A n k a r a Ecz. Fak. Der. 20, 1-2 (1990)
J. Fac. P h a r m . A n k a r a 20, 1-2 (1990)
Plastik Mutfak Eşyalarının Kullanımının Halk Sağlığı Açısından Değerlendirilmesi
Evaluation o f the Use o f Plastic K i t c h e n w a r e w i t h R e s p e c t t o Public H e a l t h
Nevin VURal* Işıl ŞİMŞEK* Şahan SAYGI** Yıldır ATAKURT***
Ö Z E T
Ülkemizde plastik mutfak eşyası kullanımının halk sağlığı açısın-dan değerlendirilmesi için ev hanımları (n:400) üzerinde bir anket çalış-ması yapılmıştır. Bulgulara göre plastik mutfak eşyası kullanımının ç o k y a y g ı n (% 95) olduğu, sağlık açısından, doğru kullanım şekillerinin eği-tim düzeyi ile paralel olduğu görülmüştür.
Araştırmamızda ayrıca mutfak eşyası olarak kullanılan plastiklerin ağır metal ve b o y a r m a d d e salınımı standard yöntemlerle kontrol edil-miştir. Özellikle markasız ve etiketsiz olarak satılan plastik kapların b o y a saldığı, ancak metal salınımının müsaade edilen limit altında oldu-ğu saptanmıştır.
S U M M A R Y
In our country, a survey has been c o n d u c t e d on r a n d o m l y selected hausewives (n:400) to evaluate the utilization of plastic kitchenware in p o i n t of public health. Use of plastic kitchenware was found v e r y high (95 % ) and care t o h y g e n i c conditions parallel with the education
R e d a k s i y o n a verildiği tarih: 7 . 1 1 . 1 9 9 0 * A . Ü . Ecz. F a k . F a r m . Toksikoloji Anabilim Dalı * * G A T A T ı b b i Farmakoloji Anabilim Dalı * * * A . Ü . T ı p F a k . Biyoistatistik B i l i m Dalı.
34 Nevin V U R A L , Işıl Ş İ M Ş E K , Ş a h a n S A Y G I , Y ı l d ı r A T A K U R T
level. Paint and h e a v y metal migration f r o m the plastic kitchenware also have b e e n tested by using standard m e t h o d s .
Paint migration f r o m the plastic kitchenware especially from those unlabeled and unmarked, has been observed although concentration of metal migration was found under the m a x i m u m permissible levels.
Anahtar kelimeler: Ağır metal salınımı, b o y a r m a d d e , plastik
mutfak eşyası.
Günlük yaşantımızda vazgeçemediğimiz plastik maddelerin temel yapısını çoğunlukla y a p a y polimerler oluştururlar. Bu polimerlerin ama-ca göre u y g u n katkı maddeleri ile işlenmesi ve şekil alması ile de "plas-t i k " adı verilen maddeler yapılır. Tarihçesi 1770'lere kadar inen poli-mer bilimi ve teknolojisi 1902'de ilk t a m sentetik m a d d e olan N o v o l a k ' ın, 1907'de Kelit'in (fenol-formaldehit reçinesi) ve 1912'de vinil bileşik-lerinin yapılması ile b ü y ü k bir hız kazanmıştır (1,2). B u g ü n i ç i c e bir yaşantı içinde o l d u ğ u m u z ve gittikçe artan miktarda her alanda kullan-dığımız plastik maddelerin birçok üstünlükleri yanında, çeşitli neden-lerle halk sağlığı ve çevre açısından olumsuz tarafları vardır (3,4,5).
Mutfak eşyası ve gıda ambalajı olarak kullanılan plastik m a d d e lerin başlıca toksik etkileri yapıldıkları polimerlerin içerdiği m o n o m e r -lerle, üretimlerinde kullanılan katkı maddeleri ile ilgilidir ( 3 ) . Plastik maddelerin uzun v e y a kısa süreli olarak besin maddelerinin saklanma-sında ve ambalajında y a y g ı n bir şekilde kullanılmaları halk sağlığı açı-sından ö n e m kazanmaktadır. Özellikle belirli standarda göre yapılma-y a n v e yapılma-y a bilinçli bir şekilde kullanılmayapılma-yan plastik mutfak eşyapılma-yalarından temasta olduğu besin maddelerine geçebilen m o n o m e r , toksik metal ve ekstrakte edilebilen katkı maddelerinin araştırılması besin toksiko-lojisinin önemli araştırma konuları içine girmiştir (4,5,6,7).
