ENFORMASYON HİZMETLERİ
Doç. Dr. Mustafa AKBULUT İslam Kütüphanecileri ve Enformasyon Bilimcileri I I . Kongresi 20-22 Ekim 1986 tarihleri arasında Malezya'nın Kedah şehrinde yapıldı. 160 kadar delegenin katıldığı Kongre'de şu ülkeler temsil edildi: ABD, Bahreyn, Bangladesh, Brunei, Çin Halk Cumhuriyeti, Endonezya, Fi lipinler, Hindistan, İran, Libya, Malezya, Singapur, Sri Lanka, Sudan, Suudi Arabistan, Tayland ve Türkiye.
Bunlardan ABD temsilcisi Kongre Kütüphanesi'ni temsilen, diğer leri ise, yani: Çin Halk Cumhuriyeti, Filipinler, Hindistan, Singapur, Sri Lanka ve Tayland bu ülkelerdeki müslüman azınlığı temsilen Kong reye katıldıklarını ifade etmişlerdir.
İslam ülkelerinde kütüphaneler ve kütüphanecilik konusuna gir meden önce bu ülkelerin genel durumu hakkında biraz bilgi vermeyi uygun görüyoruz.
Nüfus ve Alan
Günümüzde İslam ülkelerinin toplam nüfusu 712.41 milyon (dün ya nüfusunun 1/7 si) civarında olup beş kıtaya yayılmış durumdadır. Nüfusun en yoğun olduğu kıtalar Asya ve Afrika'dır. Örneğin 55 Afrika ülkesinden 23 ü, 45 Asya ülkesinden 21 i müslümandır. Afrika'dakilerin toprak alam 15,670,900 km2, Asyadakilerin ise 10,099,400 km2 dir. Böylece toplam alan: 25,770,300 k m2 olmaktadır. En küçük ülkeler 185 k m2 ile Maldives ve 414 k m2 ile Bahreyn'dir. En büyükleri ise 2,506,000 k m2 ile Sudan, 2,150,000 k m2 ile Suudi Arabistan'dır. Nüfusu en kalabalık İslam ülkeleri ise şunlardır:
Endonezya : 156 milyon Bangladesh : 96 " Pakistan : 90
Türkiye : 52 "
En az nüfuslu iki ülke: Maldives: 155 bin, Bahreyn: 393 bin. 44 İslam ülkesindeki müslüman nüfusun oranı ise şöyledir:
14 ülkede
3 "
4 "
10 "
6 "
7 "
% 90-99
% 80-89
% 50-79
% 90-99
% 60-89
% 50 ve daha azUzun yıllar birçok İslam ülkesi Avrupalıların sömürgesi olmuştur. 44 İslam ülkesinden 17 si Fransızlar, 21 i İngilizler, biri Portekiz, biri de Hollandalılar tarafından uzun yıllar yönetilmiştir. Bu ülkelerden 7 si 1940 larda, 8 i 1950 lerde, 20 si 1960 larda, 7 si de 1970 lerde bağımsız lıklarına kavuşmuşlardır. Son olarak da Brunei 1983 de bağımsız ol muştur1 .
Ekonomik Durum
İslam ülkeleri ekonomik bakımdan iki grupta toplanmaktadır: 1. Gelişmekte olanlar 2. Gelişmemiş olanlar. Dünya nüfusunun 1 /7 si bu ülkelerde bulunduğu halde toplam dünya gelirinin ancak 1 /20 sine sahiptirler2. Bu ülkelerin büyük çoğunluğunun ekonomisi zayıftır ve sayıları 19 dur. 16 sı orta seviyede, 5 tanesi ise (petrol üreticisi) yüksek gelirlidir. 1984 istatistiklerine göre İslam ülkelerinde kişi başına düşen gelir dağılımı şöyledir:
18 ülkede 400 dolar civarında 8 " 401-1000 6 " 101-2000 12 " 2000 in üstünde.
Özellikle petrol üreten ülkelerde bu rakamlar oldukça yüksektir. Bazen de Katar'da görüldüğü gibi 29.000 dolara kadar çıkmaktadır.
