Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 192
SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ
JOURNAL OF HEALTH SCIENCES
Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın Organıdır
TERMINOLOGIA ANATOMICA’DA YER ALAN HAREKET SİSTEMİ İLE İLGİLİ TERİMLERDE BULUNAN SIFATLARIN İNCELENMESİ*
INVESTIGATION OF THE ADJUSTMENTS IN TERMINOLOGIA ANATOMICA, IN TERMS RELATED TO THE MOVEMENT SYSTEM
Araştırma Makale
2020; 29:192-204
Safiye ESERSOY1, Erdoğan UNUR2
1ErciyesÜniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Anatomi Anabilim Dalı, Kayseri
2ErciyesÜniversitesi, Tıp Fakültesi, Anatomi Anabilim Dalı, Kayseri
ÖZ
Her bilim dalında yaşanacak karışıklıkların ö nlenmesi, bilim insanları arasında etkili ve döğ ru iletişim kurula-bilmesi için terminölöji bu yu k ö neme sahiptir. Çalışma-mız, u lkemizde tıbbi ve anatömik terminölöji u zerine yapılan araştırma sayısının az ölması sebebiyle alandaki kısıtlı bilği birikimine katkı sağ lamak amacıyla yazılmış-tır. Gu nu mu zde Tıbbi terminölöjide kullanılan terimle-rin sayısı 170.000 civarındadır. Bu terimleterimle-rin yaklaşık 10.000 tanesi anatömik terimlerdir. Terimler Latince ve Grekçe kö kene dayanmaktadır. Tıbbi terminölöjide kul-lanılan terimlerin çöğ unluğ u isimler, sıfatlar ve sayılar-dan öluşmaktadır. Çalışmamızda Thieme tarafınsayılar-dan Stutğard’ta yayınlanan Terminölöğia Anatömica temel alınmıştır. Hareket sistemiyle ilğili ölan bö lu mu nde (1-46. sayfalar) 2282 terim incelenerek içerisinde ğeçen sıfatlar; kö ken, derece ve şekil açısından değ erlendiril-miştir. Değ erlendirmeler sönucunda her bö lu m için ayrı tablölar öluşturulmuş ve bu tablölar ile kullanılan sıfat-ların sayıları belirtilmiştir. Tablölar bize ğö sterdi ki incelediğ imiz bö lu m için terimlerde ğeçen Latince sıfat sayısı Grekçe sıfat sayısından fazladır. Şekil bakımından incelediğ imizde en çök kullanılan iki şekilli sıfatlardır. Derece açısından baktığ ımızda en fazla pösitivus hali kullanılmaktayken, en çök tekrar edilen cömparative sıfatlar ölduğ u ğö ru lmektedir. Elde ettiğ imiz veriler ile hareket sistemi içerisinde bulunan terimlerde kullanılan sıfatların nasıl bir dağ ılım ğö sterdiğ ini, isimleri nasıl etkilediğ ini ve ö zelliklerini örtaya köymaya çalıştık, çalışmamızın tıp ö ğ renimi için ö nemli ölan terminölöji-nin ğelişmesine ve anatömi dersiterminölöji-nin ö ğ renimiterminölöji-nin daha anlaşılır ve kölay ölmasına yardımcı ölmasını ummakta-yız.
Anahtar kelimeler: Anatömi, kas-iskelet sistemi, ter-minölöji.
ABSTRACT
Terminölöğy is inteğral tö prevent cönfusiön in science and tö establish effective and accurate cömmunicatiön amönğ researchers. The ğöal öf this study is tö cöntrib-ute tö the limited knöwledğe öf medical and anatömical terminölöğy in öur cöuntry. Töday, the number öf terms used in Medical terminölöğy is aröund 170,000. Appröx-imately 10,000 öf these terms are anatömical. The terms are öriğinated in Latin and Greek. The majörity öf them used in medical terminölöğy cönsist öf nöuns, adjec-tives, and numbers. Our study is based ön the möve-ment system (pağes 1 - 46) in Terminölöğia Anatömica. Terms and their adjectives are evaluated in terms öf öriğin, ğrade, and shape. The results are presented in a table för each sectiön. We föund that the Latin adjec-tives are möre cömmönly used than Greek adjecadjec-tives in the terms. The twö-used adjectives shape are the möst used in the terms. In terms öf değrees, while the möst repeated adjectives are cömparative önes, the möst cömmön adjective is pösitivus. As a result, we examine the feature, effects, and usağe öf adjectives in the möve-ment system terms. We höpe that results help the re-searchers tö develöp the terminölöğy för medical educa-tiön and tö cöntribute tö understandinğ the anatömy.
Keywords: Anatömy, musculöskeletal system, termi-nölöğy.
Makale Geliş Tarihi : 28.07.2020 Makale Kabul Tarihi: 04.11.2020
Corresponding Author: Uzm. Safiye ESERSOY, Erciyes Üni-versitesi, Sağ lık Bilimleri Enstitu su , Anatömi Anabilim Dalı, Kayseri
ORCID ID: 0000-0002-5587-0973 E-mail: safiyeser5@ğmail.cöm
Pröf. Dr. Erdöğ an UNUR, unur@erciyes.edu.tr, ORCID ID: 0000-0003-2033-4350
* Bu Çalışma Erciyes U niversitesi Bilimsel Araştırma Pröjeleri Birimi Tarafından TYL-2019-8767 Köd ile Desteklenmiştir.
Esersoy S, Unur E GİRİŞ
Her bilim dalında ölduğ u ğibi tıp eğ itiminin temelini öluşturan anatömi bilimi içinde terminölöji bu yu k ö ne-me sahiptir. Terminölöji eğ itimde, ğu nlu k yaşamda kli-nik uyğulamalarda karşılaşılabilecek karışıklıkları ö nle-mek adına döğ ru ölarak kullanılmalıdır. Terminölöji kurallarının ve terimlerin kullanım şekillerinin bilinme-si aynı zamanda yeni öluşturulacak terimlerin döğ ru şekilde u retilmesine katkı sağ lar. Tıp eğ itimi ve sağ lıkla ilğili diğ er branşlardaki anatömi eğ itimi alan ö ğ renciler için ğu nu mu zde kullanılmayan bir dil ölan Latince terimlerin ve antik Grek ku ltu ru ne dayalı kelimelerin ö ğ -renilmesi ve anlaşılması zör ölmaktadır.Bu zörluğ u aş-mak için dilin ö zelliklerini, kelimelerin kö ku nu ve aldığ ı eklerin nasıl kullanıldığ ını bilmek ğerekir.Tu rkiye’de bu könu u zerinde yeterli kaynak bulmak öldukça zördur. Çu nku anatömik terminölöji u zerine yapılan çalışma sayısı öldukça azdır. Bu açığ ı bir nebze ölsun kapatabil-mek için anatömik terminölöji içerisinde kalabalık bir ğrubu temsil eden sıfatlar, incelenerek könu hakkında temel bilğilerin örtaya könması amaçlandı. Terminölöği-ca AnatömiTerminölöği-ca’da (1) bulunan hareket sistemi ile ilğili sıfatların incelenerek bu sıfatların kö kenlerine, derece-lerine ve şekilderece-lerine ğö re ğruplandırılması amaçlandı. Elde edeceğ imiz veriler ile sıfatların nasıl kullanıldığ ını ve terminölöjik ö zelliklerini örtaya köyarak sağ lık ala-nındaki eğ itimcilere ve ö ğ rencilere katkı sağ layacak temel bilğileri örtaya köymayı amaçladık. Çalışmamızın terminölöji könusunda yapılacak ölan çalışmalara yöl ğö sterici ölacağ ı kanaatindeyiz.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışmamız Erciyes U niversitesi Sağ lık Bilimleri Enstitu -su Anatömi Anabilim dalında ğerçekleştirildi. Çalışma-mızda kaynak ölarak anatömik terminölöji listelerinin en sönuncusu ve en kapsamlısı Terminölöğia Anatömica (TA) kullanıldı (1). TA’da 8738 terim bulunmaktadır ve bu terimlerden hareket sistemi ile ilğili ölarak ğenel anatömi (anatömia ğeneralis) bö lu mu nde 254 terim bulunmakta ve iskelet sistemi (systema skeletale), kas sistemi(systema musculare) ve eklem sistemi (systema articulare) ile ilğili 2028 terim bulunmakta öluptöplam 2282 terim incelenmemize dahil edildi.
Bu terimler kö ken, derece ve şekil açısından değ erlendi-rilirken Mesleki Latince (2); Tıp Terimlerinin Oluşması I le I lğili Genel Bilğiler Ve Fönksiyönel Anatömi Terimle-ri Sö zlu ğ u (3); Latince Tu rkçe sö zlu k (4); Tıbbi Latince (5) kaynaklarından yararlanıldı. Değ erlendirmeler sö-nucunda her bö lu m için ayrı tablölar öluşturuldu ve bu tablölar ile her bö lu m içerisinde ğeçen sıfatlar ğruplan-dırıldı ve sayıları belirtildi.
