• Sonuç bulunamadı

Addiction Profile Index-Family (BAPY-A): The Study of Validity and Reliability

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Addiction Profile Index-Family (BAPY-A): The Study of Validity and Reliability"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Aile Baðýmlýlýk Profil Ýndeksinin

Geliþtirilmesi, Geçerlik Ve Güvenilirliði

Addiction Profile Index-Family (BAPÝ-A): The Study of Validity and

Reliability

Kültegin Ögel1, Hande Çelikay2, Aslý Baþabak3

1Prof. Dr., Özel Moodist Psikiyatri & Nöroloji Hastanesi, Ýstanbul Bilgi Üniversitesi Ýstanbul 2Dr. Psk., Ege Üniversitesi Madde Baðýmlýlýðý, Toksikoloji Ve Ýlaç Bilimleri Enstitüsü, Ýzmir 3Kln. Psk., Nöropsikiyatri Ýstanbul Hastanesi, Ýstanbul

SUMMARY

Objectives: Addiction is a disease that affects the family

and also requires family’s participation on treatment. Therefore, determination of the family property will con-tribute to organize the treatment. Method: Addiction

Profile Index-Family (BAPÝ-A) was developed as a scale consisting of 10 questions to asess family’s abilities to set rules, give responsibility, resolve conflict, family bond and the attitude of the family towards the addict. BAPÝ-A developed on practiced with parents, spouces and their relatives of addicts applied the Addiction Clinic and Family Assessment Device (ADÖ) were applied. The appli-cation was repeated after 15 days. Results: Cronbach

Alpha coefficient of the scale was found as 0.82. 4 fac-tors explained %30.81 of the total variance were obtained on explanatory factor analysis. These factors were named “establish relationship”, “family bonds” and “attitude towards the addict”. A correlation of 0.52 (p<0.01) was found between the average total scores of ADÖ and BAPÝ-A. The correlation of between pre-test and post-test of BAPÝ-A was found 0.67 (o<0.01). When comparing the scale scores of families that have an addict member and not, the variance between average total scores was found statistically significant. And also similar findings were obtained when parents, spouces and other relatives were evaluated. Conclusion: Thus,

the Addiction Profile Index-Family (BAPÝ-A) can be used as a valid and reliable instrument to asses family’s abili-ties to set rules, give responsibility, resolve conflict, and establish relationship, family bonds and the attitude towards the addict.

Key Words: Family, addiction, scale

ÖZET

Amaç: Baðýmlýlýk aileyi de etkileyen ve tedavide ailenin

katýlýmýný da gerektiren bir hastalýktýr. Bu nedenle aile özelliklerinin saptanmasý, tedavinin düzenlenmesine katkýda bulunacaktýr. Yöntem: Aile Baðýmlýlýk Profil

Ýndeksi (BAPÝ-A) ölçeði ailenin kural koyma, sorumluluk verme, çatýþma çözme becerilerini, aile içi baðlarý ve ailenin baðýmlýya karþý tutumunu deðerlendirme amacýy-la 10 sorudan oluþan bir ölçek oamacýy-larak geliþtirilmiþtir. Baðýmlýlýk kliniðine baþvuran baðýmlýlarýn; ebeveyn, eþ ve diðer yakýnlarýna geliþtirilen bu ölçek ve Aile Deðerlendirme Ölçeði uygulanmýþtýr. Uygulama 15 gün sonra tekrarlanmýþtýr. Bulgular:Ölçeðin Cronbach alfa

katsayýsý 0.82 bulunmuþtur. Açýklayýcý faktör analizinde toplam varyansýn %30,81'ini açýklayan 4 faktör elde edilmiþtir. Bunlar "iliþkisel beceriler", "aile içi baðlar" ve "baðýmlýya karþý tutum " olarak adlandýrýlmýþtýr. Aile deðerlendirme ölçeði ortalama toplam puaný ile BAPÝ-A ölçeðinin ortalama toplam puaný 0,52 (p<0.01) düzeyinde baðlantýlý bulunmuþtur. BAPÝ-A'nýn ilk ve son test uygulamalarý arasýnda korelasyon 0,67 (p<0.01) olarak saptanmýþtýr. Baðýmlý üyesi olan ve olmayan ailelerin ölçek puaný karþýlaþtýrýldýðýnda toplam puan ortalamalarý arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulunmuþtur. Baðýmlýnýn ebeveyn, eþ ve diðer yakýnlarý deðerlendirmeye ayrýca alýndýðýnda benzer bulgular elde edilmiþtir. Sonuç: Aile Baðýmlýlýk Profil Ýndeksinin

(BAPÝ-A), kural koyma, sorumluluk verme ve çatýþma çözme gibi aile içi iliþkisel becerileri, aile baðlarýný ve yakýnlarýn baðýmlýya tutumunu ölçen, geçerli ve güvenilir bir ölçek olduðu söylenebilir.

