FARKLI ENERJİ VE PROTEİN KAYNAKLARININ KOYUNLARDA HAM BESİN MADDELERİNİN SİNDİRİLME DERECESİ VE ORGANİZMADA AZOT BİRİKİMİ ÜZERİNE ETKİSİ

Vet.mı.Derg. (2004), 20,1 : 13-1S

FARKLI ENERJi VE PROTEiN

KAYNAKLARıNıN

KOYUNLARDA HAM BESiN

MADDELERiNiN SiNDiRiLME DERECESi VE ORGANiZMADA AZOT BiRiKiMi

ÜZERiNE

erxlsl

-Taylan

A

ksu @1

SuphiDeniz2

The

Effect of Diff

erent Energy and Prote

in

Sources

on

Nutrient DigestibiUty and

Nitrogen Retention

in

Sheep

Özet: Bu çalışma, farklı enerj (arpa ve melaslı kuruşeker pancarı posası (KŞPP)) ve protein (soya küspesi(SK), for-maldehille muameleedilmişsoya küspesi (FMSK),pamuktohumuküspesi (PTK)) kaynaklarının kombine edilmesinin ham besinmaddelerininsindirilme derecesiveorganizmada azotbirikimiüzerine etkileriniaraştırmak amacıylayapılmıştır.Araş­ tırmada 4 baş 1 yaşlı Morkaraman toklu kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan yem karmalarında kuru madde, organik madde,ham protein,ham selüloz, hamyağve azotsuz öz maddelerin sindirilmedereceleri benzerbulunmuştur(P>0.05). Arpa+FMSK , KŞPP+FMSK, KŞPP+SK+PTK ve ticari besi yeminde,bu parametretere ait sindirilme dereceleri sırasıyla

kuru madde için%79.49, 79.03, 81.20ve 77.91;organik madde için %80.38, 80.24,83.37 ve 80.49;ham protein için %72.48, 70.52, 76.80 ve 74.56;ham selüloz için%67.00, 70.17, 73.87 ve 65.03: ham yağiçin%89.12,85.85,92.22ve 84.71;N'suzöz maddeler için ise%84.26, 86.03,87.29ve 85.59olarakbulunmuştur. Azot dengesidenemesindede, grup-lararasında birfarklılığın olmadığı,organizmada birikenazotmiktannınArpa+FMSK ,KŞPP+FMSK,KŞPP+SK+PTKve ti-cari besiyeminde sırasıyla 10.14g, 7.22 g,7.14g ve 8.51golduğuve bu değerlerin azot tüketimininsırasıyla %60.36, 42.98,42.84ve 51.05'i:sindirilenazotmiktannınsırasıyla%82.31, 60.93,56.58ve 68.46'slna karşılıkgeldiğibelirlenmiştir. Buçalışmada, farklıenerji ve proteinkaynaklarının ham besinmaddelerininsindirilmederecesinive organizmadaazot bi-rikiminietkilemediği ; besirasyonlanndaformaldehitmuamelesi üzerindedurulması gerektiği,ayrıcabubulgularındaha gü-venliyorumlanabilmesiiçin,yedirme denemeleri ile desteklenmesigerektiğisonucunavarılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ener]Kaynağı,ProteinKaynağı,Sindirilebilirlik,Azot Birikimi

Abstrac t: The objective of this study was to evaluate the effects of diHerent energy (barleyand dry sugar beet pulp (DSBP)) and proteinsources (soybean meal (SBM),SBM-treated withtormaldehyde (FTSBM),colton-seed meal (CSM)) on nutrient digestibilily and nitrogen retention in sheep. In this study, 4 rumen fıslulated Morkaraman rams were used.Digestibilities of dry malter,organicmalter,crudeprotein,crude cellulose,ether extract,and N- free extract were si-milar (P>0.05) among animals fed differentdiets.Digestibilities,as percentage were 79.49,79.03,81,20,and 77,91for DM; 80.38,80,24,83,37,and 80.49 for OM;72.48,70.52,76.80,and 74.56for CP;67.00,70.17,73.87,and 65.03 for crude cellulose:89.12,85.85,92.22,and 84.71 for crude oil;84.26,86.03,87.29,and 85 59 for N-free extract for anirnalsfed bar-ley+FTSBM ,DSBP+FTSBM,DSBP+SBM+CSMmixtures and commercialdiet,respectively.There was no significant dif-terences on N-balance among animals fed differentdiets. N-retentionswere 10.14, 7.22,7.14,and 8.51 g for animalsfed barley+FTSBM, DSBP+FTSBM, DSBP+SBM+CSMmixturesand commercial diel,respectively.Percentages of N retained in body and N digested were 60.36, 42,98, 42,84, and 51.05; 82,31, 60.93, 5658, and 68.46 for barley+FTSBM . DSBP+FTSBM ,DSBP+SBM+CSM mixtures, and commercial diet,respectively.It was suggested from these experiments that;a) energy and proteinsources didn'teffect nutrient digestibilily and nitrogen retention;b) formaldehyde treatment of proteinsource shouldbe turther studied;c)thisresults should be supported with falteningexperimentstointerpret the re-sults safely.