Bu araştırmada ülkemizde mutfak eşyası olarak plastik m a d d e kullanımının yaygınlık derecesi, sağlıklı kullanılma durumları, ağır metal ve b o y a maddeleri geçişi T ü r k Standardları esas alınarak ince-lenmiştir.
D E N E L K I S I M
Materyal
Ülkemizde mutfak eşyası olarak plastik m a d d e kullanımının halk sağlığı açısından değerlendirilebilmesi amacıyla özel bir anket formu
Plastik M u t f a k Eşyalarının K u l l a n ı m ı . 35
hazırlanmıştır. Bu f o r m d a kişisel bilgiler ile plastik mutfak eşyası kul-lanım alışkanlığı, amacına u y g u n kullanılıp kullanılmadığı gibi bilgile-rin edinilmesine y a r d ı m c ı olacak sorular yer almıştır. Laboratuvar analizi yapılacak plastik mutfak eşyaları pazar ve benzeri satış yerle-rinden t e m i n edilmiştir.
Metod
1. A n k e t Çalışması:
Bu amaçla pilot bölge olarak Ankara'nın belirli semtleri (Akdere, Çankaya ve Bahçelievler) seçilmiş ve düzenlenen anket formu ev ha-nımları ile bizzat görüşülerek doldurulmuştur. Rastgele örnek seçimine göre düzenlenen çalışma 400 birey üzerinde gerçekleştirilmiş, bulgular istatistiksel olarak değerlendirilmiştir ( 8 ) .
2 . L a b o r a t u v a r Çalışması:
Piyasadan mutfak eşyası olarak satın alınan plastik kapların poli-mer cinsi daha önceki araştırmamızda bahsedilen yöntemlerle yapılmış (4,9), ayrıca plastik kaplardan asit o r t a m a ağır metal ve yağlı ortama b o y a maddesi geçişi TS 4168 ve 5219'da belirtilen standard yöntemler kullanılarak incelenmiştir (10,11).
S O N U Ç v e T A R T I Ş M A
U y g u l a n a n anket çalışması sonuçlarına göre ülkemizde plastik mutfak eşyası kullanımı ç o k yaygındır ( T a b l o I ) . A n c a k plastik mutfak
T a b l o 1. Öğrenim durumuna göre plastik m u t f a k eşyası kullanımının dağılımı.
Malzeme Ö ğ r e n i m D u r u m u T O P L A M Plastik Mutfak Eşyası Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M Plastik Mutfak Eşyası n % n % n % n % n % K u l l a n a n 49 9 0 . 8 147 6 9 6 . 1 91 9 1 . 0 93 9 5 . 9 380 9 5 . 0 K u l l a n m a y a n 1 2 . 0 147 6 3 . 9 9 9 . 0 4 4 . 1 20 5 . 0 T O P L A M 50 1 0 0 . 0 153 1 0 0 . 0 100 1 0 0 . 0 97 1 0 0 . 0 400 1 0 0 . 0 X2 = 4 . 8 4 7 Ser.Der. = 3 P > 0 . 0 5
36 N e v i n V U R A L , Işıl Ş İ M Ş E K , Ş a h a n S A Y G I , Y ı l d ı r A T A K U R T
eşyası kullanımı ile halkın öğrenim durumu arasında anlamlı bir ilişki görülmektedir ( x2 = 4 . 8 4 7 SD = 3 P < 0 . 0 5 ) . Kullanılan plastik m u t -fak eşyası cinsinin değerlendirilmesinde ise, b i d o n ilk sırayı (% 7 9 . 2 ) ( T a b l o I I ) , teflon tava ( % 5 2 . 9 ) ile ikinci sırayı almaktadır (Tablo I V ) . Öğrenim seviyesine bağlı olarak grupların plastik mutfak eşyaları kul-lanım durumları incelendiğinde, plastik b i d o n ve y e m e k tabağı kulla-lanımı gruplar arasında farklılık gösterirken ( T a b l o II ve I I I ) , plastik kutu ve poşet kullanımı arasında anlamlı bir fark görülmemektedir. A n c a k teflon tava kullanımı T a b l o I V ' d e görüldüğü gibi öğrenim
dü-zeyine bağlı olarak artış göstermektedir ( x2 = 102.107 S D = 3 P <
0 . 0 0 1 ) .
