Bed. Eğt . Spor B i l . Der. I. (1996) 2: 70-82 T Ü R K İ Y E ' D E C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ N D E B E D E N E Ğ İ T İ M İ V E S P O R Ö Ğ R E T M E N İ Y E T İ Ş T İ R E N O K U L L A R I N E Ğ İ T İ M İ N İ H A Z I R L A Y I C I Ç A L I Ş M A L A R Özbay GÜVEN (*) ÖZET
Bu çalışmada, Türkiye'de Cumhuriyet döneminde beden eğitimi ve spor öğretmeni yetiştiren okulların eğitimini hazırlayıcı çalışmalar incelenmiştir. Türkiye'de beden eğitimi ve spor öğretmeni yetiştirmeye yönelik çalışmaların asıl atılımı, Cumhuriyet'ten sonra yapılmıştır. Atatürk'ün ''Modernleşme'' politikası doğrultusunda, yurt düzeyinde, gerçekleştirilen reformlar-dan beden eğitimi ve spor da payını almış, modern anlamda beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek için kurslar açılmaya başlanmıştır. Bu amaçla sporda ileri giden İsveç ve Almanya gibi ülkelere devlet desteği ile öğrenciler yollanıp, geleceğin eğitici kadrolarını yetiştirme imkânları, sağlanmıştır. Beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek amacıyla 1932'de Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi Şubesi açılmış, böylece Türkiye'de beden eğitimi ve spor çok hızlı bir gelişim sürecine girmiş, çok kısa zamanda büyük mesafeler kat etmiştir. Türkiye'de bir ekol olan Gazi Terbiye Enstitüsü Beden Eğitimi Şubesi/Bölümü/Yüksek Okulundan başka, ülkemizin değişik ille-rinde de Beden Eğitimi ve Spor Bölümleri/Yüksek Okulları açılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Dönemi, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni, Beden Eğitimi ve Spor Okulları. P R E P A R I N G S T U D I E S O N E D U C A T I O N F O R T R A I N I N G S C H O O L S O F P H Y S I C A L E D U C A T I O N A N D S P O R T S T E A C H E R S D U R I N G T H E P E R I O D O F D E C L A R A T I O N O F T U R K I S H R E P U B L I C ABSTRACT
In this study, preparing studies on education for training schools of physical education and sports teachers during the period of declaration of Turkish Rebublic were investigated. Accor-ding to the policy of modernization of Atatürk, the reformation of the fisibilitiy of physical educa-tion and sports were taken for granted on the other reformaeduca-tions which were being held in all around the country and some courses based on the modernization policy of Atatürk were opened to train the teachers of physical education and sports. For the purpose of training the trainers of future, some students were sent to be trained of advanced level of education sports with the sup-port of the state to the advanced countries like Sweden and Germany. İn Gazi Education Institute Physical Education Department was founded to train teachers of physical education in 1932. In this way, physical, education and sports went, into a rapid program of development and took long distances in a very short time, many Physical Education and Sports Departments and Schools were, founded in different cities of our country other than Gazi Education Institute. Physical Edu-cation Department/School which was an outstanding innovation in Turkey.
Key Words: During the period of declaration of Turkish Republic, Schools of physical educati-on and sports teacher, Schools of physical educatieducati-on and sports .
G I RI Ş
Bu ça lı ş ma d a , Cumhuriyet dö n e m i n d e beden eğitimi ve spor öğ re tm e n i yetiştiren ok ul -ların eğitimini ha z ui ay ıc ı çalı şmalar incelenecektir. Bu d ö n em d e ki faaliyetleri incelerken, O sm an lı 'nın son dönem i ndek i eğitimde m ode rnle şm e hareketlerinin Cumhuriyetle bir b üt ün lü k sağlayacağı düşünülmüş tür . Bu açıdan öncelikle, Tanzimat'tan Cumhuriyete kadar olan d ö n e m içerisind eki faaliyetler ü zer in de durulacak, daha sonra a ra şt ı rma nı n amacını teşkil eden Cumhuriyet dönem ind eki beden eğitimi ve spor öğ re tm eni yetiştiren ok ulla rın eğ itimini hazırlayıcı ça lışm alar değerlendirilec ektir.
Beden e ğitimi derslerinin okullara girişi çok yenidir. 1869 yılında ya yı nla na n M aari f-i U m um iye Nizamnamesinde, çeşitli okullarda gö sterilecek dersler arasında erkek rüşt iyelerinde "ciırınasik" dersi yer alm aktaydı (1). Bu ş u a da , Sultan Ab düla zi z tarafından O s m an lı imparatorluğu sınırları içinde batılı öğretim yapan "Mekteb-i Sultani", şimdiki adı ile Galatasaray Lisesi faaliyete geçirilir (1869). Okulun beden eğit imi ö ğr e tm en l e r i Sadra-zam A l i P a ş a n ı n z am an ı nd a Fransa'dan getirtilir. Fransa'dan i lk ö nce M ö s y ö Curel, daha sonrada M ö s y ö M oi roux adındaki beden eğitim i öğret m enleri gelmiştir. M ö s y ö Curel Fran-sa'dan gelirken beraberinde cimnastik araçları da getirmişi. 1877 y ılına kadar Galatasaray Lisesinde öğ ret m en li k yapan M ö s y ö M oiroux bir süre sonra Yü z ba ş ı rütb esi verilerek Top-hane Askeri Sanayi Mektebine cimnastik öğretme ni olunca, yerine İtalyan Mart ineît i atanır (2). Bu ö ğr e tm e nl e r getirdikleri cimnastik ile, i l k modern sporun temelini ü l k em i z d e atan şahıslar olurlarken, bize beden eğitimi, cimnastik olarak girmiştir. M. Moiroux'un en kabiliyet li öğrencis i A l i Faik Bey (Ü stüni dma n) 1871 yılında girdiği Galatasaray Lise-sinden 1879 yılında mezun olur olmaz aynı okulda öğre tim ü y es i olarak g ö rev alır. A l i Faik Bey'in b u okulda yerleşip g ö re v alma sın da hoc as ı M . Moiroux'un ö ne m l i ka tkıları o l mu ş tu r. A l i Faik Bey 1923 yıl ma kadar aralıksız (44 yıl) bu g ö revd e k al m ış, "Faik Hoca" adı yla ha tı rlan ırk en yü zle rc e sporcu ve cim nastikçi yetiştirmiştir. Galatasaray Lisesi'nin ö ğre tm e nl eri nd en Faik Bey ve arkadaşı Binbaşı Mazhar Hoca (Kazancı) Tü rkiy e'de aletli cimnastik sporunun da temelini atan şahıslar olm uşlar dır. Bu ö ğ re t m e n ler ö ğre nci le rin e sa-dece spor y a pm a y ı değil, vatanseverliği, insanlığı, haşin o l m a m ay ı , s ağl am o lm a y ı, gürültü sünü çı karma da n memleket sevgisini en yükse k bir ölçüde yüreklerinde taşı mayı d avr a nışla rıyla öğretiy orlardı (3).
1892 yılında İstanbul'da kumlan Aşiret Mektebi'nin birin ci ve d ör d ü n cü sınıflarına "T a lim " ve son sınıf dersleri arasına da "ayak ta li m i" dersi konulur (4). Askeri okullardan Bahriye Mektebi ve M a ç k a Askeri Mektebi'ne, daha sora Darüşşafaka'da da müfredat prog-ra m l ar ı na "beden eğit imi" dersi konulur (5).