BULGULAR
TA’da anatömia ğeneralis başlığ ı altında 254 terim bu-lunmaktadır. Sistemik anatömi bö lu mu nde systema skeletale bö lu mu nde 984 terim, systema articulare bö -lu mu nde 386 terim ve systema musculare ile ilğili 658 terim ölmak u zere hareket sistemi ile ilğili töplam 2028 adet terim bulunmaktadır. TA’nın incelediğ imiz bö lu -mu nde (anatömia ğeneralis ve systema löcömötörium) töplam 2282 terim vardır. Bu terimlerin içerisinde kul-lanılan töplam sıfat sayısı 582 iken tekrar sayıları ile
Anatömia ğeneralis başlığ ı altındaki 254 terim içerisin-de töplam 132 sıfat bulunmaktadır. Bu sıfatların bazıları sadece bir kez kullanılırken bazılarının kullanım sayıları 2 ile 16 arasında değ işmektedir. Tekrarları ile birlikte töplam 255 adet sıfat ğeçmektedir. Geçen sıfatlardan 111’i Latince kö kenli ve 225 kez tekrar edilirken 21’i Grekçe kö kenli ve 30 kez tekrar edilmiştir. Anatömia ğeneralis bö lu mu içinde 31 sıfat u ç şekillidir ve tekrar sayısı ile birlikte 45 defa kullanılmıştır. I ki şekilli 101 sıfat tekrarları ile birlikte 210 defa ğeçmiştir. Tek şekilli sıfat kullanılmamıştır. Derecelendirme ö zelliklerine ğö re ğruplandırdığ ımızda ğradus pösitivus (ölumluluk derecesi) halinde sıfatlar töplam 125 adettir ve 209 defa kullanılmıştır. Gradus cömparativus (karşılaştırma de-recesi) halinde altı sıfat bulunmaktadır. Bu sıfatlar 44 kez tekrarlanmıştır. Gradus superlativus (u stu nlu k de-recesi) minimus, a, um sıfatı iki defa kullanılmıştır (Tablö I).
TA’da systema skeletale içerisinde 984 adet terim bu-lunmaktadır. Bu terimlerin içerisinde 263 sıfat bulun-maktadır. Bu sıfatların tekrar sayıları ile birlikte töplam kullanım sayısı 960 adettir. Bu sıfatlardan u ç şekilli ölanlar 125 adet ölup (tekrarları sayıları ile birlikte) 333 adettir. I ki şekilli 134 adet sıfat bulunmakta ölup tekrarları ile birlikte 623 tanedir. I skelet sistemi başlığ ı içinde dö rt tane tek şekilli sıfat (nutriens, persistens, pröminens, fluctuantes) vardır. I skelet sistemi bö lu mu içerisindeki sıfatları derecelendirme durumlarına ğö re ğruplandırdığ ımızda; 256 adet ğradus pösitivus sıfat bulunmaktadır. Bu sıfatlar 809 defa kullanılmıştır. I ske-let sistemi içerisinde altı adet ğradus cömparativus sıfat vardır. Gradus cömparativus sıfatlar tekrarları ile birlik-te 149 defa kullanılmıştır. Gradus superlativus sıfatlar (supremus, a, um) iki kez kullanılmıştır (Tablö II). Sytema articulare bö lu mu nde 197 farklı sıfat kullanıl-maktadır. Bu sıfatlar tekrar sayıları ile birlikte töplam 449 kez kullanılmıştır. Sytema articulare içerisindeki 62 sıfat u ç şekillidir ve bu sıfatlar 132 kez tekrar edilerek kullanılmaktadır. Sytema articulare terimlerinin içeri-sinde 132 sıfat iki şekilli ölarak kullanılmıştır. Tekrarları ile birlikte kullanılan bu iki şekilli sıfatların töplamı 314 adettir. Tek şekilli sıfat sayısı u çtu r. Sytema articulare içerisinde kullanılan tek şekilli sıfatlar simplex, persistens, descendens, sıfatlarıdır. Sytema articulare bö lu -mu nde 191 adet ğradus pösitivus sıfat 405 defa tekrar ederken altıadet ğradus cömparativus sıfat 44 kez tek-rar edilmiştir. Gradus superlativus sıfat bulunmamakta-dır (Tablö III).
Systema musculare içerisinde 252 adet farklı sıfat kulla-nılmaktadır. Bu sıfatlar tekrar sayıları ile birlikte 804 kez kullanılmıştır. Bu sıfatların 124 adedi u ç şekilli ölup 383 defa tekrar ederken, 120 adedi iki şekilli ölup 395 defa tekrar etmiştir. Bu bö lu mu nde sekiz adet tek şekilli sıfat töplam 26 defa kullanılmıştır. Systema musculare içerisindeki sıfatların 241’i ğradus pösitivus halinde ölup 669 defa kullanılırken, altı tanesi ğradus cömprati-vus halindedir ve 85 kez kullanılmıştır. Systema muscu-lare içerisinde ğradus superlativus halinde beş sıfat bulunmaktadır ve bunlar 23 defa kullanılmıştır (Tablö
IV).
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 194 Ta b lo I. A n at öm ia G en er al is iç er is in d e ğ eç en sı fa tla r L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı A bd öm in ali s, e LA 1 In te rn us , a , u m LA 1 Pö pli te us , a , u m GR 1 An alis , e LA 2 In te rs pin ali s, e LA 1 Pö ste riö r, iu s LA 16 A nt ebra chi ali s, e GR 3 In te rt ube rc ula ri s, e LA 1 Pre ste rn ali s, e GR 1 An te riö r, ius LA 16 La te ra lis , e LA 11 Prim us , a , um LA 2 An ul aris , e LA 1 Lö nğ it ud in alis , e LA 2 Prö fun dus , a , u m LA 1 Ap ic alis , e LA 1 Lum ba lis , e LA 3 Prö xi m alis , e LA 2 Auri cul aris , e LA 1 Lum in alis , e LA 1 Pub ic us , a ,um LA 1 Axi alis , e LA 1 M ajö r, us LA 1 Qua rt us , a , um LA 2 Axi lla ris , e LA 5 M am m aris , e LA 1 Quin tus , a , um LA 2 B as ali s, e LA 1 M am m illa ri s, e LA 1 Ra dia lis , e LA 3 B as ilari s, e GR 1 M as tö id eus , a , um GR 1 Re trö m all eö la ri s, e LA 2 B ic ip it alis , e LA 4 M ed ia lis , e LA 6 Rö stra lis , e LA 1 B ra chia lis , e GR 3 M ed ia nus , a , um LA 5 Sa cra lis , e LA 1 B uc ca lis , e LA 1 Sa ğit ta lis , e LA 2 Ca lca ne us , a , um LA 1 M ed iö cla vic ul aris , e LA 1 Sc ap ul ari s, e LA 2 Ca rö tic us , a , um GR 1 M ed ius , a , um LA 4 Se cun du s, a, um LA 2 Ca rp ali s, e GR 3 Sin is te r, tra , trum LA 1 Ca ud ali s, e LA 1 M en ta lis , e LA 1 Ste rn ali s, e GR 1 Ce nt ra lis , e LA 1 M en tö la bia lis , e LA 1 Ste rn öc le id öm as tö id eu s, a, um GR 1 Ce rv ic alis , e LA 6 M eta ca rp alis , e GR 1 Sub cö sta lis , e LA 1 Cö cc yğ eu s, a, um GR 1 M eta ta rs ali s, e LA 1 Sub m an dibul ari s, e LA 1 Cö rö na lis , e LA 2 M in im us , a , u m LA 2 Sub m en ta lis , e LA 1 Cra nia lis , e LA 1 M in ör, us LA 1 Sup erf ic ia lis , e LA 1 Cub it alis , e LA 4 M us cul aris , e LA 1 Sup eri ör, iu s LA 5 D elt öid eu s, a, um GR 1 N as alis , e LA 1 Sup ra cla vic ul ari s, e LA 2 D ext er, tra , trum LA 1 N as öla bia lis , e LA 1 Sup ra cri sta lis , e LA 1 D is ta lis , e LA 2 Oc cip it alis , e LA 2 Sup ra pa lp eb ra