Vel. un
.
Derg. (2000). 16, 2 : 111·117isvi<;:RE ESMERi iNEKLERDE BAZI LiNEAR Tip QZELLiKLERi iLE
MASTiTis ARASINDAKi iLi$KiLER OZERiNE BiR <;:ALI$MA
Ibrahim $eker'@ Ali Ri~vanh2 Metin Bayraktar' Selim Kul1 Erdal Kaygusuzoglu2
A Study
on
th
e
Relationships Between
Some
Linear Type Traits and
Mastitis in
Brown-Swiss Cows
Summary: This study was conducted to determine the relationships between some linear type traits and mastitis in Brown-SwISS at a dairy larm in Malatya. Fifty four Brown-Swiss cows at the age of 2 to 8 were included in the study. In the study. front teat placement. Iront teat lenght, Iront udder attachment, udder depth, rear udder attachment. sus-pensory ligament and rear legs (side view) were considered as linear type traits. Furthermore, an overall milking fe· atures were evaluated as the final score. The results show that incidence of maslitis was increased in Brown·Swiss With high udder depth. The rest of the udder traits were not significant factors in relation to mastitis incidence.
Ad-ditionally, the parameters such as rear legs and final score did not significantly influence the mastitis incidence. A hig-her Incidence of mastitis was noticed in animal with high score of front teat length but the difference between groups was not statistically significant. In conclusion, it might be stated that in selection and breeding of dairy cows, udder depth can be taken into consideration.
Key words: Mastitis. linear type traits, Brown Swiss
6zet : Bu <;:all~ma, Malatya'daki bir sut slgm i~letmesinde bufunan Isvi<;:re Esmeri ineklerde bazi linear tip ozellikleri ile mastitis arasmdaki ililikUeri tespit etmek amaclyla yaplldl. yaillimanin materyalini, ya!ilafl 2-8 araslnda degilien toplam 54 ba$ Isvi<;:re Esmeri inek olu$turdu. Bu ara$tlrmada. linear tip ozellikleri olarak 6n meme ba$1 yerle$imi, on meme ba$1 uzunlugu, on meme baglantlsl. meme derinligi, arka meme baglantlsl, suspansor ligament ve arka bacaklar (yandan gorunum) gibi ozellikler ile loplam puan degerlendirildi. Sonu<;: olarak, meme derinligi fazla olan Isvi<;:re Es -meri ineklerde mastitis oranlnm daha yuksek oldugu belirlendi. Ancak mastitisin gorulme oranlan itibanyla diger meme ozelliklenne ait puanlar ile arka bacaklann yandan gorunOmu ve toplam puan baklmlndan GMT pozitif ve negatif grup-lar arasmda istatistiki anlamda onemli duzeyde bir farkllllk tespit edilemedi. Bu ara$tlrmada. sOt S191f1 i$letmeleri i<;:in mastitislen korunmada, linear lip ozelliklerinin. maslitis gOrOlme oranlan baklmmdan gruplar araslndaki farkllilkian
onemh bulunmamllillr. Meme derinligi baklmmdan gruplar araslOdaki farkllhk istatistiki anlamda bnemli bulunmulilur (p<0.05). Bu durumun. ozellikle yeli$lirme ve damlzhk ama<;:h ineklerin seyimi Slraslnda dikkate almmaslnm yararll ola· cagl kanlsma vanlml$tlr.
Anahtar kelimeler: Mastitis. linear tip ozellikleri, isvi<;:re Esmeri
Giri~
SOt slglrl yeti~tiriciliginin en cnemli
prob-lemlerinden bid olan mastitis; meme dokusunu
olu$turan yapllann ve bu yapllan saran bag
do-kunun yanglsma verilen addlr. Mastitis eliyolojisi, patogenezisi. te$his ve tedavisi aylsmdan
komp-leks bir hastallktlr (Schalm ve ark .• 1971, Deveei
ve
ark., 1994).TOrkiye'de. 6zellikle son Yillarda, sOt verimi
yOksek kOltOr Irkl slglr yeti$tiriciliginin artmasma
bagll olarak mastitisin insidensi de artmaktadlr. SOl
inegi yeti~tiriciligi yapllan i$letmelerde sOrO dlo?l
blrakllan ineklerin aYlklanma nedenlerinin %15'ini
mastitisin olu~turduQu ilade edilmektedir (Alpan, 1992).
Genellikle enleksiy6z nedenlere bagh olarak
or-taya ylkan mastilise, Irk, yao?, mevsim
ve
baklm -.besleme gibi hawlaYlcl laktcrler de predizposizyonsaglamaktadlr (Sehalm ve ark., 1971, BOyOkpa-mUkyu. 1980, IzgOr, 1984, Deveci ve ark .• 1994).