Selim Sırrı Tarcan (d. 1874 Yenişehir-ö. 2 Mart 1957 İstanbul) 1882'de "Mekteb-i Sulta-n i " ye yazılır (6). Burada Faik Bey'iSulta-n y ol göstermesiyle spora başlar. Selim Sırrı TarcaSulta-n Ga-latasaray Lisesi'nin dö rd ün cü sınıfında okurken 1890'da buradan ayrılıp "M ü h e nd i s h a n e -i Berri-i H üm a y un ' un " (Kara Harp Okulu Yan Kuruluşu) İsti hkâm sınıfına geçer (7). Burada b irç ok spor branşlarında başarılı olur. Selim S i m Tarcan, " M ühe n di s ha n e -i Be rr i-i H ü m a y u n " ' d a iken, ders veren öğretmenlerden, Erk ânıharp zabiti Kaymakam N eş et Bey ve M ira lay Esat Bey'in halleri, tavırları, dersi anlatış tarzlarından etkilenir ve bu i k i ö ğ r et m e ni y l e özdeşleşir (8). 1896 da İstihkâm te ğm eni olarak bu okulu b iti r ir ve t e ğ me n l i k g öre v i ni ifa eder (9). 1896'da İzm i r Yenikale'ye istihkam zabiti olarak tayin olur. 1899'a 71
kadar İzmir'de geçildiği dört senede öğretmenliğe ve yazarlığa başlar (10). İ zmir İdadisi, Sa-nayi Mektebi ve bir hususî mektepte cimnastik dersleri verir (11). Hizmet gazetesine yazılar ya yın lar (12). 1900'de istanbul'a yüzba şı olarak Anadolu istih kâ mlarına tayin olunur (13). 1901'de M ü h e n d is h an e - i Harbiye'de eskrim ve cimnastik öğr e tme nliği yapar. A yrıc a T o p ç u İdadisi ile Hendese-i Mülkiye'de, Aşiret Mektebinde, Darüşşafakada, Mercan İdadisinde, Debistanı İranîyan'da, Kadıköy Darülirfanında beden eğitimi öğretmenl iği yap m ak ta dır (14). 1904'te K ola ğa s ı olan Selim Sırrı Tarcan meşrutiyetin ilânına kadar M ü he n d i s h a n e -i Berri-i H ü m ay un ' da öğretm en olarak kalır (15).
Selim SUT I Tarcan Meşrutiyet'in ilanını müteak ip 1908 Ey lül'ünde İstanbul'da Mercan yok uş und a hususi bir "Terbiye-i Bedeniye Mekteb'i" açar. Bu okul ül ke m i zd e açılan i lk beden eğitimi okuludur. Bu okulun müfredatında cimnastik, kılıç, meç, boks ve atıcılık ders-leri vardır. Bu okul 1909 yılının Nisan ayma kadar muntazam bir şekilde işler. Selim Sırrı Tarcan 1909 Mayıs'ında Ordu tarafından İsveç Stokholm'e Y ü k s ek Beden Eğ itimi Ens-t i Ens-t ü s ün e Ens-tahsile gönderilince o müessese kapanır (16).
Selim Sırrı Tarcan, İsveç'te i k i senelik tahsili bir b u ç uk senede tamamlar ve İsve ç kra lı tarafından Vasa nişanesi ile taltif edilir (17). Selim Sırrı Tarcan, beden eğitiminin bir çok ilimlerle ilgis ini ve önemi ni öğrendikten sonra 1910 yılında yurda dö ne r ve döndükt e n bir süre sonra da askeriyeden istifa ederek kendisini spor ve beden eğitimi çalı şmal arına verir. O zamanlar okul programlarında beden eğitimi dersi yoktur (18). Bi r i k i lisede program dışında bu çalış malara yer verilirdi (19). 14 Temmuz 1910'da (20) zamanın Ma arif Nazı rı Emrullah Efendi Selim S i m Tarcan'ı "Maarif Mektepleri Müfettişliği U mum il i ği " n e tayin eder. Selim Sır r ını n bu gö reve atanması ile ülkemi z okullarında beden eğitimi ça lı şma-larının bilimsel ve melodik biçi mde girişinin başlangıcı denebilir (21). Selim Sırrı Tarcan müfettişlik vazifesinden ba şka, İstanbul Erkek Ö ğr et m en Okulu'nda ki beden eğitimi dersle-rine de girer. A ma c ı yeni anlayışa göre beden eğitimi dersini ö ğrete cek ele manları bulup yetiştirmektir. Bu öğretmenleri kısa süreli kurslardan, memleketin birçok okullarında fayda-lanma imk ân ını buluyordu (22).
Cimnastik dersini kız mekteplerine sokmak için uğraşan Tarcan, ön ce bu işi b a ş a r ac a k bayan öğretmenleri yetiştirmek için İstanbul'da ilkokulların öğretmen bayanlarınd an yü z ka da rı n a bir M u a l l i m Mektebinin tatbiki salonunda bir sene kadar ders vererek yetiştirdik-ten sonra, onlaıı memleketin her tarafındaki kız orta mekteplerine dağıtmak istiyordu. Fakat Şe yh ül isl âm m ü s a a d e etmez. Bu sefer Evkaf Nezaretine mürac aat ederek dersi medreselere haftada i k i saat idman dersi koyar. B i r sene sonra bayanl arı da derse başlatır (23) (24).
Selim Sırrı Tarcan, 1911 yılında liselerin birinci ve ikinc i sınıflarına beden eğitimi derslerinin kon ulma sı nı sağlar. Fakat bu dersler başlangıçta zorunlu değildi. Bu hareket, ok ul -larımıza beden eğitiminin b i l im metodlanyla il k girişi olmuş ve amprik cimnastik yerini İsveç c imnas tiği ne bırakmıştır. 1913 yılında yayınlanan "Tedrisatı İptidaiye Kanunu M u -vakkatı"' ında ilko ku l dersleri ar aşma "Terbiye-i Bedeniye ve Mektep Oyunl ar ı " dersi konu-lur (25).
Memleketimizde beden eğitimini bir i l i m olarak i l k defa ortaya atan Selim Sırrı Tarcan olmuştur. Ondan evvel Faik Hoca gibi uğraşanlar da vardır. Onların da kendilerine gö re değer ve hizmetleri inkâr edilemez. Fakat i l k defa bilgi olarak bunu tahsil eden ve onu i l i m
esaslarına göre memleketimizde yayan Selim Sırrı Tarcan ol muştu r (26). Selim Sırrı Tar-can, ampirik birisi değildi. Spora heveslenip öyle ka lmamış, okumu ş ço k kültürlü bir insan, çok ansiklodik mal ûmat sahibiydi (27).
1912-1914 yılları arasında kız ve erkek sultanilerde beden eğiti mi dersleri haftada i k i saate çıkarılır. 1915 yılında kabul edilen "'Erkek Öğ re tmen Okulu Tü zü ğü "'nde b u g ü n k ü dille beden eğitimi öğretmeni yetiştiren okulun kurulması amaçlanır (28). "Terbiye-i Bede-niye Mua ll i m " adı altındaki bu okulun yapımına Çağaloğlu'nda ki bir arsada başlanır. Oku-lun yapı mı bitince I. Dün ya Harbi başlar. Askerler bu binayı işgal ederler. Askerler çıktıktan sonra ise bu binaya Maliye Nezaret'i el koyar ve iç ine bir bez fab rikasını n çıkrıkları konulur. Böyl ece bina ellerinden çıkar, burası da kapa nmış olur (29).