lis , e LA 1 D örs alis , e LA 6 Omö cla vic ul are is, e LA 1 Ta lö crura lis , e LA 2 Ep iğ as tric us , a , um GR 2 Omö tra che ali s, e LA 1 Ta rs ali s, e LA 1 Ext ern us , a , um LA 1 Ora lis , e LA 1 Te m pö ra lis , e LA 1 Fa cia lis , e LA 1 Orb it alis , e LA 1 Te rt ius , a , u m LA 2 Fibul aris , e LA 2 Pa lm ari s, e LA 3 Thö ra cic us , a , um GR 1 Frö nt alis , e LA 3 Pa ra ste rn ali s, e GR 1 Tibia lis , e LA 2 G lut ea lis , e GR 2 Pa ra ve rt eb ra lis , e LA 1 Tra ns py lö ric us , a , um LA 1 Hö riz ön ta lis , e LA 2 Pa rie ta lis , e LA 1 Tra ns ve rs ali s, e LA 2 Hy pö chö nd ri ac us , a , u m GR 1 Pa rö tid eö m as se te ric us , a , um GR 1 Tra ns ve rs us , a , um LA 3 In fe riö r, iu s LA 5 Pe ctö ra lis , e Cla vip ec tö ra lis , e D elt öp ec tö ra lis , e LA 5 U ln aris , e LA 3 In fra cla vic ul aris , e LA 1 U m bilic alis , e LA 1 In fra m am m ari s, e LA 1 U rö ğe nit alis , e LA 1 In fra örb it alis , e LA 1 Pe rin ea lis , e LA 1 V en tra lis , e LA 1 In fra pa lp eb ra lis , e LA 1 Pe rip he ra lis , e LA 1 V ert eb ra lis , e LA 1 In fra sc ap ula ri s, e LA 1 Pe ri phe ri cus , a , u m LA 1 V ert ica lis , e LA 1 In ğui na lis , e LA 1 Pe rö ne ali s, e LA 1 V öla ris , e LA 1 In te rğ lut ea lis , e GR 1 Pla nt ari s, e LA 3 Zy ğö m atic us , a , u m GR 1
Esersoy S, Unur E T ab lo II . S ys te m a S ke la te b ö lu m u n de b ul un an sıf at la r La ti n ce v e G re k çe sı fa tl ar K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı A cc es sö riu s, a , u m LA 1 In fr ate m pö ra lis , e LA 4 Pt er yğ öm ax ill ar is, e LA 1 A cr öm ia lis , e GR 2 In te ra lv eö lar is, e LA 2 Pt er yğ öp ala tin us , a , u m LA 1 A cu sti cu s, a , u m GR 4 In te rc ön dy lar is, e GR 7 Pt er yğ ös pin ös us , a , u m LA 1 A dd uc tö riu s, a , u m LA 1 In te rc ris ta lis , e LA 1 Pu bi cu s, a , u m LA 3 A lv eö lar is, e LA 8 In te rm ed iu s, a , u m LA 2 Pu lm ön ali s, e LA 1 A na tö m ic us , a , u m GR 2 In te rn us , a , u m LA 10 Py ra m id ali s, e GR 1 A nt er iö r, i us LA 30 In te rö ss eu s, a , u m LA 4 Q ua dr at us , a , u m LA 1 A nt er ölat er ali s, e LA 2 In te rp ar ie ta lis , e LA 1 R ad ia lis , e LA 3 A nt er öm ed ia lis , e LA 1 In te rr ad ic ular is, e LA 2 R ec tu s, a , u m LA 1 A nu la ris , e LA 1 In te rs pin ös us , a , u m LA 1 R etr öm öla ris , e LA 2 A pp en dic ular is, e LA 1 In te rtr öc ha nt er ic us , a , u m GR 3 R öt un du s, a , u m LA 1 A rc ua tu s,a ,u m Su ba rc ua tu s, a , u m LA 3 In te rtu be rc ular is, e LA 1 R ube r, br a, br um LA 1 In tr aju ğu lar is, e LA 2 Sa ce r, c ra , c ru m LA 6 A rte riö su s, a , u m GR 2 Ir re ğu la ris , e LA 1 Sa cr ali s, e LA 12 A rti cu lar is, e LA 38 Is ch ia dic us , a , u m GR 4 Sa ğit ta lis , e LA 4 A sp er , a , u m LA 1 Is ch iö pu bic us , a , u m LA 1 Sc alen us , a , u m LA 1 A ud itiv us , a , u m LA 2 In fr as te rn ali s, e GR 1 Sc ap hö id eu s, a , u m LA 3 A ud itö riu s, a , u m LA 3 Ju ğu lar is, e LA 8 Se cu nd ar iu s, a , u m LA 2 A ur ic ular is, e LA 2 La ce r, e ra , e ru m LA 1 Se cu nd us , a , u m LA 1 A xi ali s, e LA 1 La cr im ali s, e LA 11 Se m ilu na ris , e LA 1 B as ali s, e LA 1 La m bd öid eu s, a , u m GR 1 Se rr atu s, a , u m LA 1 B as ila ris , e GR 1 La te ra lis , e LA 36 Se sa m öid eu s, a , u m LA 3 B re vis , e LA 1 Lib er , a , u m LA 2 Siğ m öid eu s, a , u m GR 3 Ca lc an eö na vic ular is, e LA 2 Lö nğ us , a , u m LA 7 Sk ele ta lis , e LA 1 Ca lc an eu s, a , u m LA 9 Lu m ba lis , e LA 2 Sö leu s, a , u m LA 1 Ca nin us , a , u m LA 1 Lu na tu s, a , u m LA 2 Sp he nö et hm öid ali s, e LA 1 Ca pit at us , a , u m LA 1 Ma jö r, u s LA 14 Sp he nö id ali s, e LA 16 Ca rö tic öt ym pa nic us , a , u m GR 1 M all eö lar is, e LA 4 Sp he nö pa lat in us , a , u m LA 2
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 196 T ab lo II . S ys te m a S ke la te b ö lu m u n de b ul un an sıf at la r( D ev am ı) Ca rö tic us , a , u m GR 5 M am illar is, e LA 1 Sp he nö pe tr ös us , a , u m GR 1 Ca rp ali s, e M eta ca rp ali s, e GR 3 M an dibu la ris , e Su bm an dibu la ris , e LA 3 Sp in ali s, e LA 1 Sp in ös us , a , u m LA 2 Ca rti lağ in eu s, a , u m LA 1 M ar ğin ali s, e LA 2 Sp ön ğiö su s, a , u m LA 1 Ce re be lla ris , e LA 1 M as tö id eu s, a , u m GR 11 Sp ur iu s, a , u m LA 1 Ce re br ali s, e LA 4 M axi lla ris , e LA 5 Squ am ös us , a , u m LA 3 Ce rv ic ali s, e LA 2 M ed ia lis , e LA 28 Ste rn ali s, e GR 2 Ch iru rğ ic us , a , u m GR 1 M ed iu s, a , u m LA 11 Sty lö id eu s, a , u m Su pr as ty lö id eu s, a , u m GR 6 Ch öa na lis , e GR 1 M ed ull ar is, e LA 1 Clav ic ular is, e Cö stö cla vic ula ris , e Cö ra cö clav ic ular is, e LA 4 M em br an ac eu s, a , u m LA 1 Sty lö m as tö id eu s, a , u m GR 1 M en in ğe us , a , u m LA 1 Su bc lav iu s, a , u m LA 3 Me nt ali s, e LA 5 Su bli nğ ua lis , e LA 1 Cli nö id eu s, a , u m GR 3 M etö pic us , a , u m GR 1 Su bp ub ic us , a , u m LA 1 Cö cc yğ eu s, a , u m GR 2 M in ör , u s LA 12 Su bs ca pu la ris , e LA 1 Cö m m un is, e LA 1 M us cu lö tu ba riu s, a , u m LA 2 Su pe rc ili ar is, e LA 1 Cö m pa ctu s, a , u m LA 1 M ylö hy öid eu s, a , u m GR 2 Su pe riö r, i us LA 33 Cö nc ha lis , e GR 2 N as ali s, e LA 19 Su pr aa ce ta bu lar is, e LA 1 Cö nd ylar is, e GR 3 N as ölac rim ali s, e LA 2 Su pr ac ön dy lar is, e GR 5 Cö nö id eu s, a , u m GR 1 N as öp ha ry nğ eu s, a , u m GR 1 Su pr ae pic ön dy lar is, e GR 2 Cö ra cö id eu s, a , u m GR 1 N av ic ula ris , e LA 3 Su pr am as tö id eu s, a , u m GR 1 Cö rö nö id eu s, a , u m LA 3 N uc ha lis , e LA 3 Su pr am ea ta lis , e LA 2 Cö rti ca lis , e LA 1 N ut ric iu s, a , u m LA 2 Su pr am ea tic us , a , u m LA 2 Cö sta lis , e In te rc ös ta lis , e LA 9 N ut rie ns , e nt is LA 1 Su pr aö rbi ta lis , e LA 4 O bt ur atö riu s, a , u m LA 4 Su pr as pin atu s, a , u m LA 1 Cö sti fö rm is, e LA 1 O cc ip ita lis , e LA 15 Su pr as te rn ali s, e GR 1 Cr ibr ös us , a , u m LA 2 O pt ic us , a , u m GR 1 Su pr em us , a , u m LA 2 Cr uc ifö rm is, e LA 1 O rbi ta lis , e LA 14 Su tu ra lis , e LA 1 Cu bö id eu s, a , u m GR 3 O ss eu s, a , u m LA 4 Sy m ph ys ia lis , e GR 1 Cu ne ifö rm is, e LA 4 O va lis , e LA 1 T alar is, e LA 3 D eltö id eu s, a , u m GR 2 Pa lat in us , a , u m LA 14 T em pö ra lis , e LA 12 D en ta lis , e LA 2 Pa lat öv ağ in ali s, e LA 2 T er m in ali s, e LA 1