Anahtar Sözcükler: Aile, baðýmlýlýk, ölçek

(Klinik Psikiyatri 2017;20:255-262) DOI: 10.5505/kpd.2017.46220

(2)

GÝRÝÞ

Baðýmlýlýðýn geliþiminde ve sürmesinde aile özellik-lerinin önemli olduðu gösterilmiþtir (1,2,3,4,5). Öte yandan baðýmlýlýðýn getirdiði sorunlar, baðýmlýnýn aile üyeleri üstünde de olumsuz etkiler býrakmak-tadýr. Baðýmlýlýk tedavisinde aile üyelerinin katýlýmýnýn tedavinin etkinliðini artýrdýðý göste-rilmiþtir (6). Tüm bu etkenler göz önüne alýndýðýn-da baðýmlýlýðýn bir aile hastalýðý olduðu söylenebilir (7).

Baðýmlýlýðýn geliþimi ve aile iliþkileri üstünde birçok çalýþma vardýr. Ebeveynlerin kural koyma ve sorumluluk verme becerisinin düþük olmasý, alkol-madde kullanýmýna yol açan bir faktör olarak görülmektedir. Ebeveynin ve diðer yakýnlarýn bu becerilerinin düþük olmasý, bireyin alkol-madde kullanýmýný artýrmasýnda, baðýmlý hale gelmesinde ve baðýmlý davranýþlarýn sürmesinde önemli bir et-kendir (8,9). Öte yandan aile içi iletiþim beceri-lerinin ve özelde de çatýþma çözme beceribeceri-lerinin baðýmlýlýðý sürdüren etkenler arasýnda yer aldýðýný gösteren çalýþmalar vardýr (10).

Bireyin alkol-madde kullanýmý sürdükçe, baðým-lýlýðýn aileye yükü arttýkça ailenin baðýmlýya karþý olumsuz tutumu da arttýðý bildirilmiþtir (11). Olumsuz tutumun geliþmesi tedavi sürecini de olumsuz etkilemekte, iyileþmeyi geciktirmektedir. Bu nedenle ailenin tutum deðiþikliði üzerinde çalýþýlmasý gerektiði ileri sürülmektedir (12). Aile içi baðlarýn baðýmlýlýðýn geliþiminde önemli olduðunu gösteren araþtýrmalar vardýr (13,14). Baðýmlýlýðýn sürmesinde de aile içi baðlarýn yetersiz olmasýnýn önemli faktör olduðu bildirilmektedir (15). Aile içi baðlarýn olumlu yönde geliþtirilmesi, baðýmlýlýðýn tedavisinde önemli rol oynamaktadýr (16).

Aile kavramý içine ebeveynler kadar eþleri de kat-mak uygundur. Eþlerin de bireyin baðýmlýlýðýnýn getirdiði sorunlardan ciddi düzeyde etkilendiði

bi-Baðýmlýlýk tedavisinde aile üyelerinin özellikleri, aile iþlevi ve onlara yapýlacak müdahalenin öncelik-lerinin belirlenebilmesi, tedavinin etkinliðini de artýracaktýr (7,18). Aile tutumunu ve özelliklerini deðerlendiren ölçekler olmakla birlikte, bizim araþtýrmalarýmýzda baðýmlýlýða özgün aile özellik-lerini saptayacak bir ölçek saptanamamýþtýr. Bu araþtýrmada; baðýmlýlýkta aile içi riskleri ve aile üyelerinin ihtiyaçlarýný saptayacak, tedavi prog-ramýnýn geliþtirilmesine yardýmcý olabilecek, klinik pratikte kullanýlabilecek bir ölçek geliþtirilmesi amaçlanmýþtýr.