Selim Sırrı Tarcan'm öğrencileri, spordaki ilerlemelerini, tam bir b ütü n lü k le ortaya çıkarabilecek seviyeye erişmiştir. Bunu bir törenle halkın gözü önün e koymak, o töreni de her yıl tekrarlanacak bir örnek gibi yerleştirmek istiyordu. Bunun için Mayıs ayı içerisinde "İlkbahar Talebe Bayramı"'nı tasarlar. O geçişt e hep bir ağızdan s öyl en ecek canl ı bir beste arar. Vakt in darlığı ve bestekârların haz ulıksı zlığı yeni bir yerli beste yaptumaktansa de-n e de-n m i ş bir ya bade-ncı besteyi adapte ettirmeyi düşüde-nü r (30). İsveç'li Felix K orlide-ng'i de-n besteside-n- bestesin-den Tür kçey e uygulanan gençlik marşı İsveççe adı Tre Trallade Jantor (Şakıyan Üç Ge n ç Kız) olan marşın Türkçe güftesini A l i U l v i Elöve yazdı (1916), Selim SUTI Tarcan 1916'da besteyi 4*i*az değiştirerek Kadı köy İttihat Spor çayırında çalınıp söyler (31). Bu bay ramı n ve bu marşın (Gençlik Marşı/ Dağ başını duman almış) o günden üç yıl sonra Kurtul uş S a v a ş ı n ı n ilk çetin merhalesinde Mustafa Kemal'e bu marş Samsun'dan Havza'ya giderken y ol arkadaşlığı edecek ve yanındakilere öğretecektir. "İdman Ba yr am ı" o, i l k talebe şenliği daha sonra Mustafa Kemal'in Samsun'a ayak bastığı günün (19 Mayıs 1919) y ı l d ö n ü m ü n d e yapılan "19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı" oku* (32).
1916'dan başlayarak, Kadı köy İttihat Spor K u l ü b ü n d e (Fenerbahçe Kul übü) alanında Dar'ül-muallimî n-i Âliyesi tarafından okıülararası büyük cimnastik ve spor müs abakal ar ı te rt iple nmeğe başlanmış ve buna, "İdman Bayra mı" adı verilmiştir. Şimdiki "19 Mayı s Gençl ik ve Spor Bayramı" nm i l k nüvesi, Selim SUTI Tarcan tarafından yani "İdman Bay-r am ı" olaBay-rak i lk i 29 Nisan 1916'da, ikincisi 11 Mayıs 1917 Cuma günü yapılmıştıBay-r. Ondan soma Cumhuriyete kadar "idman Bayramı" yapılmamıştır. Mustafa Kemal'in bu "İdman Bayra mı "nı n ikincisinde İttihat Spor Kulübü'nün şeref tribünlerinde seyretmesi "İdman B ay r a mı ' nı n havasına bir fevkaladelik vermiştir. O tarihlerde bu idman Bayra ml arı nı hazırlatan Dar-ül-muallimîn-i Âliye Müdürlüğü Beden Terbiyesi Öğr et me ni ve Müfettiş-i umumisi Miralay Von Ho f Paşa, İsveç usulü tertip ve cimnastiklerin ön cül üğünü yapıyor-lardı (33).
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ N D E Y A P I L A N Ç A L I Ş M A L A R
Kurtuluş Savaşı bitip zafer kazanıldıktan sonra sıra, milletin her ba kı mdan kalkı nmas ı için alınacak tedbirlere gelmiştir. Mille ti n fikren, ruhen ve bedenen kalkı nmas ında kendisi-ne bü yük görev düşen eğitim işi ele alınacaktır. 1921 Temmuzunda toplanıp çalışmalarını
bitiremeden dağı lmış olan "Maarif Kongresi'nin devamı , 15 Temmuz 1923 - 15 Ağusto s 1923 tarihleri arasında sürdürülmüş ve "Birinci Hey'et-i ilmiyye (Bilimsel heyet)" adıyla eğitim tarihimize geçmiştir. M i l l i Eğitim Bakanı İsmail Safa Beyin başkanlığında toplanan (40) kişilik bu heyette "Terbiye-i Bedeniye M ua l l im i " (Beden Eğiti mi Ö ğre tme ni ) Selim Sırrı da bulunmaktadır. Bu Hey etin, eğitim, eğitimin planlanması yolundaki çalışmaları ve uğraşları maddeler halinde suçl anırken, 5'inci madde olarak "İzcilik ve Beden Eği ti mi " de geçmektedir. İcra Programının tesbiti sırasında "Darülmuallimîn ve Darül muallimat (Erkek ve Kız Ö ğ r e t m e n Okulu) nizamname ve pro gramları", "Sultani (Lise) İzcilik Teşkilat Esasi-yesi", "Terbiye-i Bedeniye Darül muallimini (Beden Eğitimi Ö ğr e me n Okulu) gi bi konular da maddeler halinde kayda geçmiştir. Bu İlmi Heyetin çalışmaları sonunda 14 Ağustos 1923'te Türki ye B üy ü k Mil l et Meclisi toplantısında okunan İcra Vekill eri Heyeti (Bakanlar KuruluVnıın pr ogra mınd a Millî Eğitimle ilgili böl ümd e 6'ncı madde olarak "Ferdin bede nî fikri kabiliyetleri gibi ahlâki ve içtimaî kabiliyetleri de inkişaf ettirilecektir. Bu maksada vusul için bir Terbiye-i Bedeniye Damlmuallimin'i (Beden Eğit imi Ö ğ r et m en Okulu) açılacak. İzcilik Teşkilâtına tedricen içtima î esasta tevfik o lunacaktır" sözleri yer almak-tadır. Böylece, Selim Sırrı Tarcan'ın Beden Eğitimi Öğretmeni, bir ara İstanbul Erkek Öğr et men Okulunun (Yüks ek Öğretmen Okulu ile birlikte) Mü dür ü, Beden Terbiyesi U mu mi Müfettişi olarak gösterdiği bü yük çabalar sonucu, beden eğitimi öğre tme ni yetiştirilmesi işi bir " Hü kümet Görevi" olarak belirmiş bulunmaktadır. Buna göre Selim Sırrı Tarcan bir yandan Öğret men Okulundaki öğrencileri hazırlamaktadır. Diğer okullara da beden eğiti mini yayma, Kız Okullarında, hattâ Dinî Tedrisat yapan okullara, Medreselere bile bu işi sokma savaşı vermiş; başarılı da olmuştur (34).
Beden eğ itimi, bir kere mekteplerin tedrisatına girdikten sonra ya pıl acak iş, öğretici hazırlamaktı. Ne Mu all i m Mektebinden çıkan gençler, ne onların güzideleri Selim Sırrı Bey'i tatmin etmiyordu. Beden eğitimi öğretmenliğini bir meslek olarak kurmak ve o mesle ğe liyakatli unsurlar hazırlamak lâzımdı (35) Cumhuriyet'in ilânından sonra ül ke miz de okulların açılması her geçen gün artmaktaydı. Avrupa milletlerinin beden eğitimi konusu üzerine takip ettikleri metodlaıı öğre nmek ve memlekete dönüşlerinde beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek amacıyla, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 1925 yılında Almanya'ya bir, İsveç Stokholm'deki Kraliyet Yüks ek Beden Eğitimi Ens ti t üsün e de üç öğrenci (İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'ndan Selim Sırrı Tarcan'ın öğrencisi Nizamettin Kırşan, Galatasaray Lisesinden Vi ldan Aşu* Savaşır ve Suat H ayri Ü rgüp lü) g önderilir. Ancak, Suat Hayri Ür gü plü Fransa'ya giderek başka bir branşta tahsil yapar (36).
