Adana ve Mers
n YöresMakrofungus Çeş
tl
l
ğ
ne
Katkılar
Hall GÜNGÖR , Mehmet Hal1 l SOLAK , Hakan ALLI ,2 1 Mustafa IŞILOĞLU , Erb1 l KALMIŞ3
1
Muğla Sıtkı Koçman Ünverstes, Fen Fakültes, ByolojBölümü, Kötekl, Muğla 2
Muğla Sıtkı Koçman Ünverstes, Eğtm Fakültes, İlköğretm Bölümü, Fen Blgs ABD, Kötekl, Muğla
3
Blm Sanayve TeknolojBakanlığı Mansa İl Blm, Sanayve Teknoloj Müdürlüğü, Mansa
Öz: Bu çalışmada 2006-2008 yılları arasında Adana ve Mersn llernden toplanan mantar örneklernn teşhsamaçlanmıştır. Arazve laboratuvar çalışmaları sonrasında 24 famlya ve 2 bölüme at 38 takson teşhs edlmştr. Bu taksonlardan 5'Ascomycota bölümündeyken 33'ü Basdomycota bölümündedr. Ayrıca, Adana lnden 20 takson belrlenrken, Mersn lnden 22 takson belrlenmştr.
Anahtar kelmeler:Adana,Mersn, Mkota, Türkye.
Contr
but
ons to the Macrofungal D
vers
ty of Adana and Mers
n
Prov
nces
Abstract: In ths study, an attempt has been made to determne macrofungal specmens collected from Adana and Mersn Provnces between 2006-2008 years. After feld and laboratory studes, 38 taxa belongng to 24 famles and 2 dvso were dentfed. 5 taxa belong toAscomycotaand 33 toBasdomycota.Although, determned 20 taxa were from Adana provnce, 22 taxa were from Mersn provnce.
Key Words Adana,Mersn, Mycota, Turkey
Correspondng author: hgngr1@gmal.com.tr
Grş
A d a n a v e M e r s n ll e r ü l k e m z n güneynde bulunan brbrne komşu olan kldr. Her klnde kıyı kesmlernde Akdenz klm, ç kesmlernde se karasal klmn görülür. Adana lmzdePnus brutaTen.,P. halepenssMller,P. pnea L., Cedrus lbanA. Rch., Cupressus sempervrensL., Abes clcca(Ant. et Kotschy) Carr.,Pstaca terebnthusL.,JunperusL. spp.
QuercusL.,AcacaMll. sp. veEucalyptusL'Hér. sp türleryoğun olarak bulunurken, Mersn lmzde Pnus bruta Ten., P. ngra J.F.Arnold,
Abes clcca Jun, perusL. spp.CedrusDuham. spp., Quercus spp., Eucalyptus sp ormanları bulunmaktadır. Bunların dışında her klmzde de çok sayıda portakal ve lmon ağaçları bulunmaktadır.
Her k lmzde sahp olduğu klm, vejetasyon ve yeryüzü şeklsebebyle çok
sayıda mantar türüne ev sahplğyapablecek potansyele sahptr. Ancak günümüze kadar bu llern mkotasını belrlemek amacıyla yapılmış az sayıda çalışma bulunmaktadır (Işıloğlu 1992a; 1992b; Kaşık vd., 2004; Doğan vd., 2007; Doğan vd., 2010; Öztürk vd., 2011; Doğan vd., 2012).
Ülkemzn mantar çeştllğnn ortaya konulması çn çok sayıda çalışma yapılmıştır (Solak vd., 2007; Seslve Denchev 2014; Solak vd., 2015). Bu çalışmalar günümüzde çeştl projelerle desteklenerek devam etmektedr. Ü l k e m z n g e n ş b r c o ğ r a f y a ü z e r n d e bulunması, mantar konusunda uzman kşlern sayısının az olması ve yağışların düzenszlğ gbsebeplerle mantar byoçeştllğtam olarak belrlenememştr. Yapılacak çalışmalarla ülkemz mkotası zengnlğnn artacağı düşünülmektedr.
