T.C.
TRAKYA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
SERTĐFĐKASYONA DAYALI SÜRDÜRÜLEBĐLĐR
YAPI ÜRETĐM SÜRECĐNE ĐLĐŞKĐN TÜRKĐYE KOŞULLARINA UYGUN MODELE YÖNELĐK SĐSTEM YAKLAŞIMLARI
Y. MĐMAR ĐLKER SALĐH CANITEZ DOKTORA TEZĐ
MĐMARLIK ANABĐLĐM DALI DANIŞMANLAR
DOÇ. DR. ÖZLEM EŞSĐZ EREN
PROF. HAKKI ÖNEL EDĐRNE 2013
SERTĐFĐKASYONA DAYALI SÜRDÜRÜLEBĐLĐR
YAPI ÜRETĐM SÜRECĐNE ĐLĐŞKĐN ÜLKEMĐZ KOŞULLARINA UYGUN MODELE YÖNELĐK SĐSTEM YAKLAŞIMLARI
Y. MĐMAR ĐLKER SALĐH CANITEZ
DOKTORA TEZĐ
MĐMARLIK ANA BĐLĐM DALI
2013
TRAKYA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
Doktora Tezi
Sertifikasyona Dayalı Sürdürülebilir Yapı Üretim Sürecine Đlişkin Türkiye Koşullarına Uygun Modele Yönelik Sistem Yaklaşımları
T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı
ÖZET
Dünya genelinde, atmosferdeki sera gazı emisyonlarındaki artışa bağlı olarak, etkileri gün geçtikçe daha çok hissedilen, küresel ısınma sorunu, doğanın kendini yenileyebilme yeteneği sınırlarını zorlayarak, yaşamı olumsuz etkileyecek düzeye ulaşmıştır. Bunun temel nedeni, her alanda yürütülen üretim faaliyetlerindeki, bilinçsiz kaynak tüketimi ve atıklara bağlı ekolojik kirlenmedir. Đnsanoğlu, yaşamını sürdürebilmek adına, doğal-yapay kaynakları, akılcı biçimde kullanarak, kontrollü biçimde tüketmek, gereksinimleri doğrultusunda biçimlendirdiği yapay çevreyi, doğal çevreyle uyumlu hale getirmek zorundadır. Yapı üretim süreci, planlama-tasarım, üretim, kullanım ve geri dönüşüm evreleriyle uzun bir zaman diliminde yürütülen faaliyetleri içererek, önemli miktarda doğal-yapay kaynağın tüketilmesine neden olmaktadır. Yapı yaşam döngüsü kapsamında yürütülecek faaliyetlerin, sürdürülebilir gelişme ve çevre dostu üretim, kavramlarıyla örtüşen, etkin kaynak ve proje yönetimiyle üretim-üründe kalite yaklaşımlarıyla yönlendirilen, bilinçli ve kontrollü nitelikte olması gerekmektedir. Bu düşünceyle, dünya genelinde yapı üretimi alanında sertifikasyon çalışmaları gündeme gelmiş ve Leed, Breeam, SbTool, Casbee gibi sistemler, geçerliliği kabul görerek uygulanmaya başlamıştır. Ancak, bu sistemlerin, hedefledikleri başarı düzeyine ulaşmalarının, üretimin gerçekleşeceği ülkelerin, yapı üretim alanlarına özgü
şartlara uygun biçimde, güncellenerek uygulanmalarıyla mümkün olacağı yeni yeni anlaşılmaktadır. Bu çalışma ile; dünya genelinde uygulanmakta olan, Leed, Breeam, SbTool, Casbee gibi sertifikasyon sistemleri incelenerek, Türkiye’de yapı üretim alanına özgü şartlarda, yeterli çözümler sunabilecek sertifikasyon sistemi için, değerlendirme ölçütlerinin geliştirilmesine çalışılacaktır.
Yıl : 2013
Sayfa Sayısı : 242
Anahtar Kelimeler : Sürdürülebilir Mimarlık, Yapı Üretim Yönetimi, Yeşil-Ekolojik Bina Sertifikasyon Sistemleri
Doctorate Thesis
Model Oriented System Approaches Appropriate for Turkey Circumstances Related to Certification-Based Sustainable Construction Manufacturing Process
Trakya University Institute of Natural Sciences Architecture of Department
ABSTRACT
All around the world, living species are negatively affected by threats like global warning problem, natural renewal problem and green house gases, which are increasing the carbon-dioxide level. The basic reasons for that is ecological pollution caused by the mass production facilities, unconscious consumption, and pollution due to unfiltered wastes. Human kind is supposed to adopt not only the consumption and production of natural sources but also the ones that are artificially produced, so that it can survive. The building construction process, which has an important role on shaping the environment, leads to an essential consumption of natural and artificial resources. That’s why, the building construction process should be carried out in a conscious and control way, so that sustainable development, environment-friendly production, effective resource management, project management, quality in consumption and production is available and supplied in accordance. As a result of the above mentioned idea, certification studies in the field of building construction started to be discussed worldwide. Some certification systems like Leed, Breeam, SbTool, Casbee were assessed as valid ones and started to be applied in many countries. However, the success of these systems is possible when the conditions for building areas, the country where production takes place, and updating applications are convenient. This study aims to put forward an efficient certification system in Turkey, like the ones applied in the world (Leed, Breeam, SbTool, Casbee) by assessing and developing the related criteria.
Year : 2013
Number of Pages : 242
Keywords : Sustainable Architecture, Construction Management, Green-Ecological Buildings Certification Systems
ÖNSÖZ- TEŞEKKÜR
Tez çalışmalarıma verdikleri katkılardan dolayı değerli hocalarım Sayın Doç. Dr. Özlem EŞŞĐZ EREN (I. Danışman-MSGSÜ), Sayın Prof. Hakkı ÖNEL (II. Danışman-Y.T.Ü.), Sayın Yrd. Doç. Dr. Selda KABUOĞLU KARAOSMAN (Tez
Đzleme Komitesi Üyesi-MSGSÜ) başta olmak üzere, Tez Jürisi Hocalarım Sayın Prof. Dr. Şaduman SAZAK (Trakya Ünv.), Sayın Yrd. Doç. Dr. Seyhan YARDIMLI (Gedik Ünv.) ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Hatice KIRAN ÇAKIR (Trakya Ünv.)’ a, gerek yüksek lisans gerekse doktora programları ders alma aşamasında mesleki bilgi ve birikimlerinden yararlanma olanağı bulduğum, Yıldız Teknik Ünv., Mimar Sinan Güzel Sanatlar Ünv., Đstanbul Teknik Ünv. Mimarlık Fakültelerinin değerli öğretim üyesi hocalarıma ve ayrıca manevi desteklerinden ötürü aileme teşekkür ederim.