YÖNTEM

Ölçeðin geliþtirilmesi ve yapýsý

Yapýlan literatür taramasý sonucu ilgili araþtýrmalar gözden geçirildi. Önceki çalýþmalarda önerilen alanlar dikkate alýnarak ve yazarlarýn klinik dene-yimlerine dayanýlarak baðýmlýlýkta aile özellikleri ve iliþkilerini önemli olabilecek 5 temel alan belir-lendi. Bunlar;

1. Kural koymada eksiklik 2. Sorumluk vermede eksiklik

3. Çatýþma çözme becerisinde yetersizlik 4. Aile içi baðlar

5. Aile üyelerinin baðýmlý üyeye bakýþ tarzý Yukarýda belirtilen alanlarý tanýmlayacak þekilde her alan için ayrý birer soru havuzu hazýrlandý. Soru havuzunun hazýrlanmasý için öncelikle baðýmlý yakýný olan beþ ebeveyn ve beþ eþ ile görüþme yapýldý. Görüþmelerde aile üyelerinin kullandýklarý dil ve bu kategoriler içinde ifade ettikleri sorunlar göz önüne alýnarak, araþtýrmayý yapan uzmanlar tarafýndan 44 sorudan oluþan bir soru havuzu oluþ-turuldu.

(3)

3'lü likert biçiminde oluþturuldu. Sorularýn puanla-masý, 0 ile 2 arasýnda puanlanacak þekilde hazýr-landý. Aile içi baðlarý deðerlendirmesi için geliþti-rilen sorular, ters puanlanacak þekilde hazýrlandý. Geliþtirilen soru formu 10 baðýmlý ebeveynine ve 5 baðýmlý eþine uygulandý. Her soru hakkýnda tek tek görüþülerek uygulayýcýlarýn görüþleri ve geri-bildirimleri alýndý. Geribildirimlere uygun olarak soru yapýlarý deðiþtirildi ve hastalar tarafýndan hiç anlaþýlmayan sorular formdan çýkarýldý. Geri kalan sorular, baðýmlýlýk konusunda deneyimli 5 uzmana yollandý ve görüþleri alýndý. Geribildirimler doðrul-tusunda soru formu son haline getirildi. 10 sorudan oluþan ölçeðe Aile Baðýmlýlýk Profil Ýndeksi (BAPÝ-A) adý verildi. Ölçekten alýnan en yüksek puan 20 olmaktadýr. Puan yükseldikçe, aile içi sorunun büyüdüðü varsayýlmaktadýr. Ölçek ekte verilmiþtir. Örneklem

Araþtýrma bir üniversitenin baðýmlýlýk kliniði ve bir özel baðýmlýlýk kliniðinden alýnan örneklemle yürütüldü. 2016 yýlý son 3 ayýnda kliniklere alkol ve/veya madde kullanýmý sorunu nedeniyle baþvu-ran 15 yaþ üstü 98 baðýmlýnýn, 18 yaþ üstü 102 aile üyesi çalýþmaya alýndý. Yakýnlarý olarak çalýþmaya anne, baba veya eþ alýnýrken; bunlar dýþýnda kalan yakýnlar "diðer" olarak kodlandý. Çalýþmaya alýnan aile üyelerinin özellikleri Tablo 1'de verilmiþtir. Ayrýca ayný kliniklerde baðýmlý olmayan, ruh saðlýðý dýþýna baþka nedenlerle baþvuran kiþilerin 66 aile üyesi de çalýþmaya kontrol grubu olarak seçildi. Araçlar

Sosyodemografik form

Araþtýrmayý yapan yazarlar tarafýndan bir sosyode-mografik form geliþtirildi. Bu formda baðýmlýnýn ve aile üyelerinin sosyodemografik özellikleri yer almaktadýr. Bunun yanýnda hem baðýmlýlarýn, hem de aile üyelerinin aralarýnda iliþkiyi 0 ile 0-5 arasýn-da deðerlendirecek bir analog ölçek hazýrlanmýþtýr. "0" çok iyi iken, "5" çok kötü" anlamýna gelmektedir.

Aile Deðerlendirme Ölçeði (ADÖ)

ADÖ, ailenin yapýsal ve örgütsel özelliðini ve aile üyeleri arasýndaki etkileþimi, "saðlýklý" ve "saðlýksýz" olarak ayýrt edebilecek þekilde tanýmlamýþtýr. ADÖ yedi alt grup ve toplam 60 maddeden oluþan 4'lü likert tipi bir ölçektir. Alt boyutlarý; problem çözme, iletiþim, roller, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterme, davranýþ kontrolü, genel iþlevlerdir. Tüm maddelerde 1 en saðlýklý cevabý, 4 en saðlýksýz cevabý temsil etmektedir. Bulut, 2.0'nin üzerindeki puan ortalamalarýnýn aile iþlevlerinde saðlýksýzlýða doðru bir gidiþin göstergesi olduðunu ifade etmiþtir. Her bir boyutta o boyutun içerdiði maddelerin %40'ýndan fazlasý cevapsýz býrakýlmýþ ise, ortalama puan hesaplanmaz ve o kiþinin puaný geçersiz sayýlýr (19). Aile Deðerlendirme Ölçeði Türkçe Formunun test-tekrar test güvenilirliði 0.62 ve 0.90 olarak saptanmýþtýr. Ýç tutarlýlýk deðerleri ise 0.38 ve 0.86 olarak belirlenmiþtir.

