CUMHURİYET 2* MART 1979
NEYZEN
100 YAŞINDA
Musiafa YEŞİLOVA
24 m art 1879 günün fırtın a s ın a k a rışa n bir c o c u k sesi, G e rin ce K ö p rü sü üzerinde, de n ize doğ ru , tü ken ip g itm e k tedir. Bu se s her doğan in s a n ın iik a c ılı se s id ir B odrum , G e rin ce K o p ru su ve H aşan Fehm i E fe n din in y a ş a m a ayak basan oğlu ...
M e vle v ilikte Ney e. B e k ta ş îlik te M e y e tu tsa k d ü şe cek o lan s o n ra la rın Neyzen B a b a 's ı... T u tku la rın a k ış ı için d e a te şte n d u y g u la rın ı frenlem e o la n a ğ ı bu la m ayan a n la ş ılm a z bir deha. Neyzen T evfik...
1900'y ılın d a sa rık lı bir m ed rese ö ğ re n c is i o la n T ev fik, m edresenin b o z u klu k la rın a , za m a n ın y ö n etim in e baş kald ırm ış, ta şla m a sa n a tın ın k a p ıs ın ı g e n işletm iş, Türk m üzik d ü n ya sın a , iç k i âlem in e d a la ra k , m eclisle rin , ses- d ü n ya sın ın N eyzen 'i olm uştur.
Y ö n etim le g e cin e m e yin ce M ısır'a , H id iv ’le geçin em e y in ce K a y g u su z A b d a l T e k k e sin e ve H ü rriye tin ila n ı ile tekrar İstan bu l'a dönen bu ko rk u su z adam , sesin , sözün, içkin in yolunda, y ık tığ ı s ın ırla rın ön ü n d eki d ü z lü k te d ir a r tık. D e lilikle a k ıllılık a ra s ın d a d ır. Y a ra ttığ ı g ü z e lliğ in , ya da o fırtın a lı d ü n y a sın ın fa rk ın d a bile de ğild ir. P ara, pul, kılık kıya fet ve g ö ste rişin onun d e fte rin d e yeri k a lm a m ış tır. «...Ben ba ğrı yanık, bağrı a ç ık in sa n la rın dostuyum » diyerek hep h a lkta n yana olm u ş, y o k su lla rın , u m u tsu z ların için d e k a lm ış, y a n a ca k sa m böyle yan a yım d iy e b il miş, benzeri o lm ıya n bir ak ıld ır. T a n rısı ile k e n d isi a t a sın a g ire n le ri çü rü k d ü n ya la rın d a y a k a la m ış, bu in an ç h ırs ız la rın ı sö m ü rü v a d isin d e a la ş a ğ ı etm iştir.
S e n in a ş k ın la gönlü m sü t lim a n lık ya R e su lu lla b K a lın ge ldi fa k ire M ü slü m a n lık ya R e su lu lla h ... diye ce k kadar.
Y o b a zla r onun d in s iz liğ in i ta rtışa du rsu n , s a ra y ın ken d isin e verdiğ i bir torba n işan ve pa ra y ı sa ra y d a n a y rılır ay rılm a z d e n ize atm ış, bu yo ila adam tavla ya n s a r a yın ö fke sin e a ld ırm a m ış, ik in c i kez S u lta n R e şa t'ın bir k ese için d e k e n d isin e v erdiğ i otuz a ltın ı yol ken a rın d a duran, R u m eli'den g e lm iş gö çm e n le re d a ğ ıtm ış, bu d a v ra n ışa tepki gö stere n d o s tla rın a ş a ş ıp k a lm ıştır. O nun s a v a ş ın ın en büyüğü yo b a za k a rşı verdiğ i sa v a ş tır. A te ş li ve y ırtıc ı ira d e siy le o k la rın ı tam hedefe vu rm aktan ce- kinm iyen Neyzen, yaln ız, e zik o ld u ğ u a n la rd a ney se sin e te slim iye ti iie ba şka b ir âlem de yeniden doğ m u ştu r. M u- h am m ed'in P e y g am b e rlik s ıtm a s ın a tu tu ldu ğ u günlerde, ç ö ld e y a k tığ ı büyük a te şin do ğ an a le v i o lm u ştu r... N e y ’le yara ttığ ı s e s le re te slim o lu rke n , k en d in den geçer, s e s le rin k an a t ç ırp ış ın d a so n su zlu ğ a y ü k se lir, bu onun d e lili ğidir. B a ğ la rd a n ç ö zü lü şü , d ü n ya yı unutuşudur. Bu d a l g ın lık , bu tutku onu in san e liy le y a p ılm ış , in san d iliy le a c ıy a boyan m ış, o d e v a s ız lık piram idin e, tım a rh a n e ye k a d a r a lıp götü rm ü ştü r. Ç e v re sin i sa ra n la ra «ben K ırk H o v a rd a sı o lan o ro sp u y a benzerim » d iy e b ile ce k k a d a r da a y ık tır. Ken din i kabul etm iyen za m a n ın v a lisin e , sig ara paketi a rk a s ın a y a z ıp y o lla d ığ ı «Tanrı se n in ham urunu n e ca se tle y o ğ u rm u ş / A n a n se n i S ... y a n lış lık la d o ğ u r muş» d iy e ce k k a d a r da gü çlü dü r. G e rek Ş e y h ü lisla m , g e rek M ehm et A k if'in onu din a la n ın a çek m ek istem eleri, y a şa m ın ı T a n rısa l d ü z e n e uydu rm ak iste m ele ri de onu hiç e tkilem em iştir. Bu y o ld a ona a c ıy a n la r, onun d e h a sın ın u za ğ ın d a k a la n la rd ır. Y a da N eyzen y a şam ın ın , b o y u tla rın ın u za ğ ın d a kata n lard ır. Ç ü n kü N eyzen T evfik b o y u tsu z bir in san dır. O g e rçe k lerin , d ü şle rin a rd ın d a n sü rü k len en M e kk e ile T e k k e ’ye sığ m a y a n b ir y an g ın d ır.