ĐÇĐNDEKĐLER
ÖZET... i
ABSTRACT...ii
KISALTMALAR ...vii
TABLO LĐSTESĐ ... x
RESĐM LĐSTESĐ ... xvi
EKLER DĐZĐNĐ... xix
BÖLÜM 1.GĐRĐŞ ... 1
1.1. Problemin Tanımlanması... 2
1.2. Çalışmanın Amacı ve Hedefler ... 3
1.3. Çalışmanın Đçeriği, Kapsam ve Sınırlılıklar ... 4
1.4. Yöntem ... 4
BÖLÜM 2. SÜRDÜRÜLEBĐLĐR GELĐŞME KAVRAMI ĐLE YAPI ÜRETĐM ALANI (ĐNŞAAT SEKTÖRÜ) ĐLĐŞKĐSĐ ... 5
2.1. Sürdürülebilir Gelişme Kavramı ve Tarihsel Gelişim Süreci... 5
2.2. Sürdürülebilirlik Kavramının Kapsadığı Alt Disiplinler ... 8
2.2. Sürdürülebilir Gelişme Kavramı ve Yapı Üretim Süreci ………...12
2.2.1. Đnşaat sektörünün çevresel, ekonomik ve sosyal etkileri ... 12
2.2.2. Yapı üretiminde sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir mimarlık kavramı ... 13
BÖLÜM 3. SÜRDÜRÜLEBĐLĐR YAPIMA YÖN VEREN ÇÖZÜM-YÖNTEM ARAYIŞLARI VE YEŞĐL-EKOLOJĐK BĐNA SERTĐFĐKASYON
SĐSTEMLERĐ... 20
3.1. Dünya Genelinde Uygulanan Yeşil Bina Sertifikasyon Sistemleri ... 21
3.1.1. Leed Sertifikasyon Sistemi ... 21
3.1.2. Breeam Sertifikasyon Sistemi ... 34
3.1.3. SbTool Performans Ölçüm Aracı ve Sertifikasyon Sistemi ... 42
3.1.4. Casbee Sertifikasyon Sistemi ... 43
3.2. Sertifikasyon Sistemlerine Veri Desteği Sunan Şartnameler ... 44
3.3. Mevcut Sertifikasyon Sistemlerine Yönelik Genel Değerlendirme ... 45
3.4. Türkiye’de Sertifika Almış Yeşil Bina Örnekleri ve Değerlendirilmesi ... 51
3.5. Hipotetik Tartışma ... 116
BÖLÜM 4. TÜRKĐYE ĐNŞAAT SEKTÖRÜ KOŞULLARINA UYGUN SÜRDÜRÜLEBĐLĐR YAPI ÜRETĐM SÜRECĐ ĐÇĐN MODELE YÖNELĐK SĐSTEM YAKLAŞIMLARI... 131
4.1. Türkiye Đnşaat Sektörüne Özgün Koşullar ... 133
4.2. Türkiye’de Deprem Faktörü ve Yapı Üretim Sürecine Etkileri ... 134
4.3. Ülke, bölge ve kent ölçeğinde planlama çalışmalarının yapı üretim Sürecine Etkiler, ... 144
4.4. Önerilen Sistemin Ana Hedefleri ... 145
4.5. Önerilen Sistemin Genel Đşleyişi, Temel Ölçüt-Unsurlar... 145
4.5.1. Önerilen sistemin, Proje Planlama ve Ar-Ge Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütler-unsurlar ... 148
4.5.2. Önerilen sistemin Tasarım-Projelendirme Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütler-unsurlar... 153
4.5.3. Önerilen sistemin Yapım-Đnşaat Evresi özelinde işleyişi ve
temel ölçütler-unsurlar... 166
4.5.4. Önerilen sistemin Đşletme-Kullanım Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütler-unsurlar... 173
4.5.5. Önerilen sistemin Yıkım ve Geri Dönüşüm Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütler-unsurlar... 176
BÖLÜM 5. SONUÇ VE ÖNERĐLER... 177
EKLER... 182
KAYNAKLAR ... 236
ÖZGEÇMĐŞ... 241
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birliği
AR-GE : American Society of Heating, Refrigerating and
Air Conditioning Engineers (Isıtma, Havalandırma, Soğutma ve
Đklimlendirme Mühendisleri Topluluğu)
BRE : Building Research Enstitute (Bina Araştırmaları Enstitüsü) BREEAM : Building Research Enstitute Environmental Assesment Method
(Yapı Araştırma Kurumu Çevresel Değerlendirme Yöntemi) CASBEE : Comprehensive Assessment System for Building Environmental
Efficiency (Bina Çevresel Etkinliği Değerlendirme Sistemi) ÇEDBĐK : Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği
CEN : European Committee for Standardization (Avrupa Standartlar Komitesi)
CIB : International Council for Research and Innovation in Building and Construction (Bina ve Yapımda Uluslararası Araştırma ve Yenilik Birliği)
CRISP : Construction and City Related Sustainability Indicators (Kent ve Yapımla Đlgili Sürdürülebilirlik Göstergeleri) EN : European Standards-Avrupa Standartları
EPC : Energy Performance Certificate-Enerji Performans Sertifikası FSC : Forest Stewardship Council (Orman Yönetim Konseyi) GBP : Green Building Partner - Yeşil Bina Ortağı
GREEN STAR : Yeşil Yıldız
GSMH : Gayri Safı Milli Hasıla
GWP : Global Warming Potential
HABITAT : United Nations Center for Human Settlements (Birleşmiş Milletler Đnsan Yerleşimleri Merkezi)
HK-BEAM : Hong Kong Building Environmental Assesment Method (Hong Kong Bina Çevresel Değerlendirme Yöntemi) HVAC : Heating, Ventilating and Air-Conditioning
(Isıtma, Havalandırma ve Đklimlendirme)
IESNA : Illuminating Engineering Society of North America (Kuzey Amerika Aydınlatma Mühendisliği Topluluğu) IETC : International Environmental Technology Center
(Uluslararası Çevresel Teknoloji Merkezi)
IUCN : The World Conservation Union (Dünya Koruma Birliği) IPCC : Intergovernmental Panel on Climate Change
(Hükümetlerarası Đklim Değişikliği Paneli) ISO : International Organization for Standardization
(Uluslararası Standartlar Kurumu)
JSBC : Japonya Sürdürülebilir Yapım Konsorsiyumu
LCA : Life Cycle Assessment (Yaşam dönemi değerlendirmesi) LEED : Leadership in Energy and Environmental Design
(Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik)
NOx : Nitrogen Oxides (Azot Oksit)
SRI : Solar Reflectance Index
TMMOB : Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği TOKĐ : Toplu Konut Đdaresi Başkanlığı
TS : Türk Standartları
TÜBĐTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu UIA : Uluslararası Mimarlar Birliği
UNCED : United Nations Conference on Environment and Development (Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı)
UNFCCC : United Nations Framework Convention on Climate Change (Birleşmiş Milletler Đklimsel Değişim Çerçeve Konvansiyonu)
UNEP : United Nations Environment Programme
(Birleşmiş Milletler Çevre Programı)
USEPA : Amerikan Çevre Koruma Ajansı
USGBC : United States Green Building Council (Amerikan Yeşil Binalar Konseyi)
VOC : Volatile Organic Compounds (Uçucu Organik Bileşikler)
WB : World Bank (Dünya Bankası)
(Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Đş Konseyi)
WCED : World Commission on Environment and Development (Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu)
WGBC : World Green Building Council (Dünya Yeşil Bina Konseyi) WSSD : World Summit for Sustainable Development
(Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi)
TABLO LĐSTESĐ
Tablo 2.1. Sürdürülebilirlik kavramının ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları ... 8
Tablo 2.2. Sürdürülebilirliğin kavramsal çatısı ... 11
Tablo 2.3. Sürdürülebilir yapımda yapı yaşam döngüsü ... 14
Tablo 2.4. Sürdürülebilir yapım hedefleri ... 15
Tablo 2.5. Sürdürülebilir Mimarlık ana ilkeleri ... 16
Tablo 2.6. Sürdürülebilir yapım evreleri ve uygulamaları ... 16
Tablo 2.7. Sürdürülebilir mimarlık ilkeleri ve geliştirilen strateji - yöntemler... 18
Tablo 3.1. Leed sistemi değerlendirme süreci ... 22
Tablo 3.2. Leed ile değerlendirilen bina türleri-kategoriler ... 23
Tablo 3.3. Leed Sistemi (Leed NC) performans ölçütleri – Nisan 2009 öncesi puanlama ... 23
Tablo 3.4. Leed sistemi sertifika türleri ... 24
Tablo 3.5. Leed Sistemi (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri puanlama ... 24
Tablo 3.6. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: A – Sürdürülebilir Araziler ... 25
Tablo 3.7. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: B - Su Etkinliği -Su Kullanımında Verimlilik ... 26
Tablo 3.8. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: C – Enerji ve Atmosfer ... 27
Tablo 3.9. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: D –Malzeme ve Kaynaklar ... 28
Tablo 3.10. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: E – Đç Mekanların Çevresel Kalitesi ... 29
Tablo 3.11. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri
kontrol listesi: F – Tasarımda Yenilik ... 31
Tablo 3.12. Leed sisteminin (Leed NC-Nisan 2009 sonrası) performans ölçütleri kontrol listesi: G – Bölgesel Öncelik ... 31
Tablo 3.13. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: A - Tasarım Sürecine Yenilik Getirme ... 31
Tablo 3.14. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: B – Yer ve Bağlantılar ... 32
Tablo 3.15. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: C- Sürdürülebilir Yerleşimler ... 32
Tablo 3.16. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: D- Su Verimliliği ... 32
Tablo 3.17. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: E-Enerji ve Atmosfer ... 32
Tablo 3.18. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: E-Enerji ve Atmosfer Başlığına Ek-1 ... 33
Tablo 3.19. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: F- Malzeme ve Kaynaklar ... 34
Tablo 3.20. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi:: G - Yapı Đçi-Dahili Çevresel Kalite ... 34
Tablo 3.21. Leed sisteminin (Leed for Homes 2008) performans değerlendirme ölçütleri kontrol listesi: H- Bilinç ve Eğitim ... 34
Tablo 3.22. Breeam sistemi değerlendirme süreci ... 35
Tablo 3.23. Breeam sistemi performans ölçütleri ... 37
Tablo 3.25. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0)
performans ölçütleri kontrol listesi: A –Yönetim ... 37
Tablo 3.26. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: B –Sağlık ve Konfor ... 38
Tablo 3.27. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: C –Enerji ... 39
Tablo 3.28. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: D – Ulaşım ... 39
Tablo 3.29. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: E – Su ... 40
Tablo 3.30. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: F – Malzeme ... 40
Tablo 3.31. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: G – Atıklar ... 40
Tablo 3.32. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: H – Arazi kullanımı ve ekoloji ... 41