Ülk emiz de okullarımızdaki beden eğitimi derslerinin boş ge çmeme si ve artan beden eğitimi öğretmeni ihtiyacının karşılanması için, 1926 yılında Selim Sırrı Tarcan Bey'in t eş e bb üsü yl e bir beden eğitimi okulunun açılması düşünülür. B öyl ece beden eğitimi ve spor davası için önce eleman işinin halledilmesine ön em verilir (37). Cumhuriyet idaresi Maari f V e k i l i Necati Bey tarafından İstanbul Çapa'da Kız Öğret men Okulunun yanmda 3000 TL sarfıyla bir beden eğitimi salonunun yap ımına başlanır. Salon 1927 yılında ta mam l anı r (38). 1927-1928 öğre tim yılında kız ve erkeklere mahsus, bir yıl süreli teorik ve pratik eği ti m yapan "Jimnastik Mul a lli ml er i Kursu-Beden Eği timi Öğ re tm en i Ye ti ştirm e Kursu" bu beden eğitimi salonunda açılır. Bu kursun açılış amacı; o zamana kadar beden öğret menliğini her-hangi bir şekilde almı ş şahısl an yeni cereyanlardan haberdar etmek ve meslekteki gelişmelerini sağlamaktır (39). Selim Sırrı Tarcan, bu kursların müd ürlüğünü üzerine alır ve
bazı derslere de kendisi girer. A yrıca bu kurslar için İsveç'ten üç beden eği tim i ö ğr e t m e n i getirilir. Bunlardan bi ri k ız adaylar için bayan Inge Nerman (İsveç'in en t a nı n mı ş cimnastik üst adı olan Miral ay N e m n a n ' ı n kızı) (40), diğeri erkek adaylar için Rangar Johnson, ü ç ün c ü sü masaj ve tıbbî cimnastik için Suen Alexanderson'dur. Bu kursa i l k ö n c e vilayet-lerden Millî Eğitim Teşki lat ınca, bu mes leğe istekli ilkokul öğretmenlerinde n kabiliyetli olanlar davet edilir. Bu adaylardan başka, beden eğitimi öğ ret me nl iği ni herhangi bir şekil de al mı ş olanlar (Ordu'dan, Polis'ten ve İtfaiye T e şk i l a t ı n d a n) da bu kurslara çağrı lırlar. Aday-lar ö nc e mesleki kabiliyet i mtihanı na girerler. Burada i m ti han ı kazanamayanAday-lar geri gönderilirl er. Kazananlar ise üç aylık pratik ve teorik eği ti m e devam ederler. Uç ay sonra kursiyerler tekrar imtihana girerler. Burada imti hanı kazanamayanlar geri gönderilirler. K a -zananlar ise üç aylık pratik ve teorik e ği ti me devam ederler. Üç ay sonra kursiyerler tekrar imtihana girerler, imtihan sonunda başarısız sayılarak yeterli olamayanlar, geldikleri vil a -yetlere geri gönderili rler. İ m ti ha nda yeterli sayıl anlar ise üç aylık eği timlerini bir seneye ta-mamlayarak mezun olurlar. Bu kurstan yeterlilik belgeli "Beden E ğ i t i m i Ö ğ r e t m e n i " sıfatıyla mezun olanlar, orta dereceli okullarda görevl endirilirler (41).
Bu ilk kurstan sonra 1928-1929 öğretim yılında ikinci bir kurs daha açılır. Kursa sadece vilayetlerden Millî Eğitim Teşki lat ınca gönderilen kabiliyetli ilkokul öğre tmenleri alınır. Bu kurstan bu d ö n e m d e de yine bir yıllık mezun verilir. 1929-1930 öğre t im yılı nd a da kurs aynı şekilde sürdürülür. Yurt dışındaki eğitimlerini tamamlayan Nizamettin K u ş a n ve V i l -dan Aşır Savaşır 1929 yıl ında yurda d ö n ü n c e bu kursta hoca olarak gö rev alırlar. Üç yıl mezun veren bu kurslardan, 148 erkek ve 63 kız mezun edilerek orta dereceli okullarda görevlendiril ir. Orta dereceli okull arın az ol mas ı nedeniyle beden eğitimi ö ğ re t m e n l e ri ye-terl i sayılır ve 1930 yıl ından sonra kurs eğitim i durdurulur. Bu kurs m e z u n l a r ı n d a n Zehra Al agöz 1930 yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafmdan İsveç Stokholm'deki Kraliyet Yüksek Beden Eğitimi En s t i t üs üne yüksek tahsil için gönderilir (42).
Selim Sırrı Tarcan'ın 1927 yılında Çapa'da açtığı Beden Eğitimi Kurslarını Amerikalı milyoner Otto Hermann Kahn (d. 21.2. 1867 Mannheim - ö.29 .3.19 3 4 Ne w Yo r k ) ziyaret eder ve çok beğeni r. Otto Kahn, Selim Sırrı Tarcan'ın adma 2500 TL g ö n d e r e r e k y ü z d e altı faizi olan 150 İmayı her yıl mesailerini takdir ettiği beden eğit imi ö ğr e t m e nl er in e vermesini tavsiye eder. Selim Sırrı Tarcan, 1928-1943 yılları arasında Otto Kahn m ükâ fat ın ı 32 erkek ve 15 bayan beden eği timi ö ğre tm eni n e vermi ştir (43).
G A Z İ E Ğ İ T İ M E N S T İ T Ü S Ü B E D E N E Ğ İ T İ Mİ B Ö L Ü M Ü
Oıta dereceli okullara öğretmen yetiştirmek üzere 1926 yılında Konya'da "Orta M u al l i m M ekteb i" adıyla kurulan okul, bü* sene sonra 1927-1928 öğ ret im yı lında Ankara'ya şi m d ik i Merkez Ba n kas ı n ı n ol du ğ u semtteki eski bi r binaya taşınır. O yıl pedagojik şub esi de açılarak müessesenin adı "Gazi Orta Mu al li m Mektebi ve Terbiye Enstitüsü" olarak değişir. Bu arada şimdiki Gazi Eğiti m Fa kül tes inin bulunduğu binanın yapımına, Mima r Kemal et-ti n B e y i n bir ön Avrupa gezisi d ö nü şü n d e n sonra, M u a l l i m Mektebi eski binadan bu yeni binaya taşınır. Bu arada diğer şubeler açılarak eğitim genişletilir. Beden Eğitimi Şubesi'nin açılabil mesi için bu bin anın y anında bir de beden eğitimi salonu ve spor sahasını n ya pı m ı faaliyetine başlanı r. 1932 yılında salonun ve sahanın y ap ımı biter. 5 temmuz 1932 tarih ve
105 sayılı "Talim ve Terbiye Kurulu" kararı ile Gazi Eğitim Ens t it üs ün de erkekler için üç yıl süreli "Beden Eğitimi Şubesi" 1932-1933 öğretim yılında açılır (44). Beden Eğitimi B öl ümü il k yılında eğitime 22 talebe ile başlar (45).