Inek memesinin normal anatomik yapisl
en-leksiyon elkenlerinin meme iyine giri~ini
en-gellemektedir. Ozellikle meme ba~1 slinkleri bu
ko-nuda 6nemli rol oynamaktadlr. Ancak ineklerdeki bu
anatomik yapl, ya~1n ve laktasyon saylSlnm
iler-lemesine bagh olarak etkinligini yitirmektedir (Ala-yam
ve
ark., 1983, IzgOr, 1984).Gcli~ T~rihi : 27.01.2000. @:piksckcr@holmail.com
I. Fir;u Univcrsitcsi. Vetcriner FakOltcsi. Zoolckni Anabilim Dah. ELAZIG.
SEKER. RI$VANU. BAYRAKTAR. KUL KA YGUSUzoGLU Dunyada 6zenikle son Yillarda, ineklerde linear tip 6zellikleri ile mastitis araslndaki ili~kileri
in-celeyen deQi~ik yah~malar yapllml~ olup elde edilen
sanuylar a~aQlda verilmi~tlr.
Ineklerde meme ba~1 yerle~imi, inegin veriminin uzun surmesi ve meme saghgl iyin temel bir kon-formasyon ozelligi olarak kabul edilmi~tir (Hamoen, 1995a).
White ve Vinson (1975) yaptlklan ara~tlrmada ortalama CMT degeri ile on meme ba~1 yerle~iminin
6nemli de recede ili~ki1i oldugunu bildirmi~lerdir. Thomas va ark. (1984) Hol~taynlarda 6n meme
ba~1 yerle~imi puanlnl 74.4 (5O-99'luk puanlama
sistemi) olarak biidirmi~ler va bu degerin de mastitis ile yOksek oranda i1i~kili oldugunu belirtmi~lerdir.
Monardes ve ark. (1990) ise Kanada Hol~ laynlannda 6n meme ba~1 yerle~imi tyin 27.15'lik ( 1-50'lik puanlama sistemi) bir deger belirlemi~ler ve bu deQerin de somalik hucre saYlsl (somatic cell count; sec) ile ili~kisinin du~uk duzeyde olduQunu
ileri surmu~lerdir. .
Degi~ik ara~tlrmalarda, Irklara gore on mema ba~L yerle~imj iQrn veri len ortalama puanlar; IsviQre Esmerlerinde 22.95 ve 23.04 olarak belirlenml~lir (Norman ve ark., 1988, 1996).
YapLlan ara~tlrmalarda (Magid, 1983, AIaQam ve ·ark., 1983, Binde ve Bakke. 1984, Roy va ark.,
19OO) meme ba~1 uzunlugu arttlkQa mastitis in-sidensinin de artl$ goslerdigi tespit edi1mi~lir. Bunun sebebi olarak da meme ba~lannln uzunlugunun art-masl ila saglmln zorla~masl, memelerin yere daha yakln olmasl ve uzun meme ba$lannln travmalara daha lazla maruz kaimaSI g6sterilmektedir.
Meme ba~1 klsa olan ineklerde garek elle veya gerekse makinah saQlmln daha zor oldugu ve bu nedenle sutOn tam olarak memelerden bo
-~altllamadlgl, bu durumun da hayvanlarda mastitis riskini anlrdlgl bildirilmektedir (BuyDkpamukQu, 1980).
Van Drop ve ark. (1998) Hol~taynlarda yap-tlklan ara~urmalarlnda mastitis ile on meme ba~1
uzunlugu araslndaki iIi~kiyi ara§tml1l$lar, fenolipik baklmdan dU$uk duzeyde, fakat genetik bakrmdan
on~ duzeyde bir ili~ki tespit etmi~lerdir.
Rogers ve ark. (1995) ozellikle 2. laktasyonda
6n meme ba$1 uzunlugu ~in verilen dO~Ok puamn, dU$Ok somatik hOcre saylsl (somatic eell count; scc)
ile ili$kili olduQunu bildirmi$lerdir.
Ruban ve ark. (1993) Rusya Siyah Alaeala"
uzerinde yaptlklan ara~tlrmalarlnda mastitis
in-sidensinin meme ba~1 uzunluQu ile du~Ok dOzeyde
i1i$kili oldugunu tespi! etmi~lerdir.
ineklerde karin duvarl ve On meme araslndaki aQI, On meme baglantlsl iyin bir OIQu olarak kabul edilmektedir. Bir inekte On meme baglantlslOlO gOQIO olmasl ve vUcutla dOz blr ~ekilda baOlanl1 yapmasl gerektigi, yok gev§ek ba{Jlantlh memelerin ine{Jin sOrO hayal,"," klsahQlOa, yak slkl baglantlh
memelerin ise, inegin sOt veriminin azalmaslna neden oldu{Ju bildirilmi§tir (Hamoen, 1995a).