İslam ülkelerinin çoğu temelde birer tarım ülkesidir. 1965 yılında tarım geliri % 25 in üzerinde olan 21 ülke vardı. 1983 de bu sayı 12 ye inmiştir. Aynı yıl, yani 1965 de endüstrinin ülke ekonomisindeki payı % 34-63 olan 6 ülke bulunmaktaydı3. Ancak son yıllarda İslam ülke lerinde yavaş da olsa endüstrileşme gözlenmektedir.
İslam ülkelerinin çoğunda ticaret uzun yıllar yabancılar tarafından kontrol altında tutulmuştur. Bu ülkelerin kendi insanlarına bu alanda imkan tanınmamıştır. Özellikle de iç savaşlar, karışıldıklar, siyasi dü zensizlikler, ülkeyi ilgilendiren dış faaliyetlere süper güçlerin ve Avrupa ülkelerinin müdaheleleri endüstrinin kurulmasına ve gelişmesine engel olmuştur. Günümüzde bile İslam ülkelerinin birçoğu teknik bilgi
eksik-ligi sebebiyle otomobil, silah, kimya ve makina endüstrilerini hala kura-mamaktadır.
Eğitim
1983 istatistiklerine göre İslam ülkelerinde eğitim seviyesi düşük tür. Okuma yazma oranı ise şöyledir:
19 ülkede % 25 in altında 12 " % 25-50 arrası
7 " % 50-69 " 6 " % 70 in üzerinde
En düşük okuma yazma oranlı ülkeler: % 0.5 le Niger ve Somali'dir. En yükseği ise % 90 la Guinea Bissau (Afrika). Bu oranlar Maldiv'de % 86, Kuveyt % 80, Lübnan % 76, Türkiye % 70 dir. (Tablo I) Ancak ekonomik kalkınmada eğitimin önemini anlayan İslam ülkeleri son yıl larda bu alandaki harcama miktarını artırmışlardır.
İslam ülkelerinin dikkati çeken bir özelliği de dildir. Uzun yıllar Batılıların yönetimi altında bulunan bu ülkelerde çeşitli Batı dillerinin de konuşulduğunu hatta bunların resmî dil haline geldiğini de görmek teyiz. Afrika kıtasına bakacak olursak: 23 İslam ülkesinden 5 inin resmî dili Fransızca, 3 nün İngilizce, 3 ünün Arapça, 2 sinin Arapça ve Fran sızca, 4 ünün Arapça-Fransızca-Yerel dil, 1 inin Portekizce (Guinea Bisseau), 1 inin Fransızca ve Hausa (Niger), 5 inin kendi dilleridir. Durum Asya'daki İslam ülkeleri için söyledir: 8 inin resmî dili Arap ça, 4 ünün Arapça, Fransızca ve Farsça, 9 unun kendi yerel dilleri4.
Yayıncılık
Kitaplar: İslam ülkelerinin bir kısmında yayıncılık olmadığı gibi, bazılarından da sağlıklı veriler elde edilememektedir.
UNESCO'nun 1984 yıllığında verilen rakamlara göre 44 İslam ül kesinden sadece 18 inde 17,699 kitap yayınlanmıştır. Bu toplam kitap tan 1 /4 ünden fazlası (4793 adedi) ülkemizde basılmıştır. Türkiye'den sonra yayın çokluğuna göre şu ülkeler bulunmaktadır: İran: 2994, Malezya: 2801, Pakistan: 1279, Endonezya: 1322. Aynı yıl, petrol zen gini Küveyt 25 kitap çıkarabilmiştir. (Tablo II)
Gazeteler: Elimizde 44 İslam ülkesinden sadece 35 inin rakamları mevcuttur ki bu da toplam 1535 günlük gazetedir. Ayrıca 187 adet gün lük olmayan gazete yayınlanmaktadır. Övünerek söyleyelim, bunlardan
1115 tanesi ülkemizde çıkarılmaktadır. Bizi takip eden üç ülkenin gazete sayıları ise: Pakistan: 106, Endonezya: 94 ve Malezya: 47 dir.
