla rı arasında?. H âlâ sav aşta ol duğum uz cfüşman su b ay ların ı buraya g etireb ilecek b ir a n ket?.. H ay ır ve aslfi, h içb ir za man... Hem ev v elâ niçin? Buna ne lüzum v ar.. E vvelce benim sorum luluğum altında üç a n ket yapılm adı mı?. B u n lar, b i ze İftira ed en lere karşı gerçe ğin ezici b ir cevabı olm adı mı? F akat netice tab ii ö rtb a s e d il di.. Şim di yine aynı n ak aratı tek rarlam ak ... Aslâ, hem A na dolu’da b ir a n k e t niçin ve n e den?. A nadolu kapalı e sra rlı bir y u rt m udur?. H erkes gelir, ge ze r ve görür. B ütün d
ostları-14 K asım 1970
P aris’te n kalkıp A nadolu’ya k a d a r gelen ü n lü F ran sız y a z a n C laude F a rre re ’e, A tatü rk büyük ilgi gösterm iş, kendisiyle u zu n u zun konuşm uştu* F o to ğ ra fta , A ta tü rk ve m isafiri
y an y a n a görülüyorlar.
m ızı ve ta ra fs ız la rı m em n u n i y etle k a b u l ederiz. B u n la r g e lirle r, h e r y e ri g ö rü rle r, is te rle rse k e n d ile rin e h e r tü rlü kolaylığı g ö sterir, em irlerin e o to m o b illerim i de ta h s is e d e rim . F a k a t d ü şm a n la rım ın , b e nim y u rd u m d a a n k e t y ap m ası na, y ab an cı d e v le tle rin , h ü r b ir m illetin iç işlerin e k a rışm a sı na, aslâ m ü saad e edem em . A ca
ba F ran sa, 1914 ile 1919 a r a sın d a y ab an cı d e v le tle r ta r a fın d a n te rtip le n m iş ve düşm an g e n e ra lle rin i y u rd u n a sokacak b ir a n k e te m ü saad e e d e r m iy di?. H a y ır değil m i?. H em is te rse n iz a r tık b u b a h si b ır a k a lım.»
Ben de a r tık bu k o n u y u a ğ zım a alm ıyacağım . K a rşım d a ki bu b ü y ü k ad am , k e n d isin
d en istem eğe k a lk tığ ım bu işe ne u sta c a ve ne su stu ru c u b ir cevap verm iş ve bu n u d ünya e fk â rın a u la ş tırm a y ı b ilm
işti-Y A R I N : ____________
YA ÖLÜM,
YA ZAFER
SAYFA DÖRTe
CUMHURİYET:
I r a n Şahı Pehlevl’n ln Türkiye’yi resm en ziyaret ettiği sırada, A tatü rk 'le b irlik te h a lk a ra s ın d a n geçerken çekil
miş ta rih i bir fo to ğ raf
Mustafa
Kemalin
berrak sesi
bütiin
dünyaya
erişiyor
1 ATATÜRK
f \ ’
ve
w Soması
Nejat SANER
Heybetli ve dehşet
verici
1
8
Ö
NLÜ F ran sız yazarı Claude F a r r e r e ’in yazısı özetle şöy le devam ed iy o r: «Şimdi öğle yem eği yiyoruz.. M ustafa K em al P aşa, ben ve m a iy etle rin d e n 10-12 kişi b ir sofradayız. M asan ın e tra fın ı dolduranların h ep si, şay an ı h a y re t derecede gen$... B u B aşkum andan ancak 41 y aşın d a. B aşk âtib i biraz faz la ... D iğ erleri, generaller, al b a y la r , s e k r e te rle r çok daha genç... D ab a so n ra hususî tr e n in bizi g ö tü rd ü ğ ü A dapazarı’n- clayız. B ü tü n İstasyonlarda k a la b a lık halk k itleleri, z afer n eş'esi içinde k u rta rıc ıy a k a r şıcı çık ıy o r, gösteriler y a p ıy o r. Ç iç e k le r, b ay rak lar, a lk ışla r, ç ılg ın c a bağrışan, ko şu şan ço c u k la r , d u a eden ih tiy a r la r, gö zy aşları ile O’n u n dizlerin e k a p a n a n kadınlar... N e te ş rif a t, n e b ir polis, ne de b e n z e ri b ir
şey . D ikkatim i çeken b u d u ru m h a k k ın d a k i sorum a, M u stafa
K em al Paşa, cevap v e riy o r : — «Niçin, ne lü zu m u v a r, b ü tü n A nadolu b en im a rk a m d a - d ır. B ana d estektir.»