De{Ji~ik ara~llrmalarda (Allaire ve Henderson. ·1967, Thomas ve ark., 1984, Monardes ve ark., 1990, Rogers, 1991, Rogers ve ark., 1995, Van Drop ve ark., 1998) Hol~taynlarda on meme bag-lantlsl ile mastitis araslndaki m$kinin dU$Ok dO-zeyde oldugu belirlenmi~tir.
Ineklerde meme tabam Ue yer aras,"daki m
e-safe olarak Uade edilen meme derinliQi. Qok onemli bir meme 6zelli{Jidir. Memelerin yere yak,"
01-masln,", daha fazla travmalara ve yaralanmatara maruz kalmaslOa sebep olarak mastitisin gOrulme
oramm artllrdlgl Qe§illi ara~tlncllar larallOdan dile ge·
tirilmi~tir (BuyOlpamukQu, 1980. Magid. 1983. IzgOr.
1984. Thomas ve ark., 1984. Narinder ve ark., 1987, SJettbakk ve ark., 1990, 1995, Rogars. 1991.
Trimberger ve ark., 1992. Devee; ve ark., 1994. Ha
-moen, 1995a).
Allaire ve Henderson (1967) yapllklan bir ara$llrmada, Hol$taynlarda mastitis insidensi ile
. meme derinligi araslnda bir ili$kinin oldu~u bil-djrilmi~tir.
Rogers ve ark. (1995) yaphklan bir ara~tlrmada da meme derinU{Ji iQin verilen dO$Ok puanlann,
dO$Ok somatik hOcre saYlsl (somatic cell count; sec) ile ili~kili oldu{Junu tespi! etmi~lerdir.
Thomas ve ark. (1984) Hol§taynlarda meme derin1i~i ile mastitis araslndaki jli~kinin dG~uk du-zeyde oldu{Junu tespit etmi~lerdir. Benzer $ekilde
meme derinligi He mastitis araslnda herhangi bir ili~ kisinin buJunmadlglnl bildiren a,a~lIr1cllar da vardlf (Van Drop, 1998).
ineklerde, arka memelerin vOcutla birle~tigi nokladan vulvaya kadar olan mesale. arka meme ba{Jlantlsl olarak ilade edilmi~tir. YOksek meme baglantlsl, yOksek sOt verimine imkan sagiamasl ve sOt iyin daha fazla depolama kapasitesinin bir gos-. lergesi olmasl aQlslOdan Onemli olarak
de-geriendirilmi~lir (Hamoen, 1995a).
Arka meme baglantlsl lIe mastitis araslOdaki iIi~kjyi inceleyen bazi ara~tl(maellar bu iIi~kjyi is-tatistiki manada onemsiz olarak tespi! elmi~Ierdir
is\'i~rc Jo":.sUleri ineklerde illiZI Linear Tip Ozellikleri. ..
(Thomas ve ark" 1984. Monardes ve ark., 1990).
ineklerde, memenin desteklenmesinde ba~
Ilea sorumluluOun suspansor ligamente ait olduQu
ifade edilmi~tir. Memeye gerekli destek verildiQi
takdirde memenin daha lazla fonksiyonel ve ineOin
suru hayallnln uzamaslna yardlmcl olacaQI
bU-dirilmi~lir (Hamoen. 1995a).
BaZI ara~IInCllar yapllklan ara~tlrmalannda !j-near tip Ozelliklerinden suspansor ligament ile
mas-titis oram araslndaki ili~kiyi istatistiki anlamda
Onemslz lespil elmi~lerdir (Thomas va ark .. 1984,
Monardes ve ark., 1990).
Ineklerdeki linear meme ve meme ba~1 ozel-likleri yanlnda linear tip Ozellik olarak arka baeaklar
(yandan gorOnum) ve toplam puanm mastitis
in-sidensl ile Ili~kisi de deQi~ik .yall$malarda ele
alln-ml~llr (Thomas ve ark., 1984, Monardes ve ark.
1990, Rogers ve ark. 1991)
Sir inekle ayak ve baeaklann gu.ylu, dayanlkll blr gorunumde olabilmesi i.yin dizin arka eClklarm orlaslnda buiunmasl gerekliQi ve duz ba-eaklar He orak $ekilli baeaklann daha az eazip 01-duklan bildirilmi$lir. Orak $ekilli baeaklarm
ineklerin sOrO hayatl Ozerine olumsuz bir elk; yap-1101 saplanml$, baeaklarm duru~u itibanyla ineOin arka memeleri Ozerine mOmkOn olduQunca az ba-sm~ yapmaSlnln islenen bir Ozellik olduQu ifade
edilmi$lir (Hamoen, 1995b).