T a b l o I I . Öğrenim d u r u m u n a göre plastik b i d o n kullanımının dağılımı.
Malzeme Öğrenim D u r u m u T O P L A M Plastik B i d o n Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M Plastik B i d o n n % n % n % n % n % 7 9 . 2 Kullanan 45 9 1 . 8 137 9 3 . 2 66 7 2 . 5 53 5 7 . 0 301 % 7 9 . 2 K u l l a n m a y a n 4 8 . 2 10 6 . 8 25 2 7 . 5 40 4 3 . 0 79 2 0 . 8 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 5 2 . 5 6 2 Ser.Der. = 3 P < 0.001
T a b l o I I I . Öğrenim durumuna göre plastik y e m e k tabağı kullanımının dağılımı.
Malzeme Öğrenim D u r u m u T O P L A M Plastik Y e m e k T a b a ğ ı Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Yüksek öğr. T O P L A M Plastik Y e m e k T a b a ğ ı n % n % 11 25 % n % n % Kullanan 22 4 6 . 0 64 4 3 . 5 11 25 2 7 . 5 24 2 5 . 8 135 3 5 . 5 K u l l a n m a y a n 27 5 4 . 0 83 5 6 . 5 66 7 2 . 5 1 0 0 . 0 69 93 7 4 . 2 245 6 4 . 5 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 100.0 91 7 2 . 5 1 0 0 . 0 69 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 1 2 . 4 1 1 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 1
Plastik kaplar içerisinde saklanan besin maddelerinin cinsi ve b u n d a öğrenim düzeyinin etkilerini vurgulayan sonuçlar T a b l o V - V I I I de verilmiştir. En fazla sulu ve asitli besin maddeleri (% 6 1 . 6 ve %
Plastik M u t f a k Eşyalarının K u l l a n ı m ı . . . 3 7
T a b l o I V . Öğrenim durumuna göre teflon tava kullanımının dağılımı.
Malzeme Öğrenim D u r u m u Teflon Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M T a v a n % n % n % n % n % Kullanan 21 4 2 . 9 35 2 3 . 8 69 7 5 . 8 76 8 1 . 7 201 5 2 . 9 K u l l a n m a y a n 28 5 7 . 1 112 7 6 . 2 22 2 4 . 2 17 1 8 . 3 79 4 7 . 1 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 1 0 2 . 1 0 7 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 0 1
T a b l o V. Öğrenim d u r u m u n a göre, plastik mutfak eşyası içerisinde sulu besin maddeleri saklanımının dağılımı.
Besin m a d d e s i Öğrenim D u r u m u T O P L A M Sulu Maddeler (su v . b . ) Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M Sulu Maddeler (su v . b . ) n % n % n % n % n % Saklayan 35 7 1 . 4 98 6 6 . 7 55 6 0 . 4 46 4 9 . 5 234 6 1 . 6 S a k l a m a y a n 14 2 8 . 6 49 3 3 . 3 36 3 9 . 6 47 5 0 . 5 146 3 8 . 4 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 9 . 4 3 8 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 5
T a b l o V I . Öğrenim durumuna göre, plastik mutfak eşyası içerisinde yağlı besin maddeleri saklanımının dağılımı.
Besin m a d d e s i Öğrenim D u r u m u T O P L A M Y a ğ l ı Maddeler ( y a ğ v . b . ) Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M Y a ğ l ı Maddeler ( y a ğ v . b . ) n 14 % n % n % n % n % Saklayan n 14 2 8 . 6 22 1 5 . 0 12 1 3 . 2 8 6 . 8 10 1 0 . 8 58 1 5 . 3 S a k l a m a y a n 35 7 1 . 4 125 8 5 . 0 79 1 3 . 2 8 6 . 8 83 8 9 . 2 223 8 4 . 7 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 8.486 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 5
38 Nevin V U R A L , Işıl Ş İ M Ş E K , Ş a h a n S A Y G I , Yl
T a b l o V I I . Öğrenim durumuna göre, plastik mutfak eşyası içerisinde asitli besin maddeleri saklanımının dağılımı.