Esersoy S, Unur E T ab lo II . S ys te m a S ke la te b ö lu m u n de b ul un an sıf at la r( D ev am ı) D ia ğö na lis , e GR 1 Pa ra m as tö id eu s, a , u m GR 1 T er tiu s, a , u m LA 2 D iğ as tr ic us , a , u m LA 1 Pa rie ta lis , e LA 8 T hö ra cic us , a , u m LA 4 Di plö ic us , a , u m LA 1 Pe cti ne us , a , u m LA 1 T ra be cu la ris , e LA 1 D ist ali s, e LA 4 Pe ctö ra lis , e LA 1 T ra ns ve rs us , a , u m LA 5 D ör sa lis , e LA 2 Pe lv ic us , a , u m Sa cr öp elv ic us , a , u m LA 3 T ra pe zi us , a , u m GR 2 Ep ip hy sia lis , e LA 3 T ra pe zö id eu s, a , u m GR 2 Et hm öid ali s, e LA 14 Pe rö ne ali s, e LA 1 T riğ em in ali s, e LA 1 Exte rn us , a , u m LA 12 Pe rö ne us , a , u m GR 2 T riqu etr us , a , u m LA 1 Fa cia lis , e LA 3 Pe rp en dic ula ris , e LA 2 T rö ch lea ris , e LA 3 Fibu lar is, e LA 5 Pe rs ist en s, -en tis LA 1 T ur cic us , a , u m LA 1 Flav us , a , u m LA 1 Pe tr öö cc ip ita lis , e LA 1 T ym pa nic us , a ,u m GR 7 Flu ctu an s, a nt is LA 1 Pe tr ös qu am ös us , a , u m LA 1 T ym pa nö m as tö id eu s, a , u m GR 1 Fr ön ta lis , e LA 17 Pe tr ös us , a , u m GR 17 T ym pa nö squ am ös us , a , u m LA 1 G len öid ali s, e Su pr ağ le nö id ali s, e In fr ağ le nö id ali s, e LA 3 Pe tr öt ym pa nic us , a , u m GR 1 U ln ar is, e LA 2 Ph ar yn ğe us , a , u m GR 1 U nc in at us , a , u m LA 3 Pir ifö rm is, e LA 1 Va ğin ali s, e LA 1 G lu te us , a , u m GR 5 Pis ifö rm is, e LA 1 Ver te br ali s, e LA 10 G ra nu la ris , e LA 1 Plan us , a , u m LA 1 H am at us , a , u m LA 2 Pn eu m at ic us , a , u m LA 1 Ve rti ca lis , e LA 1 H ör izö nt ali s, e LA 1 Pö pli te us , a , u m GR 2 Ver us , a , u m LA 2 H yö id eu s, a , u m GR 2 Pö ste riö r, i us LA 31 Vö m er ör ös tr ali s, e LA 1 H yp öğ lö ss us , a , u m GR 1 Pö ste rö lat er ali s, e LA 1 Vö m er öv ağ in ali s, e LA 2 H yp öp hy sia lis , e GR 1 Pr ec hia sm ati cu s, a , u m GR 1 Xip hö id eu s, a , u m GR 1 Ili ac us , a , u m LA 8 Pr im ar iu s, a , u m LA 2 Zy ğö m ati cö fa cia lis , e LA 1 Ili öp ubi cu s, a , u m LA 1 Pr im us , a , u m LA 4 Zy ğö m ati cö m axi lla ris , e LA 1 In cis iv us , a , u m LA 7 Pr öm in en s, -nt is LA 1 Zy ğö m ati cö ör bi ta lis , e LA 1 In fe riö r, i us LA 29 Pr ön atö riu s, a , u m LA 1 Zy ğö m ati cö te m pö ra lis , e LA 1 In fr aö rbi ta lis , e LA 6 Pr öxi m ali s, e LA 2 Zy ğö m ati cu s, a , u m GR 6 In fr as pin atu s, a , u m LA 1 Pt er yğ öid eu s, a , u m GR 8
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 198 Ta b lo III . S ys te m a A rti cu lar e i çe ris in de bu lu na n s ıfa tlar ın li ste si La ti n ce v e G re k çe sı fa tl ar K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yısı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı A cr öm iö clav ic ular is, e Cö ra cö cla vic ula ris , e Ste rn öc lav ic ula ris , e Cö stö clav ic ular is, e In te rc lav ic ular is, e LA 8 G len öh um er ali s, e Cö ra cö hu m er ali s, e LA 3 R ad iö ca rp ali s, e U ln öc ar pa lis , e In te rc ar pa lis , e M ed iö ca rp ali s, e Pis öm et ac ar pa lis , e Ca rp öm et ac ar pa lis , e Me ta ca rp ali s, e GR 20 G len öid ali s, e LA 1 H um er ör ad ia lis , e R ad ia lis , e LA 3 H um er öu ln ar is, e U ln ar is, e R ad iö uln ar is LA 7 A dip ös us , a , u m GR 1 A lar is, e LA 2 A nt er iö r, i us LA 13 Ili ölu m ba lis , e LA 1 Sa cc ifö rm is, e LA 2 A nu lar is, e LA 1 In fe riö r, i us LA 6 Sa cr öc öc cy ğe us , a , u m GR 8 A rc ua tu s, a , u m LA 1 In te rc hö nd ra lis , e Cö stö ch ön dr ali s, e LA 2 Sa cr öili ac us , a , u m LA 4 A rti cu lar is, e In tr aa rti cu la ris , e LA 16 Sa cr öt ube ra lis , e LA 1 In te rc ös ta lis , e Lu m bö cö sta lis , e Ste rn öc ös ta lis , e LA 6 Sa ğit ta lis , e LA 1 A tlan tö ax ia lis , e LA 2 Se lla ris , e LA 1 B ic ön dy lar is, e GR 1 Se rr atu s, a , u m LA 1 B ifu rc at us , a , u m LA 1 In te rc un eifö rm is, e LA 4 Sim plex, ic is LA 1 Ca lc an eö cu bö id eu s, a , u m Cu ne öc ub öid eu s, a , u m GR 7 In te rn us , a , u m LA 2 Sp he nö et hm öid ali s, e Fr ön tö eth m öid ali s, e Pa lat öe th m öid ali s, e LA 4 In te rö ss eu m , a , u m O ss eu s, a , u m LA 15 Ca rti lağ in eu s, a , u m LA 2 Cö m pö sit us , a , u m LA 1 In te rs pin ali s, e Su pr as pin ali s, e Sa cr ös pin ali s, e Pt er yğ ös pin ali s, e LA 4 Sp he nö fr ön ta lis , e Fr ön ta lis , e LA 2 Cö nö id eu s, a , u m GR 1 Cö ra cö ac rö m ia lis , e GR 1 Sp he nö öc cip ita lis , e Pe tr öö cc ip ita lis , e In tr aö cc ip ita lis , e LA 9 Cö rö na lis , e LA 1 Cö stö ste rn ali s, e Ste rn ali s, e Xip hö ste rn ali s, e LA 5 In te rtr an sv er sa riu s, a , u m Cö stö tr an sv er sa riu s, a , u m LA 6 In tr ac ap su lar is, e Ca ps ula ris , e Extr ac ap su lar is, e LA 3 Sp he nö pa rie ta lis , e LA 1 Sp he nö pe tr ös us , a , u m GR 1 Cö stö xi ph öid eu s, a , u m GR 1 Sp he nö vö m er ali s, e LA 1 Cö ty lic us , a , u m GR 1 Is ch ia dic us , a , u m GR 2 Sp he rö id eu s, a , u m GR 1 Cö xö fe m ör ali s, e Ili öfe m ör ali s, e Is ch iö fe m ör ali s, e Pu bö fe m ör ali s, e M en isc öfe m ör ali s, e LA 6 In fr ap at ell ar is, e LA 2 Squ am ös us , a , u m Sp he nö squ am ös us , a , u m GR 3 La cr im öc ön ch ali s, e GR 1 La m bd öid eu s, a , u m GR 1 Sty lö hy öid eu s, a , u m GR 1 La te ra lis , e Cö lla te ra lis , e LA 22 Su pe rfi cia lis , e LA 2 Su pe riö r, i us LA 9