KeyWords:Energy Source,ProteinSource,Digestibilily,NitrogenRetention

Giriş

Geviş getiren hayvanlarda uygun ener] kay-nağının bulunması ve enerjinin verimli kullanılması

büyükönemtaşımaktadır. Ayrıcabu hayvanlarda pro-teinlerin sentezinde görevalan rumen bakterilerinin

gelişimi için uygun enerjive nitrojenkaynağına ihtiyaç

duyulmaktadır(Hungate,1988).

Yapısal olmayan karbonhidratlar (NSC) ve

ru-mende kolay yıkımlanabilir protein (RDP) ko

m-binasyonlarının mikrobiyal protein sentezi ve ruminal

sindirilebilir1ik üzerine etkileriaraştırılmış ve invitro

ça

-Ge li şTarihi:11.08.2003 @:taylanaksu@hotmail.com

• Bu makaleDr.Taylan AKSU'nun doktoratezininbirbölümünün özetidir.

ı.M.K.y .Veteriner Fakülte iHayvanBeslemeve BeslenmeHastalıkl anAnabilimDalı. HATAY 2.Y.Y.U.Veteriner FakültesiHayvanBesleme veBeslenmeHastalıkl an AnabilimDalı.VAN

AKSU. DENIz

Iışmalarda(Russell ve ark., 1983, Lewisve McDonald, 1985) rumende artan azot ve karbonhidratyıkılımının mikrobiyal metabolizmada pozitif etki oluşturduğu be-lirlenmiştir. Daha fazla hayvansal ürün elde etmek amacıyla hazırlanacak rasyonların içerdiği protein ve karbonhidrat tipi bu nedenle önemlidir. Ayrıca, ras -yonda bulunan NSC ve RDP'ninrumendeeş zamanlı olarakyıkımlanmasının hayvansalperformansı olumlu etkilediğibildirilmektedir (Oldman,1984).

Bununla birlikte rasyondaki protein kaynaklarının

bir kısmının formaldehitle muamele edilmesinin or-ganizmada biriken azot miktarını arttırdığı bil-dirilmektedir. (Clark ve ark., 1974, Alawa ve He-mingway,1986).

Süt inekleriyle yapılan bir çalışmada, 4.8 kg SK+6.4 kg melaslı kuru şeker pancarı posası (KŞPP)+4kg arpasamanı,bu yemmiktarlarının yarısı,

1.6kg SK+9.6kgKŞPP+4kg arpasamanıve bu yem

miktarlarınınyarısı şeklinde4ayrırasyonkullanılmıştır. Tüm yemler dikkatealındığındaorganik madde yıkılımı

%42-%68 (ortalama %54); azotsuz öz maddelerinyı­ kılımı %40-%90 (ortalama % 77) ve azotyıkılımının ise %32.4-%75.8 (ortalama %60.7) arasında değiştiği

bil-dirilmiştir (Hvelplund ve Madsen, 1985). Aynı araş­ tırıcılar, duodenal kanültakılmış sığırlarda yaptıkları

ça-lışmada, SK, KŞPP ve arpa azotunun in vivo sindirimini sırasıyla % 68, %71, %88; aynı yemlerin ham proteinyıkılımını sırasıyla% 65-%73, %63-%71 ve %74-%78değerleri arasında bildirmişlerdir.