Dergiler: 1983 istatistiklerine göre İslam ülkelerinde çıkarılan der gilerin sayısı 2246 dır. Bu rakama .ülkemizde bu yıl içinde yayınlanmış bulunan 2487 lik miktar dahil değildir.
Kütüphaneler
İslam ülkelerinde yüzyıllar boyu kitap ve kütüphanelerin önemli bir yeri olmuştur. Özellikle Emeviler, Abbasiler, Selçuklular ve Os-manlılar döneminde kitap ve kütüphane hayatın ayrılmaz birer parçası idi.
Bugün ise kütüphaneler bilim ve teknik, sosyo-ekonomik, kültür ve eğitim alanlarındaki kalkınmada önemli görevler üstlenmişlerdir. İs lam ülkelerinde görülen kütüphane türleri şunlardır: Halk kütüphanele ri, Okul kütüphaneleri, Üniversite kütüphaneleri, Özel kütüphaneler, Millî kütüphaneler.
Halk kütüphaneleri:
28 İslam ülkesindeki halk kütüphanesi sayısı 2737 olup toplam ki tap sayısı da 15,342,000 dir. Ülkemiz bu alanda 4,139,000 kitapla ilk sırada bulunmaktadır. Türkiye'yi 2,700,000 kitapla İran, 1,340,000 ki tapla Pakistan takip etmektedir. Diğerlerinin kitap sayıları 1 milyon ile 10,000 arasında değişmektedir. (Tablo III)
Okul kütüphaneleri:
İslam ülkelerinde sayıca en fazla olan kütüphane türüdür: Top lam 23,777. Bu kütüphanelerdeki kitap miktarı da 21,964,000 dir. Kitaplarının çokluğuna göre ilk dört sırada şu ülkeler bulunmaktadır:
1. Mısır - 7,849,000 kitap 2. S. Arabistan - 5,436,000 3. Endonezya - 2,800,000 4. Irak - 1,543,000
Ülkemizdeki okul kütüphanelerinde ise 737,000 kitap vardır. Üniversite Kütüphaneleri:
Kırkdört İslam ülkesinden 31 inde 199 kütüphane bulunmaktadır ve bunların kitap sayısı toplamı 13,964,000 dir.
Özel kütüphaneler:
İslam ülkelerindeki bu tür kütüphanelerde, ki sayıları 1655 dir, 8,939,000 kitap bulunmaktadır. Kitap sayısı fazla olan ülkeler sırasıyle:
1. Mısır: 1,605,000 2. Pakistan: 1,368,000 3. Endonezya: 1,354,000 4. Bangladesh: 1,212,000 dir.
Ülkemizdeki kitap sayısı ise 840.000 civarındadır.
Bibliyografya Hizmetleri:
Bir ülkede yayınlanan yayınların derlenmesi kadar kontrol altına alınmaları da çok önemlidir. Bu iş millî bibliyografyalar ve diğer tür bibliyografyalarla gerçekleştirilir. Millî bibliyografyalar millî kütüpha neler, bazen de başka kuruluşlar tarafından hazırlanırlar.
İslam ülkelerinden 33 ünde millî kütüphane bulunmaktadır. Buna karşılık millî bibliyografya kuruluşlarının sayısı 28 dir. Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Malezya ve ülkemiz bibliyografyalarını 3 ayda bir yayın-layabilmektedir. Sadece Mısır bu işi ayda bir yapabilmektedir. Diğerlerin de ise ancak yılda bir kez gerçekleştirilebilmektedir.
Bibliyografyasını MARC (Machine Readable Cataloging), bilgi sayarla okunabilir kataloglama, formu ile hazırlayabilen tek İslam ül kesi Malezya'dır. Bu çalışma 1983 yılında başlatılmış olup başarı ile sürdürülmektedir.
Millî Kütüphanemize 1987 yılı içinde bir bilgisayar alınmışsa da henüz çalışır duruma getirilememiştir. Ancak bu kütüphanemiz 1952 yılından beri düzenli olarak Türkiye Bibliyografyası ile Türkiye Makale ler Bibliyografyasını çıkarmaktadır.