Thomas ve ark. (1984) Hol~laynlarda arka ba-eaklar l.yin ortalama linear puanl 36.0 (1-50'lik
pu-anlama sistemi) olarak lesplt elmi$ler va mastitis
insidensi lie arka bacaklann linear puanl araslOda
islallSiliki anlamda bir ili$ki olmadlQIOI
bil-dirmi~lerdlr.
Rogers ve ark. (1991) Hol$taynlarda yapllklan ~ah$mada 1. laktasyondaki ineklerdeki somalik hucre saYlsl (somatic cell count; sec) ile arka
ba-caklann linear puanl arasll'\da dO$Ok bir ili~kj
01-dagunu, 3. laktasyondaki ineklerde ise herhangi
blr ili~kinin olmadlglnl ifade elmi~lerdir.
Norman ve arK (1988 ve 1996) taraflOdan ya-pllan iki ayn ara$tmnada loplam puana ait ortalama deOerier isvicre Esmerlerinde 83.3 ve 83.4 olarak bildirilmi~tir (Norman ve ark., 1988, 1996). .
Monardes ve ark. (1990) Hol~taynlarda yap-Ilkian ~ah~mada loplam puanl ortaJama 72.0 ol a-rak bildirmi~ler va bunun da somatik hOcre saylsl (somatic cell eount;sec) Ue ili$kisinin dO$uk
du-zeyde oldugunu lespil elmi$lerdlr.
TOrkiye'de gunOmOze kadar ineklerin meme
ve meme ba$1 ozellikleri ile mastitis araslOdaki iIi~· kileri incelemek amaelyla yapllml$ ~ah$malann sa·
YISI olduk~a azdlf. Halla linear tip ozellikleri ile
mastitis arasmdaki ili$kileri ortaya koymaya ~all$an herhangi bir ara$tlrmaya henuz rastlanllmaml~tlr. Bu ara$tlnnanln amaCI, Malatya'daki bir sOt slOm
i$-letmesinde bulunan ve bOlgeye gerek kombine
verim yOnu ve gerekse oolge $artlanna adap-tasyonu nedeniyle yeti$liriciler laraflndan lereih
edj-· len Isvicre Esmeri ineklerda linear lip ozellikleri ve
toplam puan ite mastitis araslndaki ili~kileri lespit etmeklir.
Materyal ve Metot
Bu ara$lIrmamn hayvan maleryalini Ma·
lalya'da bulunan bir sOl slQm i;;lelmesindeki top-lam 54 ba$ isviCre Esmeri inek oru~turdu. Ineklerin
barmdlnlmalan yan a~lk ahlr ~arllaTinda ger-~ekle~lirildi.
Her inek, toplam puan ve linear lip ozellikleri i~in Amerika Birle$ik Devletleri isvi.yre Esmeri Ye-ti$tiricileri BirliQi'nin lavsiye eWOi puanlama stan-dartlan (Anonim, 1995) kullanllarak va aynl za-manda loplam puan i~in diOer puanlama yOnlemlerinden de yararlanllarak (Alpan, 1992) a~aQldaki gibi puanlandl.
Toplam puan: Toplam puanm
de-· Qerlendirilmesi 100 puaollk sislem kullanllarak
ya-plldl.
Toplam puanl olu~turan alt ozellikler ; 1 - Beden (yapl) (15 puan),
2 - SGt~OIOk karakleri (20 puan), 3 - Vueut kapasilesi (10 puan), 4 - Ayak ve baeaklar (15 puan), 5 - Meme sistemi (40 puan) dir.
Linear (do~rusal) lip ozellikleri: Linear pu -anlama, biyolojik bir ekstremden bir di~erine sa-Yisal puanlar kullanarak ozellikleri de-Qer1endirmektir. Bu linear puanlama ideal ile ka~lla$llrma yapllan bir ozel1iQi tammJama yerine 0
OzelliQ;n derecesinin ol~Gmunun yapllmaslOl sa~ lamaklad!r. Linearize edilmi$ bir sistem, ekonomik
ve fonksiyonel Oneme ait tum Ozellikler i~in 1) i-romek ~ekilde uygulanabilmeldedir. Hatla yGksek
· duzeyde guvenilir1iQi saQlamak i~in saylsaJ arallk
yOntemi kullamlmaktadlr (Trimberger ve ark,
1992).
Su ara~tlTmada kullamlan linear tip OzeUikleri;
1 -
6n
meme ba$1 yer1e$imi (arkadang6-rOnOm): Geyrek meme loblan Ozerinde On meme ba$lanOin yerle$imini ifade eder. 0n meme ba$ -lanmn birbir1erine olan uzakhklan dikkale ahmr.
