İKİNCİ ÇEYREKTE BÜYÜMEYİ
STOK ARTIŞI VE ÖZEL TÜKETİM TAŞIDI
Seyfettin Gürsel*, Arda Aktaş**
Yönetici Özeti
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırdığımızda, GSYH’nın yılın 1. çeyreğinden 2. çeyreğine yüzde 5,5 oranında arttığını tahmin ediyoruz. Büyümenin stok ile özel tüketim artışlarından kaynaklandığı açıkça görülüyor. Ancak bu canlanmada 2. çeyrekte uygulanan vergi indirimlerinin payı olduğu da unutulmamalı. 3. çeyrekte aynı eğilimin devam edeceğini tahmin ediyoruz. Bu gelişme 4. çeyrekte yıllık bazda pozitif büyümeye dönüşü mümkün kılıyor.
Çeyrekten çeyreğe GSYH yüzde 5,5 büyüdü
TÜİK’in geçen hafta açıklamış olduğu 2009 yılının ikinci çeyreğine ilişkin GSYH rakamlarına göre Türkiye ekonomisi, ikinci çeyrekte bir yıl öncesinin aynı dönemine kıyasla yüzde 7 oranında küçüldü. Bu beklenen bir gelişmeydi. Buna karşılık 2009’un 1. çeyreğinden 2. çeyreğine ekonominin nasıl geliştiği araştırıldığında farklı bir öyküyle karşılaşıyoruz. Çeyrekten çeyreğe GSYH değişimini hesaplayabilmek için rakamları mevsim ve takvim1 etkilerinden arındırmak gerekiyor.2 Hesaplar GSYH’nın 2009’un birinci çeyreğinden ikinci çeyreğine yüzde 5,5 büyüdüğünü gösteriyor (Şekil 1 ve Tablo 1).
Şekil 1 GSYH (1998 fiyatlarıyla) ve kapasite kullanım oranı (%) (Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış)
* Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, betam, Direktör, seyfettin.gursel@bahcesehir.edu.tr ** Arda Aktaş, betam, Araştırma görevlisi, arda.aktas@bahcesehir.edu.tr
1 İş günü olarak, idari ve resmi tatillerin dışında kalan, 5 çalışma günü esas alınmıştır.
2 Mevsim ve takvim etkilerinden arındırmak için TSW (TRAMO SEATS programı) kullanılmaktadır.
14.09.2009
Kaynak : TÜİK ve betam
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırdığımızda, GSYH’nın yılın 1. çeyreğinden 2. çeyreğine yüzde 5,5 oranında arttığını tahmin ediyoruz. Büyümenin stok ile özel tüketim artışlarından kaynaklandığı açıkça görülüyor (Tablo 1 ve 2). Stok artışları büyümeye 5,2 puanlık katkı yaparken; çeyrekten çeyreğe yüzde 3,4 artan özel tüketim de 2,6 puanlık katkı yapmış görülüyor. Buna karşılık dış ticarette eğilimin değiştiği anlaşılıyor. Krizle birlikte ithalat, ihracata kıyasla daha hızlı küçüldüğünden net ihracat büyümeye yıllık bazda pozitif katkı yapıyordu. Ancak çeyrekler dikkate alındığında bu gelişmenin tersine döndüğü görülüyor. Nitekim net ihracat katkısı eksi 2,7 puana çıkıyor.
Tablo 1 GSYH ve bileşenlerindeki büyüme (%) (2009 2. çeyrekten 2009 1. çeyreğe)
Büyüme
Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 3.4
Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 0.7
Kamu Sektörü Yatırım Harcamaları 16.8
Özel Sektörün Yatırım Harcamaları -1.7
Stok Değişmeleri -59.1
Mal ve Hizmet İhracatı -2.4
Mal ve Hizmet İthalatı (-) 8.6
GSYH 5.5
Kaynak : TÜİK ve betam
Tablo 2 GSYH bileşenlerinin büyümeye katkısı (yüzde puan olarak) (2009 2. çeyrekten 2009 1. çeyreğe
)
Büyümeye Katkı
Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 2.6
Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 0.1
Kamu Sektörünün Yatırım Harcamaları 0.6
Özel Sektörün Yatırım Harcamaları -0.3
Stok Değişmeleri 5.2
Mal ve Hizmet İhracatı -0.6
Mal ve Hizmet İthalatı (-) 2.1
GSYH 5.5
Canlanmanın geleceği
Ekonomik konjonktürü yakından yansıtan çeyrek bazındaki GSYH değişimi ve bileşenlerinin evrimi iki olumlu bir de olumsuz gelişmeye işaret ediyor. Birinci olumlu gelişme hızla stok eriten firmaların yeniden stok biriktirmeye başlamış olmaları. İkinci olumlu gelişme de özel tüketimde sınırlı da olsa yaşanan canlanma. Ancak bu canlanmada 2. çeyrekte uygulanan vergi indirimlerinin payı olduğu unutulmamalı. Bununla birlikte kredi faizlerindeki düşüşlerin ve yakında açıklanacak olan orta vadeli programın 4. çeyrekte tüketim talebini canlandırması beklenmelidir.
Olumsuz gelişme ise, net ihracatın 4. çeyrekten itibaren büyümeye kriz öncesinde olduğu gibi negatif katkı yapma ihtimalinin belirmesidir. Bununla birlikte mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış rakamlar, 3. çeyrekte bu eğilimlerin devam edeceğini ve 4. çeyrekte yıllık bazda yeniden pozitif büyümeye kavuşma ihtimalinin belirdiğini gösteriyor.