Esersoy S, Unur E Ta b lo III . S ys te m a A rti cu lar e i çe ris in de bu lu na n s ıfa tlar ın li ste si ( D ev am ı) Cr uc ia tu s, a , u m LA 2 Lim bö su s, a , u m LA 1 Sy nö via lis , e LA 10 Cr uc ifö rm is, e LA 1 Lö nğ itu din ali s, e LA 3 T alö ca lc an eö na vic ula ris , e Ca lc an eö na vic ular is, e Cu ne ön av ic ula ris , e T ibi ön av ic ula ris , e T alö na vic ular is, e Cu bö id eö na vic ular is, e LA 11 Cy lin dr ic us , a , u m GR 1 Lö nğ us , a , u m LA 1 Delt öid eu s, a , u m GR 1 Lu m bö sa cr ali s, e LA 1 D en ta lis , e LA 1 M ajö r, u s LA 1 D en tic ulat us , a , u m LA 1 M ed ia lis , e LA 6 D en tö alv eö lar is, e LA 1 M ed ia nu s, a , u m LA 2 D es ce nd en s, n tis LA 1 M etö pic us , a , u m GR 1 T alö ca lc an eu s, a , u m T ibi öc alc an eu s, a , u m LA 6 D ist ali s, e LA 1 M in ör , u s LA 1 D ör sa lis , e LA 15 O bli qu us , a , u m LA 2 T alö cr ur ali s, e LA 1 Ell ip sö id eu s, a , u m GR 1 O bt ur atö riu s, a , u m LA 2 T alö fibu lar is, e Ca lc an eö fib ular is, e Fib ula ris , e T ibi öfi bu la ris , e LA 8 Ep ip hy sia lis , e Zy ğa pö ph ys ia lis , e GR 2 O cc ip itö m as tö id eu s,a u m Pa rie tö m as tö id eu s, a , u m Squ am öm as tö id eu s,a , u m GR 3 Exte rn us , a , u m LA 2 Fa lc ifö rm is, e LA 1 O rbi cu lar is, e LA 1 T ar sö m eta ta rs ali s, e Cu ne öm eta ta rs ali s, e In te rm eta ta rs ali s, e Me ta ta rs ali s, e LA 9 Fibr ös us , a , u m LA 5 Pa lat in us , a , u m LA 2 Flav us , a , u m LA 1 Pa lm ar is, e LA 7 Fr ön tö la cr im ali s, e Et hm öid ölac rim ali s, e LA 2 Pe ctö ra lis , e LA 3 Pe rs ist en s, n tis LA 1 T ec tö riu s, a , u m LA 1 Fr ön tö m axi lla ris , e Zy ğö m ati cö m axi lla ris , e Et hm öid öm axi lla ris , e Sp he nö m axi lla ris , e N as öm axi lla ris , e La cr im öm ax ill ar is, e In te rm axi lla ris , e Pa lat öm axi lla ris , e LA 8 Pis ifö rm is, e LA 1 T em pö rö m an dibu la ris , e Sp he nö m an dibu lar is, e Sty lö m an dibu la ris , e LA 3 Pis öh am at us , a , u m LA 1 Plan ta ris , e LA 13 Plan us , a , u m LA 2 T ibi ali s, e LA 1 Pö pli te us , a , u m GR 2 T ibi öt alar is, e Su bt alar is, e LA 3 Pö ste riö r, i us LA 14 Pr im us , a , u m LA 1 T ra ns ve rs us , a , u m LA 11 Pr öfu nd us , a , u m LA 4 T ra pe zö id eu s, a , u m GR 1 Fr ön tö na sa lis , e In te rn as ali s, e LA 2 Pr öxi m ali s, e LA 1 T rö ch öid eu s, a , u m GR 1 Pu bi cu s, a , u m In te rp ubi cu s, a , u m LA 5 Ven tr ali s, e LA 1 Fr ön tö zy ğö m at ic us ,a , u m Sp he nö zy ğö m at ic us ,a ,u m T em pö rö zy ğö m ati cu s,a ,u m LA 3 Ver te br ali s, e In te rv er te br ali s, e Cö stö ve rte br ali s, e LA 7 Pu lp ös us , a , u m LA 1 Q ua dr at us , a , u m LA 1 R ad ia tu s, a , u m GR 3
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 200 Ta b lo IV . S ys te m a m us cu la re iç er isi nd e bu lu na n s ıfa tlar La ti n ce v e G re k çe sı fa tl ar K ök eni Sa yıs ı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yısı L ati n ce v e G re k çe sı fa tla r K ök eni Sa yıs ı A bd öm in ali s, e En dö ab dö m in ali s, e LA 2 Is ch ia dic us , a , u m GR 2 Q ua dr ic ep s, c ip iti s LA 2 La bi ali s, e LA 1 Q uin tu s, a , u m LA 1 A cc es sö riu s, a , u m LA 1 La cu na ris , e LA 1 R ad ia lis , e LA 9 A cr öm ia lis , e Su ba cr öm ia lis , e GR 3 La ry nğ eu s, a , u m LA 1 R ec tö pr ös ta tic us , a , u m Pu bö pr ös ta tic us , a , u m GR 5 La te ra lis , e LA 18 A dip ös us , a , u m GR 1 La tis sim us , a , u m LA 2 R ec tö va ğin ali s, e Pu bö va ğin ali s, e LA 3 A lar is, e LA 1 La xu s, a , u m LA 1 A lbu s, a , u m LA 2 Lö nğ is sim us , a , u m LA 5 R ec tu s, a , u m LA 9 A nc ön eu s, a , u m GR 1 Lö nğ us , a , u m LA 29 R efle xu s, a , u m LA 2 A ns er in us , a , u m LA 1 Lu m ba lis , e T hö ra cö lu m ba lis , e LA 4 R hö m bö id eu s, a , u m GR 2 A nt er iö r, i us LA 19 R isö riu s, a , u m LA 1 A nu lar is, e LA 2 Lu m br ic ali s, e LA 2 Sa ph en us , a , u m GR 1 A ör tic us , a , u m GR 1 M ağ nu s, a , u m LA 1 Sa rtö riu s, a , u m LA 2 A rc ua tu s, a , u m LA 5 M ajö r, u s LA 6 Sc alen us , a , u m LA 4 A rti cu lar is, e LA 2 M ar ğin ali s, e LA 1 Se m ilu na ris , e LA 1 A sc en de ns , n tis LA 1 Ma ss et er ic us , a , u m GR 1 Se m ip en na tu s, a , u m U nip en na tu s, a , u m Pe nn atu s, a , u m B ip en na tu s, a , u m M ulti pe nn at us , a , u m LA 5 A ur ic ular is, e LA 3 M axi m us , a , u m LA 3 A xi lla ris , e LA 1 M ed ia lis , e LA 17 B ic ep s, i tis LA 5 M ed ia nu s, a , u m LA 1 B ic ip ita lis , e LA 1 M em br an ös us , a , u m Se m im em br an ös us , a , u m LA 3 B iv en te r, e ra , e ru m LA 1 Se m ite nd in ös us , a , u m LA 1 B re vis , e LA 20 Me nt ali s, e LA 1 Se rr atu s, a , u m LA 3 B uc cö ph ar yn ğe us , a , u m GR 1 M eta ca rp ali s, e GR 4 Sin ist er , tr a, t ru m LA 1 Ca lc an eu s, a , u m LA 3 Ca rp ali s, e Sö lea lis , e LA 1 Ca rö tic us , a , u m GR 1 M in im us , a , u m LA 12 Sö leu s, a , u m LA 2 Ca vu s, a , u m LA 1 M in ör , u s LA 6 Sp in ali s, e Se m is pin ali s, e In te rs pin ali s, e LA 17 Ce rv ic ali s, e LA 1 M öbi lis , e LA 1 Cili ar is, e LA 1 M öll is, e LA 1 Clav ic ular is, e LA 2 M ulti fid us , a , u m LA 5 Sp in öt ra ns ve rs ali s, e LA 2 Cö m m un is, e LA 3 M us cu lar is, e In te rm us cu la ris , e Su bm us cu lar is, e LA 11 T ra ns ve rs ali s, e Cö nn ec tiv us , a , u m LA 1 Ste rn öc lei dö m as tö id eu s, a , u m LA 1 Cö ra cö br ac hia lis , e B ra ch ia lis , e GR 3 Sty lö hy öid eu s, a , u m M ylö hy öid eu s, a , u m G en iö hy öid eu s, a , u m In fr ah yö id eu s, a , u m Ste rn öh yö id eu s, a , u m O m öh yö id eu s, a , u m T hy rö hy öid eu s, a , u m Su pr ah yö id ei, a , u m R etr öh yö id ea , a , u m GR 10 N as ali s, e LA 1 Cr ibr ös us , a , u m LA 1 O bli qu us , a , u m LA 6 Cr uc ifö rm is, e LA 2 O bt ur atö riu s, a , u m LA 5 Cu bi ta lis , e LA 1 O cc ip ita lis , e Su bö cc ip ita lis , e LA 2 Cu ta ne us , a , u m Su bc ut an eu s, a , u m LA 13 O cc ip itö fr ön ta lis , e Fr ön ta lis , e LA 2 D eltö id eu s, a , u m Su bd eltö id eu s, a , u m GR 3 O pp ön en s, n tis LA 4 D es ce nd en s, n tis LA 1 O rbi cu lar is, e LA 3 Su bc lav iu s, a , u m LA 1 Dext er , tr a, tr um LA 1 O rb ita lis , e LA 1 Su bf as cia lis , e LA 2 D ia ph ra ğm at ic us , a , u m GR 1 Pa lat in us , a , u m LA 1 Su bs ca pu la ris , e LA 2 D iğ as tr ic us , a , u m LA 1 Pa lm ar is, e LA 5 Su pe rfi cia lis , e LA 14