Kolayeriyebilir karbonhidrat kaynağı olarak arpa ve mısırın kullanıldığı bir karma yem ileene~i kaynağı

olarak KŞPP'nın kullanıldığı diğerkarma yemin besin maddeleri sindirilme dereceleri sırasıyla, kuru madde, %75.9 ve %76.9; organik madde, %77.7 ve %79.3; ham protein,%67.6 ve %65.4; ham selüloz, %53.9 ve %80.4 olarakbulunmuştur (Mess ve ark., 1985).Aynı çalışmada, yem karmalarının azot dengeleri de

in-celenmiş, arpa vemısır ağırlıklıyemkarmalarının, gün-lük tüketilen azotmiktarı 125.3 glgün, gübre azotu

mik-tarı %32.4, absorbe edilen azot miktarı %67.6, idrar azotu %48.2 ve organizmada biriken azot miktarı

%19.4 olarak; KŞPP ağırlıklı rasyonun ise, aynı

de-ğerleri sırasıyla139.9 glgün, %34.6, %65.4, %51.8 ve %13.6 olarakbelirlenmiştir.

Proteinkaynağıolarak SK'nin kolayeriyebilir kar-bonhidratlarla kombine edilerek hazırlanan farklı pro-teiniçeriğindekiyem karmalarının sindirilme dereceleri ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada (Wholt ve ark., 1991), %10.5 ham protein içeren yem karmasında

günlük azot tüketimi 131g, gübre azotu 4.6 g, idrar azotu 6.6 g ve absorbe edilen azotmiktarı 1.8 g olarak

belirlenmiştir.%12 ham protein içeren yemkarmasında

ise,aynı değerler sırasıyla154 g, 4.5 g, 7.4 g ve 3.5 g

olarakbulunmuştur.

Buçalışma, farklı enerj ve proteinkaynaklarından

oluşturulan yem karmaların ham besin maddelerinin sindirilmederecelerini ve organizmada azot birikimini incelemekamacıylayapıımıştır.

Materyal ve Metot

Çalışmada 4 baş 1 yaşlı Morkaraman toklu ku l-lanı ldı. Denemede yem materyali olarak, Aksu ve Deniz (1999)'inyedirme ve naylon kese denemesine tabituttuğuyem karmalarınaait3.saat UYA'leri,NH3 -N ve serum total protein değerleri ile kuru madde yı ­ kılımının8.saatdeğerleridikkatealınarakelde edilen en iyi değerlendirilebilirliğe sahip 3 yem karması

(Arpa+FMSK (Formaldehitle MuameleliSoya Küspesi),

KŞPP(Kurutulmuş Şeker Pancarı Posası)+FMSK ve KŞPP+SK+PTK) kullanıldı. Bu denemede ticari besi yemi kontrol grubu olarak elealındı(Tablo 1).

Hayvanlara 10 günlük bir önalıştırma dönemiuy -gulandı.Bu dönemi izleyen 2haftalıkesasalıştırmad ö-neminde, toklularatamamınıtüketebileceklerikadar ko -runga yedirildi. Esas alıştırma dönemini takip eden 7 günlük deneme periyodunda ise hayvanlardanidrar ve gübre ömeklerialındı.

Konsantre yemlerin sindirilme derecesi, 4x4 latin kare deneme düzeninde yürütülen klasik sindirim de -nemesi ile belirlendi. Bu denemede, hayvanların d ö-nemlere göre tüketecekleri yem çeşidi kura ile be -lirlendi. Deneme, ilk 2 haftası alıştırma ve bunu izleyen birhaftası karşılaştırmadönemi olmak üzere,3'er

haf-talık4 dönemde yürütüldü. Hayvanlara ikiöğünhalinde

tartılarak verilen korunga ve konsantre yem miktarları

Tablo 2'de verilmiştir. Hayvanların önünde devamlı

temiz ve taze su bulunduruldu.Korunganınve yem kar

-malarınınsindirilme derecesi ve azot dengesi Henke ve ark. (1986 )'nın bildirdiğimetoda göre belirlendi.