Bu çalışma le Adana ve Mersn yöres mantarlarının belrlenerek ülkemz mkotasına katkıda bulunulması amaçlanmıştır.
Materyal ve Yöntem
Çalışmada kullanılan örnekler 2006-2008 yıllarında yapılan arazçalışmalarında toplan-mıştır. Arazçalışmaları sırasında toplanan örneklern fotoğrafları çeklp numaralan-dırıldıktan sonra, morfolojk özellklernn yanında yetşme yernn ekolojk özellklerde kaydedlmştr. Laboratuvara getrlen örnekler kurutulmuştur. Çalışmalarda ayrıca %10 NH OH, %10 FeSO , %10 KOH, d4 4 stle su, Melzer reaktf, %5 KOH, Kongo Kırmızısı gb bazı kmyasallar kullanılmıştır. Örneklern teşhsnde Marchand (1971-1986), Watlng (1982), Moser (1983), Bretenbach ve Kränzln (1984-2000), Cappell(1984), Pacon(1985), Watlng ve Gregory (1987, 1989), Rva (1988), Bresnsky and Besl (1990), Candusso and Lanzon(1990), Ells ve Ells (1990), Hansen ve Knudsen (2000), Kränzln (2005), Roux (2006), Knudsen ve Vesterholt (2008), Medard(2012) ve Beug et al. (2014) gb kaynaklardan yararlanılmıştır.
Bulgular
Fungaryum çalışmaları sonrasında 2 bölüme ve 24 famlyaya at 38 tür teşhs edlmştr. Bu taksonlardan 5'Ascomycota bölümündeyken 33'ü Basdomycota bölümün-dedr. Ayrıca, Adana lnden 20 tür belrlenrken, Mersn lnden 22 tür belrlenmştr.
Ascomycota Helvellaceae Fr.
1.Helvella acetabulum (L.) Quél.,
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1869, Yz.
2.Helvella elastca Bull.
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1807, Yz.
3.Helvella leucomelaena (Pers.) Nannf.
Mersn, Tarsus, Çamalan, Çamlık, 25.3.2006, Solak 1864; 1891, Z.
Pezzaceae Dumort.
4.Sarcosphaera coronara (Jacq.) J.
Schröt.,
25.3.2006, Solak 1888; Mersn, Tarsus, Çamalan, Çamlık, 10.4.2006, Solak 2057, Z.
Pyronemataceae Corda
5.Tarzetta catnus (Holmsk.) Korf & J.K.
Rogers
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1887, Yz.
Basdomycota Agarcaceae Chevall.
6.Agarcus bsporus (J.E. Lange) Imbach
Mersn, Merkez, 100. yıl, Davultepe mevk, okalptüs ormanı, 25.3.2006, Solak 1853, Y.
Dplocystdaceae Kresel
7.Astraeus hygrometrcus (Pers.) Morgan,
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1865, Yz.
Ganodermataceae Donk
8.Ganoderma applanatum (Pers.) Pat.
Mersn, Merkez, 100. yıl, Davultepe mevk, 25.3.2006, Solak 1856; Mersn, Tarsus, Çamalan, Meşe üzernde, 25.3.2006, Solak 1874, Yz.
9.Ganoderma lucdum (Curts) P. Karst. Mersn, Tarsus, Çamalan, Meşe üzernde, 25.3.2006, Solak 1875, Yz.
Geastraceae Corda
10.Geastrum rufescens Pers.
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1890, Yz.
Gomphdaceae Mare ex Jülch
11.Chroogomphus rutlus (Schaeff.) O.K.
Mll.
Mersn, Erdeml, Günübrlk pknk alanı, Çamlık, 25.3.2006, Solak 1857; Mersn, Tarsus, Çamalan, Alman mezarlığı, Çamlık, 22.4.2007, Solak 3212, Y.