Besin maddesi Öğrenim D u r u m u
Asitli Maddeler Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M (turşu v . b ) n % n % n % n % n % Saklayan 40 8 1 . 6 90 6 1 . 2 40 4 4 . 0 11 1 1 . 8 181 4 7 . 6 Saklamayan 9 1 8 . 4 57 3 8 . 8 51 5 6 . 0 82 8 8 . 2 199 5 2 . 4 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 8 1 . 8 8 6 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 0 1
T a b l o V I I I . Öğrenim d u r u m u n a göre, plastik mutfak eşyası içerisinde kuru besin maddeleri saklanımının dağılımı.
Besin maddesi Öğrenim D u r u m u
T O P L A M K u r u Maddeler (pirinç v . b . ) Okur-yazar o l m a y a n İlk öğr. Orta öğr. Y ü k s e k öğr. T O P L A M K u r u Maddeler (pirinç v . b . ) n % 11 % n 26 % n % n % Saklayan 5 1 0 . 2 31 2 1 . 1 n 26 2 8 . 6 41 4 4 . 1 103 2 7 . 1 S a k l a m a y a n 44 8 9 . 8 116 7 8 . 9 65 7 1 . 4 52 5 5 . 9 277 7 2 . 9 T O P L A M 49 1 0 0 . 0 147 1 0 0 . 0 91 1 0 0 . 0 93 1 0 0 . 0 380 1 0 0 . 0 X2 = 2 3 . 4 4 9 Ser.Der. = 3 P < 0 . 0 0 1
4 7 . 6 ) , en az et ve etli besinler (% 1 1 . 3 ) plastik kaplarda saklanmakta-dır. Et ve etli besinler hariç diğer maddelerin plastik kaplarda saklan-ması üzerine öğrenim düzeyinin etkisi istatistiksel olarak anlamlı bu-lunmuştur. A n c a k diğerlerinden farklı olarak, öğrenim düzeyi düşük kesimlerin kuru besin maddelerini plastik mutfak eşyaları içerisinde daha az sakladıkları görülmektedir. B u n d a e k o n o m i k düzeylerinin dü-şük olması, kırsal kesim ile ilişkileri nedeniyle bu tür besin maddelerini b o z u l m a d a n hangi şartlarda saklayabilecekleri hakkında tecrübeli ol-malarının rolü olabileceği sanılmaktadır.
Gıda ve temizlik malzemesi plastik ambalajlarının yeniden m u t -fak eşyası olarak kullanımı ile ilgili d u r u m incelendiğinde, sağlık açı-sından son derece sakıncalı olan temizlik malzemesi plastik ambalaj-larının yeniden mutfakta kullanılması, en fazla okur-yazar o l m a y a n
Plastik M u t f a k Eşyalarının K u l l a n ı m ı , 39
grupta görülürken (% 1 8 . 4 ) , yüksek öğrenim görenlerde bu şekilde kullanıma rastlanılmamıştır.
Plastik mutfak eşyası satın alınırken nelere dikkat ettiklerini gös-teren cevaplar ise T a b l o I X ' d a gösterilmiştir. T ü m grup olarak değer-lendirmede en çok " b i l m i y o r u m v e y a c e v a p y o k " şeklinde sonuçla kar-şılaşılmıştır ( % 4 6 . 6 ) , " m a r k a v e damgasına bakarak a l ı y o r u m " diyen-ler ise (% 5 . 7 ) oranında bulunmuştur.