Karşılaştırma dönemlerinde, her gün aynı saatte gübretorbalarından hayvanların gübrelerialınarak, ayrı

ayrı.tartılmışve %10'u derin dondurucudasaklandı.Her

karşılaştırma döneminin sonunda, alınan gübre ör -nekleri hayvanlara göresınıflandırıldıve her hayvana ait ömekler, homojen bir şekilde karıştınldı. Ham protein analizi için gerekli miktarayrıldıktansonra, kalan gübre Bratzler ve Swift (1959)'ln bildirdiği metotla kurutuldu. Bu kurutmada,yaşgübrenin %KM'si de belirlendi.

Kafeslerin alt kısmına monte edilen özel bö -lümden alınan idrar plastik kovalarda toplandı. Plastik kovalara her gün 50 ml konsantre HCl dökülerekidrar azotunun kaybı önlendi (Coşkun, 1983). Gübrelerin toplanmasının ardından, hayvanların idrartan da alı­ narak, litrelik mezürle ölçüldü veidrarın %2'lik bölümü, içerisinde 200 ml toluen bulunanşişelere karşılaştırma

~'ark lıt:lH'rj l~.t' Prnlt ı n Ka ynak lannınKoyunl .rd•...

d6nem

bOYITOCa

konuldu.

Denemede

1wIan

,Ian

konınga

ve

konsantre

yem

karmalannda hamSeOO.Z analiZiCranl)l:on ve May -nard (1938)'ln bikjjrdıQi melotla

diOer

besiı madde anakzien ı:se Akkılıç ve ark.. (1 990rnın bikirYrieme gOfe yapıldı.

Idratda

LOtaI azot !ayni _Akkılıç ve ark.

(' 990)

-.oy

_

gO<e

_

Id>

ve

bo amaçla,ml

drarıa.anıkb.

Deneme

gn.ıpianndan _ edden _ ;S.

...,"""

deQeo1endorrnesroo varyans

anOIZi, ~

T~1_Çll i 1"kıA8nılan ):'!T ~ t' l'IW..'"4

arası faı1dlllldann

beliriervnesnde

ise Dı.rıcan çoKlu ka",llaştıfTTl8testı(OüzgCneş

ve ark..

,

1983)kulanıldı.

Bulgular

Ha~ra

ve

nlen

yem

karmalannın bieşmeri

Tat*;) 1'de, kaba

ve konsantre

yem

mldar1an

Tablo 2'00. t;ıes;n l'T'Iadde çenideri Tablo 3'1e,

yem

kar

-rna1anna al

ham besiı

maCJdeIemin

si'JCJiı_ne de-rec::e6eriTal*> 4'de,azoı:dengeSi denemesonuçIanise Tablo S'de'-#9liknşrw

.

TarıBeliYem

9.0 11,0 \.5 \.0

025

025

15,00 2534 0.6 0.5 91,00 (103) Aıpe 71,0 I<.-ŞP.P

B_

SK PT>< FMSK FMPTK

ün>

KnçT... Tuz

v...

•

...

.

HP

ME."""""'

ca.

...

p ... FıyatBinTL 75.5 10,0 13.0 1.0

0

25

0.25 15.20 2450 0.5 0.3 90.60 (102) 75.0 10.0 10,5 3.0 1.0

025

025

15.00 2500 O

.

s

0.5 90.30 (101) 14.00 2500 0.6 0,4 68,60 (100) :15.000.000I.l.II\<gVııA., 3.000.000ILJi1(gVrt00, 20.000rTI9''kgVitE,5O.~g

•• :Manganez,50.000mg'kg Demir, 50.000mgı'kgÇinko,10.000~gBakır,150mgtKgKobalt,

eoo

rng'1<g!yoı, 150 fTl9'\<g Seienyum

Tablo2.Çalışmada hayvanıaravenienkaba

ve

kOnSantreyemmiktaı1an,9 tiayoan No

CJÖnen>e< YemMaddesi 1 2 3 4

Ko<unga.g 600 500 600 600

'

00.-

Karmayem.g

700(A) 700(e) 100(O) 700(B)

Ko<unga.g

soo

500 600 600

"00nem Kannayem.g 700(c) 700(o) 700(8) 700(A)

Ko<unga.g 600 500 600 600

iiiDOnem Kannayom.g 700(O) 700 (8) 700(A) 700(C)

Ko<unga.g 600 500 600 600

rvOOnem Kannayom.g 700 (8) 1OO(A) 700(c) 700(0)