Açılan bu bö l üm e Millî Eğitim Bakanlığınca Almanya'dan uzman beden eğitimi öğr et me ni Bay Kurt Deinas getirilerek ö ğretim kadrosuna alınır. Bu sırada T ü r k beden eğitimi öğre tmen leri yurdun çeşitli yerlerinde beden eğitimi ö ğret meni olarak görev yapıyorlardı. Bunlardan Nizamettin Kırşan, İstanbul Erkek Öğretme n Okulunda Vildan Aşı r Savaşır, Galatasaray Lisesi'nde ve Zehra Alagöz de tahsilini yeni t a ma ml a y ıp gelince, İs met Paşa Kız Enstitüsü beden eğitimi öğretmenliğinden Gazi Eğit im Enstitüsü Beden Eğiti mi Ş u b e s i n e alınarak çalışmaya başlarlar. Ancak şubede kız öğrenci olmadığı için, Zehra Alag öz nazari derslerde görevlendirilir. 1937 yıl ma kadar yalnız erkek beden eğit imi öğr et me ni yetiştiren bu kurum 1937 yılından itibaren bayan beden eğitimi öğ re tmen i de yet iştir me ye başlar. Bayan öğrencilerin derslerine girmesi için İstanbul Al ma n Lisesibeden eğit imi öğre tmeni bayan Margarete Korge'de b ö lü m ü n öğretim kadrosuna Baka nlı kç a sözl eşmeli olarak dahil edilir. Bu ş uad a 1934-1935 öğretim yılında Enstitü'nün i l k mezun-larından Mehmet Arkan ve Cemal Alpman Millî Eğitim Ba kan lı ğı nc a seçilerek Alman-ya'ya Berlin Üniversitesi Beden Eğitimi Ens t it üs üne üç yıllık tahsile gönderilir. B ir yıl soma 1935-1936 öğretim yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n ü n iki nci me zu nl ar ı n d an , Hasan Örengil, Cevdet An ı n ve Ahmet Yaraman yine Almanya'ya Berlin Devlet Beden Eğitimi Akademisi'ne üç yıllık yüksek öğretime, yine Gazi Eğit im Enstitüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n e öğretmen yetiştirmek üzere gönderilir (46).
Gazi E ğit im Enst iäi sü Beden Eğit imi B ö l ü m ü n d e derslere giren Bay Kurt Deinas, I I . Cihan Harb i ni n ç ı kması nedeniyle 1939 yılında memleketine d ö n m ek zorunda kalır. Boşal an kadroya o zaman Beden Terbiyesi Genel Mü dürl üğü hizmetinde atletizm antrenörü olarak çalışan Macar antrenör Gyula Ratkai atletizm derslerine girmek üze re b ö l ü m e alınır. Margrette Korge'nin de eski görevine dönmesi üzerine Enstitü i lk mezu nları ndan Pakize G ö k a y ve Ankara Gazi Lisesi beden eğitimi öğretmeni İlyas Sınai göreve getirilir. Bu arada Almanya'daki eğitimlerini t am am l ayı p yurda dönen beden eğitimi öğre tmenle ri yedek su-baylık muvazzaf askerlik hizmetlerini bitirince, 1940 yılı başında ikinci sömestreden itiba-ren Enstitü'de beden eğitimi öğre tme ni olarak görevlendirilip çalı şma ya başlarlar. Cevdet A n ı n ve Hasan Öre ngil öğre tim yılı sonunda eski görevlerine dönerler (47). Ahmet Yara-man Ankara Siyasal Bilgiler Yüksek Okulu ve Devlet Konservatuarında öğretmen olarak görevlendirilir. Fakat kısa bir süre ça lışmadan sonra "Sarılık" hastalığına yakalanarak çok erken yaşta vefat eder (48).
Gazi Eğitim Ens t it üs ünde eğitim ve öğretim süresi i l k yıllarda üç yıldır. Bu uygulama, 1937 yılı ortalarında Orta Öğretimdeki beden eğitimi öğretmeni ihtiyacı nedeni ile, şubenin öğretim süresi i ki yıla indirilerek değiştirilir. O yıl, üçüncü smıfta bulunan öğrencilerde yıl yarısından soma, "2,5" yıllık mezun olarak beden eğitimi öğret meni olurlar (49). Ayrıca o yıl öğretmen okulu mezunlanndan başka, Lise mezunlarından da kız öğrenci alınır. Ö ğ r e tm e n okulu mezunu olma şartı kaldırılır (50). Bu i k i yıllık uygulama, 1941 yılma kadar devam eder ve 1942-1943'ten sonra süre tekrar üç yıl olur. Bu arada, 1939-1942 y ı ll a n arasında beden eğitimi öğretmenleri için tekâmül kursu açılır. Okullarda günden güne artan beden eğitimi öğretmeni ihtiyacını karşılamak üzere açılan bu kurslardan birisi, 1942 yılınd a istanbul Ça pa'da Üniversite veya Lise mezunu kız ve erkeklere, ayrı ayrı olmak
üzer e kısa dönemli üç aylık yardımcı beden eğitimi öğretmenliği kursu olarak değiştirilir. Bu kurstan, 18 kız ve 32 erkek ya rdım cı beden eğitimi öğr etm eni mezun edilir. Y ine
1942-1943 öğre tim yılında İstanbul Ha ydarpaşa Lisesinde, beden eğitimi öğretmenleri nin bilgile-r i ni yenilemek amacıyla, öğbilgile-retmenlebilgile-rin tatil aylabilgile-rında kız ve ebilgile-rkek öğbilgile-r etme nl ebilgile-re aybilgile-rı aybilgile-rı t ekâmü l kursları açılır (51).
Gazi Eğ i ti m E n s t i t ü s ü n d e üç yıl devam eden beden eğit imi b ö l ü m ü , beden e ği t imi öğr et men i ihtiyacı dolayısı ile tekrar i k i yıla indirilir. İkinci ve üç üncü sınıfta olan öğrencil er, aynı yıl mezun olurlar. Bu i k i yıllık uygulama 1949-1950 y ıl ma kadar devam eder. Gazi Eğitim E ns ti t üs ü nün yanında, körler için yaptırılan binada üç yıl ö ğr e ni m süresi olan, "Beden Terbiyesi Yüksek Enstitüsü" açılu* (52). Bu E n s t i t ü n ü n ama cı, orduya ve çeşitli kurumlara yüksek vasıflı beden eğitimi öğretmenleri ile antrenör, moni tö r (antrenör ya r dım cı sı ) ye t iş t u me k , beden eğitimi ve sporun sağlık, teknik kurallarını belirlemek, spor-cuların sağlık, işlerini düzene koymaktır. Hasan A l i Yücel, Vildan Aş ır Savaşır ve Nizamet-tin Kırşan bu okulun açılması için çalışmış olan kişilerdir (53). Fakat, açılan bu okulun bütü n ihtiyaçları, öğretmenleri ve öğrencileri Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eği ti m i B ö l ü m ü tarafından karşılanan bir müesse se şekline dönüşür. "Beden Terbiyesi Y ü k s e k Ens-titüsü" nde eğitim ve ö ğre tim i k i yıl devam eder. Bu okuldan üç yıl üze rinden bir d ö n e m mezun verilir. Çü nkü, Gazi Eğiti m Ens ti t üs ünü n öğrencileri hangi smıfta iseler, aynı şekilde bu okula alınırlar. 1951 yılının sonunda, bu okul kapatılır ve tekrar üç yıl öğret i m süreli olmak üze re Gazi Eğiti m Enstitüsü Beden Eğitimi B öl ümü açılır ve 1982 yılına kadar devam eder. 1980 yılında Gazi Yü ksek Öğ r et men Okulu Beden Eği ti mi B ö lü m ü a d m ı alır. 1982 yılında, 19 Ma yıs Gençl ik ve Spor Akademisi ile birleşerek Ankara Gazi Üniversitesi Gazi Eğ itim Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Böl ümü a dmı alarak, dört yıl e ğit im ve öğretim süreli bir böl üm haline gelir (54). Bu b öl üm 1992 yılında Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Y üks ek Okulu olarak en son adını alır.