T a b l o I X . Plastik mutfak eşyası satın alırken nelere dikkat edilmeli sorusuna verilen cevapların öğrenim durumuna göre % dağılımı (E n = 380)
Öğrenim D u r u m u Cevaplar Okur-yazar değil İlk Öğr. Orta Öğr. Y ü k . Ö ğ r . T o p l a m B i l m i y o r u m v e y a c e v a p y o k 10.0 22.1 1 0 . 3 4 . 2 4 6 . 6 Markasına b a k ı y o r u m 0 . 5 0 . 5 1.8 2 . 9 5.7 U c u z olmasını arıyorum 1.0 2.4 0 . 3 — 3.7
Renksiz, şeffaf olmasına
dikkat ederim — 1.0 0 . 3 2 . 4 3.7
Sağlam, kaliteli olması
na dikkat ederim 1.0- 10.3 6.8 8 . 9 2 7 . 1
Zararları nedeniyle ar
tık a l m ı y o r u m 0 . 3 2.4 4 . 5 6 . 0 13.2
Polietilen ( P E ) tipinde olduğu saptanan çeşitli plastik mutfak eşyalarında, TS 5219 ve TS 4168 Standard yöntemlerine göre analiz yapılmış, standardta belirtilen 250 ml ekstraksiyon çözeltisinde 0 . 2 5 m g ' d a n fazla ağır metal (kurşun üzerinden) saptanamamıştır. B o y a salınması ile ilgili test sonuçlarına göre, yağlı gıda benzeri olarak kul-lanılan n-heptan'a plastik kaplardan farklı tonlarda b o y a maddesinin geçtiği görülmüştür. Bu geçiş m a v i ve yeşil boyalarda olmamakla bir-likte ,turuncu, sarı ve kırmızı boyalarda artan konsantrasyonlarda ol-maktadır:
Plastik Mutfak
Eşyası ( P E ) R e n k B o y a Geçişi
Maşrapa M a v i Negatif Maşrapa Yeşil Negatif L i m o n l u k T u r u n c u H a f i f L i m o n l u k Sarı K u v v e t l i H a v a n Kırmızı Çok K u v v e t l i
10 N e v i n V U R A L , Işıl Ş İ M Ş E K , Ş a h a n S A Y G I , Y ı l d ı r A T A K U R T
Diğer ülkelerde olduğu gibi. T ü r k i y e ' d e de plastik üretimine bağlı olarak plastik eşya kullananların sayısında artma vardır. Plastik en-düstrisinin temeli T ü r k i y e ' d e 1955 yılından sonra atılmıştır. Polieti-len, Polivinilklorür ( P V C ) , Polistiren ve Polipropilen ( P P ) gibi ter-moplastiklerin üretimi p e t r o k i m y a tesislerinde yapılmakta iken, plas-tik mamul üretimi ise ç o k sayıda özel firmalar tarafından gerçekleştiril-mektedir. P e t k i m İstatistik Yıllığı'ndan alınan bilgilere göre T ü r k i y e ' de çeşitli termoplastiklerin üretimi ( P E , P V C , PP gibi) 1982 yılında 7 9 . 2 6 5 t o n iken 1987'de 3 8 3 . 1 8 2 t o n a yükselmiştir (12). Bu genel üre-time bağlı olarak mutfak eşyası şeklinde üretilen plastiklerin kullanımı da artmaktadır (12,13). Türkiye Odalar Birliği Sanayi Dairesi Başkan-lığı'ndan aldığımız kayıtlara göre Mart 1990 tarihi itibari ile plastik m a d d e işleyen t o p l a m 907 firmanın dağılımı:
359 adet firma genel (emzik, eldiven, prezervatif gibi) 100 " plastik mutfak eşyası
17 " melamin mutfak eşyası
245 " k o v a , leğen, sebzelik, varil benzeri 125 " plastik şişe ve k a p a k
8 " teflon kaplama 4 " teflon teknik çanta
49 " bakalit ve benzeri elektrik malzemesi şeklinde bildirilmiştir.
Plastik maddelerin d o ğ a koşullarında uzun yıllar parçalanmadan ve b o z u l m a d a n çevrede kalması, plastiklerin çevre kirlenmesinde önemli bir yeri olmasına yol açmaktadır.
Besin endüstrisinde ve evlerde besin konulmasında kullanılacak plastik malzemelerin " f o o d grade: besin kalitesine u y g u n " plastik stan-dardlarma göre üretilmeleri gerekir. T ü r k i y e ' d e bu amaçla 1 2 . 6 1980 tarihinde değişiklikler ile birlikte " G ı d a Maddeleri İle Temasta Bulunan v e y a B u l u n m a k Üzere İ m a l Edilen Plastikler Hakkında Y ö n e t m e l i k " yürürlüğe girmiştir (14). Bu yönetmelikte, plastik polimerlerini üreten firmaların kullanabileceği monomerler ve bitmiş eşyada bulunabilecek oranları, içerdikleri katkı maddeleri ve oranları ile satışa çıkarmadan önce ruhsat alma zorunluluğu belirtilmektedir. A y r ı c a polimer cinsine göre hangi tip besin maddesinin saklanabileceği de söz konusu y ö n e t -melikte belirtilmiştir (14).
Plastik M u t f a k Eşyalarının K u l l a n ı m ı . 41
Diğer taraftan T ü r k Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan plastik gıda ambalajı ve plastik mutfak eşyası hakkında kazı standard-lar bulunmaktadır (10,15,16). A n c a k üretici firmastandard-ları bağlayıcı bir tü-zük ve yönetmelik bulunmamaktadır (12).