Tablo 3.33. Breeam sisteminin (BREEAM Office 2008 Issue 2.0) performans ölçütleri kontrol listesi: I – Kirlilik ... 42
Tablo 3.34. Sbtool Sistemi Performans Ölçütleri ... 43
Tablo 3.35. Casbee sistemi performans ölçütleri ... 44
Tablo 3.36. Casbee Sisteminde yapının çevresel etkinliği... 44
Tablo 3.37. Sertifikasyon Sistemlerinin Değerlendirilmesi – Genel Değerlendirme .... 46
Tablo 3.38. 35. Sokak Konutları Örneği ... 52
Tablo 3.39. Baylo Suites Örneği ... 54
Tablo 3.40. Tekfen Bomonti Apartmanları Örneği ... 55
Tablo 3.42. Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Ar-Ge Sunum Binası Örneği ... 58
Tablo 3.43. Method Research Company Binası Örneği ... 60
Tablo 3.44. Metlife Türkiye Ofisi Örneği ... 62
Tablo 3.45. Rönesans Mecidiyeköy Ofisi Örneği ... 64
Tablo 3.46. Soyak Holding Merkez Binası Örneği ... 66
Tablo 3.47. Tekfen Emlak Geliştirme Kağıthane Ofis Park Binası Örneği ... 68
Tablo 3.48. Kavacık Đş Merkezi Örneği ... 69
Tablo 3.49. Tahincioğlu Holding-Nida Đnşaat Göztepe Ofisi Örneği ... 71
Tablo 3.50. Olive Plaza Binası Örneği ... 72
Tablo 3.51. Yıldız Holding Binası Örneği ... 74
Tablo 3.52. Tekfen Levent Ofis Binası Örneği ... 75
Tablo 3.53. Gama Holding Binası Örneği ... 76
Tablo 3.54. 42 Maslak Projesi Örneği ... 78
Tablo 3.55. Siemens Gebze Organize Sanayi Bölgesi Tesisi Örneği ... 79
Tablo 3.56. Wilo Pompa Tesisi Örneği ... 82
Tablo 3.57. Birleşim Mühendislik Merkez Ofis ve Fabrika Binası Örneği ... 84
Tablo 3.58. BASF Türk Dilovası Yönetim Binası Örneği ... 85
Tablo 3.59. BASF Yapı Kimyasalları Lojistik ve Teknik Geliştirme Merkezi Örneği . 86 Tablo 3.60. Çelikel Alüminyum Döküm Fabrikası ve Yönetim Binası Örneği ... 87
Tablo 3.61. Đnci Akü Fabrikası Örneği ... 88
Tablo 3.62. T.H.Y. Teknik AŞ Türk Motor Merkezi Binası Örneği ... …89
Tablo 3.63. Schneider Trafo Fabrikası Örneği ... 91
Tablo 3.64. Toyota Plaza Onatça Tesisi Örneği ... 92
Tablo 3.65. Torium Alışveriş Merkezi Örneği ... 94
Tablo 3.66. Tarsu Alışveriş Merkezi Örneği ... 95
Tablo 3.68. KFC Torium Esenyurt ve KFC Bostancı Restoranları Örnekleri ... 98
Tablo 3.69. Piri Reis Üniversitesi Kampusü Örneği ... 99
Tablo 3.70. Otomobil Đhracatçıları Birliği Meslek Lisesi Örneği ... 100
Tablo 3.71. Boğaziçi Hamlin Hall Örneği ... 101
Tablo 3.72.a. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.38-3.42 arası örnekler)... 102
Tablo 3.72.b. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.43-3.47 arası örnekler)... 104
Tablo 3.72.c. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.48-3.52 arası örnekler)... 106
Tablo 3.72.d. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.53-3.57 arası örnekler)... 108
Tablo 3.72.e. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere gore performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.58-3.62 arası örnekler) ... 110
Tablo 3.72.f. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.63-3.67 arası örnekler)... 112
Tablo 3.72.g. Đncelenen örneklerin ilgili ölçütlere göre performans ölçümü değerlendirme tablosu (Tablo 3.68-3.71 arası örnekler)... 114
Tablo 4.1. Sürdürülebilir mimarlık ve yapım faaliyetlerini etkiyen koşullar ve unsurlar ... 132
Tablo 4.2. 1999 Depreminin etkili olduğu bölgelerde hasar tespit çalışmaları ... 135
Tablo 4.3. Önerilen Sistemin Ana Hedefleri ... 146
Tablo 4.4. Önerilen Sistemin Genel Đşleyişi ... 147
Tablo 4.5. Önerilen Sistemin Đşleyişi ve Temel Ölçütleri- Proje Planlama ve Ar-Ge Evresi-A ... 149
Tablo 4.6. Önerilen Sistemin Proje Planlama ve Ar-Ge Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütleri ... 152 Tablo 4.7. Önerilen Sistemin Đşleyişi ve Temel Ölçütleri- Tasarım ve Projelendirme Evresi-B……….154 Tablo 4.8. Tasarıma yön veren temel ölçütler ve öneriler ... 161 Tablo 4.9. Önerilen Sistemin Tasarım-Projelendirme Evresi özelinde işleyişi ve
temel ölçütleri ... 165 Tablo 4.10. Önerilen Sistemin Đşleyişi ve Temel Ölçütleri- Yapım – Đnşaat Evresi-C 169 Tablo 4.11. Önerilen Sistemin Yapım-Đnşaat Evresi özelinde işleyişi ve
temel ölçütleri ... 172 Tablo 4.12. Önerilen Sistemin Đşleyişi ve Temel Ölçütleri: - Đşletme-Kullanım
Evresi ... 174 Tablo 4.13. Önerilen Sistemin Bina Đşletme – Kullanım / Yıkım ve Geri Dönüşüm
Evresi özelinde işleyişi ve temel ölçütleri ... 175 Tablo 4.14. Önerilen Sistemin Đşleyişi ve Temel Ölçütleri – Yıkım ve Geri Dönüşüm Evresi... 221
RESĐM LĐSTESĐ
Resim 3.1. 35.Sokak Konutları, genel görünüm ... 52
Resim 3.2. Đç mekan görünümü ... 53
Resim 3.3. 35.Sokak Konutları, görünüş -peyzajı ... 53
Resim 3.4. Baylo Suites, görünüş ... 54
Resim 3.5. Tefken Bomonti Apartmanları, genel görünüm... 55
Resim 3.6. Hilton Garden Inn, genel görünüm ... 56
Resim 3.7. Hilton Garden Inn peyzajı... 57
Resim 3.8. Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Ar-Ge Sunum Binası, görünüş ... 58
Resim 3.9 a-b. Đç mekan görünümü ... 58
Resim 3.10. Peyzaj görünümü ... 59
Resim 3.11. Method Research Company Binası, görünüş... 60
Resim 3.12. Đç mekan görünümü ... 60
Resim 3.13. Ofis görünümü ... 60
Resim 3.14. Metlife Türkiye Ofisi, görünüş ... 62
Resim 3.15. Ofis görünümü ... 62
Resim 3.16. Đç mekan görünümü ... 63
Resim 3.17. Rönesans Mecidiyeköy Ofisi, genel yerleşim planı... 64
Resim 3.18. Görünüş... 64
Resim 3.19. Đç avlu görünümü ... 65
Resim 3.20. Soyak Holding Merkez Binası, görünüş ... 66
Resim 3.21. Toplantı salonu ... 67
Resim 3.22. Tekfen Emlak Geliştirme Kağıthane Ofis Park Binası, görünüş ve iç mekan görünümü... 68
Resim 3.24. Dış cephe görünümü ... 69
Resim 3.25. Gün ışığı modellemesi ... 70
Resim 3.26. Tahincioğlu Holding-Nida Đnşaat Göztepe Ofisi, görünüş ... 71
Resim 3.27. Đç mekan görünümü ... 71
Resim 3.28. Olive Plaza Binası, görünüş ... 72
Resim 3.29. Đç mekan görünümü ... 73
Resim 3.30. Yıldız Holding Binası, görünüş ... 74
Resim 3.31. Tefken Levent Ofis Binası, görünüş ... 75
Resim 3.32. Đç mekan görünümü ... 75
Resim 3.33. Gama Holding Binası, görünüş ... 76
Resim 3.34. Đç mekan görünümü ... 76
Resim 3.35. Toplantı salonu ... 76
Resim 3.36. Đç mekan görünümü ... 76
Resim 3.37. 42 Maslak, görünüş ... 78
Resim 3.38. Siemens Gebze Organize Sanayi Bölgesi Tesisi, genel görünüm ... 79
Resim 3.39. Görünüş... 79
Resim 3.40. Đnşaat sahasında alınan tedbirler ... 79
Resim 3.41. Güneş kolektörü ... 79
Resim 3.42. Çatı yağmur sularının filtreden geçirilerek depolanması... 80
Resim 3.43. Yağmur suyunun toprakta filtre edilmesi ... 81
Resim 3.44. Wilo Pompa Tesisi, görünüş ... 82
Resim 3.45. Đç mekan görünümü ... 82
Resim 3.46. Birleşim Mühendislik Merkez Ofis ve Fabrika Binası, görünüş ... 84
Resim 3.47. BASF Türk Dilovası Yönetim Binası, görünüş ... 85
Resim 3.49. Çelikel Alüminyum Döküm Fabrikası ve Yönetim Binası genel
yerleşim planı ve görünüş ... 87 Resim 3.50. Đnci Akü Fabrikası, görünüş... 88 Resim 3.51. T.H.Y. Teknik A.Ş. Türk Motor Merkezi Binası, görünüş... 89 Resim 3.52. Đç mekan görünümü ... 89 Resim 3.53. Schneider Trafo Fabrikası Binası, görünüş... 91 Resim 3.54. Toyota Plaza Onatça Tesisi, görünüş... 92 Resim 3.55. Đç mekan görünümü ... 92 Resim 3.56. Peyzaj görünümü ... 93 Resim 3.57. Torium Alışveriş Merkezi, görünüş ... 94 Resim 3.58. Tarsu Alışveriş Merkezi, görünüşler... 95 Resim 3.59. Đç mekan görünümü ... 96 Resim 3.60. Migros Maya Binası, görünüş... 97 Resim 3.61a-b. KFC Torium Esenyurt ve Bostancı Restoranları, görünüşler ... 98 Resim 3.62. Piri Reis Üniversitesi Kampüsü ... 99 Resim 3.63. Otomobil Đhracatçıları Birliği Meslek Lisesi, görünüş ... 100 Resim 3.64. Otomobil Đhracatçıları Birliği Meslek Lisesi, iç mekan görünümleri... 100 Resim 3.65. Boğaziçi Hamlin Hall, görünüş ... 101
EKLER DĐZĐNĐ
Ek-A . Đnşaat Sektörünün Çevresel, Ekonomik ve Sosyal Etkileri Ek-B . Gündem 21’ in Đnşaat Sektörü ile ilgili Bölümleri
Ek-C. Sürdürülebilir Yapım Đçin Ana Problem Alanları ve Çözüm Yaklaşımları Ek-D. Sertifikasyon Sistemleri Kullanım Kılavuzları Kontrol Listeleri
BÖLÜM 1
GĐRĐŞ
Dünya genelinde hemen her üretim alanında yürütülen üretim faaliyetlerindeki, bilinçsiz kaynak tüketimi ve atıklara bağlı olarak gerçekleşen ekolojik kirlilik ile atmosferde sera etkisine neden olan gaz emisyonlarındaki artışlara bağlı olarak gelişen küresel ısınma sorunu, doğanın iç dinamikleri ile kendini onararak yenileyebilmesi sınırlarını zorlayan ve gerek bugün gerekse gelecekte, canlı yaşamını ve yaşamsal konfor düzeyini giderek artan oranda olumsuz yönde etkileyen-etkileyebilecek bir düzeye ulaşmıştır. Bu nedenle yalnız doğal kaynakların değil, insan eliyle üretilen yapay kaynakların da, akılcı biçimde kullanılarak bilinçli ve kontrollü biçimde az oranda tüketilmesi, tüm insanların kaynaklardan adil ve eşit şekilde pay alabilmesinin ve yararlanabilmelerinin sağlanması ve kaynakların mümkün olduğunca eksilmeden korunarak gelecek kuşaklara aktarılması gerekmektedir. Bu hedef ve hedefe ulaştıracak yaklaşımlar günümüzde sürdürülebilir gelişme ve kalkınma kavramları çatkısında ilgili ana ve alt başlıklarda tanımlanmakta, sınırlandırılmakta ve geliştirilmektedir. Bu kavramlar ışığında, insan ve diğer canlıların yaşamlarının devam edebilmesinde önemli yeri olan, temel barınma gereksinimi başta olmak üzere, kullanıcılarının tüm farklı yaşamsal gereksinimleri ve faaliyetlerine mekan olacak şekilde işlevlendirilmiş uygun yaşamsal konfor koşulları sunabilecek binaların tasarlanması ve üretilmelerini kapsayan yapı üretim sürecine yönelik yeni yaklaşımlar geliştirilmektedir.