AKSU,DENIZ

Tablo 3.Çalışmada kullanılanyem kannalarınınbesin madde içerikleri,%

YemKannası KM HK OM HP HY HS N'suzÖM

Arpa+FMSK 90,00 5,55 84,45 15,00 3,63 9,80 56,02

KŞPP+FMSK 89,50 6,62 82,88 14,97 3,19 15,00 49,72

KŞPP+SK+PTK 90,00 6,67 83,33 15,00 3,04 16,50 48,79

Ticari Besi Yemi 91,00 8,45 82,55 14,89 3,64 10,00 54,02

Tablo 4.Yemkannalarınagöre ham besin maddelerininsindirilmadereceleri, %

YemKannası KM OM HP HS HY N'suzÖM

Arpa+FMSK 79,49 80,38 72,48 67,00 89,12 84,26

KŞPP+FMSK 79,03 80,24 70,52 70,17 85,85 86,03

KŞPP+SK+PTK 81,20 83,37 76,80 73,87 92,22 87,29

Ticari Besi Yemi 77,91 80,49 74,56 65,03 84,71 85,59

F 0,29- 0,25- 0,68- 0,63 - 1,37- 0,09

--:P > 0.05

Tablo 5. Azot dengesidenemesonuçları

Arpa KŞPP KŞPP + + + Ticari FMSK FMSK SK+PTK BesiYemi F Azot tüketimi,gtgün 16,80 16,80 16,76 16,67 0,000 -Gübre azolu,gtgün 4,48 4,95 4,07 4,24 0,410 -Idrar azotu,gtgün 2,18 4,63 5,51 3,92 2,518 · Azot birikimi,gtgün 10,14 7,22 7,14 8,51 0,382 -Tüketilen Azotun Gübredeki oranı,% 26,67 29,46 24,28 25,43 2,522 -kırardald oranı,% 12,98 27,56 32,88 23,52 1,023 -Birikim oranı ,% 60,36 42,98 42,84 51,05 1,950 -Sindirilenazotun

Idramakioranı ,% 17,69 39,07 43,42 31,54 1,950

-Birikimoranı,% 82,31 60,93 56,58 68,46 1,149

-.:P>0.05.

Tartışma

Farklıenerjive proteinkaynaklarından oluşturulan

karma yem kombinasyonlarının, ham besin

mad-delerininsindirilmedereceleri ile azot birikimi üzerine etkilerinin incelendiği bu çalışmada, hayvanlara

ye-dirilen yemkamıalarının kuru madde,organik madde,

ham protein, ham selüloz, ham yağ ve azotsuz öz

maddelerin sindirilme dereceleri birbirine benzer

bu-lunmuştur(P>O.05).

Boucque ve ark. (1976), arpa ve şeker pancarı

posasının sindirilme derecelerini karşılaştımıak ama

-cıyla yaptıkları bir çalışmada, kuru madde, organik

madde ve azotsuz öz maddelerin sindirilmedereceleri-

-bakımından bu iki yem maddesi arasında önemli bir farklılığın olmadığını(P>O.05), ham selülozunsindirilme

ul-FllrklıF.ncrji "cProlcinKayn akl arınınKoyunlard a ...

muşlardır (P<O.05 ). Ene rji kaynaklan farklı olan

de-neme yemlelinden elde edilen veriler, bu bildirişle geneı olarak uyum içelisindedir.Bu araştırmada ham

selulozun sindirilme derecesi bakımından KŞPP'Iı

çrocıeroa istatistiksel olarak saptanan yüksek d$r,

sunulançalışmadaeldeedilememiştir.

Buçalışmada kuru maddeninsindirilme derecesi Arpa+FMSK, KŞPP+FMPTK, KŞPP+SK+PTK ve ti-cari besi yeminde sırasıyla %79.49, 79.03, 81.20 ve

n.9l olarak bulunmuştur (P>O.05). Bazı araştıncılar

(Fiems ve ark., 1987,Erfleve ark., 1986)formaldeh~ muamelesinin kuru madde sindirimini elkilernedi~ini bildirirken, NishimUla ve ark. (1973) bu muamelenin kuru madde sindirimini olumsuz yönde etkilediğini

(P<O.05)belirtmişlerdir.