Uygulama

Kuruma gelen baðýmlýlara eþlik eden yakýnlarýnýn hepsine geliþtirilen BAPÝ-A ve Aile Deðerlendirme Ölçeði dolduruldu. Dört baðýmlýnýn hem annesi hem de babasý formu doldurmuþtur. Daha sonra 15 gün içinde kliniklere gelen 34 aile üyesinden tekrar BAPÝ-A ölçeði doldurmalarý istendi.

Ýstatistiksel analiz

Araþtýrmada tüm istatistikler SPSS 17.0 programý kullanýlarak yapýlmýþtýr. Güvenilirlik analizleri için Cronbach alfa katsayýsý hesaplanmýþ, iki yarý test korelasyonlarý Spearman Brown ve Guttman kat-sayýsý ile saptanmýþtýr. Yakýnlar arasý ölçek puan-larýnýn karþýlaþtýrýlmasýnda Kruskal Wallis H testi kullanýlmýþtýr. Ölçeðin faktör yapýsý açýklayýcý fak-tör analizi ve varimaks rotasyonu ile incelenmiþtir. Bu analizler araþtýrmaya alýnan örneklemin tümü üzerinde yapýlmýþtýr. Ölçek baðýntýlý geçerlik ana-lizinde Pearson korelasyon analizi uygulanmýþtýr.

(4)

BULGULAR

Çalýþmaya alýnan örneklemin sosyodemografik özellikleri Tablo 1' de görülmektedir. Hem baðýmlý hem de baðýmlý üyesi olmayan aile üyelerinin üçte ikisinin yakýnlýðý ebeveyn düzeyindedir. Her iki grupta aile üyelerinin çoðunluðunu kadýnlar oluþ-turmaktadýr. Örneklemin yaklaþýk dörtte birinin üniversiteyi bitirdiði gözlenmiþtir.

BAPÝ-A için 10 soru üstünden yapýlan güvenilirlik analizinde, ölçeðin Cronbach alfa katsayýsý 0.82 bulunmuþtur. Madde-toplam puan korelasyon kat-sayýlarý 0.40-0.61 arasýnda deðiþmektedir (Tablo 2). Tüm ölçek için iki yarý test korelasyonlarýndan Spearman Brown katsayýsý 0.79, Guttman katsayýsý ise 0.83 bulunmuþtur.

Baðýmlý bireylerin sadece anneleri deðerlendir-meye alýndýðýnda Cronbach alfa katsayýsý 0,77 olarak saptanmýþtýr. Cronbach alfa katsayýsý sadece babalar için 0,67; ebeveynlerin tümü için 0,74; eþler için 0,87 ve diðer yakýnlar içinse 0,85 bulunmuþtur.

narak açýklayýcý faktör analizi yapýlmýþtýr. Açýklayýcý faktör analizinde özdeðeri 1'den büyük 3 faktör elde edilmiþtir ve toplam varyansýn %30,81'ini açýklamaktadýr (Tablo 3). Tüm madde-ler faktör yükmadde-leri 0.50'den büyük olarak bir faktöre dahil olmuþlardýr. Sorular büyük oranda beklendiði gibi faktörlere daðýlmýþlardýr. Altý sorudan oluþan birinci faktör " iliþkisel beceriler", ikinci faktör "aile içi baðlar" ve üçüncü faktör "baðýmlýlýða karþý tutum" olarak adlandýrýlabilir.

Aile deðerlendirme ölçeði ortalama toplam puaný ile BAPÝ-A ölçeðinin ortalama toplam puaný 0,52 (p 0.01) düzeyinde baðlantýlý bulunmuþtur. BAPÝ-A'nýn ilk ve son test uygulamalarý arasýnda kore-lasyon 0,67 (p 0.01) olarak saptanmýþtýr.