Yapılan bu çalışmada sonuçlar şu şekilde özetlenebilir:
1- Plastik mutfak eşyası satan yerlerde yapılan gözlemlere göre üzerlerinde yönetmelik gereği üretildiği firmanın tescilli markası, i m a -lat seri numarası o l m a y a n , kullanılma müsaadeli olup olmadığı belir-lenemeyen plastik mutfak eşyası üretilmekte, satışı yapılmakta ve gerekli ö n l e m alınmamaktadır.
2- Pazar yerlerinde özelliği ne olduğu bilinmeyen plastik malzeme ( k o v a , leğen gibi temizlik malzemesi olarak üretilen) içinde her türlü asit ve yağlı karakterde besin maddesi saklanmakta ve satılmaktadır. 3— Y a p ı l a n çalışmada markasız plastik mutfak eşyalarının bazılarından b o y a maddesinin salındığı tespit edilmiştir. Bu b o y a m a d d e -lerinin Gıda Maddeleri T ü z ü ğ ü ' n e u y g u n olup olmadığı, kanserojen özellikleri nedeniyle yasaklanmış boyalar olup olmadığının araştırıl-ması gerekir.
4— A n k e t çalışmasına göre plastik kullanımı Türkiye'de yaygın-dır. A n c a k bilinçli bir satın alma ve amacına u y g u n kullanımı olmadığı da açıktır:
a) Özellikle asit özellikte turşu gibi en az 6 ay saklanabilen besin maddeleri halkın ç o ğ u tarafından tüzük ve standarda göre besin m a d d e -sine ne derece u y g u n olduğu bilinmeyen plastik kaplarda saklanmak-tadır.
b) T o p l u m u n okur-yazar o l m a y a n kesiminin % 1 8 . 4 gibi azımsan-m a y a c a k bir oranının teazımsan-mizlik azımsan-maddesi plastik kaplarını boşalttıktan sonra bunları her türlü besin maddesi için ( y o ğ u r t mayalama, tereyağı, salça v.s. saklama) kullandıkları görülmüştür.
e) Bilinçsiz plastik mutfak eşyası kullanımı ile genelde eğitim düzeyi arasında bir ilişki gözlenmekle beraber, genelde yüksek öğrenim görmüş ev hanımları arasında bile bilinçli plastik kullanımından y o k -sun olanlar gözlenmiştir.
42 N e v i n V U R A L , Işıl Ş İ M Ş E K , Şahan S A Y G I , Y ı l d ı r A T A K U R T
Sonuç olarak, bugün b i r ç o k üstünlükleri nedeni ile kullanımından vazgeçilemeyen plastik maddelerin üretimi, satışı, standardizasyonu ve yönetmeliği ile ilgili eksikliklerin giderilmesi, gerekli ve etkin kontrolle-rinin yapılması halk sağlığı y ö n ü n d e n ç o k önemlidir. Diğer taraftan halkın (özellikle ev hanımlarının) besin ambalajı, besinlerin konulması ve saklanması konusunda eğitilmesi gerekir.
L İ T E R A T Ü R
1. Malten, K.E., Zielhuis, R.L., Industrial T o x i c o l o g y and D e r m a t o l o g y in the p r o d u c t i o n and Processing of Plastics, Elsevier, A m s t e r d a m (1964).
2. Akovalı, G., " D ü n y a d a ve Bizde P o l i m e r " Plastik, Kauçuk Araştırma Geliştirme ve İnceleme
Dergisi, 1(1), 4 (1988).
3. Vural, N., "Plastikler ve Bunların Kullanımları ile Ortaya Çıkan Sağlık P r o b l e m l e r i " A.Ü,
Tıp Fak. Mec, X V I ( I I I ) , 310 (1963).
4. Vural, N., " T ü r k i y e ' d e Kullanılan Plastik Besin Kaplarının Toksikoloji Açısından Değer-lendirilmesi" A.Ü. Ecz. Fak. Mec, 7(2), 163 (1977).
5. Karakaya, A., Vural, N., " G ı d a Ambalajı Olarak Kullanılan P V C Plastik Malzemelerde Ftalatların Gaz Sıvı Kromatografisi-ECD Y ö n t e m i ile T a y i n i " Ecz. Fak. Mec, 17(1), 24 (1987).