Hydnaceae Chevall.
12.Hydnum repandum L.
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1866, Y.
Hymenochaetaceae Donk
13.Phellnus hartg(Allesch. & Schnabl)
Pat.
Mersn, Tarsus, Çamalan, 10.4.2006, Solak 2058, Yz.
14.Fuscopora torulosa (Pers.) T. Wagner &
M. Fsch.
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, P.bruta
kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1822a; Mersn, Tarsus, Çamalan, Kesk P. bruta
Inocybaceae Jülch
15.Inocybe lacera(Fr.) P. Kumm.,
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Pnus pnea ormanı, 24.3.2006, Solak 1803, Z.
Merulaceae P. Karst.
16.Bjerkandera adusta (Wlld.) P. Karst. Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Kesk Okalüptüs kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1806; Adana, Ceyhan, Büyük mangıt, 24.3.2006, Solak 1851, Yz.
Mycenaceae Overeem
17.Mycena aettes (Fr.) Quel.
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1878, Yz.
Physalacraceae Corner
18.Armllara tabescens (Scop.) Emel
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1885, Y.
Pluteaceae Kotl. & Pouzar
19.Volvopluteus gloocephalus (DC.)
Vzzn, Contu & Justo
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt köyü, Çmenlk, 24.3.2006, Solak 1848, Y.
Polyporaceae Fr. ex Corda
20.Lentnus tgrnus (Bull.) Fr.
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Okalüptüs kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1814, Yz.
21.Polyporus arcularus Batsch: Fr.
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Mersn kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1822b; 1823, Yz.
Psathyrellaceae Vlgalys, Moncalvo & Redhead
22.Coprnellus dssemnatus (Pers.) J.E.
Lange
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt, Küçük Burhanye, Kokar mevk, Karaağaç üzer, 24.3.2006, Solak 1794; Mersn, Mut, Mut kales, Dut ağacı dbnde, çmenler arasında, 23.4.2007, Solak 3215, Yz.
23.Coprnellus ephemerus (Bull.) Redhead,
Vlgalys & Moncalvo
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt, Küçük Burhanye, Kokar mevk, 24.3.2006, Solak 1794, Yz.
24.Coprnellus mcaceus (Bull.) Vlgalys, Hopple & Jacq. Johnson
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt, Küçük
Burhanye, Kokar mevk, Karaağaç üzer, 24.3.2006, Solak 1795; 1797; 1799, Yz.
25.Coprnellus xanthothrx (Romagn.)
Vlgalys, Hopple & Jacq. Johnson
Mersn, Erdeml, Günübrlk pknk alanı, Çamlık, 25.3.2006, Solak 1860, Yz.
26.Parasola plcatls (Curts) Redhead, Vlgalys & Hopple
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1812, Yz.
27.Psathyrella artemsae (Pass.) Konrad &
Maubl.
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt köyü, Cndere mevk, 24.3.2006, Solak 1793; Adana, Ceyhan, Büyük mangıt köyü, Küçük Burhanye, Kokar mevk, 24.3.2006, Solak 1798 Yz.
28.Psathyrella candolleana (Fr.) Mare Adana, Ceyhan, Büyük mangıt köyü, Cndere mevk, Sıtma ağacı ormanı,
24.3.2006, Solak 1792; Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1805; 1809; 1849; Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Dere kenarı,Kumluk alan, 24.3.2006, Solak 1815; Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Çayır ç, 24.3.2006, Solak 1816, Yz.
29.Psathyrella leucotephra (Berk. &
Broome) P.D. Orton
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1819, Yz.
Rhzopogonaceae Gäum. & C.W. Dodge
30.Rhzopogon luteolus Fr.
Mersn, Tarsus, Çamalan, Alman mezarlığı, Çamlık, 22.4.2007, Solak 3213, Y.
31.Rhzopogon roseolus (Corda) Th. Fr.
Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1824, Y.
Schzophyllaceae Quél.