Baðýmlý üyesi olan ve olmayan ailelerin ölçek puaný karþýlaþtýrýldýðýnda toplam puan ortalamalarý arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulun-muþtur. Baðýmlý üyesi olan ailelerin toplam BAPÝ-A ölçeði puaný ortalamasý 8,26 4,58 iken baðýmlý üyesi olmayan ailelerde bu ortalama 3,36 4,17 Tablo 1.: Baðýmlý üyesi olan ve olmayan ailelerin sosyodemografik özellikleri

Baðýmlý üyesi olan aile (N=102) Baðýmlý üyesi olmayan aile (N=66) Baðýmlý birey (N=98) Yaþ 46,59±12,80 41,70±11,33 29,68±11,59 N % N % N % Yakýnlýðý Anne 38 37,3 27 41,5 - - Baba 26 25.5 16 23,1 - - Eþ 15 14.7 14 21,5 - - Diðer 23 22.5 9 13,8 - - Cinsiyeti Kadýn 64 62,7 44 66,7 8 8,2 Erkek 38 37,3 22 33,3 90 91,8 Eðitim durumu Okur yazar 6 5,9 1 1,5 1 1 Ýlkokulu bitirmiþ 32 31,4 14 21,2 11 11,2 Ortaokulu bitirmiþ 13 12,7 11 16,7 29 29,6 Liseyi bitirmiþ 26 25,5 18 27,3 35 35,7 Üniversiteyi bitirmiþ 25 24,5 22 33,3 22 22,4 Medeni durumu Evli 77 75,5 58 87,9 27 27,6 Bekar 14 13,7 7 10,6 59 60,2 Ayrý - - 1 1,5 1 1 Boþanmýþ 6 5,9 - - 9 9,2 Dul 4 3,9 - - - - Diðer 1 1 - - 2 2

(5)

Yakýnlarýn BAPÝ-A ölçek puanlarý ortalamasý anneler için 9,42 4,50, babalar için 9,03 3,29, eþler için 10,2 5,68, diðerleri içinse 8,13 4,97 olup, Kruskal Wallis H testi ile karþýlaþtýrýldýðýnda istatis-tiksel olarak anlamlý bir fark saptanmamýþtýr (kikare=2,04; sd=3; p 0,05).

BAPÝ-A puaný ortalamasý ile baðýmlýnýn ailesiyle olan iliþkisi deðerlendirmesi arasýndaki korelasyon 0,43 (p 0.01) ve BAPÝ-A puaný ortalamasý aile üyesinin baðýmlýyla olan iliþkisi deðerlendirmesi arasýnda 0,45 (p 0.01)bulunmuþtur.

SONUÇ

Aile Baðýmlýlýk Profil Ýndeksi (BAPÝ-A), aile üyelerinin kural koyma, sorumluluk verme ve çatýþ-ma çözme becerilerini, aile içi baðlarý ve ailenin baðýmlýya karþý tutumunu deðerlendiren bir ölçek olarak planlanmýþtýr. Bu haliyle alanda olmayan bir

ölçektir.

Kural koyma ve sorumluluk verme ve çatýþma çözme becerilerindeki eksikliði yordayan sorular tek bir faktör altýnda toplanmýþtýr. Bu haliyle tüm bu etkenlerin "ebeveynlik becerileri" baþlýðý altýnda toplanabileceði söylenebilir. Genel olarak ebeveyn-lik becerilerinin eksikliðinin baðýmlýlýðýn geliþme-sine ve sürmegeliþme-sine yol açabileceði bilinmektedir. Bu nedenle bu etkenlerin tek bir faktör altýnda toplan-masýnýn anlaþýlýr olduðu kanaatindeyiz.

Aile içi baðlar ve ailenin baðýmlýya karþý tutumu, iliþkisel becerilerden farklý faktörlere yüklenmiþtir. Aile içi baðlarýn ve tutumun iliþkisel becerilerden farklý olarak baðýmlýlýkta tedaviyi etkilediði ve tek baþýna önemli olduklarý baþka araþtýrmalarda gös-terilmiþtir (15,20).