Yapı üretim süreci ve sonuç ürünü olan binaların gerek üretim gerekse kullanım süreçlerinde büyük miktarda doğal-yapay kaynağın tüketilmesine neden olduğu ve bundan dolayı ciddi çevresel etkiler oluşturduğu bilinmektedir.
Sürdürülebilir gelişme ve kalkınma kavramları kapsamında uluslararası düzeyde yürütülen öncü çalışmalardan bazılarında yapı üretim süreci ve çıktı ürün olan binalar
ayrıca değerlendirilmiş ve üretim –kullanım süreçlerine yön verecek temel unsur-ilkelerin belirlenmesine çalışılmıştır. Bu çalışmalardan “International Council for Research and Innovation in Building and Construction” (CIB) tarafından yürütülen çalışmalar özellikle de Gündem 21 olarak bilinen “Agenda 21 for Sustainable Construction in Devoloping Countries” ön plana çıkmaktadır [1]. Çalışma ile inşaat sektörünün çevresel, sosyal ve ekonomik dinamikleri ortaya konarak, sektörün dünyanın doğal ve yapay kaynaklarını tüketme düzeyi ile yapı üretim süreci faaliyetlerinin ve çıktı ürün olan binaların çevresel etkileri tartışılmış, yapı üretim sürecinin sürdürülebilirlikle uyumlu hale getirilmesine yönelik alana özgü öneri-stratejiler geliştirilerek, sürdürülebilir yapımla ilgili temel tanımlamalar getirilmiş, sürdürülebilir yapım ve sürdürülebilir mimarlık hedeflerine ulaşılması adına izlenmesi gereken yöntemler, ana unsurlar ve değerlendirme ölçütleri ilgili ana ve alt başlıklarda ayrıntılarıyla ortaya konulmuştur.
Bu anlamda, yapma çevrenin biçimlendirilmesinde önemli payı olan yapı üretim sürecinin, yapı yaşam döngüsü kavramı ışığında değerlendirilmesi, sürecin proje planlama ve ar-ge, tasarım, üretim-inşaat, işletme-kullanım ve yıkım-geri dönüşüm evrelerinin akılcı biçimde yönlendirilmesi ile bu evrelerde büyük miktarda doğal - yapay kaynağın tüketilmesi ile gerçekleştirilen tüm üretim-tüketim faaliyetlerinin sürdürülebilir gelişme-kalkınma fikrinden doğan ve beslenen sürdürülebilir mimarlık kavramı kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, yapı üretim sürecinin her evresinde yürütülen tüm faaliyetler, kaynak yönetimi, proje yönetimi ve üretim-üründe kalite yaklaşımları ile etkin biçimde yönlendirilerek bilinçli ve kontrollü bir nitelikte gerçekleştirilmelidir [2]. Buna ek üretim sonucu elde edilen sonuç ürünü olan binaların üretim sürecinde olduğu ölçüde kullanım süreçlerinde de çevre dostu olmaları, yapma çevrenin mümkün olduğunca doğal çevre ile uyumlu hale getirilmesi hedefine ulaşılması açısından bir zorunluluktur.
1.1. Problemin Tanımlanması
Yapı üretim sürecinin sürdürülebilir gelişme-kalkınma kavramlarından doğan ve beslenen sürdürülebilir yapım ve sürdürülebilir mimarlık kavramları kapsamında belirlenen hedefler ve ilkeler doğrultusunda yönlendirilmesi çalışmalarının bir sonucu olarak dünya genelinde yürütülen ar-ge çalışmalarıyla yapı üretimi alanında sertifikasyon sistemlerinin geliştirilmesi gündeme gelmiştir. Genel anlamda
sertifikasyon sistemlerinin, Gündem 21 gibi çalışmalarda ortaya konan sürdürülebilir mimarlık hedefleri, ilkeleri ve değerlendirme ölçütlerini temel hareket noktaları olarak kabul ederek uyguladıkları ve geliştirmeye çalıştıkları söylenilebilir [3,4,5,6]. Sistemler bu temel çatkıyla çelişmeyecek biçimde yapılandırılmış olup, binaların ve yapım faaliyetlerinin ilgili ana ve alt başlıklarda değerlendirilmesini, sisteme özgü olarak geliştirilen puanlama ve derecelendirmelerle genel performanslarının ortaya konularak sertifikayla derecelendirmesini hedeflemektedir. Günümüzde yeşil–ekolojik bina sertifikasyon sistemleri olarak adlandırılan bu sistemler arasında, Leed, Breeam, SbTool, Casbee gibi sertifikasyon sistemleri ve bunlara destek-yön veren
yönerge-şartnameler, dünya genelinde pek çok farklı ülkede geçerlikleri genel kabul görerek yaygın biçimde uygulanmaktadır.
Türkiye’de yakın geçmişte gündeme gelen ve tüm üretim alanlarında olduğu gibi yapı üretim alanında da tüm paydaşlar arasında hızla kabul gören ve giderek yaygınlaşan, sürdürülebilir gelişme-kalkınma kavramlarının, yapı üretiminde sürdürülebilirlik, enerji etkin yapılar, akıllı binalar, ekolojik – yeşil binalar vb. çalışma alanlarının gelişmesinde etken olduğu ve üretici - kullanıcı düzeyinde binalara ait temel performans beklentilerini etkileyerek yeniden şekillendirdiği görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak yeşil bina sertifikasyon sistemlerine yönelik ilginin arttığı ve ilgili uygulamaların gündeme geldiği görülmektedir. Sertifikasyon uygulamaları çok kısa süre önce başlamasına rağmen, çok hızlı biçimde yaygınlaşmakta ve sayıca her geçen gün artmaktadır. Ülke genelinde de ağırlıkla Leed ve Breeam Sertifikasyon sistemleri genel kabul görerek, geliştirildikleri ülkelerdeki biçimleriyle uygulanmaktadır. Bununla beraber, sistemlerin, hedefledikleri başarı düzeyine ulaşmalarının, üretimin gerçekleşeceği ülkenin, yapı üretim alanlarına özgü şartlara uygun biçimde, güncellenerek uygulanmaları ile mümkün olacağı yeni yeni anlaşılmaktadır [7]. Bu anlamda yürütülen çalışmaların ve uygulamaların geçerliliği, güvenilirliği ve üretilen binaların hedeflenen performans değerlerine ulaşabilirliliği konusunda kaygılar oluşmaktadır.
1.2. Çalışmanın Amacı ve Hedefler
Bu çalışmayla; dünya genelinde hemen her alanda üretim-tüketime yön veren sürdürülebilir gelişme-kalkınma kavramlarının yapı üretim sürecine yön vermesi ile
gündeme gelen sürdürülebilir mimarlık kavramı temel ilke ve hedefleri ışığında, Türkiye’de yapı üretim alanına özgü koşullarda, yeterli performans düzeyinde çözümler sunabilecek bir sertifikasyon sistemi için modele yönelik sistem yaklaşımlarının geliştirilmesi hedeflenmektedir.