Organik maddenin sindirilme dereceert

Arpa+FMSK,KŞPP+FMSK, KŞPP+SK+PTK ve ticari besi yemindesırasıyla%80.38, 80.24,83.37,ve 80.49

olarak bulunmuştur (P>O.05). Sunulan çalışmadan

elde edilenbulgutar, forrnaldehit muamelesininorganik madde sindirimini etkilernedi~i şeklindeki bildirişlerle (Fiems ve arx.,1987, Crookerveark,1983) uyum içe-nsindedir.

Çerçi

ve San (1995) ise, Arpa+SK a~ırlıklı yem kombinasyonunun organik madde sindirimini

%70.97 olarakbelirlemişlerdir.

A~a+FMSK,KŞPP+RMSK ,KŞPP+SK+PTK,ve

ticari besi yemine ait ham proteinin sindirilme de-receleri sırasıyla%72.48.70.52, 76.80,ve 74.56 ola-rak belirlenmiştir (P>O.OS). Elde edilen verilerin is-tatistiksel olarak farklı olmaması. protein kaynaklan formaldehille muamele edilen karmalann ham pro-teinininsindirilme derecesini etkilernedi~i şeklinde

yo-rumianmaktadır. Varılan bu sonuç, birçok araştıremın

(Crooker ve ark.• 1983, Müller ve ark., 1995)

so-nlJÇ!arıyla paralellik gösterirken, NishimUla ve ark.

(1973) ile Clark ve ark.(1984)'nm forma ldehit mu-amelesinin ham proteinin sindirilme derecesini

c

ü-şürdOQO şeklindeki bildirişleriyle uyuşmamaktadır. Bu çelişkinin, buaraşuncuennaşın korunmaya sebep ola-bilecek yüksek düzeylerde forma ldehit kuııanmış

ol-malanndan (sırasıyla %2.3 ve %1.8) kaynaklanmış otabileceği düşünülmektedir.

Azotsuz öz maddelerin sindirilme dereceleri

Arpa+SK, KŞPP+FMSK. KŞPP+SK+PTK ve ticari besiyemindesırasıyla°kS4.26.86.03,87.29,ve 85.59

olarak belirlenmiş ve karmalar arasındaki farklılık

is

-tatistiksel olarak önemlibulunmamıştır(?>O.OS).

Bazı araştıncılar(Mc Carthy ve ark.. 1989, Stem ve ark., 1994, Herrar -Sa ldana ve Hube r. 1994) da,

karbonhidrat kayna~ı olarak arpa. mısır ve KŞPP ile protein kaynaOI olarak ise SK ve pamuk tohumu küs-pesini kombine ederek yaptıklan sindirim

de-nemelerinde, kombinasyonlar arasında kuru madde, organik madde, AOF ve NOF sindirilebilir1iQinde bir farklılık olmadı~ını bildirmişlerdır.

Çalışmada aza! dengesine ait sonuçlarTablo ô'te sunulmuştur. Tablo S'dan de görülece{Ji gibi.idrar ve gübre ile atılanazot miktarlan ile organiımadabiriken

azotmiktarlan bakımından

yem

karmalan arasında is

-tatistiksel bir farklılı k olmamakta birlikte, organiımada biriken azot miktarlan ile sindirilen azotun birikim oran-larının genelolarak yüksek olduğu görülmektedir

(?>O.OS). Organizmada biriken azot miktar1an Arpa+FMSK, KŞPP+FMSK, KŞPP+SK+PTK ve tcan besi yeminclesırasıyla10.14 g. 7.22g,7.14gve8.51g

olarak bulunmuştur. Bu miktartar hayvanların azot tü-keliminin sırasıyla % 60.36, %42.98, 0/042.84, ve %S1.as'i; sindirilen azot miktar1annın ise sırasıyla %82.31,%60.93,%56.58,ve %68.46'sına karşılik gel-mektedir.