Aile üyelerinin ve baðýmlýlarýn aralarýnda iliþkiyi Tablo 2. BAPÝ-A'nýn güvenilirlik katsayýsý

Madde çýktýðýnda ölçek ortalamasý Madde çýktýðýnda ölçek varyansý Madde-toplam korelasyonu Madde çýktýðýnda ölçek Cronbach alfa

katsayýsý O, hiçbir sorumluluðunu üstle nmiyor 8,0860 17,340 ,408 ,795

Koyulan hiçbir kurala uymuyor 8,2258 16,698 ,551 ,778

Kendisine verilen hiçbir görevi tam yapmýyor

8,3871 16,435 ,588 ,774

Hiçbir sözümü dinlemiyor 8,5914 16,266 ,611 ,771

Onunla çok sýk tartýþma yaþýy oruz 8,8280 19,057 ,404 ,813

Onunla evde pek iyi geçinemeyiz 8,6129 17,044 ,454 ,790

Bir sýkýntý veya üzüntü ile karþ ýlaþtýðýmýzda birbirimize destek oluruz

8,1720 16,666 ,631 ,771

Birbirimizi anladýðýmýzý düþün üyorum 8,4194 16,355 ,628 ,770 Onun davranýþlarý yüzünden, a rtýk ona

eskisi kadar sevgi duy amýyorum

8,4301 17,552 ,427 ,806

Bize bunu nasýl yapar diye ona kýzgýným 8,7312 16,981 ,428 ,793

Tablo 3. BAPÝ-A'nýn açýklayýcý faktör yapýsý

Faktör

1 2 3

O, hiçbir sorumluluðunu üstlenmiyor ,824

Koyulan hiçbir kurala uymuyor ,754

Kendisine verilen hiçbir görevi tam yapmýyor ,716

Hiçbir sözümü dinlemiyor ,687

Onunla çok sýk tartýþma yaþýyoruz ,632

Onunla evde pek iyi geçinemeyiz ,590

Bir sýkýntý veya üzüntü ile karþýlaþtýðýmýzda birbirimize destek oluruz ,862

Birbirimizi anladýðýmýzý düþünüyorum ,811

Onun davranýþlarý yüzünden, artýk ona eskisi kadar sevgi duyamýyorum ,862

(6)

deðerlendirdikleri analog ölçek ile araþtýrmada kul-lanýlan ölçek puanlarýnýn ortalamasý arasýnda ista-tistiksel olarak anlamlý bir korelasyon bulunmuþtur. Bu bulgu ölçeðin puanýnýn yükseldikçe, aile iliþki-leri arasýndaki olumsuzluðu yordadýðýnýn bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

Baðýmlý üyesi olan ve olmayan ailelerin ölçek puan ortalamalarý arasýnda belirgin fark saptanmýþtýr. Bu bulgu, ölçeðin baðýmlý üyesi olan ve olmayan aileleri ayýrt edebildiðini göstermektedir. Bu haliyle ölçeðin baðýmlý üyesi olan ailelere özgün özellikler gösterdiðini söyleyebiliriz. Ancak baðýmlýlýk dýþý riskli davranýþlar gösteren bireylerin aileleri ile de karþýlaþtýrma yapmanýn, ölçeðin baðýmlýlýða özel olup olmadýðýný göstereceðine, bu nedenle bu yönde araþtýrmalarýn yapýlmasý gerektiði kanaatindeyiz.

Ölçeðin güvenilirlik katsayýlarý yakýnlarý için tek tek ele alýndýðýnda kabul edilir düzeylerde çýkmýþtýr. Ölçeðin ortalama puanlarý da yakýnlar arasýnda anlamlý bir fark göstermemektedir. Bu haliyle ölçeðin farklý yakýnlar için kullanýlabileceði söylenebilir. Literatürde de sadece ebeveynlerin deðil, eþlerin ve diðer yakýnlarýn ihtiyaçlarýnýn sap-tanmasý ve buna uygun olarak tedaviye katýlýmýnýn tedavinin etkinliðini artýrdýðý belirtilmiþtir (21). Ancak yeterli sayý olmadýðý için, yakýnlarýn cinsine göre faktör analizi yapýlamamýþtýr. Bu nedenle daha sonraki çalýþmalarda, farklý yakýnlara göre ölçeðin sorularýnýn faktörlere benzer daðýlýp daðýl-madýðý araþtýrýlmalýdýr.

Baðýmlý bireyin yakýnlarýnda da ruhsal sorunlar gözlendiði araþtýrmalarda belirtilmiþtir (6). Bu ölçek geliþtirilirken, aile üyelerinin ruhsal sorun-larýndan baðýmsýz olarak deðerlendirme yapýlmýþtýr. Bu nedenle aile üyelerinin ruhsal sorunlarý ve ölçek arasýndaki iliþkileri araþtýracak çalýþmalara ihtiyaç olduðu düþüncesindeyiz. Sonuç olarak, Aile Baðýmlýlýk Profil Ýndeksinin (BAPÝ-A), aile içi iliþkisel becerileri, aile baðlarýný ve yakýnlarýn baðýmlýya tutumunu ölçen, geçerli ve güvenilir bir ölçek olduðunu söyleyebiliriz. Bu ölçeðin, bireyin baðýmlýlýðýnýn tedavisinde aileye yaklaþýmýn özelliklerini saptamak açýsýndan yararlý olacaðý kanaatindeyiz.