32.Schzophyllum commune Fr.
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt köyü, 24.3.2006, Solak 1850; Mersn, Merkez, 100. yıl, Davultepe mevk, Kıbrıs akasyası üzernde, 25.3.2006, Solak 1885; Mersn, Erdeml, Günübrlk pknk alanı, Kıbrıs
akasyası üzernde, 25.3.2006, Solak 1858, Yz.
Sclerodermataceae Corda
33.Psolthus arhzus (Scop.) Rauschert
Mersn, Merkez, 100. yıl, Davultepe mevk, okalptüs ormanı, 25.3.2006, Solak 1852, Yz.
Stereaceae Pilát
34.Stereum hrsutum (Wlld.) Pers. Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Kesk Okalüptüs kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1808; Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, Çamlıca göletcvarı, Mersn kütüğü üzernde, 24.3.2006, Solak 1817;
Mersn, Tarsus, Çamalan, Yaprak döken çalı üstünde, 25.3.2006, Solak 1867; Mersn, Tarsus, Çamalan, Meşe üzernde, 25.3.2006, Solak 1872, Yz.
Stropharaceae Snger & A.H. Sm.
35.Agrocybe dura (Bolton) Snger
Adana, Ceyhan, Büyük mangıt, Küçük Burhanye, Kokar mevk, 24.3.2006, Solak 1800; 1802. Y.
Tapnellaceae C. Hahn
36.Tapnellapanuodes(Fr.) E.-J. Glbert Adana, Yüreğl, Çamlıca köyü, 24.3.2006, Solak 1818, Yz.
Trcholomataceae R. Heim ex Pouzar
37.Lepsta nuda (Bull.) Cooke
Mersn, Tarsus, Çamalan, 25.3.2006, Solak 1870; 1889, Y.
38.Trcholoma anatolcum H.H. Doğan &
Intn
Adana, Feke, Hıdıruşağı köyü, Sedr
ormanı, 4.12.2008, Solak 3998, Y.
Tartışma
Araştırma bölgelernden Adana lnde bulunan türlerden 7 tanesPsathyrellaceae famlyasına (%35) atken 2 tanesPolyporaceae famlyasına attr. Kalan 11 türün tamamı ayrı famlyalarda yer almaktadır. Bulunan bu türlerden 4 tanesyenleblrken, 1 zehrlve 15'se yenlmez mantarlardandır.
Dğer br araştırma bölgesolan mersn ln d e b u l u n a n t ü r l e r d e n 2 ' ş e r t a n e s
Helvellaceae, Ganodermataceae, Hymeno-chaetaceae ve Psathyrellaceae famlyalarına çersnde yer alırken Kalan 13 türün tamamı ayrı famlyalarda yer almaktadır. Bulunan bu türlerden 6 tanesyenleblrken, 2 zehrlve 13'ü se yenlmez mantarlardandır.
Ye n e n m a n t a r l a r d a n Tr c h o l o m a
anatolcum Adana yöresnde halk tarafından sedr mantarı olarak tanınmakta olup bölgede yoğun br şeklde toplanan ve yurtdışına hraç edlen öneml mantarlarımızdandır.
Teşekkür
Bu projeyfnansal olarak destekledğnden dolayı TUBİTAK'a (TBAG-104T236) teşekkür ederz.
Kaynaklar
Beug MW, Bessette AE, Bessette AR.,Ascomycete Fungi of North America, Austin, University of Texas Press,
(2014).
Breitenbach J, Kr nzlin F.,ä Fungi of Switzerland Vols. 1-5, Luzerne, Verlag Mykologia, (1984-2000). Bresinsky A, Besl H.,Colour Atlas of Poisonous Fungi, Stuttgart, Wolfe Publishing Ltd, (1990).
Candusso M, Lanzoni G.,Fungi Europaei, Lepiota,Saronno, Italy, Libreria Editrice Biella Giovanna, (1990). Cappelli A.,Fungi Europaei, Agaricus. Saronno, Italy, Libreria Editrice Biella Giovanna, (1984).