Esersoy S, Unur E Ta b lo IV . S ys te m a m us cu la re iç er isi nd e bu lu na n s ıfa tlar (D ev am ı) D ör sa lis , e LA 6 Pa lp ebr ali s, e LA 1 Su pe riö r, i us LA 18 En dö pe lv in us , a , u m GR 1 Pa rie ta lis , e T em pö rö pa rie ta lis , e LA 5 Su pr as pin atu s, a , u m In fr as pin atu s, a , u m LA 5 Ep ic ra nia lis , e LA 1 Ep ic ra niu s, a , u m LA 1 Pa rö tid eu s, a , u m GR 1 Su pr as te rn ali s, e Ste rn ali s GR 3 Exte rn us , a , u m LA 7 Pe cti ne us , a , u m Ili öp ec tin eu s, a , u m LA 5 Extr ap er itö ne ali s, e GR 4 Su sp en sö riu s, a , u m LA 4 Extr as er ös ali s, e LA 1 Pe ctö ra lis , e Clav ip ec tö ra lis , e LA 4 Sy nö via lis , e LA 6 Fa lc ifö rm is, e LA 1 T ar sa lis , e Me ta ta rs ali s, e LA 4 Fe m ör ali s, e LA 4 Pe lv ic us , a , u m LA 1 Fibr ös us , a , u m LA 9 Pe rö ne us , a , u m GR 8 T em pö ra lis , e LA 2 Fibu lar is, e LA 9 Ph re nic öö es öp ha ğa lis , e GR 1 T en din eu s, a , u m In te rte nd in eu s, a , u m M es öt en din eu s, a , u m In tr ate nd in eu s, a , u m LA 28 Fixu s, a , u m LA 1 Pir ifö rm is, e LA 3 Fu nd ifö rm is, e LA 2 Plan ta ris , e LA 5 Fu sifö rm is, e LA 1 Plan us , a , u m LA 1 G as tr öc ne m ia lis , e GR 1 Pö pli te us , a , u m Su bp öp lit eu s, a , u m GR 2 T en din us , a , u m LA 21 G as tr öc ne m iu s, a , u m GR 3 T er es , e tis LA 4 G em ell us , a , u m LA 2 Pö ste riö r, i us LA 20 T er tiu s, a , u m LA 2 G lu te us , a , u m GR 9 Pr ep ate lla ris , e Su pr ap at ell ar is, e In fr ap at ell ar is, e LA 7 T hö ra cic us , a , u m En dö th ör ac ic us , a , u m GR 3 G ra cili s, e LA 1 H um er ali s, e LA 3 T hy rö id eu s, a , u m Ste rn öt hy rö id eu s, a , u m LA 3 Ili ac us , a , u m LA 5 Pr es ac ra lis , e R ec tö sa cr ali s, e LA 2 Ili öc ös ta lis , e LA 14 T ibi ali s, e Ili öt ibi ali s, e LA 7 Ste rn öc ös ta lis , e Pr etr ac he ali s, e LA 1 In te rc ös ta lis , e Pr ev er te br ali s, e LA 1 T ra ns ve rs us , a , u m LA 11 Su bc ös ta lis , e Pr öfu nd us , a , u m LA 13 T ra pe zi us , a , u m GR 2 Cö sta lis , e Pr öp riu s, a , u m LA 6 T ria nğ ular is, e LA 1 Lu m bö cö sta lis , e Ps öa tic us , a , u m GR 1 T ric ep s, i pit is LA 4 Ili öp ubi cu s, a , u m LA 1 Pt er yğ öid eu s, a , u m GR 2 T ric ip ita lis , e LA 1 In fe riö r, i us LA 16 Pu bö an ali s, e LA 1 T rö ch an te ric us , a , u m GR 4 In ğu in ali s, e LA 6 Pu bö cö cc yğ eu s, a , u m Ili öc öc cy ğe us , a , u m Is ch iö cö cc yğ eu s, a , u m Cö cc yğ eu s, a , u m A nö cö cc yğ eu s, a , u m GR 8 U ln ar is, e H um er öu ln ar is, e LA 7 In te rc ru ra lis , e LA 1 In te rfö ve ölar is, e LA 1 U m bi lic ali s, e LA 2 In te rm ed iu s, a , u m M ed iu s, a , u m LA 7 U rö ğe nit ali s, e LA 1 Vas tö ad du ctö riu s, a , u m A dd uc tö riu s, a , u m LA 3 In te rn us , a , u m LA 6 Pu bö pe rin ea lis , e LA 1 In te rö ss eu s, a , u m LA 5 Pu bö re cta lis , e LA 1 Vas tu s, a , u m LA 3 In te rtr an sv er sa riu s, a, um LA 9 Pu bö ve sic ali s, e R ec tö ve sic ali s, e LA 7 Ven tr ali s, e LA 1 In te rtu be rc ula ris , e LA 1 Vi sc er ali s, e LA 3 In tim us , a , u m LA 1 Py ra m id ali s, e GR 1 Zy ğö m ati cu s, a , u m GR 2 In ve sti en s, e nt is LA 5 Q ua dr at us , a , u m LA 6
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 202
Ortak bilim dili farklı çalışmalar içinde kullanılan yö n-tem ve bulğuların döğ ru anlaşılabilmesi, ğelecek nesille-re aktarılması, karışıklıkların ö nlenmesi adına ö nemli bir araçtır. Bir bilimin ğelişmesi için terminölöji mihenk taşıdır. Bilim terimlerinin anlamlarının bilinmesi, bir terimin ö bilim ile uğ raşan herkes için aynı şeyi ifade etmesi, bilimsel iletişimin en ö nemli basamağ ıdır. Bilim dalına ait terimlerin kö keninin, yapısal ö zelliklerinin, anlamlarının ve kullanım ö zelliklerinin bilinmesi bilği-nin kölay ö ğ renilmesine katkısı öldukça fazladır. Bilim-de pröblemsiz bir iletişim için açık ve anlaşılabilir bir nömenclatu re ğereklidir (6).
Her devirde u zerinde uzun araştırmalar yapılan Tıp ilminin, insanlık tarihi kadar eski ğeçmişi vardır. I nsan-ların en temel körkusu ö lu mdu r. I nsanlar ö lu mu n u ste-sinden ğelmek için körkularını destekleyen hastalıklara çareler aramaya başlamışlardır. Tarih ö ncesi dö nemde hastalıkların döğ au stu ğu çlerden ğeldiğ ine inanmışlar-dır. Milattan ö nce (M.O .) 5. yu zyılda Hippöcrates bilim-sel tıp dö nemini başlatmıştır (7). Gu nu mu z tıbbında kullanılan Antik Grek ku ltu ru nden ğelen terimlerin en eskileri Hippöcrates dö nemine kadar uzanmaktadır (8). Klasik Yunan çağ ında tıbbı ğerçek bir bilime çeviren iki faku lteden birisi “The Medical Schööl öf Kös” Hippöcra-tes’in ö ncu lu ğ u nde kurulmuştur diğ eri “The Medical Schööl öf Knidös” ise Euriphön ö ncu lu ğ u nde kurulmuş-tur (9). Hippöcrates’in medikal yazıları “Hippöcrates cörpus” adı verilen eserinde töplanmıştır (10). Hippöc-rates cörpus; pericardium, kalp kapakları ve bu yu k da-marlar hakkında bilği veren ilk eserlerden biridir (10). Hippöcrates peritöneum ve brönchus terimlerini tanıt-mıştır (8). Hippöcrates tarafından “masseter” and “crötapheus” (M. tempöralis) terimleri kullanılmıştır (11).