Yazýþma adresi: Dr. Psk. Hande Çelikay, Ege Üniversitesi Madde Baðýmlýlýðý, Toksikoloji Ve Ýlaç Bilimleri Enstitüsü, Ýzmir handecelikay@gmail.com

(7)

PROOF

KAYNAKLAR 1. Tot Þ, Yazýcý K, Yazýcý A, Metin Ö, Bal, N Erdem P.

Psychosocial correlates of subs-tance use among adolescents in Mersin, Turkey. Public Health 2004; 118:588-593 (doi:10.1016/j.puhe.2004.02.009).

2. Barrett AE, Turner RJ. Family structure and substance use problems in adolescence and early adulthood: examining expla-nations for the relationship. Addiction 2005;101: 109-120 (doi:10.1111/j.1360-0443.2005.01296.x).

3. Bernburg JG, Thorlindsson T, Sigfusdottir ID. The neighbor-hood effects of disrupted family processes on adolescent subs tance use. Social Science & Medicine 2009; 69: 129-137 (doi:10.1016/j.socscimed.2009.04.025).

4. Rivera MP, DePaulo D. The role of family support and parental monitoring as media-tors in mexican american adoles-cent drinking. Substance Use & Misuse 2013; 48:1577-1588 (DOI: 10.3109/10826084.2013.808220)

5. Calafat A, Garcia F, Juan M, Becona E, Fernandez-Hermida JR. Which parenting style is more protective against adolescent substance use?Evidence within the Euro-pean context. Drug and Alcohol Dependence 2014;138: 185-192 (http://dx.doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2014.02.705).

6. Saunders EC, McLeman BM,McGovern MP, Xie H, Lambert-Harris C & Meier A. The influence of family and social problems on treatment outcomes of persons with co-occurring substance use disorders and PTSD. Journal of Substance Use 2016; 21(3):237-243 (DOI: 10.3109/14659891.2015.1005184).

7. Orford J, Templeton L, Copello A, Velleman R, Ibanga A, Binnie C. Increasing the involvement of family members in alco-hol and drug treatment services: The results of an action research project in two specialist agencies. Drugs: Education, Prevention and Policy 2009; 16(5): 379-408 (DOI: 10.1080/09687630802258553).

8. Önal A, Ögel K, Eke C. Dikkat eksikliði ve hiperaktivite belir-tileri bulunan ergenlerde madde kullanýmý ve aile özellikleri üstüne kesitsel bir çalýþma. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2011; 21(3): 225-231 (DOI: 10.5455/bcp.20110627104419). 9. Moon SS, Blakey JM, Boyas J, Horton K & Kim YJ. The influence of parental, peer, and school factors on marijuana use among native american adolescents. Journal of Social Service Research 2014; 40(2): 147-159 (DOI: 10.1080/01488376.2013.865578).

10. Mak KK, Ho SY, Thomas GN, Schooling CM, McGhee SM, Lam TH. Family struc-ture, parent-child conversation time and substance use among Chinese adolescents. Mak et al. BMC Public Health 2010, 10: 503 (doi:10.1186/1471-2458-10-503). 11. Atar AÖ, Yalçýn Ö, Uygun E, Demirci AÇ, Erdoðan A. The assessment of family functions, dyadic adjustment, and parental attitude in adolescents with substance use disorder. Arch Neuropsychiatr 2016; 53: 38-44 (DOI: 10.5152/npa.2015.8750). 12. Kalampalikis V. The family's attitude towards addiction. Annals of General Psychi-atry 2010, 9(Suppl 1):S19 (doi:10.1186/1744-859X-9-S1-S19).

13. Tafa M, Baiocco R. Addictive behavior and family function-ing durfunction-ing adolescence. The American Journal of Family

Therapy 2009; 37:388-395 (DOI: 10.1080/01926180902754745) 14. Queija IS, Oliva A, Parra A, Camacho C. Longitudinal analysis of the role of family functioning in substance use. J Child Fam Stud 2016; 25:232-240 (DOI 10.1007/s10826-015-0212-9).

15. Pomini V, Gournellis R, Kokkevi A, Tomaras V, Papadimitriou G & Liappas J. Re-jection attitudes, poor parental bonding, and stressful life events in heroin addicts' fam-ilies. Substance Use & Misuse 2014; 49:1867-1877 (DOI: 10.3109/10826084.2014.913629).