Şim di a sk e rle rle k a rş ı k a rş t- yayım .. B u k u v v e tle ri h iç b ö y le ta h m in etm em iştim . K u d re t le rin i ifad e için h a k ik î vasfı k u lla n a y ım ; P e k h e y b e tli ve d e h şe t v e ric iy d ile r. B ü yük Şef, a sk e rle rin in önünden a ğ ır a d ım
la r la geçiyor. B ü tü n gözler gu r u r şim şekleri ile p a rla y a ra k O ’n a b a k ıy o r. İş te b u k u v v e tle r, v a ta n la rın ın v arlığ ı için, silâ h a sarılm ışlard ı ve b u n u b ile re k b aşarıy o rlard ı. G eçit resm i b i t tiğinde s a a t da 16 o lm u ştu ... ö - nüm de M uhafız K ıt’asın d an K a rad en izliler cidden g örülm eye d eğ er m illî o y u n la rın ı o y n ad ı lar.. A rtık çay s a a ti gelm işti.
M u stafa K em al P aşa o racık ta, a ç ık ta k endisini görm eye gelen m uazzam k alab a lığ ın k a rş ısın da b ird e n b ire ay ağ a k a lk tı ve m illetin e h ita p etm eğe b aşlad ı.. D erin b ir sessizlik o rtalığ ı k a p lam ıştı. H âkim ve irad eli sesi u z a k la ra y e tişiy o rd u , h a lk a u - laşıy o rd u , b ü tü n m illete, b ü tü n T ü rk iy e ’ye ve T ü rk iy e ü - zerin d en b ü tü n d ü n y a y a e riş i y o rd u ... D in liy o ru m ... it ir a f e- deyim ki b en de, garip b ir h is sin te s iri a ltın a g irm iştim , ve cidden ta r ih î b ir sa a t y a şıy o r dum . Bu sad e ve b e rr a k in san , m illetine düşm anı yenm eyi v e y a ölm eyi ta v siy e ediy o rd u . B ütün m ille ti de O ’nu a lk ışlı y or, ta sd ik ve ta sv ip ediyor, andiçiyordu.»
Bundan sonra siz
I
* N G tL tZ A rm stro n g , «B ozkurt» ad lı Y üzbaşı H. C. k itab ın ın so n u n d a A ta tü r k ’ ü n askeri k u d re t ve d ehasını v e devlet ad am ı v a sıfla rın ı te s lim e ttik te n sonra O ’n u n T ü rk m illetin e şöyle h ita p ettiğ in i y a z m a k ta d ır :«Ben, b ü tü n m ille tle ri ta n ı d ım . O n ları savaş m e y d a n la rın d a, ateş a ltın d a , ölüm k a rş ısın d a , yani m ille tle ri k a ra k te rle ri nin b ü tü n çıplaklığı ile g ö rü le ceği a la n la rd a e tü d ettim . Y e m in ederim ki, benim m ille ti m in n ıh ve k a r a k te r y a p ıs ın d ak i k u d re t ve k u v v e tin b en z e ri, A v ru p ad a ve h iç b ir m il le tte y o k tu r. B en sizi e lin iz den tu ta r a k ad ım ların ızın sağ lam lığ ı gerçekleşinceye, ve gi deceğiniz yolda em n iy etle ve ra h a tlık la yü rü y eceğ in ize kani oluncaya k a d a r götüreceğim . B u n d an so n ra siz, v ek illerin izi se ç e r ve kendi kendinizi İd are edersiniz. B öviece benim v a z i fem de ta m a m la n m ış olnr.»