SEKER. RISVANLI. SA YRAKTAR. KUL. KA YGUSUzOOLU
-,
I
)
~\
:~ V~
)~\V~ ~
~0J1Il'
Ji,
1
,.(
)
5-
4
5
5 : 6n meme ba~lari labam a~m geni$, 15 : DI~ yanlara dogru yer1e$im Ilimll,
25 : Yerle~im az ~ekilde dl~a dogru, 35 :Yer1e~im az ~Ide ~e do{Jru, 45: Meme b8!ilafllabam 8!ilrl yakm
5 : ~m kiSS, 15: lhmll kiSS, 25 : Orta uzun, 35 : IlImh uzun, 45 : A~1fI uzun
\
5
5; A~1rI ge~ek, zayll, bozuk, 15: <;Ok ge~k, zayrl, 25: Kuvvetli baglanllll, 35 : yok kuwetli bagiantlll, 45: ~In slkl,
dCtz ve kuwetli baglantrlr
5
25
4
5
5 : ~1fI derin ve Art. larsiden a~aglda, 15 : Art. tarsi ile aym hizada, 25 : Art. tarsiden ~ok az yukarrda. 35 : Art. larsiden
yukarrda, 45: A~rrr sig ve yOksek meme
2 - On meme ba~t uzunlugu: On merne ba~1 ucu ile meme ba~1 !abantsrasmdaki mesafe olarak dikkate allmr ve meme ba~mm bliyGklGgG de· gerlendirilir.
3 -
6n
meme baglantlsl: 8u Ozellik, kann duo vanna on memenin baglan!1 Slklllgl va kuwetliligi He degerlendirilir.4 - Meme derinligi : 8u Ozallik, meme la· banlyta yer arasmdaki mesafenin OI9GsGdGr. Meme labanrnln Art. tarsi hatllndaki konumuna
gOre puanlama yaplhr.
5 - Arka meme bagiantrsl : Sekretorik meme dokusunun en ust noktaslndan 619ulur. Art. tarsinin ve Tuber ischUlerin orta noktaslyla ili~kileri de· gerlendiritir.
6 - Suspansor ligament: Marnenin ya· nklanmaslnm bir 0190s0dOr. Ozenikle arkadan ba· klldlglnda sag ve sol mema loblannl birbirinden aYI· ran median suspansor ligamentin varhQI va kuwellitigi degerlendiritir.
isv~re F..smeri ineklerde Haxi Linear Tip Oullikleri
...
r
II "'
(\,..."
(
II(
lJ'
tWJ.P
.
\
I~~~JJV
\
\ I; . I~
l
5:
A~1rI
~~Ok,
15:DO~Ok,
25:O~a
derecededG~Gk, 3
~
~
YOksek,
45; A$1rI yOksek ~I
.
~
')
II
\
t\
\ IJf
l'~IJ
b~d
b
tv
I'Ji
525
45
5: Yanklanma yok ve bozuk destek, 15: <;Ok az yanklanma, 25 : Belirgin yanklanma ve bOlOmlenme, 35: Derin ya· nklanma, 45 : ~Irt yanklanma
'
\ '.
.
'~uV-
I" " \C---
I.' I'.'·r
~(' n
Iq~r
~""\
, lcl, "\1
\
'
5
3
~55 :, ~1fI duz duru~, 15 : Art. tarsi hizasmda hemen hemen duz duru~ 25 ; Art. larsi hizasmda Onemsiz dOz duru~. 35 : Art. larsi hizasmda orta derecede dGz duru~, 45 : A~1r1 orak ~kiUi (bukOlmO~) Art. larsi
7 - Arka bacaklar (yandan gorOnOm): Arka ba·
caklann yandan gorOnOmO itibanyla duru~u de·
~erlendirilir.
Yukanda ifade edilen yOntemlere gOre 6zel·
liklerin 'puanlama i~lemi yaplldlktan soma, her ine·
~in d6rt meme Iobundan ayn ayn aiinan sOt 6r· nek1erine Califomia Mastitis Testi (CMT) (Deveei ve ark. 1994, Schalm ve ark., 1971) uygulandl ve sonu91ar mastitis yOnOnden degerlendirildi.
Ara~tlrma sOresince yapllan puanlamalardan sonra elde edi1en verilerin degerlendirilmesinde Ii·
near tip Ozellikleri ve toplam puana ait CMT pozilil ve negatil gruplar arasindaki !arkllllk1ann tespiti ;9in iki ortalama araslndaki larkin onemlilik tesli (Stu-dent- I) kullanlldl (DOzgOne~ va ark., 1983).