Arpa kınT'laS1 ve SK'nin de{ıişik oranlarda ku

l-lanıldı~ı

yem

karmalannın azot dengesi denemesinin

yapıldlOI bir çalışmada

(Çerçi

ve San.1995), gruplar arasında gübre ileatılan azot, emilen azot.Idrar1a ah

-lan azot ve biriken azot miktarian arasındabir farklılık

gözlenme zken, SK oranı fazla olan grupta. sindirilen

azotun bilikimoranınınSKoranıaz

olan

gruba göre.i

s-tatistiksel olarak önemli derecede yüksek oIdu~u be

-lirlenmiştir. Sunulan çalışmada Arpa+FMSK kom

-binasyonunda betnenen %82.311ik değer, diğer

qruplara göre istatistiksel bir farklılık oluşturmasa da kolayeriyebilirkarbonhidrat kaynaklan ile

by-pass

pro-tein kaynaklarının kombine edilmesinin hayvansalper

-fonnansı arttrrableceqi şeklindeki bildirişleOO (Mc Carthy ve ark.•1989, Henara-Saldana ve Huber.l990)

uyum içerisindedir.

Alawa ve Hemingway (1986), formaldehit mu-amelesinin genç hayvanlarda organiımada azot bi

-rikimini Olumlu yönde etkiledi~ini, aynı etkinin ergin hayvanlarda görülmedi~ini belirtmekledirler, Yine aynı

çeuşrraoa gübre ile atılan azot miktarının formaldehit muamelesinden etkilenmedi~i bildirilmektedir.

Nis

-himula ve ark. (1973) ise, formaldehit muamelesinin organiımada alıkonulan azot miktarını artlırdı~ını

bil-dirmektedirler.

Bu çalışmada; a) KŞPP'nın ruminant ras

-yonlarında eneıji kayna~ı olarak arpa yerine alternatif olabileceği, b) besi hayvanlannın rasyonlarında for

-maldehit muame lesi üzerinde durulması gerekti~i, c)

bu çalışmada kullanılan yem korrt>lnasyonlan hak-kında daha kesin biryargıya vatabilmek için,

bu

ça-lışma sonuçlannın yedirme denemeleri ile

des

AKSU,DENIZ

Kaynaklar

Akkrlıç,M. veSümıen,S.(l990). Yem Maddeleri ve Hayvan Besleme Laboratuvan_Kitabı.A.Ü._Basımevi,Ankara. Aksu, T. ve Deniz, S.(1999). Değişik rasyon

korn-binasyonlannınrumen kuru maddeyıkılımı, bazırumensıvısı

ve kan parametreleri ile ham besin maddelerinin sindirilme derecesi ve azot birikimi üzerine etkisi. YüzüncüYıl Üni-versitesiSağlıkBilimleri Enstitüsü,Van.

Alawa,J.P.and Hemingway, RG.(1986). The Voluntary Intake and Digestibility of Straw Dietsand thePerfomıance of Wether Sheep as InfluencedbyFomıaldehydeTreatment ol Soya Bean Meal. Anim.Prod., 42, 105-109.

Boucque, C.V., Cottyn, B.G.,Aerts, J.V. and Buysee, F.X.

(1976).Dried Sugar Beet PulpAsA High Energy Feed for Beel Cattle.Anim. Feed ScL and Techn.,1, 643-653. Bratzler,J'w.and Switt, RF.(1959). A Comparison A Nit-rogen and EnergyDetemıinations on Fresh and Over-Aid Dried Cattke Feces.J. Dairy ScL,42,686-691.

Clark,J.H., Davis, CL and Hattild, EE(1974). Effect of

FomıaldehydeTreated Soya Bean Meal on Nutritient Use, Milk Yield and Composition and Free Amino Acidsin

Lac-tatingBovine. J. Diary ScL, 57,1031-1036.

Coşkun, B.(1983). Konsantre Karışımlannda Değişik Dü-zeylerde ÜreliŞeker Pancarı Posası Bulunan Rasyonların Kuzularda BesiPerfomıansı ve Karkas Özellikleri ile Ham Besin Maddelerinin Sindirilme Dereceleri, Azot Dengesi ve

BazıKan Metabolitleri Üzerine Etkileri.FıratÜniversitesiSağ­

lıkBilimleri Enstitüsü,Elazığ.

Crampton, E W., Maynard, L. A.(1938).The relation ol

eel-lulose and lignin content to the nutritive value of animal feed. J.Nutr.,15, 383-395.