N o rm a l in s a n la rın , n o rm a lin u za ğ ın d a k i bu de h a yı ta n ım a la rı o ld u k ç a gü çtü r. Irmak y a ta ğ ın d a n orm aldir. T a ş ın c a da N eyzenT eşir. B e n c e N eyzen b izim ta ş m ış h ali- m izdir, b iz onun sa d e c e fa z la lığ a ş a ş m ış ız d ır. N eyzen a y nı za m a n d a bir y e n ilik ç id ir. G e rç e ğ i g ö re n in san d ır. U lu sa l K u rtu lu ş S a v a ş ın d a h e rke s b ir yere y a sla n m a y ı yeğler, ç a re le r arark en . O, «varsa do stu n d ip çiğ id ir, öp de o m u zu n da taşı» diyen b ir y ü re k li, b ir g e rç e k ç i ada-, m ıdır. Bu n ite liğ iy le A ta tü rk 'ü n de s e v g is in i k a za n m ış, a n cak ken d isin e te klif e d ile n h iç bir m akam ı kab u l e tm e m iş tir. S o ra r Atatürk-,
«Bir o tu ru şta ne k a d a r iç e rsin Neyzen! Y a rış a lım mı?» «Y arışalım ...»
İkişer o k k a lık ra k ıla r ay rılır. N eyzen bir kova İle iki som u n ister. G e tirirle r ra k ıy ı k o va ya b o ş a ltır, ekm eği de doğrar, b a şla r k a ş ık la m a y a , dö n ü p A ta tü rk 'e bakar-,
«Pes N e yze n ... S e n kazandın» der A ta tü rk ... O c am i a v lu su n d a bir garip, K ra lla r s o fra sın d a y en ilm e z bir d e hadır. R ah a tın d e ğ il ra h a ts ız lık la rın in sa n ıd ır. Bu h a liy le de y a ln ız ad am dır. O, y a ş a m ı bo yu n ca b ir tek g e rçe k d o s tu olm uş, kendini ona verm iş, y an g ın o ra d a n b a şla m ıştır. Bu bir k a m ış p a rç a s ın d a n ibaret o la n neyd eki sestir. On- d a k ı y an g ın ı, ne ç ile , ne a c ı h iç b ir şey sö n dü rem em ış, k o ca o za n bu ya n g ın la öm rünü n o k ta la m ıştır. Doğum u fırtın a lı bir de n iz k ıy ıs ın d a , ölüm ü fırtın a lı b ir k ış h a v a s ın d a o lm uştur. «Beni pe n cere ye götürün». Pe n cereye g ö tü rü lü r b a k a r denize, b a k a r u za kla ra . B o d ru m ’d a k i kıyı evi. G e rin c e K ö p rü sü , g ö z le rin in önündedir. B o d ru m 'a dön m ü ştü r, hayal d ü n y a sın ın k a p ıla rı a ç ılm ış , su la rın k ı y ıla rı dö vü şü , d a lg a la rın eskim e ye n se s i k u la k ia rın d a d ır. «Duyuyorum , duyuyoru m , şıp , şıp , şıp.» Evet k o ca Neyzen büyük y a n g ın sö n m ü ş tü r artık. A rk a sın a , d e lis in i, a k ıllıs ı nı, d ile n c is in i, ze n g in in i, d e v let a d a m ın ı ve k o ca bir m em le ke ti taka rak. S e ss iz , y aln ız, am a e rk e k ç e y ü rü d ü ğ ü y a şa m ın göb eğ in den , a k d ü n ya sın a , beyaz ç iç e k le r bitiren, kara to prağ a d ö n ü şü n ü ta m a m lam ıştır.
28 o c a k 1953 günü sö n en bu büyük y an g ın ı, H alk O za n ım ız, Â ş ık V e y se lle n o ktalıyalım :
Ne şöhrete tapmış ne mala tapmış. Ne doğruyu koyup eğriye tapmış, Ne bir gecekondu ne soroy yapmış. Dünya benim diyen beyler nic
oldu-Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