1.3. Çalışmanın Đçeriği, Kapsam ve Sınırlılıklar
Çalışma kapsamında, dünya genelinde farklı ülkelerde geliştirilmiş ve uygulanmakta olmalarına karşın, benzer ölçüt-kriterlere sahip olan sertifikasyon sistemleri ve bunların performans ölçümlerine veri desteği sağlayarak altlık oluşturan destekleyici şartname-standartlar incelenecektir. Konunun geniş kapsamı ve tez çalışmasının sınırlılıkları nedeniyle, çalışmada, dünya genelinde kapsam, içerik ve güvenilirlik açısından diğer sistemlere oranla daha çok kabul görerek yaygın olarak uygulanan, Leed sertifikasyon sistemi başta olmak üzere, Breeam, Sbtool ve Casbee Sertifikasyon Sistemleri detaylı olarak incelenecektir.
1.4. Yöntem
Çalışmada öncelikle, konuyla ilgili bilgi altlığı oluşturmak adına, yeşil bina sertifikasyon sistemlerinin geliştirilmesine önemli etken olan “Sürdürülebilir Gelişme ve Yapı Üretiminde Sürdürülebilirlik” kavramları, bilimsel kaynaklara dayalı olarak açıklanacaktır. Bu ön bilginin ardından, dünya genelinde farklı ülkelerde, halen uygulanmakta olan yeşil bina sertifikasyon sistemlerinin, performans değerlendirme, ölçütleri tanıtılacak ve bunların performans ölçümlerine veri desteği sağlayarak altlık oluşturan destekleyici şartname-standartlar incelenecektir.
Çalışmanın sonraki bölümlerinde, incelenen sertifikasyon sistemlerinin, Türkiye yapı üretim alanına (inşaat sektörüne) özgün koşullara uyumluluğu ve hedeflenen düzeyde çözüm sunabilirliği sorgulanacaktır.
Çalışmanın sonunda, ülkeye özgü yapım koşullarında, yeterli performans düzeyinde çözümler sunabilecek bir sertifikasyon sistemi için altlık oluşturabilecek modele yönelik sistem yaklaşımlarının geliştirilmesine çalışılacaktır.
BÖLÜM 2
SÜRDÜRÜLEBĐLĐR GELĐŞME KAVRAMI ĐLE
YAPI ÜRETĐM ALANI (ĐNŞAAT SEKTÖRÜ) ĐLĐŞKĐSĐ
2.1. Sürdürülebilir Gelişme Kavramı ve Tarihsel Gelişim Süreci
Endüstriyel gelişmeye bağlı olarak hemen her üretim alanında farklı çeşitlilik ve miktardaki ürünlere yönelik talepler her geçen gün daha da artmakta, doğal-yapay kaynaklar hammaddeye dönüştürülerek işlenmektedir. Gün geçtikçe daha da hızla tüketilen kaynaklarla birlikte dünyanın canlı yaşamına uygun bir yaşam alanı olmasını sağlayan temel unsur ve kaynaklarda yitirilmektedir. Đnsanın alıştığı yaşamsal konfor koşullarını sürdürebilmesi adına bugünün ve gelecek kuşakların yaşamını tehlikeye atması sınırına ulaşan bu tüketim düzeyi kaygı verici boyutlara ulaşmış doğanın iç dinamikleri ile kendini onararak yenileyebilmesi sınırlarını zorlayan bir düzeye ulaşmıştır. Dünya üzerindeki canlı yaşamının sürmesi ve temel yaşamsal gereksinimlerinin karşılanması adına olmazsa olmaz nitelikteki hava, su, toprak gibi doğal kaynakların varlığı fiziksel, kimyasal, biyolojik, radyoaktif vb. kaynaklı çevresel kirlenme ile tehlikededir.
Çevresel kirliliğinin en önemli nedenlerinden biri enerji üretimi – kullanımı adına yürütülen faaliyetler olup, dünya genelinde gelişen bilgi - teknoloji düzeyine rağmen halen en yaygın ve ağırlıklı enerji üretim yöntemlerinin fosil yakıtların ve radyoaktif maddelerin işlenmesine dayalı üretim biçimleri olduğu görülmektedir. Bu üretim biçimlerinin atmosferik dengeleri olumsuz etkileyerek küresel ısınmaya neden olduğu ve çevresel kirliliği arttırdığı bilinmektedir. Ancak enerjinin, teknolojiyi geliştirerek kullanan ve getirdiği konfora alışan insanın tüm üretim-tüketim biçimlerindeki yeri ve günlük hayatındaki gerekliliğinin yanında, toplumların gelişim-evrimlerine olan katkıları düşüldüğünde enerji üretimi geçmişte olduğu ölçüde gelecek için ve gelecekte de bir zorunluluktur. Bununla beraber dünya genelinde enerjiye olan ihtiyacın yaklaşık on yılda
bir ikiye katlanarak sürekli oranda arttığı buna karşın enerji üretiminde kullanılan mevcut fosil yakıt kaynaklarının 20-30 yıl içerisinde tükenebileceği ön görülmektedir [8]. Bu durum enerjinin çevreyi kirletmeden üretilmesi ve tasarruflu biçimde kullanılarak tüketilmesi zorunluluğunu getirmesinin yanı sıra, enerji gereksinimin uzun süreli-sürekli olarak karşılanabilmesi için temiz enerji türlerine yönelmeyi ve yeni enerji etkin üretim-tüketim yöntemleri geliştirmeyi gündeme getirmiştir. Bu anlamda, yenilenebilir temiz enerji kaynaklarından enerji teminine ait umut verici öncü çalışmalar başlatılmıştır (hidroelektrik santrallerine ek olarak, güneş, rüzgar, jeotermal, biomas, hidrojen enerjisi vb.) ve uygulamaların kapasite, etkinlik, ekonomiklik, verimlilik ile yaygınlık düzeyleri yürütülen bilimsel ar-ge çalışmaları katkısıyla her geçen gün artmaktadır. Ancak umut vadeden bu gelişmelerin istenilen performans düzeyine ulaşması yakın gelecekte mümkün görünmemekte insanlık konfor koşullarından vazgeçmeden yaşamsal anlamda gereksinim duyduğu doğal-yapay kaynakları çevreyi gözeterek üretmeye ve tüketmeye alışmak durumunda kalmaktadır. Bu nedenle her türlü kaynağın etkin kullanımı, üretimde kullanılan ham maddenin üretim-üründe kalite bilincine uygun olarak işlenmesi ve ürünün ölçülü tüketimi bir zorunluluktur [9]. Bu zorunluluk dünya genelinde çözüme yönelik önerilerin geliştirilmesini amaçlayan uluslar arası bilimsel çalışmalara, toplantı ve zirvelere gerekçe oluşturmuş, öncü niteliğindeki bu çalışmalarda konu kısa, orta ve uzun vadede değerlendirilerek çerçevelendirilmiştir.
Bu çalışmaların ilki, gelecekte insanlığın karşılaşabileceği olumsuz şartları öngören ve uyarı niteliği taşıyan, “Büyümenin Sınırları” adlı (Meadows 1972) rapordur [1]. Bu raporu takiben aynı yıl içinde gerçekleşen ve Stockholm Konferansı olarak bilinen “Birleşmiş Milletler Đnsan ve Çevre Konferansı” yine önemli bir adımdır. Her iki çalışmada yer alan “eko-gelişme” kavramı, 1987 yılında “Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonunca hazırlanan ve Brundtland Raporu olarak bilinen çalışmada “Sürdürülebilir Kalkınma” olarak tanımlanmıştır. Komisyonca sürdürülebilirlik kavramı insanlığın gelecekte yaşamını sürdürebilmesini hedefleyen, bu kapsamda büyümeyi yönlendiren öneriler geliştiren nitelikte “şimdiki nesillerin ihtiyaçlarının, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan karşılanmasına olanak veren büyüme politikaları” olarak tanımlanmaktadır [1,10]. Bu kavram ve rapor 1992 yılında Rio de Janeiro’ da gerçekleşen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı-Yeryüzü Zirvesi” ne gerekçe oluşturmuştur. Zirve çevre, kalkınma, iklimsel değişim ve biyolojik çeşitlilik başlıklarında
önemli çalışmaların geliştirilmesini sağlamıştır. Bu çalışmaların en önemlisi “Gündem 21 – Agenda 21” olarak bilinen ve bir eylem planı olarak ta nitelendirilebilecek olan çalışmadır [Ek A,B,C]. Çalışma ile sürdürülebilir kalkınma ve gelişme kavramları kapsadıkları pek çok ana ve alt başlıkta irdelenerek çerçevelendirmiştir. Bu kapsamda, çevreye duyarlı kalkınma ilkeleri, çevresel, sosyal, ekonomik, kültürel, tarihi değer, birikim ve kaynakların korunumu ve çeşitlendirilmesi, her türlü kaynağın tüm uluslar ve fertleri arasında bugün ve gelecek nesillerce adil ve eşit paylaşımı, hemen her alanda üretim ve tüketim ile ilgili temel ölçütlerin belirlenmesi, yönetsel-organizasyonel ilişkilerin düzenlenmesi, uluslararası uzlaşı ve anlaşmalar ile ortak kararların alınması ve uygulanması gibi konular ele alınmıştır. Bu çalışmalara ek olarak, “Nüfus ve Kalkınma Konferansı–Kahire 1994”, “Kopenhag Sosyal Gelişme Konferansı–1995” ve sürdürülebilir insan yerleşimlerinin gelişimini kapsamlı biçimde ele alan “Habitat II Kent Zirvesi-Đstanbul 1996” önemli organizasyonlardır. Bu organizasyonlardan elde edilen birikim, “Birleşmiş Milletler Đklimsel Değişim Çerçeve Konvansiyonu Toplantısı-1997 “’ na altlık oluşturmuş ve katılımcı ülkeler arasında Kyoto Protokolü olarak bilinen sözleşme-antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşma ile dünya genelinde yaşamı ve çevreyi olumsuz etkileyen unsurların azaltılmasına (özellikle küresel ısınma etkilerine neden olan sera gazı etkilerinin) yönelik olarak küresel ölçekte ve yasal anlamda bağlayıcı nitelikte uluslar arası kararlar alınmıştır. Sürdürülebilir kalkınma-gelişme kavramlarını şekillendiren diğer önemli çalışmalar arasında, “Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi, Johannesburg 2002” ve “Sürdürülebilir Sosyal Kalkınma, Yetersizlik ve Yaşlanma Konulu Zirve Toplantısı-Rio de Janerio 2004” sayılabilir. Bu çalışmalar ile sürdürülebilir gelişme-kalkınma kavramı şekillenmiş ve günümüzdeki kapsam ve içeriğine ulaşmıştır.