Crooker, BA, Clark, J.H. and Shanks,R.D.(1983).Effects olFomıaldehydeTreated Soyabean Meal on Milk Yield, Milk

Cornposition And Nutrient Digestibility in the Dairy Cows.

J.Dairy ScL,66,492-504.

Çerçi, I.H. veSarı,M.(1995).FarklıKaba ve Konsantre Yem

Oranlannın Keçilerde Ham Besin Maddelerinin Sindirilme Derecesi ve Azot Dengesi Üzerine Etkileri. F.Ü. SağlıkBiL. Dergisi,9,2-8.

Düzgüneş, O.,Kesici,T. ve Gürbüz, F.(1983). Istatistik

Me-totlan-1. A.Ü.Zir. Fak.Yayınlan,No:861, Ankara.

Erfle. J.D.,Sauer , F.D., Mahadevan, S. and Theather, RM. (1986). Respense of Lactating Dairy Cows to For-maldehyde- Treated Soybean Meal When Foo with Control or Ure Treated Com Silage.J. Anim. SeL, 66,85-95.

Fiems, LO.,Coltyn, B.G., Boeque, C.H.V.and Boysee, F.X. (1987). Effect ol FomıaldehydeTreated Soybean Meal and Urea in Startes on Nitrogen Quality,Degradabilityin Sacco Sheep , Digestibility and CalfPerfomıance.Anim.FeOO Sci.

and Techn., 16, 287-295.

Herrara-Saldana, R and Huber, J.T. (1990). Influence ol Varying Protein and Starch DegrOOabilitiesonPerfomıance

ofLactating Cows. J.Dairy ScL,72,1477-1483.

Hungate, RE (1988). Introduction: The Ruminant and M

ic-robial Ecosystem. Ed. P.N.Hobson. Elsevier Applied Sci.

London and Newyork.

Hvelplund,T. and Madsen,J.(1985).Amino Acid Passage to the Smail Intestine in Dairy Cows Compared with Es-timates of Microbial Protein an UndegradOO Dietary Protein From Ana/ysis on the Feed. Acta. Agric. Scand. Suppll.,25, 21-34.

Lewis, D. and McDona/d, I.M.(1985).The Interrelation ofI n-dividual Protein and Carbohydrates DuringFemıentation in the Rumen of the Sheep.1- The Femıentation of Casein in the Perfomıance of Starch or Other Carbohydrate Me-taria/s. J. Agric. ScLCamb.51,108-119.

McCarthy, RO.,KJusmeyer, T.H.,Vıcını,JL,Clark,J.H.and Nelson, D.R.(1989).Effect of Source of Protein and Car-bohydrate on RuminalFemıentation and Passage ol Nut-rient to the Smail fntestine of Lactating Cows.J.Dairy

se

i.,

72, 2002-2016.

Müller, L.D., Rodriguez, D. and Schingoethe, D.J.(1975). Fomıa/dehydeTreated Whey Protein Concentrate lorL ac-tating Dairy Cattle.J. Dairy Sci.,58,1847-1855.

Nishimuta,J.F., EIy,D.G.and Boling, J.A.(1973). Nitrogen Metabolism in Lambs Fed Soyabean Meal Treated With

Heat,Fomıalin and Tannic Acid.J. Nutr.,103,49-53 .

0Idman,J.D.(1984).Protein-Energy Interrelationshipsin Dairy Cows.J.DairySei.,67,1090-1114.

Russell, J.B., Sniffen, C.J. and Van Soest, P.J.(1983).Effect ol Carbohydrate Limitation on Degraration and Utilizationol Casein by Mixed Rumen Bacteria. J.Anim.Sci., 66,163-176.

Stem, M.D., Varga,GA, Clark, J.H., Fırkıns, J.L.,Huber,

J.T.and Palmquist, D.L.(1994). Symposium:Metabolic Re

-lation Ships in Supply of Nutrients For Milk Protein Syntesis:

Evaluation of Chemical and Physical Properties of FeOOs That Affect Protein Metabolism in the Rumen.J. DairySci..

77, 2762-2786.

Wholt, J.E, Finkelstein, A.D. and Chung,C.H.(1991). Yeast Culture To fmprove Intake, Nutrient Digestibility and

Per-tomıance By Dairy Cattle During Earty Lactation. J.Dairy Sci..74, 1395-1400.