Bu "yazardan b aşk a, A n k a ra ’ da B irleşik A m erik a D ev leti’ni 1932 - 1933 y ılla rın d a B üyükelçi 'k - a k tr m s i’ etm iş olan G ene ral S h e rrill de 1934 y ılın d a «M ustafa K em al» adlı b ir eser y ay ın lam ıştır, iş te b u k ita p ta n bazı p a s a jla r :
«B üyük a d a m la r y e tiştire n b ir m illet, biiviik b ir m ille ttir. B a na k alırsa b ir m illeti anlam ak için en iyi usu l, o m illetin şef lerin i in celem ek tir. T ü rk iy e, çağım ızda h erh an g i b ir d e v le t adam ı ile ölcfılem lyecek d e ğ e r de M u stafa K em al gibi hiivfık b ir adam ı, m ü stesn a b ir şah si yeti y e tiştirm iş tir. Sn h a le gö re, bizim için T ü rk iy e ’yi iyice tan ım ak üzere siyasi b ü n y esi nin basını incelem ek, yani T ü r kiye C u m h u rb aşk an ın ı, k u rta rıcı, devrim ci, m illî k a h ram an ve diinvaca m eşh u r, d ev let a- damı M u stafa K e m a l’i e tü d e t m ek lâzım d ır. ,
Kıyaslama
A
N K A RA ’dakt görevim s ü re since M u stafa K em al ile h e r b iri iki sa a tte n fazla s ü ren m ü te a d d it m ü la k a tla rd a hnlnndum . K en d isiy le y a p tı ğım b u görü şm eler, benim d a ha evvelki görev lerim s ıra sın da ta n ıştığ ım d e v le t ad am ları ile y ap tığ ım te m a sla ra hiç b en zem iyordu. B am başka b ir İnsan olduğa m u h ak k ak tı.»B üyükelçi G eneral S h e rrill, k ita b ın ın b ir y e rin d e de şöyle d iy o r :
«Savaş m ey d an ın d ak i k u d re tini ve L ozan’daki m a h a re tin i y ak ın d an bildiğim B aşvekil i s m e t P a sa ile de çok sam im î b ir m ü n aseb et k u rm u ştu m , ism et P asa’nın b a şk a n lık ettiğ i T ü rk n ü k û m e t ü y eleri, M u stafa K e m al ta ra fın d a n titiz lik le seçil m iş k işilerd i. Ş ahsi b ir fikrim o larak , bn sab siv etlerin , b as la rın d a k i V e k â le tle rin islerini y ü rü tm e k h u sn sıın d a b ü tü n d iin v ad a m ev en t h ü k ü m e tle rin ü stü n d e b ir s e v îre ve değerde o ld u k ların ı tered d ü tsü z ce sövle- vebilirim . T ü rk iy e ’ye geldiğim zam an, birçok y ab an cıların , m e selâ F ra n s a ’da y a p tık la rı gibi. Y unanlılarla y ap ılan savaş y e r lerini gezm ek istedim . Bn İste ğimi T ü rk İlgili m ak am ların a İlettiğim zam an h a n a verilen cevap şn o td n : — C u m h u rb aşk an ı M ustafa K em al, b u g ü n sam im i m ü n a seb etlerd e b u lu n m ay ı te rc ih e t tiği d ü n k ü d ü şm an ların ı, bu savaş m e y d a n la rın d a k i z aferle rin in h â tıra la rı ile tazip etm ek istem em ek ted ir.
iş te b u geniş m ü sam ah a ve anlayış beni ro k etkiledi. H attâ b ana sö y led ik lerin e göre, bu adam , Y u n an lıların A nadolnda y a p tık la rı z a ra rla rın ta m iri için de d ü şm an ın a ta z m in a t y ü k le m ek istem em iştir. B ana, b ü tü n A v rn p a’da, b ü y ü k d ü n v a sa v a şından sonra böyleslne ileri görüşlü d av ra n m a y ı bilm iş lılr d e v le t ad am ı d aba gösterebilir m isiniz?
A ta tü rk ’ü n u y guladığı em sal siz d e v rim le r sayesinde T ü rk i ye b u g ü n m ille tle r to p lu lu ğ u n d a lây ık o ld u ğ a y eri fiilen a l m ıştır. Bu b ü y ü k T ü rk , d ü n y a
nın h a y re t dolu b ak ışları k a r şısında, T ü rk iy e ’yi yüceltm iş, m illetine y ü z y ılla rd a n b eri h as retin i çektiği o rtam ı zağlam ış, m illetin ü stü n k ab iliy etlerin e, ta rih in in ve dilinin zenginliği ne k a v u ş tu rm u ş tu r. A ynı z a m anda b u v a ta n se v e r g ururla, b ir m illî m uvazene u n s u ru ola rak ta k d ire d eğ er b ir u sta lık la , yalnız k o m şu ları ile dost ol m ak la yetin m ey en , bun d an d a lın ileri, a ra la rın d a b ir ahenk tesisini am aç alan T iirk dış p o litik asın ı çizm iştir. 1933’te L on d r a ’da S o v y etlerle B atılı kom şu la rı a ra s ın d a İm zalanan sal dırm azlık p a k tın d a , T ü rk iy e ’nin oynadığı rol çok ön em lid ir. S al d ırg an ın ta rifin i de en m ü k em mel b ir şek ild e T ü rk iy e y a p m ış tır. T ü rk m illetin in h a y a tın d a ki derin değişiklik. T ü rk iy e ’nin genel g ö rü n ü şü n ü n değişm esi, Iç ve dış p o litik a sın d a k i fe v k a lâ d elik , bu y ü k sek d eğ erd ek i şef ta ra fın d a n y a p ılm ıştır.