Bu anlamda kavram, sadece doğal kaynakların tükenmesi ve kirlenmesini önlenerek korunmasını hedefleyen bir düşünce değil, doğal-yapay çevre arasında uyumlu etkileşimin kurulmasını, tüm üretim alanlarında yürütülecek tüm faaliyetlerin, doğal-yapay hammaddelerin kontrollü ve bilinçli tüketimi amacına yönelik olarak yönlendirilmesi, üretim/tüketim dengesinin oluşturulması, nelerin, hangi yöntemlerle ve
şekilde, hangi amaçla, ne kadar, üretileceği-tüketileceği kararlarının alınmasını kapsamaktadır [1,2,11]. Ayrıca kavram bugün ve gelecek kuşakların tüm kaynaklardan eşit ve adil biçimde yararlanmasını, ülkeler içinde ve ülkeler arasında uygun yaşamsal koşullara katkı verecek tüm olanakların dengeli paylaşımını ön gören bir felsefeyi de
kapsar. Bugüne gelindiğinde sürdürülebilirlik kavramı, dünya genelinde küresel düzeyde yaygın biçimde, yerel ve merkezi yönetimlerce yürütülen, çevresel, sosyal, ekonomik, kültürel tüm faaliyetlere yön verdiği gibi planlamayı ve mimarlığı da etkilemektedir.
2.2. Sürdürülebilirlik Kavramının Kapsadığı Alt Disiplinler
Sürdürülebilirlik kavramının, çevresel ekonomik ve sosyal kalkınma gibi ana başlıkları yanında bu başlıklar kapsamında yer alan düşünce ve yaklaşımlarından doğan ve birbiri ile etkileşim halinde bulunan pek çok farklı alan ve disiplini içerdiği ve etkilediği bilinmektedir (Tablo 2.1).
Tablo 2.1. Sürdürülebilirlik kavramının ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları [12]
Çevresel/Ekolojik Sürdürülebilirlik: Yeryüzünde bugün ve gelecekte canlı yaşamın devamı için küresel ölçekte çevresel/ekolojik değerlerin özellikle toprak, hava, su gibi doğal kaynakların bilinçsiz üretim/tüketim dengesine bağlı kirlikten korunarak canlılar için yaşamsal katkı vermelerinin devamının sağlanması önemlidir. Çevresel sürdürülebilirlik Stockholm Çevre Konferansı ve Rio Deklarasyonu’ unda yapılan tanımlamalar gereği “çevreyi dışlamayan kalkınma biçimini ifade eden, insanların sürekli ve dengeli
Ekonomik Kalkınma
• Sağlıklı büyüme ve kalkınma
• Üretimde etkinlik
• Akılcı kaynak ve enerji kullanımı
• Sürekli döngü
Toplumsal Kalkınma
• Kültürel kimlik
• Yaşam kalitesi
•Đnsan sağlığı ve güvenliği
•Đstikrar, adalet ve kolay erişilebilirlik
• Tarafsızlık
• Özürlüleri topluma kazandırma ÇEVRE
TOPLUM EKONOMĐ
Çevresel Kalkınma
• Ekosistem bütünlüğü
• Ekolojik yapay çevre
• Doğal çeşitliliğin devamı
• Atık yönetimi
• Zehirli hammaddelerin yok edilmesi
• Geri dönüşümlü malzeme kullanımı
kalkınmanın merkezinde oldukları ve doğa ile uyum içerisinde sağlıklı - verimli bir hayata hakları olduğunu vurgulayan bir kavramdır [10,11].
Ekonomik Sürdürülebilirlik: Bu kavram kapsamında kaynakların mümkün olduğunca yenilenebilir nitelikte olması ve etkin kullanımı, enerji etkin üretim ve kullanım yöntemlerinin ve ürünlerinin geliştirilmesi, doğaya zarar vermeyen ürünlerin üretimine yönelik pazarların oluşumu, geri dönüşümün yaygınlaştırılması değerlendirilmektedir [1,13]. Buna ek olarak, tüm alanlarda yatırımların salt ekonomik karlılık için değil sosyal sorumluluk ve adil paylaşım çerçevesinde de değerlendirilerek yönlendirilmesi önemlidir. Ayrıca, sahip olunan ağırlıkla finansal kaynaklardan gelişmekte olan ülkelerin yararlanabilmesinin sağlanması, istihdamın arttırılması ile gelirin arttırılması ve refahın yaygınlaşması, dünya genelinde sürdürülebilir yerleşimler (uygun alt yapıya sahip konut alanları ve temel yapılaşmalar) oluşturulmasına adına destek verilmesi, kaynakların etkin yönetsel mekanizmalarla yönetilerek yönlendirilmesi, ekonomik sürdürülebilirlik kavramı kapsamında değerlendirilmektedir [11].
Sosyal Sürdürülebilirlik: Kavram temel olarak, dünya genelinde toplumlar ve insanlar için yaşamsal koşulların iyileştirilmesi adına tüm kaynak ve imkanlara ulaşabilme ve yararlanma konusunda faklılıkların azaltılması, ayrımcılığın önlenmesi, eşit ve adil paylaşımın gözetilmesi, insan haklarına saygının ortak amaç olarak kabulü, barınma, eğitim, sağlık vb. işlevlerde insana yakışır uygun yaşamsal şartlar sunduğu ölçüde sosyal anlamda bütünleşik sürdürülebilir insan yerleşimlerinin oluşturulmasını hedeflemektedir. Kurumsal Sürdürülebilirlik: Bu kavram kapsamında, çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik kavramları çerçevesinde belirlenen hedeflenenlere ulaşılması adına yürütülecek tüm faaliyetlerin doğru ve yeterli yaklaşımlarla yönlendirilmesi için zorunlu olan yönetsel oluşum ve organizasyonların tümünde bu hedef ve kavramları yok saymayan, yeterli ana ve alt unsurları içeren yönetsel şemanın kurulması ve işlerliğinin sağlanması hedeflenmektedir.
Küresel Sürdürülebilirlik: Kavram kapsamında, çevresel koşullara uygun sürdürülebilir kalkınmanın küresel ölçekte gerçekleşmesi adına koşul olarak, dünya genelinde, bilinç ve farkındalığın oluşturulması amacına yönelik küresel düzeyde etki ve yaptırım gücü olduğu ölçüde bölgesel ve yerel düzeyde etkinliği olabilecek katılımcılığı
ön planda tutan uluslararası kurumsal organizasyonların kurularak etkinliklerinin sağlanması, ortak fayda esası gereği kaynak, olanak ve imkanlarca diğer ülkelere oranla daha uygun şartlara sahip olanlarla bundan yoksun olanlar arasındaki farkın azaltılmasına yönelik paylaşımların desteklenmesi, kaynakların etkin kullanımı ve kirliliğin kontrolü için üretime yönelik tüm faaliyetlerin, yatırım ve pazarların yönlendirilmesi koşulları getirilmektedir [10,11].
Bölgesel Sürdürülebilirlik: Kavram kapsamında, küresel düzeyde sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşılması adına çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan bölgesel özellik ve farklılıkların doğru tespitlerle ortaya konulması önemli yer almaktadır. Bu anlamda etkin kaynak yönetimi ile kaynakların bölgeler arasında uygun dağılımlarla paylaşılmasına ilişkin doğru, yeterli ve gerçekçi yönetsel kararlar alınabilecek, kararların uygulanması, denetimi ve kontrolü çalışmalarında verimlilik sağlanabilecektir.