6. Horiguchi, S., Kurono, T . , Teramoto, K., " A m o u n t s of L e a d D e t e c t e d F r o m H o u s e h o l d Article in Elution T e s t s " Osaka City Médical Journal, 28(1), 49 (1982).
7. Horiguchi, S., Kurono, T., Teramoto, K., " E l u t i o n Tests for Metals on H o u s e h o l d Articles",
Osaka City Medical Journal 29(2), 145 (1983).
8. Sümbüloğlu, K., Sümbüloğlu, V., Biyoistatistik, 2. Baskı, H a t i b o ğ l u Y a y ı n e v i A n k a r a (1989).
9. Doğru, N., " G ı d a Ambalajında Kullanılan Plastiklerin Yasal D e n e t i m Y o l l a r ı " , Seminer, A . Ü . Vet.Fak. Farmakoloji v e Toksikoloji A n a b i l i m Dalı, O c a k (1990).
1 0 . T . S . E . , "Sağlık Alanında Kullanılan Plastikler için Ekstraksiyon Metodları, N o : 4168/ Şubat (1984).
1 1 . T . S . E . , " Ç o c u k Oyuncakları İ ç i n Güvenlik Kuralları, B ö l ü m 3 , K i m y a s a l Özellikler", N o : 5219/Nisan (1987).
1 2 . T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, "Plastik Özel İhtisas K o m i s y o n u R a p o r u " , Y a y ı n N o : 2195 Ö İ K : 347 (1990).
Plastik M u t f a k Eşyalarının K u l l a n ı m ı . 43
14. S.S.Y.B. G ı d a Maddeleri İle Temasta Bulunan v e y a B u l u n m a k Üzere İ m a l edilen Plastik-ler H a k k ı n d a Y ö n e t m e l i k , Başbakanlık Basımevi, A n k a r a (1980).
15. T.S.E., "Sağlık Alanında Kullanılan Plastiklerde Zararlı Kalıntıların T a y i n i " , N o : 4169/ Şubat (1984).
16. T.S.E, " G a z Kromatografisi T e p e Boşluğu ile Poli Vinil Klorür H o m o p o l i m e r Reçinelerin-de Kalıntı Vinil Klorür M o n o m e r i T a y i n i " , N o : 5001 /Aralık (1986).
A . Ü . E C Z A C I L I K F A K Ü L T E S İ D E R G İ S İ N D E Y A Y I N L A N M A S I İ S T E N E N M A K A L E L E R İ Ç İ N Y A Z A R L A R I N U Y A C A Ğ I K U R A L L A R
1— Fakültemiz Dergisi M a y ı s ve K a s ı m aylarında olmak üzere yılda 2 sayı olarak yayınlanmaktadır. Yayınlanması istenen makaleler en geç 15 Nisan ve 15 K a s ı m tarihle-rine kadar 3 nüsha olarak Dekanlığa gönderilmelidir.
2— Y a y ı n K o m i s y o n u n a gelen makaleler, en az 2 danışmana gönderilir.
I- Dergide Yayınlanacak Y a z ı Türleri:
Dergide Eczacılık alanında ve daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış aşağıda belir-tilen türde makaleler yayınlanır.
1— Araştırma Makalesi: 10 daktilo sayfasını geçmeyen (Şekiller hariç) orijinal araş-tırmalar, araştırma makalesi olarak değerlendirilir.
2— D e r l e m e : 15 daktilo sayfasını geçmeyen belirli bir konuda o güne kadarki ge-lişmeleri yeterli literatür desteği ile ortaya koyan ve sonuçlarını yorumlayan yazılar der-leme olarak değerlendirilir.
I I - Y a z ı m Esasları:
1— Dergide Türkçe dışında İngilizce, A l m a n c a ve Fransızca olarak yazılmış maka-leler kabul edilir. Makamaka-leler Türk D i l kurallarına uygun olarak yazılmalıdır.
2— Yazılar A - 4 formatta kağıdın bir yüzüne normal puntolu daktilo ile 2 aralıklı olarak yazılmalı, kağıdın alt ve üst kenarından 2 cm., sol kenarından 3 cm. ve sağ kena-rından 1.5 cm boşluk bırakılmalıdır.
3— Eserin yazım esasları aşağıdaki sıraya uygun olmalıdır:
Başlık, Türkçe ve Yabancı D i l d e Özet, Anahtar Kelimeler, Giriş, Materyal ve Y ö n -tem, Sonuç ve Tartışma, Kaynaklar. Derleme Makalelerde "Materyal ve Y ö n t e m " Bölü-mü bulunmayabilir.
