SAĞLIK
ÇALIŞANLARINDA
TÜTÜN KULLANIMI VE
SORUMLULUKLARI
Araş. Gör. Handan EREN
KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ
Sunum Planı
Küreselleşme ve sigara
Sağlık Çalışanlarında Sigara Kullanımı
Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki Rolleri
Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki
Sorumlulukları
Örgütsel Boyutta Tütün Kontrolü
Tütün Kontrolünde Hemşireler
1993 2004 2006 2008 2012 Kadın 13,5 19,4 16,6 15,2 13,1 Erkek 57,8 52,9 50,6 47,9 41,4 Toplam 33,6 33,7 33,4 31,2 27,0 0 10 20 30 40 50 60 70 Y ü zd e (% )
Sigara Kullanımı
TÜİK, 2012Tütüne Bağlı Kümülatif Ölüm Oranları
2005-2030
ASH Factsheet, Smoking Statistics: illness & death, June 2011
(http://ash.org.uk/files/documents/ASH_107.pdf) NB area represents value
Obesity: 34,100 Smoking: 81,400 Alcohol: 6,541 Suicide: 5,377 Drug misuse: 1,738 HIV: 529 Traffic: 2,502
Her yıl, sigara önlenebilir ölümlere
en fazla oranda neden olur.
TÜRKİYE’DE..
Rol modelleri arasında sigara içme sıklığı yüksek !
Meslek (halen sigara içme
durumu)
Toplam
(%)
Kadın
(%)
Hemşire-Ebe
30,7
27,7
Uzman Hekim
30,9
27,2
Pratisyen Hekim
39,3
25,0
Diş Hekimi-Eczacı-Psikolog
37,1
18,3
Sağlık Teknisyeni
42,3
12,8
TÜRKİYE’DE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SİGARA İÇME DURUMLARI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER SAĞLIK BAKANLIĞI, 2007 (SB-CDC-DSÖ-HASUDER)
0 10 20 30 40 50 60 70 Georgia Romania Macedonia Turkey France Italy Czech Rp Poland Estonia Denmark Switz'ld Norway Slovenia Israel Finland Sweden lreland Luxembg Iceland UK Male Female WHO Europe, 2005 Avrupa’daki Doktorların Günlük Sigara İçme
HEDEF:
Sigara ile mücadelede başarılı
olacağımızı bildiğimiz stratejiler
Sigarayı Şu Şekilde Azaltabiliriz:
1. Topluma iyi bilinmeyen sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak
2. Fiyatları artırmak
3. Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar)
4. Sağlık çalışanlarını sigarayı bırakma sürecine dahil etmek
Hemşireler doktorun yazdığı reçeteye göre hastalara sigara servisi yapıyordu
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’de hemşireler arasında yapılan çalışmada hemşirelerin %90 ının sigaranın sağlığı zararlı olduğunu düşündüğü
belirtilmiştir.
Hemşirelerin büyük bir bölümünün sigaranın sağlığa zararlı olduğuna bildiklerini ancak bu bilginin sigarayı bırakma konusunda yeterince motivasyon yaratmadığı kanaatine varılmıştır.
Sağlık Çalışanları Neden Tütün
kullanıyor??
•Stres, •Çalışma Koşulları, ETKİLEYEN FAKTÖRLER •Yaş,•Meslekte geçen süre, •Medeni durum,
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN
KONTROLÜNDEKİ ROLLERİ
•ROL MODELİ
•KLİNİSYEN
•EĞİTİMCİ
•BİLİM İNSANI
•LİDER
•FİKİR OLUŞTURUCULAR
•BİRLİKTELİK KURAN
ROL MODELİ
•Rusya’da yapılan(2004) yapılan bir
çalışmaya göre sağlık çalışanlarının sigara içme prevelansının genel toplumunkiyle eşit olduğu,
•Sigara içen sağlık çalışanlarının sigara
bırakmayı en az teşvik eden ve tütün kontrolü çalışmalarına en az destek veren grup
BU DURUM;
Sigara içme davranışının değiştirilmesi esas.. Sigara karşıtı konuşmaları imajını kötü
etkilemektedir.
Hastalarının motivasyonlarının artırılması gerekmektedir.
KLİNİSYEN
•Her muayenede sigara kullanımının da
sorgulanması ve kayıt edilmesi gerekmektedir.
•Birleşik Devletler Sağlık ve İnsan kaynakları Kurumunca Hazırlanan Tütün Kullanımı ve Bağımlılığının Yarattığı Tehdit Klinik Uygulama Rehberi, 5A Yaklaşımı;
ASK (ÖĞREN)
ASSESS (BAĞIMLILIĞI ÖĞREN) ADVİCE (ÖNER)
ASSİST (DESTEK SAĞLA)
EĞİTİMCİ
Klinik eğitim ve Danışmanlık hizmeti
Araştırmalar, sağlık çalışanlarının eğitim sürecinin, davranışlarının değişikliğinde oldukça etkili olduğunu
göstermektedir.
Tütün kontrolüne yönelik yeterli teorik ve pratik eğitim müfredatında bulunmamakta.
BİLİM İNSANI
•Tüm sağlık çalışanları, tütün kullanımının kendi pratik uygulamalarına nasıl dahil edilebileceğine dair kanıta dayalı bilgilerden haberdar olmalıdırlar.
•Tütün; bir çok başka sağlık alanıyla kesişmekte, veriler bilimsel nitelik taşımalıdır.
LİDER
•Bir çok sağlık çalışanı değişik düzeylerde yönetici pozisyonundadır.
•Yönetici pozisyonu, ulusal ya da global düzeyde kişinin değişiklikleri en iyi şekilde yapabileceği bir seviyededir.