Kentsel Sürdürülebilirlik: Kavram kapsamında sürdürülebilir kent yerleşimlerinin planlanması ve insana yakışır konfor koşulları sunan yaşanabilir doğal-yapay çevrelerin geliştirilmesi-biçimlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu anlamda, gereksinimlerin çevreye zarar vermeden karşılanması, kaynakların etkin kullanımı ve korunumu yanında, kente ait tüm olanak ve değerlerin kullanıcıların tümü arasında ayrım gözetilmeden eşit ve adil paylaşım gözetilerek sunulması önemsenmektedir. Mahalli Ölçekte Sürdürülebilir Gelişme: Kavram kapsamında, sürdürülebilir gelişmenin tüm ana ve alt başlıklarındaki temel karar ve unsurlarının, kentten mahalleye ve parselden binaya kadar oluşturulacak sürdürülebilir yerleşimler ve toplumsal yaşam alanları ile küreselden yerel düzeye uzanan biçimde işlerlik kazanması ve etkinleştirilmesi, toplumsal yaşamın tüm paydaş-fertlerinin katılımı ile yaygınlaşması hedeflenmektedir. Sürdürülebilir yerleşimlerin geliştirilmesi adına, bugün ve gelecekte gereksinimlere yanıt verebilecek nitelikte yapılaşma alanlarının ekolojik kaynakların özellikle de toprağın korunumunu esas alarak üretilmesi (arsa, parsel), uygun yapılaşma yoğunluğunda, yeterli alt yapı donanımları ve koşullarına sahip yeterli yaşamsal konfor olanağı sunan alanlarda, uygun maliyetli, kolay ödenebilen, toplumsal anlamda da sosyal birlikteliğe katkı sunacak kaliteli yapılaşma önemsenmektedir [11]. Tüm bu veriler ışığında sürdürülebilirlik kavramının, küreselden yerele uzanan ölçeklerde kavramsal çatısı Tablo 2.2.’de sunulmuştur.
Tablo 2.2. Sürdürülebilirliğin Kavramsal Çatısı [11] S Ü R D Ü R Ü L E B ĐL ĐR L ĐĞ ĐN K A V R A M S A L Ç A T IS I
B. Çevresel & Sosyal Konular
C. Kapsama Alanı
D. Periyodik Kapsama Alanı A.1.Planlama A.1.1.Stratejik A.1.2.Yerel B.1.Çevresel A.2. Hukuksal Düzenlemeler
A.3. Tasarım A.4. Yapım
A5. Operasyon A. Kalkınma Aktiviteleri A.2.1. Kamusal A.2.2. Özel A.3.1. Kentsel A.3.2. Bina A.3.3. Sistem A.4.1. Yeni Yapım A.4.2. Yeniden Kulanım A.4.3. Yıkım A.5.1. Kullanım A.5.2. Tesis A.5.3. Bakım B.1.1.Doğal Kaynak
B.2. Ekonomik B.3. Sosyal B.4. Kurumsal
B.1.2.Çevre Kirliliği B.1.3. Arazi Kullanımı B.1.4. Biyolojik Çeşitlilik B.2.1.Üretim B.2.2.Bina B.2.3.Ulaşım B.2.4.Finans B.3.1. Erişim Eşitliği B.3.2. Güvenlik Gizlilik B.3.3. Sağlık & refah B.3.4. Sosyal adalet B.4.1. Yönetim B.4.2. Adalet B.4.3. Etik Sistemler
C.1.Küresel C.2.Ulusal C.3.Kentsel C.4.Bölgesel C.5. Mahalle Ölçeğinde C.7. Sistem Ölçeğinde C.6. Bina Ölçeğinde C.8. Malzeme Ölçeğinde D.1. Uzun Vade (>20 yıl) D.2. Orta Vade (5-20 yıl) D.3. Yakın Vade (0-5 yıl)
2.3. Sürdürülebilir Gelişme Kavramı ve Yapı Üretim Süreci
Sürdürülebilir gelişme ve kalkınma kavramları çatkısında ilgili ana ve alt başlıklarda, insan ve diğer canlıların yaşamlarının devam edebilmesinde önemli yeri olan ve temel barınma gereksinimi başta olmak üzere, kullanıcılarının tüm farklı yaşamsal gereksinimleri ve faaliyetlerine mekan olacak şekilde işlevlendirilmiş uygun yaşamsal konfor koşulları sunabilecek binaların tasarlanması, üretilmeleri ve kullanım süreçleri gibi uzun bir zaman dilimi ve oldukça büyük miktarda doğal-yapay kaynağın tüketildiği yapı üretim sürecine yönelikte yeni yaklaşımlar geliştirilmektedir. Bu kapsamda uluslar arası düzeyde yürütülen öncü çalışmalardan bazılarında yapı üretim süreci ve çıktı ürün olan binalar ayrıca değerlendirilmiş, tasarım, üretim ve kullanım süreçlerine yön verecek temel unsur-ilkelerin belirlenmesine çalışılmıştır. Çalışmalardan “International Council for Research and Innovation in Building and Construction” (CIB) tarafından yürütülen çalışmalar özellikle de Gündem 21 olarak bilinen “Agenda 21 for Sustainable Construction in Devoloping Countries” ve sürdürülebilir insan yerleşimlerinin gelişimini kapsamlı biçimde ele alan “Habitat II Kent Zirvesi-Đstanbul 1996” ön plana çıkmaktadır [1]. Çalışmalar kapsamında inşaat sektörünün çevresel, sosyal ve ekonomik dinamikleri ortaya konarak, sektörün dünyanın doğal ve yapay kaynaklarını tüketme düzeyi ile yapı üretim süreci faaliyetlerinin ve çıktı ürün olan binaların çevresel etkileri tartışılmış, yapı üretim sürecinin sürdürülebilirlikle uyumlu hale getirilmesine yönelik alana özgü öneri-stratejiler geliştirilerek, sürdürülebilir yapımla ilgili temel tanımlamalar getirilmiş, sürdürülebilir yapım ve sürdürülebilir mimarlık hedeflerine ulaşılması adına izlenmesi gereken yöntemler, ana unsurlar ve değerlendirme ölçütleri ilgili ana ve alt başlıklarda ayrıntılarıyla ortaya konulmuştur.
2.2.1. Đnşaat Sektörünün Çevresel, Ekonomik ve Sosyal Etkileri
Yapı üretim süreci ve sonuç ürünü olan binaların gerek üretim gerekse kullanım süreçlerinde büyük miktarda doğal-yapay kaynağın tüketilmesine neden olduğu ve bundan dolayı ciddi çevresel etkiler oluşturduğu bilinmektedir. Yapı üretim süreci ve binalar, dünya ormanlarının 1/4' ü, içme suyunun 1/6' sı, doğal ve yapay malzemelerin 2/5' i düzeyinde bir kaynak tüketiminden sorumludur [4,11,14]. Ayrıca dünya genelinde, yıllık enerji tüketiminin % 40' ı yapı üretim süreci ve binalar tarafından tüketilmekte, bunun yanı sıra, hammadde kullanımının % 40’ından, ozona zararlı kimyasal kullanımının %
50’sinden, tarıma uygun arazi kaybının % 80’inden, kullanma suyu tüketiminin % 50’ inden ve doğaya bırakılan atıkların % 13-30’ undan yine yapı üretim süreci ve binaların sorumlu olduğu bu nedenle de, çevreye önemli etki ettikleri World Watch Institute tarafından yapılan araştırmalarla ayrıntılarıyla ortaya konulmuştur [8,11,15].
Ancak, yapı üretim alanı (inşaat sektörü), Avrupa genelinde 8.8 milyon kişiye doğrudan, 5.5 milyon kişiye dolaylı iş olanağı sağlaması, Avrupa gayri safî milli hasılasının % 11’i ve yıllık gelir oranının % 58’ini kapsaması nedenleri ile önemli ekonomik ve sosyal ağırlığı olan bir sektör-üretim alanıdır [11]. Bu nedenle, yapı üretim alanının sürdürülebilir gelişme-kalkınma çerçevesinde değerlendirilmesi kapsamında salt çevresel kaynakların korunması değil, uluslar arası ve ulusal düzeyde, küresel, bölgesel ve yerel ölçeklerde, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik kavramları ile örtüşen kurumsal çalışmalar yürütülmesi de önemlidir [11,16,17,18]. Ayrıca, sürdürülebilir yerleşimlerin geliştirilmesi adına parasal kaynakların ve harcamaların doğru - akılcı yaklaşımlarla yönlendirilmesi, yasal ve kurumsal çerçevenin oluşturulması, kısa, orta ve uzun vadeli kamu politikalarının oluşturulması, planlama çalışmalarının yapılması-uygulanması, planlamalara uygun arsa üretimleri gerçekleştirilmelidir.
2.2.2. Yapı Üretiminde Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Mimarlık Kavramı
Yapma çevrenin biçimlendirilmesinde önemli payı olan ve büyük miktarda doğal - yapay kaynağın tüketilmesi ile gerçekleştirilen yapı üretim süreci ve sonuç ürünü olan binalar, sürdürülebilir gelişme-kalkınma fikrinden doğan ve beslenen sürdürülebilir mimarlık kavramı kapsamında değerlendirilmektedir. Bu kapsamda yapı üretim süreci yaygın-hakim olan görüşler ve geleneksel uygulamaların aksine salt yapım-inşaat faaliyetleri olarak nitelendirilmemekte, sürecin proje planlama ve ar-ge, tasarım, üretim-inşaat, işletme-kullanım ve yıkım-geri dönüşüm evrelerindeki tüm üretim-tüketim faaliyetlerinin akılcı biçimde yönlendirilmesi adına, süreç ve sonuç ürünü olan binalar yapı yaşam döngüsü kavramı kapsamında değerlendirilmektedir.