Doğan, H. H., Küçük, M. A., Akata, I.,A Study on Macrofungal dversty of Bozyazı Provnce (Mersn), Turkey, Gaz Unversty Journal of Scence, 23 (4): 393-400, (2010).
Doğan, H.H., Aktaş, S., Öztürk, C., Kaşık, G.,Macrofungdstrbuton of Cocakdere valley (Arslanköy, Mersn),Turksh Journal of Botany, 36: 83-94, (2012)
Ellis MB, Ellis JP.,Fungi without Gills (Hymenomycetes and Gasteromycetes). London, Chapman and Hall., (1990).
Hansen L, Knudsen H.,Nordic Macromycetes (Ascomycetes). Vol.1,Copenhagen, Nordsvamp, (2000).
Işıloğlu, M.,Posonous Macrofungfrom Adana and Içel (Southern Turkey), XI. Congress of European Mycologsts, 7-11 September 1992, Kew, pp:21, (1992).
Işıloğlu, M., Popular Edble Macrofungfrom Adana and Içel (Southern Turkey), XI. Congress of European
Mycologsts, 7-11 September 1992, Kew, pp:21. (1992).
Kaşık, G., Doğan, H.H., Öztürk, C., Aktaş, S., New Records n Coprnaceae and Bolbtaceae from Mut (Mersn) Dstrct, Turksh Journal of Botany,, 28: 449-455, (2004).
Knudsen H, Vesterholt J.,Funga Nordica, Copenhagen, Nordsvamp, (2008).
Kränzlin F.,Fungi of Switzerland. Vol. 6, Luzerne, Verlag Mykologia, (2005).
Marchand A.,Champignons Du Nord Et Du Midi. Vols. 1-9, Perpignan, France, Societe Mycologique des Pyrenees
Medardi G.,Ascomiceti d'Italia,Vicensa: A.M.B, (2012).
Moser M.,Keys to Agarics and Boleti. Stuttgart, Gustav Fischer, (1983).
Öztürk, C., Aktaş, S., Alkan, S., Türkmenoğlu, A.,Macrofungof Anamur (Mersn, TURKEY) Provnce, XVI. Congress of European Mycologsts, 19-23 September 2011, P. 260, Halkdk-Thessalonk-GREECE, (2011).
Pacioni G.,Mushrooms and Toadstools,London, MacDonald, (1985).
Riva A.,Fungi Europaei, Tricholoma (Fr.) Staude, Alosso, Italy, Edizioni, Candusso, (1988). Roux P.,Mille et un Champignons,Sainte Sigolène, Édition Roux, (2006).
Sesli E., Denchev C.M.,Checklists of the Myxomycetes, Larger Ascomycetes, and Larger Basidiomycetes in Turkey, Mycotaxon 106: 65–67(2008). + [complete version, 1–145, new version uploaded in January 2014].
Solak, M.H., Işıloğlu, M., Kalmış, E. ve Allı, H.,Macrofungof Turkey, Vol 1,Ünversteller Ofset, İzmr, 254s, (2007).
Solak, M.H., Işıloğlu, M., Kalmış, E. ve Allı, H.,Macrofungof Turkey, Vol 2,Ünversteller Ofset, İzmr, 280s, (2015).
Watling R.,British Fungus Flora. Bolbitaceae 3: Agrocybe, Bolbitius, Conocybe, Edinburgh, Royal Botanic Garden, (1982).
Watling R, Gregory NM., British Fungus Flora. Agarics and Boleti 6: Crepidotaceae, Pleurotaceae and other
Pleurotoid Agarics, Edinburgh, Royal Botanic Garden, (1989).
Watling R, Gregory NM.,British Fungus Flora Agaricus and Boleti 5: Strophariaceae & Coprinaceae. Edinburgh, Royal Botanic Garden, (1987).