Bulgular
. CMT poziti! va negalil ineklerde bazi linear tip
OzelJikler; ite ilgiti ortalama degerler ve gruplar ara·
Slndaki kar~lla~tlrmalar
rilmi~lir.
a~agldaki tabloda ve·
Tablo 1 'in incelenmesinden, linear tip Ozel· liklerinden mama derinligi baklmu'ldan CMT pozitif va CMT nagatil ineklerde verilen ortalama puanlar 26.97 ± 1.03 ve 30.94 ± 1.29 olarak belirlenmi~ ve bu puan farklntn istatistiki manada 6nemli (p<O.05) oldugu tespit edilmi~tir. Buna gOre CMT pozitif inek·
lerde memenin yare daha yakm oldugu belirlenmi~tir.
Linear tip ozeUiklerinden On meme ba~1 uzun· lugu, On meme ba~1 yerle~imi, On meme baglantlsl, arka merne baglantlsl ve suspansor ligament ve arka bacaklara (yandan gOrunOm) ait ortalama de· gerler CMT pozitif ineklerde 22.74 ite 39.07 ara-slnda ve negatif ineklerde ise 22.72 ile 37.52 ara·
slnda tespit edilmi~tir. CMT pozitil ve negatif gruplar arastndaki kar~lla~tlrmalarda ise bu ozellikler i9in
istatistiki anlamda onemli bir farkllllk sap·
~EKER. RtSVANU. HA YRAKTAR. KUL. KA YGUSUzOOLU
Tablo' : Esmer Irklineklerde linear Tip Ozellikleri ve Toplam Puana Ai, CMT Testi Son~lan
linear Tip Ozellikleri CMT Pozitif (n=35) CMT Negalif (n::19) P
On Meme Ba~1 Yerle~imi On Meme Ba~1 Uzunlugu
On Meme Baglanllsl
Meme Oerinligi Arka Marne 8aglantlsl
Suspansor ligament Arka Bacaklar (Yandan GOr.) Toplam Puan • ; (p < 0.05). .: (p >0.05).
x
± S x 29.09 ± 1.41 39.07 ±0.S9 24.31 ±0.76 26.97 ± 1.03 21.10±1.17 32.04±1.11 22.74 ±O.SO 73.66 ±0.44Toplam puan de~erteri ise CMT pozitif inek· lerde ortalama 73.66
±
0.44 ve negalif inekferde de 73.84±
0.41 olarak befirfenmi~ ve gruplar arsmdaki farkllllkfar istatistiki anlamda Onemti bulunmaml~tlr.Tartlfma ve Sonu~
Bu ara~llrmada. linear tip ozelliklerinden On mema ba~I yerle~imine ait ortalama puan deOerieri aylsmdan CMT pozitif ve negali' ineklerde is-tatistiki anlamda onemli bir farkllllk tespi! edilemedi. Bu sonuy, Thomas ve ark .. (1984)'nm elde eltiQ'i sonuylara benzemektedir.
Linear lip ozelliklerinden on meme ba~I uzun· IUQ'una ail ortalama deQ'erler aylsmdan CMT pozitif ve negatil inekler arasmda lark tespil edilmedi. Bu sonuy on meme ba~1 uzunluOu ite mastitis gOrOlme oranl arasmda yok dO~Ok bir ili~ki olduQ'unu veya hiybir ili~ki olmadlQ'lnl ifade eden yall~malarla pa-raleUik goslermekledir (Ruban ve ark .• 1993, Van Drop ve ark., 1998).
CMT pozitif ve negati! ineklerde linear tip OzeJ-liklerinden on meme ba~lantlsl iyin elde edilen or· lalama puanlar birbirine yaktn deQ'erler olarak tespit edildi. Bu sonuy daha Once yapllml~ yall~malarla
benzerlik gOstermektedir (Allaire ve Henderson, 1967, Thomas ve ark., 1984, Monardes ve ark., 1990. Rogers, 1991, Van Drop ve ark., 1998).
Linear lip ozelliklerinden meme derinli~i iyin CMT pozitif ve negalif inekferde, verilen ortalama puantar 26.97
±
1.03 ve 30.94±
1.29 olarak be-Jirlendi.. Buna gOre CMT pozitil ineklerde memenin yere daha yakln olduQ'u gOrOldCt. Bu durum da bazlara~llrmacllann lespi! eltikleri sonuylarla benzerlik goslermektedir (Magid, 1983, Ala~m ve ark., 1983. Narinder ve ark., 1987. Slettbakk ve ark., 1990. 1995, Rogers ve ark . ." 1995). Bu da me· menin daha kolay yaraJanmasl ve enfeksiyon et·
x
±
Sx
32.17±1.41 37.52 ± 1.24· 25.14±1.38 30.94 ± 1.29 22.72 ± 1.45 27.95± 1.46 23.57 ± 1.1' 73.84 ± 0.41 1.41 1.02 0.53 2.34 0.84 0.32 0.61 0.27kenlarinin memeye daha kolay girmesinden kay· . naklanabitir.
