S l Ağustos
1954
8 ~ 9 f H
!$£***-'
Bend etrafını çeviren ormandan bir parça.
Tarih T etkikleri:
(<pjX\
_ 0j
T
İ S T A N B U L SULARI
Bentler, Sarnıçlar, Çeşme ve Sebiller
Aziz OĞAN
Valde bendinde oturma yeri. Gerek Bizantinler devrinde ve
gerek bu devre takaddüm eden tarihlerde yapılan ve bilhassa fe tihten sonra ecdadımız tarafından îstanbula su isalesi hususunda bü yük bir azim ile gösterilen ihtima mı geçen yazımızda tebarüz ettir miş ve Bizans zamanında uzaklar dan gelen suların düşman tecavü- *ü sıralarında kesilerek Istanbu- lun susuz kalması endişesiyle şe hir dahilinde yer yer sarnıçlar yapıldığını fakat Türklerin böyle bir korkuları olmadığından sar nıçları zamanla terk ile bentler inşasına büyük bir önem verdikle rini kaydetmiştik. Bugün de inşa
tarihlerine göre değil coğrafik büyüğüdür. Bazı literatürler durumlarına göre sırasiyle bent
leri tetkik edelim:
1 — Karanlıkbend diye anılan Topuzlubend, Bahçeköyünün kuzey doğusunda olup köye kadar olan mesafesi takriben bir kilometreden biraz fazladır. Karanlıkbend adını alması, etrafını kuşatan cesîm a- ğaçların sular üzerinde yarattığı koyu renkteki akislerden ileri gel mekte olduğuna şüphe yoktur.
100 metre ve istiab hacmi de 85000 metremikâbıdır. 1731 de inşa edi len bend, I inci Abdülhamid dev rinde <1773-1789) tâm ir ve tersin edilmiştir. Suları Beyoğlu ve Bo- ğaziçine tevzi olunmuştur. Bendin istinat duvarının genişliği âdeta bir cadde manzarası arzeder. E t rafı mermer ve korkuluklu olup tam ortada bânlsiyle inşa tarihini gösteren mermerden âbidevî bir kitabe levhası vardır.
4 — Büyük bend: Bahçeköyü nün tamamen batı tarafına tesadüf eder. Bu köye kadar olan mesafesi | üç ve Belgrad köyüne de bir kilo metre olup mevcut bendlerin en bu
güneyde, Karanlıkbend, Büyük- bend, Kirazlıbend ile Başhavuz mevkiinde birleşip böylece Mağlo- va kemerini geçmek suretiyle şeh re girer. 1894 de vukubulan zelze lede gerek bu bend ve gerek ayni bende carî 15 i mütecaviz katma lar da bir hayli hasara uğramış olup bundan sonra katmaların pek çokları muattal bir hale gelmiştir.
T — Faşabendi ve Küçükbend diye anılan bu bend,- üç kilometre 'doğusundaki Büyükbend ile ayni ¡mesafede bulunan Ayvad deresi a- rasmda ve Belgrad ormanı içinde dir.
Görülüyor ki ecdadımızın şehre
300x700 metre genişliğinde olan şanın Îstanbula bol su isalesi hak- bu bendin bânisi I I nci Sultan O s-'
maildir (1618-1622). Topuzludere üzerine inşa edilen bend, önceleri İstanbul cihetine tahsis edilmiş i- ken bilâhare Beyoğlu cihetine çev rilmiştir.
2 — Valde bendi: Bu bend, Bah çeköyün tamamen kuzeyinde olup köye Olan mesafesi bir kilometre dir. I I I üncü Sultan Selimin val- desi Mihrişah Sultan tarafından 1796 da İnşa edilmiştir. Bu bendin ayaklan Bahçeköyünün biraz aşa ğısında Topuzludan gelenle birle- şerek Sultan Mahmut kemerinden geçip Taksim meydanındaki mak- seme gelir ve oradan muhtelif yer lere ayrılır.
Mihrişah Valde Sultan, hayır ve hasenatı seven bir kadın olup E- yüpte Bostan iskelesindeki türbe sinde medfundur. Ayni yerde bir imareti ve gayet musanna ve mü- zeyyen bir sebili bulunmaktadır. Sırası gelince bu sebilden de bah sedeceğiz.
3 — Sultan Mahmut bendi: Ayni zamanda Yenibend diye de anılan bu bend de, Valde bendinin bulun duğu mevkide olup bunun batısına tesadüf eder. Yekdiğerine olan me safesi ise ,bır kilometreyi aşmaz. I inci Mahmut (1730-1754) zama nında yapılan bu bendin uzunluğu
bendin im parator Kostantin t a - 'bo1 8U vermek hususunda göster- rafmdan tesis ve İmparator An- dikleri himmet ve gayret takdirle- dronikos Komnenos (1183-1185)!re sezadlr- s °n asırdan beri şeh- tarafından yenileştirildiğini ya za r-jrla günden güne artan nüfusuna lar. Bânisi I I I üncü Sultanahmedin s ° re 1111 bendlerin kâfi gelmemesi damadı Sadrâzam İbrahim Paşa- üzerine Terkos gölünden de su a- dır. içinde bol su toplanan bu ben-1lmarak para mukabilinde evlere din cesameti karşısında hayret ve verdme6e tevessül olunmuştur, takdir duymamak gayri kabildir,
îstanbulu yer yer kasırlar, köşk lerle süsleyen Damat İbrahim
Pa-ı Şehri yer yer tezyin eden çeşme ve sebillere carî Kırçeşme ve H alkalı suları, bundan onbeş yirm i sene evvel kında göstermiş olduğu ihtimam |kesiIerek EdlrnfikaP1 d,?ında T e r- da takdire değer. Bu zat ayni za- kosa eklenmiş ve bu yüzden ma manda Cebeci köy civarında birkaç i baIle arasındaki çeşmelere su ve- bend daha inşasına himmet etmiş rdmediğinden bu itibarla bu hayır İse de harap olmuştur. Büyük ben -!müessese,eri muattal kaltmş bir din zamanla harap olması üzerine
i
taraf ,;an da fakir halk su sıkıntı l ı nci Abdülhamid zamanında 0. i « n a duçar olduğu gibi diğer taraf- narılmış ve bendin tevkif yâni is- ^an da bakımları ihmale uğramış- tinat duvarları da yükseltilmiştir. *"lr' mevzua ileride temas ede- 5 - K irazlı bend: Bu bend, b ü - j c a i z d e n Şimdilik bu ciheti ka-yük bendin cenup doğusunda n ln n il e geçiyoruz,_______________________kuzeye doğru büyük bendden gelen su ile birieşip kovuk kemerden ge çerek Edirnekapıdan içeri girer Ve Valans yâni Bozdağan kemerinden geçmek suretiyle şehre dağılır ve böylece Ayasofyada nihayet bulur. Bânisi I I nci Sultan Mahmut olup
j
1857 de Su Nâzırı bulunan Hüsa* meddin Efendi m ârifetiyle inşa o- lunmuştur. İstiab hacmi 160 bin j metremikâbıdır.8 —■ Ayvad bendi. Bu bend, şim diye kadar saydığımız bendlerin j kuzeyindedir. Karanlık veya to puzlu bendden takriben iki kilo metre uzaktadır. Ayvad deresinin
j
sularının toplanmasiyle vücut bu lan bu bend, I I I üncü Sultan Mus- j tafa zamanında 1766 da inşa edil miştir. istinat duvarları bütün mermerle kaplıdır, İstiab hacmi 160 bindir. Ayvad bendi de kovuk kemeri geçerek dokuz kilometre
Valde bendinden bir görünüş.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