B arışın, Y akın Ş a rk ’ta , Gazi M ustafa KemRİ k a d a r sadık ve sam im î b ir ta r a fta rı y oktur.»
A ta tü r k ’ü, ve O ’n un y ü k sek İnsanlık idealini k av ray ab ilm ek için, 17 M art 1937 akşam ı A n k a ra ’da m isafir o la ra k bulunan R om anya D ışişleri B ak an ı V ik- to r A n to n eseu ’ya, A n k a ra P a- la s’ta söylediği ve y e rli y a b a n cı b ü tü n g azetecilerin ta n ık ol duğu sö zlerin d e n son derece duy g u lan an R om anya D ışişleri B akanı A ntonescu, k en d isin e şöyle b ir cevap v e rm işti :
— «M azhar olduğum b ü y ü k şereften dolayı te ş e k k ü r ed e rim . T ü rk iy e ’yi y a ra ta n h ü y iik şah siy et, bize b ü y ü k h ik m e t ve k iy aset dersi v e rm iştir. Bu söz le r, siyasi felsefen in cok k ıy m etli b ir b abını ve y ü k sek in san lık d u y g u la rın ın b ir te z a h ü rü n ü teşk il ed er. T iirk m ille ti nin y ü k sek ö n d erin e k a rşı d u y du ğ u m u z bağlılığın m â n a ve h ik m etin i anladım , ö ğ re n d im ki A ta tü rk , m illî m u k a d d e ra tın d aim î bekçisi y am an b ir şah si y e ttir. K en d ilerin i bizzat ta n ı dığım için b ü y ü k b ir iftih a r d u y u v o rn m . M em leketim hak - k ın d ak î kıym etli sözlerden ö tü rü m in n ettarım .»
Ve diğerleri
1
930 Y IL I 26 E kim g ü n ü Y un an B aşvekili V enizelos, T ü rk iy e 'y e gelm işti. D ışişle ri B ak an lığ ın d an K em al Aziz P ay m an (h a le n em ek li B ü yük elçi) ve ben m ih m an d arlığ a tâ y in ed ilm iştik . V enizelos’un o ta r ih te A ta tü rk h ak k ın d a bi-I fl > ■ I ■ I a i ı I I I I I I I I I I I I I I (j
ı i i15 Kasım 1970
Milli k u rtu lu ş savaşı y ılların d a y ap ılan askeri bir ta ım - k a tı İzleyen M u stafa Kem al, k av u ru cu güneşin a ltın d a
terin i k u ruluyor
ze sö y led ik lerin i özetlem ek is te rim :
— «Siz T ü rk le r, çok m u tlu in san larsın ız. B aşınızda g ıp ta e- dilecek b ü y ü k b ir şefiniz var. Ben kendisini tan ıd ığ ım anda, tesiri a ltın a girdiğim i sö y lem e liyim . B unu Ç an k ay a’dan d ö n er dönm ez ilk defa eşim e de söy ledim ... T ü rk m illetini çok p a r la k ve engin u fu k la ra götüre* eek m ü stesn a b ir şah siy eti var.. B en, m ille tle rim iz in k a rşılık lı o la ra k O ’n un y ü k sek İdaresi ile fa y d a lı b ir d o stlu ğ a ulaşacağı* na İm an ettim .»
T an ın m ış F ran sız d e v le t a d a mı H e rrio t da, A ta tü r k için şöy le d e m iştir :
— «Bu b ü y ü k adam , b ü y ü k b ir lid e r olm ak için d ü n y ay a gelm iştir.»
T ü rk iy e 'd e F ra n s a 'y ı tem sil
etm iş olan ta n ın m ış F ran sız d ip lo m atı Com te de C ham brun, A ta tü r k için :
— «En p a rla k ve b ü y ü k za fe rle ri tev az u ile taşıy acak k a d a r b ü y ü k adam dı» dem iştir.
Y ine T ü rk iy e 'y i resm en ziya re te gelm iş ve m ih m a n d a rlık la rın d a b u lu n d u ğ u m Y u n an B aş v e k ille ri G en eral M etaxas ve T sald aris de A ta tü r k ta r a fın d a n k a b u lle rin d e n so n ra «Ba şın ızd ak i b ü y ü k ve k u d re tli şa h siy e te h a y ra n k ald ık ve k e n d ile rin d e n çok d e rs le r aldık» dem işlerd i.
Y A R I N : ____________
ATATÜRK’ÜN
HASTALIĞI
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