Süreli yayınların kontrolleri için Fas, Iran, Malezya, Senegal, Suudi Arabistan ve Türkiye toplu kataloglar hazırlamışlardır. Bu ülkelerden Fas, Malezya ve Suudi Arabistan daha sağlıklı kontrol için bilgisayarlı veri tabanı (data base) oluşturmuşlardır. Pakistan bilimsel ve teknik dergiler için Karaçi'de bilgisayarlı bir sistem geliştirmiştir.
Kütüphanelerarası İşbirliği
Yapılan araştırmalar hiçbir İslam ülkesinde iyi işler durumda bir kütüphanelerarası işbirliği sisteminin olmadığını ortaya koymuştur.
Ül-kelerarası materyal değişim programları ise düzensiz ve yetersizdir. Ay rıca bu ülkelerde işbirliği yoluyla satınalma gerçekleştirilmediğinden büyük oranda para yani döviz kaybı sözkonusudur.
Son yıllarda Suudi Arabistan kitap alıp verme konusunda bir standart geliştirmiş ise de uygulamaya yeni başlanmıştır.
1979 yılı öncesinde İran IRANDOC merkezinde materyal ödünç verme ve fotokopi hizmetini başlatmış hatta bu alanda British Library Lending Division (İngiliz Milli Kütüphanesi Ödünç Verme Bölümü) ile de telekomünikasyon bağlantısı kurmuştur. Ancak bu sistem bugün işlemez durumdadır.
Değişim yoluyla kaynak sağlama konusunda da İslam ülkeleri iyi durumda değildir. 44 ülkeden sadece Benin, Cezayir, Fas, Ürdün, İran, Malezya, Katar, Tunus ve Türkiye'nin Millî kütüphanelerinde de ğişim merkezleri bulunmaktadır.
Kaynakların ortaklaşa sağlanması ve kataloglanması konusunda İran, Malezya ve Tunus'un başardı çalışmaları vardır. İran'da TEBROC, Tunus'ta Kütüphaneler Müdürlüğü ortaklaşa kataloglama yapmaktadır. Malezya ise Güney-Doğu Asya Ülkeleri Ortak Materyal Sağlama Kuru-luşu'nun bir parçasıdır5.
Kütüphane ağları (Networks)
Kütüphane hizmetlerini güçlendirmek ve daha sağlıklı verebilmek için bazı İslam ülkeleri kütüphane ağları kurmuş ve kurmaktadır. Bun lardan bazıları şunlardır:
MISIR: Millî kütüphane ülkedeki danışma kütüphanelerinin hizmet lerini koordine edebilmek için bir proje başlatmıştır.
TUNUS: Halk kütüphanelerini sistemli bir şekilde geliştirmiş ve çok başarılı bir ağ oluşturmuştur. Bu ağ içinde 63 halk, 62 çocuk, 76 gençler, 8 belediye, 21 gezici kütüphane bulunmaktadır6.
Dokümantasyon Merkezleri
Arap Birliği 1978 yılında UNESCO ve Kanada'nın yardımıyla Tunus'ta ALDOC Dokumantasyon Merkezi'ni kurmuştur. Kuruluşunu yeni tamamlayan bu merkez Arap Birliği ülkelerine hizmet vermek tedir. Bu sebeple bölgesel bir merkezdir. Merkez HP/3000 bilgisayarı ile donatılmış olup hertürlü işlemler bilgisayarlarla yapılmaktadır.
İran'da IRANDOC, Türkiye'de TURDOK, Pakistan'da da PASTIC dokümantasyon merkezleri vardır. Ayrıca, Cezayir, Endonezya, Fas,
Malezya, Pakistan, Tunus ve Ürdün tarım alanında AGRIS, nükleer enerji alanında INIS bilgi merkezleriyle de işbirliğini gerçekleştirmiş lerdir.
Bilgisayar ve kütüphaneler
Kütüphanelerde bilgisayar kullanımı konusu son yıllarda önem kazanmıştır. Bu alanda çalışmaları dikkat çeken ülkeler: Kuvety, Mısır, Suudi Arabistan, Malezya ve Tunus'tur. Malezya ve Mısır, millî kütüp hanelerinde bilgisayarı kullanmaya başlamışlardır. Suudi Arabistan'da Dahran Üniversitesi IBM'in DOBIS/LIBIS kütüphane hizmetleri bil gisayar sistemini başarı ile çalıştırmaktadır.