4— Türkçe ve Y a b a n c ı Dilde başlığın her kelimesinin baş harfi büyük harflerle yazılmalı, ilk başlık siyah, ikinci başlık beyaz olmalıdır.
5— Y a z a r veya yazarların adları küçük, siyah, soyadları büyük siyah harflerle baş-lığın altına; metin içinde geçen yazar adları büyük harflerle yazılmalıdır.
6— Siyah dizilmesi istenen kelimelerin altları yeşil, italik dizilmesi istenen kelimele-rin altları siyah kalemle çizilmelidir.
7— Özetler makalenin baş kısmında verilmelidir. Türkçe ve Y a b a n c ı Dilde olmak üzere en çok 100'er kelimeden oluşmalıdır.
8— Anahtar kelimeler araştırmayı, tanıtıcı özellikte, Türkçe ve Y a b a n c ı Dilde ol-mak üzere en çok 5 kelimeden oluşacaktır.
9— Giriş Bölümü, yapılan araştırma ile ilgili önemli çalışmaların ve araştırmanın amacının belirtildiği bölümdür.
1 0 — Materyal ve Y ö n t e m : Bu bölümde kullanılan materyal belirtilir ve metod hak-kında literatüre dayandırılarak kısaca bilgi verilir.
1 1 — Sonuç ve Tartışma: Bulguların değerlendirildiği ve literatürdeki ilgili araştır-malarla karşılaştırmalar yapılarak sonuca varılan bölümdür.
1 2 — Teşekkür var ise kaynaklardan önce yer almalıdır.
1 3 — Kaynaklar, makalede parantez içindeki numaralarla belirtilmeli ve makale sonunda bu numaralara göre sıralanmalıdır. Kaynaklar aşağıdaki örneklere uygun olarak yazılmalıdır.
a) Makale:
Yazarın soyadı (siyah), adının başharfleri (siyah), makale adı, derginin adı (italik), cilt no (siyah), sayı (parantez içinde), sayfa numarası (başlangıç ve bitiş), yıl (parantez içinde) yazılmalıdır.
Ö R N E K : Matyus, P., Synthesis and Structure-Activity Relationship of Pyridazine Derivatives with Cardiovascular Activity, Set. Pharm., 5 8 , 1 8 6 — 1 8 8 (1990)
b) Kitap
Yazarın Soyadı (siyah), adının başharfi (siyah), kitabın adı, cilt no (varsa) kitabevi, yayınlandığı şehir, sayfa numarası, basıldığı yıl (parantez içinde) yazılmalıdır.
Ö R N E K : Franke, R., Theoretical Drug Design Methods, Elsevier, Amsterdam, 130 (1984).
c) Editörlü Kitap
Yazarın soyadı (siyah), adının başharfi (siyah), bölümün adı, bölümün alındığı ki-tabın adı (parantez içinde), cilt no (varsa) editörün soyadı, adının başharfi, kitabevi, ya-yınlandığı şehir, sayfa numarası, basıldığı yıl (parantez içinde) yazılmalıdır.
Ö R N E K : Weinberg, E . D . , Antifungal Agents (Burger's Medicinal chemistry), II, Wolff, M . E . , John Wiley and Sons, N e w Y o r k , 5 3 1 , (1979).
III- Diğer Konular:
1— Şekil altları, Şekil 1 olarak; T a b l o üstleri T a b l o 1 şeklinde yazılmalıdır.
2— Klişesi yapılacak grafik, şema, formül gibi şekiller aydınger kağıdına çini mü-rekkebi ile çizilmeli, şekillerdeki yazı ve rakamlar daktilo ile yazılarak küçültme oranlan yazar tarafından belirtilmelidir. H e r şeklin arkasına yazar adı ve kaçıncı şekil olduğu kur-şun kalemle yazılmalıdır. İkinci ve üçüncü nüshalar için şekillerin fotokopileri eklenmelidir.
3— Fotoğraflar parlak kartona ve net olarak basılmış olmalıdır. Dergiye renkli fotoğraf k o y m a k m ü m k ü n değildir.
4— Bölüm başlıkları beyaz büyük harflerle, alt başlıklar siyah küçük harflerle ya-zılmalıdır.