Yapllan ~afl~mada. linear tip ozeHiklerinden arka meme baOlantlslna ait ortalama puanlar CMT pozitif ve negatif ineklerde farkhflk gostermemi~lir. Bu sonu~ bir yok ara~tlrmaci tarallndan bildirilen
go-rO~lerle benzerlik gOstermekledir (Thomas ve ark.,
1984, Monardes ve ark., 1990).
Linear tip meme ozeltiklerinden suspansor Ii-gamente ail puanJann CMT pozitif ve negatif inek· lerdeki degerteri araslnda istatisitiki anlamda onemli bir farkflflk bulunamaml~ olup bu sonuy da yogu ara~
tirmacilannin deQ'erlendirmeleri ite uyum iyerisindedir (Thomas ve ark., 1984, Monardes ve ark., 1990).
Yapltan yafl~mada CMT pozili' ineklerdeki linear tip Ozelliklerinden arka bacaklara (yandan g6rOnOm) ait ortalama puanlar CMT negatif ineklere yaktn de-Oerter otmaslna ka~ln, CMT negalif ineklerin biraz . daha iyi arka bacak duru~una sahip ofduklan tespit edildi. Arka bacaktar ile mastitis araslndaki islatisliki anfamda Onemsiz ili~ki ye~illi ara~tmT18cllar tao rafJndan elde edilen son~lar ile uyum iyerisJndedir (Thomas ve ark., 1984, Rogers. 1991).
T oplam puan iyin elde edilen ortalama puanlar CMT poziti' ve negatif ineklerde birbirine yaktn de-Oerler olarak tespit edildi. CMT pozitil va negatil inekler araslnda yapllan ka~lla~llrmalarda istatistiki anlamda Onemti bir larkllhk belirlenememi~tir.
Sonuy olarak; sat SIQlfI j~letmeleri ~n yok bOyOk bir problem olan mastitislen korunmada,
sOt~O ineklerin yeti~tirme veya damlzhk amayh se-~imi slrastnda verim ve pedigri kayltlan yamnda, mastitisle III~kili linear tip OzelllkJerinden meme
de-rinliQ'inin dikkate almmaslnln gerektiOi ifade edi-lebilir.
is''i~re E.snlt'ri ineklerde Hazl Linear Tip Ozellikleri ...
d{mem ledavisi V8 teal-dipping (meme ba~lannln
anliseplikli bir kap i~ensine daldlnlmasl) gibi
uy-gulamalann yanlslra yukanda ifade edildigi gibi
merne derinligi a(:lslndan yOksek puana sahip
hay-vanlarrn yeti~tirilmesi lavsiye edilmektedir.
Kaynaklar
Ala~am, E" Alpan, 0., Tekeli, T. (1983). Sut ineklerinde
BaZI Meme 61~umlen ve Sut Verimi ile Subklinik Mastitis
Araslndaki lIi~ler. Lalahan Zootekni Araiitlrma Enslitlisu
Dergisi, 22. 3 - 4, 85-89.
Allaire. F.R., Henderson. C.R. (1967). Selection Prac·
tlced Among Dairy Cows. lli. Type Appraisal and Lac-tahon TraIts. J. Dairy Sci., 50. 2. 194 - 200.
Alpan. O. (1992). ·SI{W Yeliiitiriclligi ve Besiciligi". 4.
8aslm. $ahin Matbaasl, Ankara.
Anonlm. (1995). Official Rules Governing Type
Ctas-sificallon. Brown SWISS Cattle Breeder's Association of
the U. S. A. Beloit. WI.
Binde. M., Bakke. H. (1984). Relationships Between Teat
Charactanstlcs and Udder Health. Dairy Science Abs
-tracts (1984): 046 - 07045.
Buyukpamuk~u, M. (1980). "Veteriner Patoloji", Ankara
Umversitesi. Vetenner Fakultesi Yaymlan, No : 359,
An-kara Umversllesl BaSIlTleVl, Ankara.
Deveci. H., Apaydm. A.M., Kalkan. C., 6cal, H. (1994).
"Evcll Hayvanlarda Meme Hastallklan", F. U. Yaymlarl,
No: 36. F. U. Baslmevi. Elazlg.