Kütüphanecilik Eğitimi
Kütüphanecilik eğitimi İslam ülkelerinde 1950 lerde başlamıştır. 28 İslam ülkesinden 10 u kütüphanecilik dernekleri, eğitim kuruluşları aracılığla kısa süreli kurslar vermektedir. Üç ülkede lisans düzeyinin al tında eğitim verilmektedir. Geriye kalan 15 ülkede ise bu eğitim lisans ve lisans üstü seviyededir. Bunlardan Mısır, Pakistan ve Türkiye doktora diploması da vermektedir. Okul veya bölüm sayısı İran'da 7, Pakistan'da 6, Türkiye'de 3, Irak ve Suudi Arabistan'da 2, diğer 11 ülkede de birer olmak üzere toplam 31 dir.
Konferans sonunda alınan kararlar
Konferansın sonunda İslam ülkelerinde kütüphanelerin ve enfor masyon hizmetlerinin durumunun iyi olmadığı, gelişen teknoloji ile birlikte yeni yeni sorunların ortaya çıktığı görüşüne varılmış ve şu öne rilerde bulunulmuştur:
1. Kütüphane ve enformasyon hizmetleri bir devlet politikası ola rak ele alınmalı
2. Her ülkede resmî bir kuruluş yurt içi ve yurt dışı kütüphanecilik ve enformasyon hizmetlerim kontrol etmeli
3. Her ülke yeni teknolojiden yararlanmalı, bilgi ağları ve veri tabanları oluşturulmalı
4. Malezya'da bir "İslâm Enformasyon Merkezi" kurulmak 5. İslam ülkelerinde hazırlanan tezler bibliyografik kontrol altına alınmalı
6. Standart konu başlıkları geliştirilmeli
KAYNAKLAR The World Almanac and Book of Facts, 1984.
World Bank. World Development Report, 1985. Washington, D.C. 1985.
Areas of Economic Cooperation Among İslamic Countries. Ankara, Statis tical, Economic and Social Research and Training Center for İs-lamic Countries. 1980.
World Bank. World Development Report, 1985.
Rahman, Sajjad U. Databases and Networks: Present Status and Pros-pects in the Müslim World. Congress of Muslim Librarians and In
formation Scientists. 20-22 October 1986. Kedah, Malaysia.
Zahawî, Faria. The Development of the Arap League Documentation Cen ter (ALDOC) and Plans of the Arab Information System Network (ARIS-NET). Congress of Muslim Librarians and Information Scientists. 20-22 October 1986. Kedah, Malaysia.
Not: Ekli tablolar UNESCO Statistical Yearbook, 1983, 1984; World of Learning 1982—1983; ve Directory of Islamic Libraries and Lib rarians, Muhammed A.S. Khan, Simi Valley, Col., Islamic Library Association, 1983, adlı kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır.