E D İ R N E B E D E N E Ğ İ T İ M İ Ö Ğ R E T M E N O K U L U
Gazi Eğit im Ensititüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n d e k i statüye göre, 1944 Ekim'inin son-larına doğru, 1944-1945 öğretim yılında Edirne'de beden eğitimi ö ğre t men i yetiştirilmesi için bir "Beden Eğit imi Ö ğr et m e n Okulu" açılu*. Öğre tim kadrosuna da Cevat Tiniç, Faik G ö k a y ve Pakize G ök ay getirilir. Ancak, okul ikinci yıl kapatılır. Ankara Gazi Eğ it i m Ens-titüsü Beden Eğitimi Böl ümü' ne taşınır. İkinci sınıfa geçen öğrenciler ve ikmale kalanlar eğiti m ve öğretimlerine Gazi E ği ti m Enstitüsü Beden Eğitimi Bö lü m ü ' n d e devam ederler (55) (56). Gazi Eğ iti m Enstitüsü öğretmeni iken Edirne'deki okulda g örevlendirilen Pakize G ö ka y ile eşi Faik Gö kay' da bu öğrencilerle birlikte Ankara'daki öğretim kadrosunda yer alırlar (57).
Ç A P A E Ğ İ T İ M E N S T İ T Ü S Ü B E D E N E Ğ İ T İ M İ B Ö L Ü M Ü
Ülke mi z deki beden eğitimi öğretmeni ihtiyacını karşılamak için 1947-1948 öğreti m yılında, Ça pa Eğitim Enstitüsü'nde i k i yıl eğitim süreli olan bir beden eğitimi bö l üm ü açılır. İki yıl eğitim yapıldık tan sonra, 1949 yılı sonunda bu okul kapa tıla rak Gazi E ğ i ti m Ens-titüsü Beden Eğitimi B öl üm ü'n e nakledilir. Bu böl ümü n ikinc i sınıf öğrenc ileri nden
Hazi-ran dö n e m in d e başarılı olanlar mezun olurlar. Bü tünleme ye kalanlar ve 1. sınıftan 2. smıfa geçen öğrencilerse, Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n d e eğitimlerine devam ederler (58).
İ S T A N B U L E Ğ İ T İ M E NS T İ T Ü S Ü B E D E N E Ğİ T İ Mİ B Ö L Ü M Ü
İstanbul Çapa Eğit im Enstitüsü uzun yıllar eğitim ve öğretim vermişti. Daha önceleri, beden eğitimi bö l ü m ü açılmış ve k apanmışt ı. Daha sonraları ise, beden eğitimi; Fen ve Ede-biyat Bö lüm l er in de ya rdımcı branş olarak okutulur. 14 Haziran 1966'da Ç ap a E ği ti m Ens-titüsü, Fikirtepe 'de yapılan yeni binalara taşınır ve adı, İstanbul Eğitim Ensititüsü olur. 1967-1968 öğretim yılında da üç yıl öğretim süreli olmak üze re beden eğitimi bö l ü m ü açılır. 1970-1971 öğretim yılında ismi İstanbul Atatürk Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B öl ümü olur. 1980 yılında ise, Atatürk Yüksek Öğret men Okulu Beden Eği timi B öl ümü adını alır. 20 Temmuz 1982 tarihinde 41 sayılı kanun h ü k m ü n d e kararname ile 4 yıl eği tim süresi olan İstanbul Anadoluhisarı Gençlik ve Spor Akademisi ile birleşir. Dört yıllık eğitim ve öğre tim süresi olan bu okulun adı Marmara Üniversitesi Atatürk Eğiti m Fakültesi Beden Eğit imi ve Spor Bö l ü m ü olur. 1992 yılında ise adı Marmara Üniversitesi Beden E ğit imi ve Spor Y ük sek Okulu olur (59).
D İ Y A R B A K I R V E İ Z M İR E Ğ İ T İ M E N S T İ T Ü S Ü B E D E N E Ğ İ T İ M İ B Ö L Ü M L E R İ
İstanbul Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n ü n açılmasından bir yıl sonra, 1968-1969 öğretim yılında, İzmir Bornova Yüksek Öğretmen Okulu ve Diyarbakrr Eğitim Ens-titüsu nde, üç yıl eğitim süreli olmak üzere beden eğitimi bölümleri açılır. Ancak, Diyar-bakır Eğitim Enstitüsü'ndeki Beden Eğitimi Bölü mü bir yıl eğitim yaptıktan sonra, 1970 yılında kapatılır ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B ö l ü m ü n e nakledilir (60) (61).
Nisan 1978'de Diyarbakrr E ği ti m E n s t i tü s ü n e bağlı olarak beden eğitimi b ö l ü mü tekrar açılır. Bölü m ilk açıldığında 60 öğrenci alır. Bu 60 öğrencinin 30u yatılı, 30'u gündüzlü olarak öğrenim görmüşlerdir. Bölü m i lk yıl dört öğretmenle eğitime başlamıştır ve daha sonraki yıllarda öğretmen açığı bir türlü tamamlanamadı ğı için 1980 yılından itibaren bö lüme öğre nci alınmaz. Böl üm aldığı öğrencileri mezun ettikten sonra ka panır (62).
İzmir Bornova Yüksek Öğret men Okulu Beden Eğitimi Böl ümü i k i yıllık eğit im den sonra. 1970-1971 öğreti m yılında İzmir Buca Eğitim E ns t it ü s ün e taşınır ve ismi Buca E ğ i t i m Enstitüsü Beden Eğitimi Bö lüm ü olur. Daha sonra ismi Buca Y ü k s e k Ö ğ r e t me n Okulu Beden Eğ iti mi B ö l ü m ü olur. Eğitim ve öğretim 1982 yılma kadar devam eder. 1982 yılında 9 Eylül Üni ver sitesi ne bağlanır (63).
E G E Ü Nİ VE R S İ T E S İ B E D E N E Ğİ T İ Mİ V E S P O R Y Ü K S E K O K U L U
1977-1978 öğretim yılında Ege Üniversi tesinde dört yıllık eğitim ve öğretim süresi olan Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu açılır. Okulun amacı; üniversite öğretimi düz eyi nde
beden eğit imi ve sporun her dalında eğitici, öğretici elemanlar yetiştirerek ç ağdaş sporu yurt düze yine yaymak, bu alanda araştırmalar yapmak, ülke sporu ile il gil i res mî ve özel k u -ruluşlarla işbirliği yapmak, meslekle ilgi li hizmetiçi eleman yetiştirmek için her türlü eğitim progr a mla rını düz en le me k ve uygulamak, Ege Üniv ersite sindeki öğrencilerin boş zaman-larını sporla değerlendirmeye yardımcı olmaktır (64).
Bu okul i l k mezununu 1981 yılında verir. Daha sonra 20 Temmuz 1982 tarihinde, 41 sayılı kanun h ü k m ü n d e kararname ile, Manisa Gençlik ve Spor Akademisi, Buca Yü k s e k Ö ğ r e tm e n Okul u Beden E ğitimi Böl ü mü ve Ege Üniversitesi Beden E ğ i t im i ve Spor Y üks ek Okulu birleşerek, eğitim ve öğretim süresi dört yıl olan Dokuz Eylül Üniversitesi E ğit i m Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Bölümü haline getirilir (65). 1992 yılında Ege Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yü kse k Okulu ismini alır.