Anatömi teriminin tarihte ilk kez Diöcles öf Carystus (M.O . 375-295) tarafından kullanıldığ ı ileri su ru lu rken (12,13) Hippöcrates’in çağ daşı ölan Aristöteles’inise (M.O . 384-322) anatömiyi bir bilim dalı ölarak kabul eden bilim insanı ölduğ u ileri su ru lmektedir. Bu açıdan Aristö ilk anatömist ölarak kabul edilir (14). Aristöteles, hayvanlar u zerinde araştırma yapmıştır, karşılaştırmalı anatöminin kurucusudur ayrıca örğanlarının yerleri tarif edecek şekilde töpöğrafik anatöminin temellerini atmıştır (14). Aristöteles aörta, arteria, trachea, diaphrağma, meninğes terimlerini ilk kez kullanmıştır (13).
Berğamalı Galenös (Milattan sönra 129-216), dö nemi-nin ötöriter bilim adamlarından biri ölarak maymun, kö pek, keçi, köyun ve dömuzlarda sayısız diseksiyön yaparak çök sayıda anatömik yapıyı açıklamıştır. Arter-ler, venler ve sinirlerin birbiri ile bağ lantılı ölduklarını örtaya köymuştur (10). Galenös; epiphysis, hipöphysis, tarsus, pylörus, ğluteus, cöccyğis, thymus, thalamus, ventriculus ğibi birçök terimi terminölöjiye kazandıran bilim insanıdır (8,13,15). Anatömi alanında yapılan ça-lışmaların sönucu var ölan terimleri bir liste halinde töparlayan Efesli Rufus “On the names öf the parts öf the human bödy” isimli çalışması ile isimlendirme alanında ğu nu mu ze ulaşan en eski kaynaklardandır (10). Bu açı-dan bakıldığ ında Efesli Rufus anatömik terminölöjinin kurucu ölarak kabul edilmektedir (15).
I lk uluslararası terminölöji töplantısı 1895 yılında 9. Anatömische Gesellschaft tarafından Basel'de yapılmış ve bu töplantıda Basiliensia Nömina Anatömica (BNA)
kabul edilmiştir (16). Başlanğıçta BNA, Bu yu k Britanya ve Fransa tarafından kabul edilmemiştir. 1928 yılında ğerçekleşen töplantıda yapılan du zenlemeler ile BNA’nın Birminğham Revizyönu (BR) ölarak bilinen terminölöji listesi örtaya çıkmıştır (17).
Anatömische Gesellschaft, BNA u zerinde du zenlemeler yaparak Jena Nömina Anatömica (JNA)’yı1935 yılında yayınlamıştır (16). Internatiönal Federatiön öf Assöcia-tiöns öf Anatömists (IFAA) 1936 yılında The Internatiö-nal Anatömical Nömenclature Cömmittee (IANC)’yi ku-rulmuştur. Bu kömite du nyaca kabul ğö ren ilk anatömi terimleri listesi ölan Parisiensia Nömina Anatömica (PNA) 1955’te Paris'teki 7. Uluslararası Anatömistler Könğresinde yayınlanmıştır (8). Du zenli yapılan töplan-tılar ile 1961, 1966, 1977, 1983, 1989 yıllarında listede ğu ncellemeler yapılarak yeni baskıları çıkarılmıştır (8). Tökyö'daki 10. Uluslararası Anatömistler Könğresi'nde Nömina Anatömica'nın dö rdu ncu baskısına ek ölarak Nömina Histölöğica ve Nömina Embryölöğica 1975'teö-naylanmıştır, Nömina Histölöğica ve Nömina Embryölö-ğia 1977'de yayınlanmıştır (16).
IFAA tarafından 1989 yılında Riö de Janeirö’da IANC yerine yeni bir terminölöji kömitesi “Federative Cöm-mittee ön Anatömical Terminölöğy” (FCAT) kurulmuş-tur. Anatömik Terminölöji Federasyön Kömitesi (FCAT) ve Uluslararası Anatömistler Dernekleri Federasyönu (IFAA) yeni bir terminölöji öluşturmaya başlamıştır. FCAT u yeleri Ağ ustös 1989'da Riö de Janeirö, Brezil-ya'daki Federatif Du nya Anatömi Könğresi könferansın-da seçilmiştir. Bu kömite 1998 yılına kakönferansın-dar TA başlıklı yeni terminölöji listesini u zerinde bazı töplantılar yap-mıştır. Yeni terminölöji listesi Latince isimler ile birlikte terimlerin I nğilizce karşılıklarını da içeren iki su tun halinde 1998 yılında yayımlanmıştır. Bundan sönra FCAT, Terminölöğia Histölöğica'yı (2006) derleyip ve du zenlemiştir (16).
Gu nu mu zde kullanılan anatömik terimlerin kö keni Grekçe ve Latince terimlerden öluşsa da, esas itibariyle Latince dil bilğisi kurallarına ğö re yazılıp telaffuz edil-mektedir. Bu açıdan Latin dilinin temel ö zelliklerine vakıf ölmadan anatömik terminölöjiyi anlamak mu mku n değ ildir. Latin dilinde mevcut kelime çeşitleri nömen substantivum (ad, isim), nömen adjectivum (sıfat), nu-marale (sayı), prönömen (adıl, zamir), verbum (fiil), adverbium (belirteç, zarf), praepösitiö (ilğeç, edat), cön-junctiö (bağ laç, bağ lama edatı), interjectiö (u nlem, ni-da), particula (edat parçacığ ı) ölmak u zere 10 ğruba ayrılmaktadır. Töplamda 10 çeşit ölan sö zcu k tu rleri beş adet çekimli (değ işken) beş adet çekimsiz (değ işmeyen) ölmak u zere iki bö lu me ayrılır (5). Bu kelime ğrupları içinde tıbbi terminölöjide kullanılan kelimeler esas iti-bariyle isimler, sıfatlar ve sayılardan öluşmaktadır. Sıfatlar; isimler ile birlikte kullanılan önları niteleyen sö zcu klerdir. Tu rkçe’de çekilmeyen yalın halinde kulla-nılan sıfatlar, Latince dil bilğisine ğö re sayı, cins, durum bakımından çekilerek kendisinden ö nce ğelen isme uy-ğun ölarak kullanılırlar. Bu ad-sıfat uyumu (attributum) Tıbbi Latince’nin en zör kavranan kısmıdır. U çlu uyum sö z könusudur (5). Sıfatlar nitelediğ i ismin cinsine (masculinum, femininum ve neutrum), sayısına (tekil veya çöğ ul) ve haline uymak zörundadırlar.
Latince’de sıfatların diğ er bir ö zelliğ i u ç dereceli (ğradus pösitivus, ğradus cömparativus ve ğradus superlativus) ölmasıdır. Sıfatların bu ö zelliklerini bilmeden tıbbi
ter-Esersoy S, Unur E minölöjideki incelikleri ve nu ansları anlamak imka
nsız-dır.
Tıbbi terminölöji u zerinde yapılan sön çalışmalara bak-tığ ımızda iki ğrupta yöğ unlaşbak-tığ ını ğö rmekteyiz. Birinci ğruptaki çalışmalar anatömik terminölöjinin tarihsel su reçteki ğelişimi u zerine yöğ unlaşırken (8,16,18,19) ikinci ğruptaki çalışmalar başlanğıçtan beri ğelen ve ğu nu mu zde halen kullanılmaya devam eden terimlerin kullanım hataları nelerdir ve bunların nasıl du zeltilmesi ğerektiğ i könusu u zerine yöğ unlaşmaktadır (6,17,20-26). U lkemizde ise anatömik terminölöji ile ilğili çalış-maların öldukça sınırlı sayıda ölduğ u ğö ru lmektedir (13,27).
Shikanö ve Yamashita tarafından yapılan çalışmada baş ve böyunda bulunan yapıların isimlerinde bulunan sıfat-ları inceleyerek kendi dilleri (Japönca) açısından termi-nölöjide bulunan sıfatların röllerini inceleyerek yayım-lamışlardır (28). Biz çalışmamızda Terminölöğica Ana-tömica’da hareket sistemi içerisindeki terimlerde bulu-nan sıfatları inceledik. Shikanö ve Yamashita sıfatları kendi dillerindeki anlamlarına ğö re ğruplandırırken biz çalışmamızda sıfatları kö ken, derece ve şekillerine ğö re ğruplandırdık. Shikanö ve ark. (29), tarafından yapılan çalışmada ise iskelet sisteminde kullanılan canalis ve canales kelimelerini takip eden kullanımları inceleyip analiz ederek insan vu cudunu içeren yapıların daha iyi anlaşılması ve anatömik isimlendirmenin ğelecekteki revizyönu için ğö z ö nu ne alınarak Latince terimlerin analizi yapılmış Japönca karşılıkları incelenmiştir. Shi-kanö ve arkadaşlarının çalışmasında ise kranial ve yu z kemiklerindeki yapılarda kullanılan Latince sıfatları Japön anatömik isimlerinde bu sıfatlara karşılık ğelen kelimeleri incelemişlerdir (30).