Tablo I
İslâm Ülkeleri ile İlgili Veriler
Ülkeler AFRİKA ÜLK. Cezayir Benin Burkina Kamerun Cad Komoros Cibuti Mısır Gabon Gambia Gunia Gunia Bissaw Libya Mali Moritanya Fas Nijer Senegal Sierra Leon Somali .Sudan Tunus Uganda, ASYA ÜLK. Afganistan Bahreyn Bangladesh Brunei Endonezya İran Irak Ürdün Kuveyt Lübnan Malezya Maldives Oman Pakistan Katar Suudi Arabistan Suriye Türkiye Birleşik Arap Emirlikleri Yemen Arap C,. Yemen Halk C. Alan Km2 2.382 113 274 475 1.284 1.9 22 1.001 268 11 246 36 1.760 1.240 1.031 447 1.267 196 72 638 2.506 164 236 648 0.4 144 5.8 1.919 1.648 435 98 18 10 330 .19 360 804 11 2.150 185 791 84 195 333 Nüfus (Milyon) 1983 20.6 3.8 6.5 9:6' 4.8 0.4 0.5 45.2 0.7 0.6 5.8 0.8 3.4 7.2 1.6 20.8 6.1 6.2 3.6 5.1 20.8 6.9 13.9 17.2 0.4 95.5 0.2 155.7 42.5 14.7 3.2 1.7 2.6 14.9 0.16 1.1 89.7 .25 10.4, 9.6 47.3 1.2 7.6 2.0 Müslüman Nüfus oram 99 15 16 22 44 98 90 90 65 85 69 40 97 90 95 99 85 91 40 99 73 85 40 99 99 83 66 90 93 95 94 95 57 80 95 ' 50 95 95 99 88 98 90 50 91 Okuma yazma oranı 46 20 70 34 15 15 20 40 40 12 15 90 40 10 17 24 05 10 15 05 20 62 25 12 40 ' 25 63 65 48 30 58 80 76 60 86 20 24 40 15 50 7.0 53 12 25 Eğitim Harcama oranı 29.8 36.8 15.7 7.5 36.0 12.1 9.2 N.A. 9.7 17.5 16.3 14.5 10.4 16.2 22.9 15.8 14.5 -6.1 14.2 14.9 6.4 10.3 8.6 11.3 8.4 13.6 8.5 10.4 3.8 45.9 -7.7 2.2 4.2 10.0 7.1 16.8 7.5 16.4 -Resmi Diller Arapça-Berber Fransızca Fransızca Fransızca İng./Fr. Fr. /Arapça Arapça /Fr. / Swahili Somali /Afar Arapça Fransızca İngilizce Fransızca Portekizce Arapça Fr. /Bambara Fr. /Hussaya Arapça Arapça /Fr. Berber Fr. /Hausa Fransızca İngilizce Somali Arapça Arapça/Fr. İngilizce Pushto/Dari, Farsça Arapça Bangla. Malaya /İng. / Çince Bahasa/Endo-nezyaca Farsça Arapça Arapça Arapça Arapça /Fr. Malay Divehi Arapça/Farsça Urduca Arapça/Farsça Arapça Arapça/Fr. Türkçe Arapça Arapça Arapça
Afganistan Cezayir Bahreyn Bangladesh Brunei Burkina Fasso Mısır Endonezya İran Irak Ürdün Kuveyt Malezya Nijer Pakistan Katar S. Arabistan Sudan Suriye Tunus Türkiye
Birleşik Arap Emir. Toplam 1981 -1982 1980 1980 1980 -1980 1982 1981 -1980 1982 1980 1980 1980 1980 -1980 1981 1981 1982 415 -78 542 61 4 _ 2322 2994 182 _ 25 2801 2316 1279 337 218 _ 95 172 4793 64 17699 64 -11 9 -_ 242 79 _ _ 1 53 -31 15 3 -813 2 1323 • -12 -_ _ 83 98 5 -22 -15 -4 4 82 -325 66 -9 104 18 -129 858 _ -90 -406 85 67 -4 329 20 2185 21 -5 97 18 4 -846 441 31 -9 695 3 239 9 27 • -22 6 1093 3 3576-161 -24 29 8 -131 83 4 -304 1 29 -1 -4 48 131 13 971 27 -14 53 -426 336 6 -2 414 -58 -11 -1 24 707 1 2080 1 -1 21 1 -115 176 6 -12 147 -10 -4 -3 -192 1 689 61 -11 115 5 -213 622 115 -1 833 1 413 5 63 -34 62 961 18 3533 14 -15 100 2 -137 301 15 -243 -78 4 31 -4 24 485 6 1459 13 4 -30 -2 10 94 12 5 5 7 47 1 106 3 12 4 6 5 1115 9 1535 -15 -3 -23 -41 3 3 3 28 15 -7 -4 8 4 -3 187 25 27 -10 -194 60 180 -37 45 -13 1262 8 80 9 45 230 -81 2246 Ülkeler