G E N Ç L İ K V E S P O R A K A D E M İ L E R İ
Ülk emizde, görüldüğü gibi beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek amacıyla bi rçok okul açılmış ve bu okulların çoğun da verilen eğitim yetersiz ol muş, bazılarında da istikrarlı eğitim siüdürülmüş tür.
Bu okullardan bazılarının kapatılma sından sonra, 1739 sayılı Millî Eği ti m Temel Kanu-nu'na göre Tü rk sporuna bilimselliği getirmek ve ihtiyaç duyulan Beden Eğ i ti mi ve Spor teknik elemanlarını yetiştirmek amacıyla, dört yıl eğitim ve öğretim süreli olmak üzere 1974- 1975 öğre tim yılında Ankara'da, "Ankara 19 Ma yıs Genç lik ve Spor Akademisi", 1975- 1976 öğretim yılında da İstanbul'da "Anadoluhisarı Gençlik ve Spor Akademisi" ve Manisa'da, "Manisa Gençli k ve Spor Akademisi" adıyla Gençli k ve Spor Bakanlığı ' na bağlı olarak açılır (66).
Akademiler açılırken, batı ülkelerinde kumlan öğretim kurumlarmm ü lkemiz de ki ben-zerleri olma sı amaç lanır. Yedi yıl faaliyette bulunan Gençlik ve Spor Akademilerinin ama-cı:3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu'nun öngördü ğü monitör ve antrenör ile gençlik lide-r i , yönetici ve uzman yetiştilide-rmek; sülide-rekli eğitim anlayışı içinde, mevcut elemanlalide-rın yetiş-tirilmesi ile birlikte her türlü yaygın eğitim programları düzenleme k ve uygulamak; gençlik sorunl arı ile beden eğitimi ve sporun bütün alanlarmda ve spor sağlığı kon uları nda bilimsel inceleme ve araştırmalarla, plânlama çalışmaları yapmak ve yayınlarda bul unma kt ı (67).
Türk sporuna üstün kabiliyetli elemanlar yetiştirmek, bilimsel araştırmalar yapmak ve sporla b i l i m dalları arasında bn köprü kurma görevini üstlenmelerinin yan ı sıra, Tür k sporu ve spor teşkilatı için b ü y ü k bir anlam ifade eden Gençl ik ve Spor Akademilerinden yetişen gençlerin, Türk sporunun yönlendiricileri olmaları amaçlanmıştır. Akademilerde eğiti m ve öğretim dört yıl sürerken, Millî Eğitim Bakanlı ğınca , beden eğitimi öğretmen ihtiyacını karşılamak için kurulan Eğiti m Enstitüleri'nin Beden Eğitimi Bölümle ri, akademik örgütl enm ey i geliştirmediği için, i l min ışığında araştırmalar yapan meslek kadroları ve araştırmacılar yetiştirilememiş ve bilimsel özerkliği olan yüks ek öğretim düze yi ne ulaşması m ü m k ü n ol mamı ştır. Bu arada ülkemizi n en ciddi meselelerine eğilecek akademik kadrolar ve bilimsel rütbelerin yerlerini dolduracak Ge nçlik ve Spor Akademileri statüsü belirlenme-diğinden ka patılmak zorunda kalınır.
1982'DEN S O N R A B E D E N E Ğ İ T İ M İ V E S P O R O K U L L A R I
2547 sayılı yüksele öğret im kanununa göre , 20 Temmuz 1982 tarihli resmi gazetede ya yı nla nan 41 sayılı kanun h ü k m ü n d e kararname ile, beden eğitimi ve spor eğitimi veren kuruluş larımızın, üniversite çatısı altında birleştirilmesine karar verilir. Daha önce de açıkladığımız gibi, Gençlik ve Spor Akademileri bağlı bulundukları illerdeki Ünivers i-telerin Eğitim Fakültesi bünyesindeki Beden Eğitimi Bölümleri ile birleştirilerek, Beden Eği timi ve Spor Bö lü ml er i haline getirilir. Bu uygulama 1992 yı lma kadar devam eder. 1992 yılında ise büyük bir ç oğunluğu Beden Eğtitimi ve Spor Y ü k s ek Okulu'na dönüştürülür.
Üniversiteler vasıtası ile beden eğitimi öğretmeni yetiştiren okul sayısı, 1983 yılına kadar üç tane iken, bu sayı daha sonraki yıllarda artmıştır. Ünivers itelere bağlı olarak 1992 yılına kadar açılan beden eğitim ve spor bölümleri şunlardır: Orta D oğ u Teknik Üniversitesi E ğitim Fakültesi Beden Eği timi ve Spor B ölümü (1983-1984), Bursa Uludağ Üniversitesi Eğiti m Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Bölümü (1985-1986), Konya Selçuk Üniversite si Eği tim Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor B ö l üm ü (1987-1988). Adana Ç u ku r o v a Üniversitesi E ğ i t im Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Böl ü m ü (1987-1988) (68) ve Hacette-pe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Spor Bil iml eri ve Teknolojisi Böl ümü dür (1989).
1992 yılında Beden Eğit im i ve Spor Bölüm lerinin bir çoğu Beden Eği tim i ve Spor Y ük se k Ok ulu na dönüşt ürülm üştür . Şu anda Türkiye'de Beden Eğitimi ve Spor Y ü k s e k Okulu ve bölümlerinin sayısı 35'i aşmış olup, yeni kurulan üniversitelerle beraber bu sa-yının artabileceğini düşünmekteyi z.
S O N U Ç
Beden Eğitimi ve Spor Bölü ml er i/ Yü ksek Okulları, ülk em izde ortadereceli okullardaki beden eğitimi öğ re tme ni , spor yöneticisi ve antrenör ihtiyacını karşıla ma k, Türk sporuna hizmet etmek gayesi ile kurulm uşla rdır. B u g ü n T ür kiye 'de Beden Eğ iti m i ve Spor O k u l -larının tam anlamıyla çağdaş çizgiyi yakalayabilmeleri için, imkânlar ve ekonomi gerekti-ren bir y apı ya da sahip ol ması gerekmektedir. Beden Eği timi ve Spor Ok ul lar ın dan mezun olanlar, bir spor dalında uz ma n la ş m ı ş beden eğitimi öğre tm eni olup istihdam edilirken, Antrenörlük Eğitimi Bölüm ü ve Spor Yöneticiliği B ölümü mezunlarının istihdam durumlar ı netleşmemiştir. Bu konuda öncelikle yapılması gereken, yetkililerin ve sorumluların bilinç-lendirilmesi, Beden Eğitimi ve Spor Okullarının sıkıntılarını ç ö z m e y e yönelik destek sağ-lanmasıdır. Bu çalışma ile, Türkiye'de Cumhuriyet dönemi nde beden eğitimi ö ğretmeni yetiştirmek amacıyla açılan okulların eğitimini hazırlayıcı çalışmalar tesbit edilerek incelen-miştir.
K A Y N A K L A R
1. Okan. Kenan, T ürk Spor Tarihi Mektupla Öğreti m E ğiti m Enstitüsü Beden E ği -t i mi Bölümleri için, M Ö M Yayı nl ar ı: 8, Ankara, 1975, s. 8.