Yapı Yaşam Döngüsü, yapının üretilmesi adına, doğal-yapay kaynaklarının toplanarak uygun yöntem, teknoloji, araç, gereçlerle işlenmesi ve ürünlerin, yapısal ürün, parça, bileşen ve elemanlara dönüştürülmesi, bunların yapım sahasına (şantiye) nakliyesi ve tasarımın gerektirdiği yapısal çatkıya uygun işlev ve görevlerine göre konumlandırılarak bütünleştirilmeleri yoluyla yapının oluşturulması, bu üretim faaliyetleri sonunda çıktı ürün
olan binanın kullanımı ve yıkımı ile kullanılan kaynakların tekrar doğaya dönüşü süreci olarak tanımlanmaktadır [11,19]. Bu döngü “Beşikten beşiğe (cradle to cradle)”olarak ifade edilmekte ve sürdürülebilir yapım faaliyetlerine yön vermektedir (Tablo 2.3.). Tablo 2.3. Sürdürülebilir yapımda yapı yaşam döngüsü [12]
2.2.3. Sürdürülebilir Yapım Ana Hedef, Đlke ve Ölçütleri
Sürdürülebilir yapımın ana hedefleri, yapı üretim sürecinin ve sonuç ürünü olan binaların üretim ve kullanım süreçlerinde çevre dostu olmalarının sağlanması, yapma çevrenin mümkün olduğunca doğal çevre ile uyumlu hale getirilmesi, insan yaşamının kalitesi ve verimliliğine önemli etkisi olan binaların kullanıcılarına sunduğu yaşamsal konfor düzeyinin arttırılması olarak genellenebilir. Buna ek olarak, enerji başta olmak üzere tüm kaynakların verimli kullanılmalı ve atıklar azaltılarak çevresel kirlilik önlenmelidir. Bu hedeflere ulaşılabilmesi için, yapı üretim sürecinin her evresinde yürütülen tüm faaliyetler, kaynak yönetimi, proje yönetimi ve üretim-üründe kalite yaklaşımları ile bilinçli ve kontrollü bir nitelikte etkin biçimde yönlendirilmeli-yönetilmelidir [2].
Bu bilgiler ışığında sürdürülebilir yapımın çevresel, sosyal, ekonomik ve kurumsal düzeyde hedef ve ilkeleri Tablo 2.4.’te sunulmuştur.
DOĞA Hammaddenin Çıkarılması Malzeme ve bileşen üretimi Atıkların ıslah edilmesi Renovasyon Đşletme, bakım ve onarım Yeniden kullanma Yıkım Yapım Geri dönüştürme
Tablo 2.4. Sürdürülebilir yapım hedefleri [1]
ÇEVRESEL DÜZEYDE
• Doğal çevrenin korunarak bugün ve gelecekte sağlıklı yaşamsal koşullar sunmasının sağlanması,
• Yapay çevrenin doğal çevre ile uyumlu hale getirilmesi,
• Atık yönetimi ve kirliliğin engellenmesi,
• Kaynakların korunumu ve tüketiminin kontrolü,
• Yenilenebilir kaynakların kullanımı,
• Kaynakların geri dönüşümü ve yeniden kullanımı ve ağırlıkla geri dönüşüm oranı yüksek kaynakların kullanımının gözetilmesi,
SOSYAL DÜZEYDE
• Toplumsal yaşamda sosyal adaletin geliştirilmesi, sosyal güvencenin sağlanması ve toplum geneline adil dağılımlarının sağlanması,
• Sosyal ve kültürel değerlerin korunması,
• Yapma çevrede yaşamsal konforun gözetilmesi ve kalitenin arttırılması,
EKONOMĐK DÜZEYDE
• Verimlilik ve kaliteden ödün vermeden üretimin arttırılması
• Yapı üretim alanında sektörel büyümenin sağlanması ve ekonomik katma değerin arttırılması
• Maliyetlerin düşürülmesi,
• Uygun satın alınabilirlik koşulları ve seçeneklerinin oluşturulması,
• Tüm üretim evreleri genelinde yerel kaynak kullanımın arttırılması,
KURUMSAL DÜZEYDE
• Yapı üretim alanında kurumsallaşmanın sağlanması,
• Yapı üretim alanındaki tüm paydaşların sürdürülebilir yapımla ilgili bilgi düzeylerinin arttırılmasına yönelik eğitimler verilmesi,
• Yeni bilgi ve teknolojilerin geliştirilmesi adına ar-ge çalışmalarının desteklenmesi,
• Ulusal ve uluslar arası düzeyde işbirliğinin geliştirilmesi,
• Karar alma süreçlerinde katılımcılığın sağlanması,
• Yönetimde şeffaflığın, hesap verebilirliğin, sorumluluğun gözetilmesi ve istikrar-devamlılığın sağlanması
Bu bilgiler ışığında, sürdürülebilir yapım kavramı ile yeniden şekillenen yapı üretim sürecinin farklı evrelerinde yürütülen faaliyetlerinde izlenecek temel, ilke, strateji ve yöntemler Tablo 2.5.’da, sürdürülebilir yapım evreleri ve uygulamaları ise Tablo 2.6.’ de sunulmuştur.
Tablo 2.5. Sürdürülebilir Mimarlık ana ilkeleri [20]
Tablo 2.6. Sürdürülebilir yapım evreleri ve uygulamaları [11].
Kaynakların Korunumu Yaşam Döngüsü Tasarımı Đnsan Đçin
Tasarımı Kentsel Tasarım ve Alan Planlaması Doğal Ortamların Korunumu
Konforlu Yapı Tasarımı Yapı Sonrası Evre
Yapı Öncesi Evre Yapı Evresi Enerjinin Korunumu Suyun Korunumu Malzemenin Korunumu SÜRDÜRÜLEBĐLĐR MĐMARLIK Đ L K E L E R Y Ö N T E M L E R S T R A T E J Đ L E R
Planlama Tasarım Yapım Đşletme /Bakım Temin Dağıtım Sürdürülebilir Temin Uygulamaları Sürdürülebilir Takım Yapım Uygulamaları Sürdürülebilirliğe Göre Proje Karakterinin Oluşturulması Sürdürülebilir Proje Planlama Uygulamaları Sürdürülebilir Tasarım Uygulamaları Sürdürülebilir Yapım Uygulamaları Sürdürülebilir Đşletme ve Yönetim Uygulamaları Sürdürülebilir Geri Dönüşüm
Küresel Sürdürülebilirlik Politikası
Sürdürülebilir Proje Tanımlama Uygulamaları
Sürdürülebilir yapım ana hedef, ilke ve ölçütlerine dayanarak üretim sürecinin tüm evrelerinde alınan kararlara ve uygulamalara yön veren temel yaklaşımlar özetlendiğinde:
Üretim ve kullanım süreçlerinde yürütülen tüm faaliyetlerin çevresel etkileri değerlendirilmeli, çevre ve kullanıcı sağlığı gözetilmelidir. Bu kapsamda, hava, toprak ve su gibi doğal kaynaklar akılcı biçimde kullanılarak kirlilikten korunmalı, etkin bir atık yönetimi ile doğru-yeterli yaklaşımlar geliştirilerek katı, sıvı, gaz atıkların kontrolü sağlanmalıdır. Yapım sahasına yakın bölgelerden temin edilen yerel yapısal ürünlerinin tercih edilmesi nakliye için kullanılan ve fosil yakıtla çalışan araçların çevreye vereceği zararın azaltılması katkı verecektir. Ayrıca, büyük alanlar kaplayan ve bu nedenle büyük miktarda hafriyat gerektiren yapılaşmadan kaçınılmalı, yeraltı suları kontrollü tüketilmeli, yerüstü sularına bağlı erozyonu önleyecek tedbirler alınmalı, yağmur suyundan mümkün olduğunca çok yararlanılmalı, insan sağlığına zarar vermeyen yapısal ürünler ve yapım teknolojileri kullanılmalı, yapılarda elektromanyetik alan oluşumu engellenmelidir [11].
Üretim sürecinin tüm evrelerinde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına özen gösterilmeli ve üretimin az enerji tüketimiyle gerçekleşmesine olanak veren yapısal ürünler, yapım teknikleri ve yapım teknolojileri tercih edilmelidir.
Estetik, işlevsel, sağlam-dayanıklı, kullanım ömrü uzun, ekonomik ve teknolojik açıdan yeterli yapıların üretilmesi hedeflenmelidir. Yapıların kullanıcılarına mümkün olduğunca gün ışığı ile aydınlatılabilen, akustik performansı yüksek, iklimlendirme düzeyi açısından (ısı, nem, havalandırma vb.) uygun yaşamsal konfor koşulları sunan mekânlara sahip olmasına yönelik tasarım ve üretim kararları alınmalıdır.
Üretim sürecinin tüm evrelerinde yürütülen faaliyetlerde ve ortaya çıkan üründe verimlilik esaslarına dikkat edilmeli, sürecin ve ürünün fiyat/performans düzeyi doğru-yeterli yaklaşımlarla sorgulanmalıdır. Üretim sürecinde harcanan para miktarının doğru-yeterli performans düzeyi ve kaliteye ulaşma konusunda tek başına yeterli olamayacağı, üretim ve kullanım süreçlerine etkiyen ve verimlilikte belirleyici olan bazı unsurların yok sayılmasının ekonomik yapılar üretilmesini engelleyeceği bilinmelidir. Bu nedenle, yapı üretim süreci, yapı yaşam döngüsü süresince yaşam boyu maliyetler kavramına uygun biçimde yürütülmelidir. Ayrıca üretilecek yapının üretim, kullanım ve geri dönüşüm evrelerinde üreticisi ve/veya kullanıcıları kadar ülke ekonomisi ve kaynak yönetimi