Afganistan Cezayir Bahreyn Bangladesh Benin Burkma Fasso Brunei Kamerun Cad Kamaros Jibuti Mısır Gabon Gambia Guinea Guinea-Bissau Endonezya İran Irak Ürdün — 01 — 02 01 — 01 01 — — — 01 1 01 01 01 — 01 01 01 950.000 — 24.000 35.000 — 53.000 11.000 — — — .500.000 13.000 60.300 10.000 — 509.860 169.139 140.000 02 08 01 06 01 01 — 01 01 — — 13 — — — — 53 18 06 04 130.000 — 60.000 731.677 — 30.000 — 65.000 12.000 — — — — — — _ 538.803 1.867.622 956.581 150.000 07 17 01 05 04 — 05 06 01 — — — — — 25.000 — 38.000 — 11.000 — — 120 2.591.000 — 01 01 — — — 22 — 15.000 20.000 — — — 750.000 — 05 — 12 102 1 09 — 05 — — — 320 1 30 03 02 92 1 — 45 26 150.000 — 17.000 212.778 10.500 — 6.000 — — 605.000 — 5.000 354.639 — 168.027 91.000 01 31 02 128 01 — 29 — — — 01 161 — 02 265 546 110 08 120.000 68.182 — 255.621 — — 76.000 — — 5.000 980.000 — 66.000 914.000 2.700.000 563.000 112.737 04 — — — — — 13 — — 03 923 04 07 11 2.800 — 4.701 — 30.000 — — — — — 95.000 — — — 7.000 7.849.000 — 35.000 _ 2.800.000 — 1.543.000 — 19 57 16 243 16 01 53 08 02 04 1.538 35 14 02 13 3.211 565 4.885 36 430.000 1.018.182 77.000 2.224.076 70.500 30.000 268.000 76.000 23.000 — 12.000 14.525.000 13.000 181.300 30.000 6.117.302 4.736.761 4.120.608 353.737 Milli
Libya Malezya Maldive Mali Maritanya Fas Nijer Oman Pakistan Katar S. Arabistan Senegal Sierra Leone Somali Sudan Suriye Tunus Türkiye Uganda Birleşik Arap E. Yemen Arap C. Yemen Halk C. Toplam 01 01 01 01 02 — — 01 01 01 03 01 01 — 02 01 01 — — — — 33 5 — 93.600 15.000 25.000 316.000 — — 37.000 125.000 20.000 96.000 157.833 9.000 — 120.000 700.000 675.000 — —- --— .974.732 02 05 __ — 04 01 — 20 01 08 02 02 01 05 04 01 20 01 01 — — — 1.293.815 — — 15.000 — 1.688.485 9.000 1.168.777 350.000 122.000 23.000 353.000 156.000 — 2.418.768 400.000 28.350 — — 199 13.964.761 — 32 1 06 — 30 _ 01 229 1 03 07 — 05 — — 14 — — — 04 — — 564 8 — 492.249 _ — 197.000 — — .913.492 9.000 71.216 — 185.000 — — 226.000 — — 17.000 — — 483.107 08 119 06 — 109 — — 242 1 11 28 74 12 — 110 03 — 250 03 04 _ — 1.655 8 — 880.268 — — 287.000 — — .368.026 — 191.320 136.405 34.440 — 286.000 11.000 — 840.000 17.000 — — — .939.105 — 154 188 32 — 65 — — 136 02 51 73 11 01 43 40 606 18 07 — — 2.737 — 880.000 __ — 674.000 —'•• — 1.340.459 83.000 179.051 91.631 347.932 9.000 —• 727.000 600.000 4.139.000 100.000 105.000 — — 15.342.613 — 6.000 30 — 05 — 69 72 69 2.188 151 13 — 4.676 — — 1.747 — 08 — — 23.777 — 1.000.000 — — 34.000 — — 479.763 154.000 5.436.000 125.100 4.000 — 89.000 — — 737.000 — 70.000 — — 21.964.863 165 6.345 75 01 215 01 70 700 87 2.283 303 44 03 4.791 66 42 2.624 22 24 — — _ 5.639.932 15.000 25.000 1.508.000 15.000 — 6.827.225 380.000 7.066.364. 799.136 851.205 41.000 728.000 1.240.000 1.300.000 8.809.768 517.000 220.350 — — 28.965 74.669.181