Anatömi terminölöjisi medikal branşlar içerisindeki en eski ve en temel terimleri içerir. Diğ er branşlara ait te-rimlerin çöğ u bu terimler temel alınarak tu retilmekte-dir. Bu açıdan sağ lıkla ilğili tu m disiplinler için temel kaynak ölarak ğö rev u stlenmektedir. Anatömik terminö-löji sadece bilim adamları ve döktörlar için değ il diğ er sağ lık ğö revlileri, ğazeteciler, avukatlar, çevirmenler, dil bilimciler için de basit, açık ve anlaşılır ölmalıdır (6). Anatömik terminölöjinin döğ ru kullanımı hem tıp ö ğ -rencileri hem de uyğulayıcı hekimler için bu yu k ö nem taşımaktadır. O zelleşmiş anatömik terimleri ö ğ renmek, hatırlamak ve anlamak birinci sınıf tıp ö ğ rencilerinin karşılaştığ ı en bu yu k zörluklardan biridir (17). Cerrahi veya invaziv ğirişimlerde hekimlere yöl ğö steren anatö-mik bilğideki eksiklik, uyğulamaların tanımlanmasında ve ifade edilmesinde sıkıntıya sebep ölduğ u ğibi yanlış veya farklı terminölöjinin kullanılması da hasta ğu venli-ğ ini etkileyebilir ve iletişimde ciddi sönuçlara yöl açabi-lir (31). Terminölöji tıbbi bilimlerin ğelişmesi için bu kadar bu yu k ö neme sahipken u lkemizde bu könuda yapılan çalışmalar bir elin parmaklarını ğeçmeyecek sayıdadır. Terminölöji bilimine ğereken ö nemin veril-mediğ i ğu nu mu zde, kullanılmaya devam eden terminö-löji listesinin bilinmesi ve incelenmesi başta anatömi ölmak u zere tu m tıp bilimlerine katkı sağ layacağ ı aşi-kardır. Bu döğ rultuda TA’daki hareket sisteminde bulu-nan sıfatları incelediğ imiz çalışmamızın terminölöji könusuna ışık tutacağ ı ve bundan sönra yapılacak ölan çalışmalara temel öluşturacağ ı kanaatindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Federative Cömmittee ön Anatömical Terminö-löğy. Terminölöğia Anatömica: Internatiönal Anatömical Terminölöğy (1st ed). Geörğ Thieme Verlağ, Stuttğard 1998; pp 1-46.
2. Brunner H, Tanker P. Mesleki Latince (2. Baskı). Ankara U niversitesi Eczacılık Faku ltesi Yayınları, Ankara 1988.
3. Kuyucu Y. Tıp Terimlerinin Oluşması ile I lğili Genel Bilğiler ve Fönksiyönel Anatömi Terimleri Sö zlu ğ u . Atatu rk U niversitesi Basımevi, Erzurum 1988.
4. Kabaağ aç S, Alöva E. Latince Tu rkçe Sö zlu k. Sös-yal Yayınlar, Sö ğ u t Ofset, I stanbul 1995.
5. Mesut R. Tıbbi Latince (3. Baskı). Nöbel Tıp Kita-pevi, I stanbul 2015.
6. Kachlik D, Musil V, Baca V. Terminölöğia Anatö-mica after 17 years: incönsistencies, mistakes and new pröpösals. Ann Anat 2015; 201:8-16. 7. Bayat AH. Tıp Tarihi (1. Baskı). Sade Matbaa,
I zmir 2003.
8. Kachlik D, Bözdechöva I, Cech P et al. Mistakes in the usağe öf anatömical terminölöğy in clinical practic. Biömed Pap Med Fac Univ Palacky Olö-möuc Czech Repub 2009; 153:157-162.
9. Mağiörkinis E, Belöuka A, Diamantis A. Ancient Greek medicine beföre and after Hippöcrates: the scientificatiön öf medicine. Balkan Military Med Rev 2011; 14:52-65.
10. Cönti AA, Paternöströ F. Anatömical study in the Western wörld beföre the Middle Ağes: histöri-cal evidence. Acta Biömed 2019; 90:523-525. 11. Sawai T. The emerğence öf mödern muscle
na-mes: The cöntributiön tö the föundatiön öf syste-matic terminölöğy öf Vesalius, Sylvius, and Ba-uhin. Anat Sci Int 2019; 94:23-38.
12. Gladstöne E. Diöcles öf Carystös, and his letter tö kinğ antiğönus. Cal West Med 1931; 34:409-411. 13. Çıkmaz S. Tu rkçe Anatömi Terimlerinin
Etimölö-jik ve Semantik Açıdan I ncelenmesi. Döktöra Tezi, Trakya U niversitesi Sağ lık Bilimleri Ensti-tu su , Edirne 2006; ss 1-16.
14. Crivellatö E, Ribatti D. A pörtrait öf Aristötle as an anatömist: Histörical article. Clin Anat 2007; 20:477-485.
15. Mesut R, Çıkmaz S. Tıbbi Terminölöji (3. Baskı), Nöbel Tıp Kitabevi, I stanbul 2014.
16. Sakai T. Histörical evölutiön öf anatömical termi-nölöğy fröm ancient tö mödern. Anat Sci Int 2007; 82:65-81.
17. Strzelec B, Chmielewski PP, Gwör B. The Termi-nölöğia anatömica matters: examples fröm di-dactic, scientific, and clinical practice. Fölia Mörphöl 2017; 76:340-347.
18. Federative Internatiönal Pröğramme för Anatö-mical Terminölöğy (FIPAT). Histöry öf Internati-önal Anatömical Terminölöğy. IFAA döcumenta-tiön: FICAT Histöry, Friböurğ 2010; ss 1-10. 19. Buklijas T. The science and pölitics öf naminğ:
reförminğ anatömical nömenclature, ca. 1886-1955.J Hist Med Allied Sci 2017; 72:193-218.
Hareket Sistemine Ait Sıfatların İncelenmesi…
Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2019 ; 28 (3) 204
Mörphöl (Warsz) 2019.
21. Chmielewski PP, Dömağała ZA. Terminölöğia Anatömica and its practical usağe: pitfalls and höw tö avöid them. Fölia Mörphöl 2020; 79:198-204.
22. Chmielewski PP, Strzelec B. Shöuld Terminölöğia Anatömica be revised and extended? A critical literature review. Fölia Mörphöl 2020; 79:1-14. 23. Chmielewski PP. New Terminölöğia Anatömica
hiğhliğhts the impörtance öf clinical anatömy. Fölia Mörphöl (Warsz) 2020; 79:15-20.
24. Musil V, Blanköva A, Baca V. A plea för an exten-siön öf the anatömical nömenclature: The lö-cömötör system. Bösn J Basic Med Sci 2018; 18:117-125.
25. Hirsch BE. Döes the Terminölöğia Anatömica really matter? Clin Anat 2011; 24:503-504. 26. Kachlik D, Baca V, Bözdechöva I, et al.
Anatömi-cal terminölöğy and nömenclature: past, present and hiğhliğhts. Surğ Radiöl Anat 2008; 30(6):459 -466.
27. Unur E, Ertekin T, Acer N ve ark. Names which öriğinate fröm plants within Terminölöğia Ana-tömica. J Turğut O zal Med Cent 2016; 23:488-489.
28. Shikanö S, Yamashita Y. Adjectives that have different meaninğs in variöus Latin anatömical names, and expressiön öf these adjectives in Japanese anatömical names. J Med Dent Sci 1998; 45:97-102.
29. Shikanö S, Abe T, Terashima T. Analysis and clas-sificatiön öf Latin anatömical names öf skeletal canals in Terminölöğia anatömica, and cömpari-sön with cörrespöndinğ Japanese anatömical names. Kökubyö Gakkai Zasshi 2010; 77: 176-181.
30. Shikanö S, Yamashita Y, Satö T. Adjectives in internatiönal anatömical names and the cörres-pöndinğ wörds in Japanese anatömical names. Kaiböğaku Zasshi 2002; 77:37-41.
31. Balğöbin S, Jeppsön PC, Wheeler T et all. Stan-dardized terminölöğy öf apical structures in the female pelvis based ön a structured medical lite-rature review. Am J Obstet Gynecöl 2020; 222:204-218.