2. Kahraman, Atıf, Os ma nlı Devletinde Spor, T.C. Kü ltür Baka nlığı Y a ym l a r ı : 1697. Başvuru Kitapları Dizisi 27, Ankara, 1995. s.641.
3. Topuz, Hıfzı, Konuklar Geçiyor, Çağdaş Yayı nlan, İstanbul, 1975, s. 55. 4. Okan, Ö n. ver., s.8
5. M i l l i yet Türkiye İller Ansiklopedisi, s. 231.
6. Dost Gözi le 75 Yaşında Genç Selim S i m Tarcan, Ülkü Basımevi , İstanbul, 1950, s. 5 1.
7. Aynı , s. 54.
8. Selim S i m Tarcan, Nasıl Konuşmalı, Ülkü Basımevi, 1939, s. 35.
9. Selim Su n Tarcan, Radyo Konferanslarım, Üç ünc ü Kitap, Ülkü Ba s ımevi , İstanbul, 1935, s. 5.
10. Dost Gözile 75 Yaş md a Genç Selim Sırrı Tarcan, ön. ver., s.57. 11. Tarcan, 1935, ön. ver., s, 12.
12. Dost Göz il e 75 Y a ş md a Selim Sırrı Tarcan, Ön. ver., s. 58. 13. Aynı , s. 59.
14. Aynı. s. 63.
15. Beden Terbiyesi Enst it üsü ve Selim S i m Tarcan, Beden Terbiyesi ve Spor Mec-muası nın 40'mcı Sayısına Ektir, 1 Haziran 1942, s. 12.
16. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, Cild: 3-4, İstanbul, 1977, s. 1545. 17. Beden Terbiyesi Enstitüsü ve Selim SUTI Tarcan, ön. ver., s. 12. 18. Aslan, Refik, Beden Eğitimi Bilgileri, Ankara, 1979, s. 74. 19. Dost G özil e 75 Yaşında Selim S i m Tarcan, ön. ver. , s. 67.
20. Bilge. Nalan, Türki ye de Beden Eğitimi Öğretmeni nin Yetiştirilmesi, Kültür Ba-kanlığı Yayınları: 1095, Kültür Eserleri Dizisi: 137, Ankara, 1989, s.54.
21. Refik. ön. ver. s. 74.
22. Sel. Ruhi. "Selim S u n Tarcan, Beden Eğitimi Dergisi", Sayı: 5, 6 Ocak 1963, s. 5 23. Dost Gözile 75 Yaşında Selim SUTI Tarcan, ön. ver., 68.
24. Aynı. ss. 27-28. 25. Okan., ön. ver., s.8.
26. Yücel . Hasan A l i , Millî Eğitimle ilg ili Söylev ve Deme çl er- Has an A l i Yücel Külliyatı I, Kültür Bakanlığı Yayınları: 1573, Türk Klasikleri Dizisi: 28, Ankara, 1993, s. 125.
27. Topuz, ön. ver., s. 55. 28. Okan. Ön. ver., s. 8 29. Ergin, Ön. ver., s. 1545.
30. Dost Göz ile 75 Y a ş m da Selim S i m Tarcan, ön. ver., s. 42 31. Meydana Laurose, Cilt:3, s. 330.
32. Aynı . ss. 42-43
33. Ö vm e n , Hıfzırahman Raşit, "Mustafa Kemal'in Eğitimle İlişkileri ve Türk Eğitimine Etkileri, Atatürk Konferansları V I , 1973-1974'den ayııbasım, Tü rk Ta-rih Kuru mu Ba sıme vi, Ankara, 1977, ss. 143-144.
34. Artın, Cevdet, "Türkiye'de Cumhuriyet Devrinde Beden E ğitimi Ö ğ r et m e ni Ye tiş-tirme Çalışmaları ve Aşamaları" Spor B i l i m , Sayı: 1, Oca k-Şubat -Mart 1990, ss. 9-10.
35. Dost Göz il e 75 Y aşında Selim S i m Tarcan, ön. ver., s. 7 1 .
36. T.C. Maarifi 1923-1943 Yılları Arası Maarifimiz, Ankara, 1944, s. 119. 37. Yücel, ön. ver., 241.
38. Ergin, Ön. ver., s. 1547.
39. T.C. Maarifi 1923-1943 Yılları Arası Maarifimiz, ön. ver., s. 120. 40. Tarcan, 1935, ön. ver., 137.
41. Cevdet Arun, M.E.B. Emekli Müşavir Baş Müfettiş, "Türkiye'de Beden Eğitimi Öğ re t meni Yetiştiren Kurslar" konulu mülakat, İsta nbul-Cağaloğlu, 6.1.1986. 42. Aynı görüşme .
43. Selim S i m Tarcan'm 5.6.1943 tarihinde İstanbul'dan Ankara'ya Gazi Terbiye Ens-titüsü Beden Terbiyesi öğretim görevlisi Cemal Alpman'a gönde rdiği mektup. 44. T.C. Maarifi, ön. ver., s. 120.
45. Yücel, ön. ver., s. 124. 46. Arun, Ön. ver., görüşme.
47. Cevdet Arun, "Türk iy e'de Cumhuriyet Devrinde Beden E ğit im i Ö ğ r e t m e n i Yetiştirme Çalışmaları ve Aşamaları", Spor Bi l i m, Sayı: 1, Ocak, Şubat, Mart,
1990, s. 12. 48. Aynı, s. 11
49. T.C. Maarif, Ön, ver., s. 120. 50. Arun, Ön, ver. , s. 11. 51. T.C. Maarif, Ön, ver., s. 120. 52. Cevdet Arun, Ön. ver. görüşme.
53. Nâlân Bilge, Türkiye'de Beden Eğitimi Öğretmeninin Yetiştirilmesi, Kültür Ba-kanlığı Yayınları: 1095, Ankara, 1989, s. 85.
54. Cevdet Arun, ön. ver. görüşme. 55. Arun, ön. ver. görüşme.
56. Cevat Tiniç, Emekli İstanbul Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi Böl üm ü Şub e Müdü rü, "Edirne Beden Eğitimi Öğretmen Okulu Kuruluşu" konusunda mülakat, Çiftehavuz lar, 10.1.1986.
57. Anı n, Ön. ver., s. 12.
58. Cevat Tiniç, Ön. ver., görüşme. 59. Aynı, görüşme.
60. Vahit Erhan, Emekl i İzmir Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi B öl ümü Öğret i m Görevlisi "İzmir ve Diyarbakır Eğitim Enstitüleri Beden Eğitimi Bölüml eri" konu-sunda yapılan mülakat, İstanbul, 17.1.1986.
61. Bilge, ön. ver., s. 178. 62. Aynı, s. 94.
63. Erhan, ön. ver., g örü şm e. 64. Bilge, ön. ver., s. 125.
65. Necati Akgün, Ege Üniversitesi Fizyoloji Kürsüsü, "Ege Üniversitesi Beden Eğ iti mi ve Spor Y ü k se k Oku lu Kumlusu" konusunda 20.1.1986 tarihinde araştırmacıya gönderdiği mektup.
66. Gençli k ve Spor Bakanı Vecdi Ö zg ü l ü n Konuş ma D e me ç ve Mesajları 3 E k i m 1980-18 K a s ı m 1982, G enç lik ve Spor Bakanlığı Yayınları N o: 31-87, Ankara, 1983, s. 181.
67. G en çli k ve Spor Akademileri Yönetmelikleri, T.C. Ge nçli k ve Spor Bak anlı ğı Yayın No: 45, Ankara, 1975, ss. 7-8.