Duzguneii. 0 .. KeslCi. T" Gurbuz. F. (t983). "Istalistik
MetoUan '". Ankara Universitesi Ziraat Fak. Yaymlan, No
861. Ankara Universitesi BaSlmevi. Ankara.
Hamoen. A. (1995a). Sound Udders; No High-Yielding
Cow Without It. Vepro Holland, August, 23. 12 - 17.
Hamoen. A. (1995b). Type Classilication. Veplo
Hoi-land. December. 24: 16 - 17.
Izgur. H. (1984). Mastitlste Predispoze FaktOr1er. 1. M
as-litis Semlnen. 15 - 16 Kaslm. Ankara.
MagId, SA (1983). The Effect of Selection for Milk Yield
on MIlk Flow and Udder Measuremenls. Dairy Science Abstracts. (1984): 046 - 06405.
Monardes. H.G .. Cue, R.I., Hayes. J.F. (1990). Cor-relation Between Udder Conformation Traits and
So-matic Cell Count in Canadian Holstein Cows. J. Dairy
$cl .. 73. 1337 - 1342.
Nannder, S .. Sidhu. S.S .. Bhalaru, S.S., Gill. G.S., Singh,
N. (1987). Effect 01 Udder Morphology on Udder
In-1ec110f1 in Crossbred Cows. Dairy Science Abstracts.
(1988); 050 - 03325.
Norman. H.D .. Powell, R.L. Wright, J.R .• Cassell, B.G.
(1988). Phenotypic and Genetic Relationship Between
LInear Functional Type Traits and Milk Yield for Five
Bre-eds. J. Dairy Sci .. 71, 1880 - 1896.
Norman, H.D., Powell, R.L, Wright, J.R .. Pearson. R.E.
(1996). Phenotypic Relationship of Yield and Type
Sco-res trom First lactation with Herd Ufe and Profitability. J.
Dairy Sci .. 79. 689 -701.
· Rogers, G.W. (1991). Belter Udder Mean Lower Somatic
Cell Counts. Journal Article, (1991); 910449373.
Rogers, G.W .. Hargrove. G.L, Cooper. J.B. (1995). Cor
-relations Among Somatic CeU Scores 01 Milk Within and
Across lactations and Unear Type Traits of Jerseys. J.
Dairy Sci., 78, 914 - 920.
Rogers, G.W., Hargrove. G.l.. Lawlor. J.R., Ebersole.
J.L (1991). Correlations Among Linear Type Traits and
SomatIc Cell Counts. J. of Dairy Sci.. 74, 3,1087 -1091.
Roy. S.K .. Pyne, A.K., Maitra, D.N. (1993). Studies on
Teat Size and LactatIon Number in Relation to IrlCiderlCe
of Subclinical Mastitis in Some Herds 01 Crossbred Cows.
Indian Vet. J., 70, 677 - 678.
Ruban. Yu. 0 .. Vard. A.M., Popov, V.V. (1993). Breeding
Cows for Suilability to Machine Milking and for Mastitis.
Animal Breeding Abstracts, (1994); 062 - 01281.
· Schalm. O.W .• Carroll, E.J .. Jain. N.C. (1971). -Bovine
Mastitis", Lea & Febiger, Philadelphia.
Slettbakk, T.. Jorstad. A .. Farver. T.B., Hird. OW. (1990).
Impact 01 Milking Characteristics and Teat Morphology on
Somatic Cell Counts in First Lactation NOlWegian Cattle.
Dairy Science Abstracts. (1990); 052 - 08025.
Slettbakk, T .. Jorstad, A., Farver, T.B., Holmes. J.C.
(1995). Impact of Milking Characteristics and Morp
-hology of Udder and Teats on Clinical Mastitis in First
and Second Lactation NOlWegian Cattle. Journal Arlicle,
(1995); 0167 - 5877.
Thomas, C.L, Vinson. W.E.. Pearson. R.E., Dickinson.
F.N., Johnson. LP. (1984). Relationships Between Unear Type Scores, Objective Type Measures and Indicators 01
Maslilis. J. Dairy Sci.. 67, 6,1281 - 1292.
Trimberger. GW., Elgen, M., Galton, D.M. (1992). "Dairy
· cattle Judging Techniques", Fourth Edition. Waveland
Press, Inc. Prospect Heights. Illinois.
Van Drop, T.E .. Dekkers. J.C.M., Martin. S.W., N
o-ordhuizen, J.P.T.M. (1998). Genetic Parameters of He
-alth Disorders, and Relationships with 305-0ay Milk
Yield and Conformation Traits of Registered Holstein
Cows. J. Dairy ScI., 81. 226-227.
White, J.M .. Vinson, W.E. (1975). Relationships Among
Udder Characteristics, Milk Yield. and Nonyield Traits. J.