16. Seedall R, Butler MH. The attachment relationship in reco-very from addiction. Part 2: Substantive enactment interven-tions. Sexual Addiction & Compulsivity 2008; 15:77-96 (DOI: 10.1080/10720160701878985).

17. Larocque GD, Wecker AS, Usubelli L, Aubague S, Michaud P. Spouse-aided therapy for addiction. Sexologies 2015; 24: 75-77 (http://dx.doi.org/10.1016/j.sexol.2015.09.002.).

18. Ryan SR, Friedman CK, Liang Y, Lake SL, Mathias CW, Charles NE, Acheson A, Dougherty DM. Family functioning as a mediator of relations between family history of substance use disorder and impulsivity. Addict Disord Their Treatment 2016; 15:17-24 (DOI: 10.1097/ADT.0000000000000070).

19. Bulut I. Aile Deðerlendirme Ölçeði. Ankara: Özgüzel Matbaasý, 1990.

20. Downs AB, Seedall RB, Taylor NC, Downs KJ. Attachment-based considerations for addressing adolescent substance use (ASU) in a family context. The American Journal of Family Therapy 2015; 43:28-43 (DOI: 10.1080/01926187.2014.935683). 21. Fletcher K. Couple therapy treatments for substance Use disorders: A systematic re-view. Journal of Social Work Practice in the Addictions 2016; 13(4): 327-352 (DOI: 10.1080/1533256X.2013.840213).

(8)

PROOF

PROOF

BAPÝ-A

Lütfen aþaðýdaki ifadelere ne kadar katýldýðýnýzý belirtiniz.

Aþaðýdaki ifadelerde kullanýlan “o” sözcüðü, ailenin baðýmlý üyesini tanýmlamak içindir. K at ýl ýyor u m K ýs m en /B az en K at ýl m ýyor u m

1. O, hiçbir sorumluluðunu üstlenmiyor 2 1 0

2. Kendisine verilen hiçbir görevi tam yapmýyor 2 1 0

3. Onunla çok sýk tartýþma yaþýyoruz 2 1 0

4. Onunla evde pek iyi geçinemeyiz 2 1 0

5. Bir sýkýntý veya üzüntü ile karþýlaþtýðýmýzda birbirimize destek oluruz 0 1 2

6. Birbirimizi anladýðýmýzý düþünüyorum 0 1 2

7. Koyulan hiçbir kurala uymuyor 2 1 0

8. Hiçbir sözümü dinlemiyor 2 1 0

9. Onun davranýþlarý yüzünden, artýk ona eskisi kadar sevgi duyamýyorum 2 1 0

Şekil

Tablo 3. BAPÝ-A'nýn açýklayýcý faktör yapýsý

Referanslar

Benzer Belgeler

In this study, both the greatness of the explained variance and being above 0.40 for all factor loads in all the sub-dimensions showed that the scale had a strong structure

çatışması yaşamasına neden olabilmektedir. Genellikle genel eğilime bakıldığında üniversiteler çalışan alırken erkek çalışanları alma eğiliminde olduğu

 Dini bir vecibe olarak algılanan evlilik akdi ile kurulan aile, Yahudiler icin, Tanrı’nın ilahi yaratılış planının, en temel oğesi olarak gorulmekte ve aile kurumunun

Aile ici ilişkiler konusunda dikkat edilmesi gerekenler ise evlilik, anne-baba ve cocuk ilişkileri, eşler arası ilişkiler, evlilik dışı ilişkiler, boşanma ve kurtaj gibi

 Aile içerisinde barış ve huzur ortamının inşa edilebilmesi ve korunabilmesi, aile bireyleri arasındaki sevgi ve saygı merkezli sağlıklı iletişime bağlıdır..

The purpose of the present study was to examine the reliabil- ity and validity of the existing free association norms for the Turkish words (Tekcan &amp; Goz, 2005).. Two studies

نكل ،ليالحا انتقو في ةيمقرلا ةزهجلأا لىع تقولا نم يرثكلا لافطلأا ءاضقل بابسلأا نم ديدعلا كانه بعلل ملهافطأ نادلاولا هجوي ،نايحلأا ضعب فيو ،لافطلأاب نيدلاولا

Lindberg ve Demircan’ın, (2013) aile katılımı ölçeğinde Cronbach alpha değerinin 0.84, Erdener’in, (2013) Türkçe’ye uyarladığı veli katılımı