Sigara içilmeyen iş yerleri
Tütün ürünlerinde yükseltilmiş fiyatlar Kampanyalar,
Tütün kontrol programları Maddi destek,
FİKİR OLUŞTURUCU
Sadece klinik eğitim ve danışmanlık hizmeti değil; tütün kontrolü konuları ile uğraşan bir gruba katılmak,
ulusal ya da uluslar arası gazeteler ya da diğer yayın organlarına yazı göndermek, bilgiyi yaymanın
BİRLİKTELİK KURAN
•Birlikteliklerin kurulması, mevcut çabalar arasında bir sinerji kurulması için önemlidir.
•28-30 Ocak 2004’te Cenevre’de DSÖ tarafından
gerçekleştirilen Tütünsüz Başlangıç Girişimi toplantısı bu duruma örnektir.
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN
KONTROLÜ ÇABALARINA KATILIMLARININ
ÖNÜNDEKİ ENGELLER
•Tütün ve tütün kontrolüyle ilgili bilgi ve beceri eksikliği,
•Organizasyon liderliği eksikliği,
SAĞLIK ÇALIŞANLARI OLARAK BİZ
NE YAPABİLİRİZ??
SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN SIGARA
BıRAKMADA ETKILERI
0 10 20 30 No clinician Self-help material Nonphysician clinician Physician clinician Type of Clinician Es ti m a te d a b st in e n ce a t 5 + m on th s 1.0 1.1 1.7 2.2 n = 29 çalışmaFiore et al. (2008). Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update.
Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: USDHHS, PHS, May 2008. Klinisyen yardımıyla sigara bırakma oranı yaklaşık iki katına çıkmakta.
Compared to patients who receive no assistance from a clinician, patients who receive assistance are 1.7–2.2 times as likely to quit
Kendilerine başvuran her hastaya sigara içip içmediğini sormak, uygun bilgi ve öneride bulunmak Sigara içmeyerek ve işyeri ortamını dumansız hale getirerek hastalara ve topluma örnek olmak Bırakmak isteyen bireylere kısa klinik girişim ve farmakolojik tedavi uygulamak
SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN
SORUMLULUKLARı
BASAMAKLAR
1
•Danışmanlık Hizmeti2
•İlaçla tedavi
3
Danışmanlık hizmeti;
Her poliklinik başvurusunda kişilerin tütün kullanım durumları sorgulanması,
Tütün bağımlılığı olan hastaların tütünü bırakmaları ile ilgili etkili bırakma tavsiyesinde bulunulması,
Sigarayı bırakmaya hazır olan kişiler için doğrudan tedaviye başlanılması ya da sigara bırakma merkezine sevk edilmesi şeklinde gerçekleştirilir.
Sigara içenlerin zayıf karakterli kişiler olmadığı, onların sağlık sorunları olduğu ve tedaviye gereksinim duydukları görüşünü benimsetmeye çalışmalıdırlar.
Sigara bırakmada yapılan danışmanlıklar yargılayıcı değil destekleyici olmalıdır.
Danışmanlık hizmeti;
Bu hizmet tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında,
her poliklinik başvurusunda;
aile hekimleri,
aile sağlığı elemanları
diğer kurumların doktor ve hemşireleri ile gerçekleştirilir.
Sağlık kurum ve kuruluşlarında danışmanlık
hizmeti, tütün ve zararları ile ilgili bireysel
sağlık eğitimiyle birlikte yürütülür.
KETEM ve sigara bırakma polikliniklerine
başvuran kişilere ve topluma yönelik
Okullar başta olmak üzere toplu bulunulan ve
yaşanan yerlerde eğitimler planlar ve
gerçekleştirir.
Bireysel eğitimler kişi başvurusu olduğunda,
halk eğitimleri ise planlama dâhilinde
Aile hekimliği birimleri,
Toplum Sağlığı Merkezleri,
KETEM
Kamu/Özel Yataklı
Sağlık Kuruluşları bünyesinde faaliyette bulunan
“sigara bırakma poliklinikleri”, tütün kullanım
prevalansının azaltılması amacıyla tütün
bağımlılığından kurtulma talebinde olan kişilere
danışmanlık ve ilaçla destek tedavisi sağlarlar.
Denetim ve İzleme Değerlendirme faaliyetleri;
Toplum Sağlığı Merkezleri,
Halk Sağlığı Müdürlükleri tarafından yürütülür.
Bu çalışmalar tütün kullanımını azaltmayı ve
tütün
yasaklarına uyumu artırmayı amaçlayan planlı
faaliyetlerdir.
Üyelerini rol model olmaya teşvik etmek
Üyelerinin tütün kullanma alışkanlıkları ve tütün kontrolü ile ilgili tutumlarını izlemek
Örgüt binaları ve etkinliklerini tütünsüz hale getirmek
Kongre ve konferanslarda tütün kontrolüne yer vermek
Üyelerinin rutinde tüm hastalarına sigara içip içmediklerini sorgulama ve öneride bulunmaları konusunda teşvik etmek
WHO. Code of practice on tobacco control for health professional organization, 20 March 2009
Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün
Kontrolündeki Sorumlulukları
Eğitim programlarına tütün kontrolünün dahil edilmesi konusunda aktif rol oynamak
Her 31 Mayıs Sigarasız Dünya Günü etkinliklerine aktif olarak katılmak
Tütün endüstrisinin her türlü desteğini kabul etmekten ve bu endüstriye yatırım yapmaktan kaçınmak, üyeleri de
buna teşvik etmek
Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün
Kontrolündeki Sorumlulukları
Tütün endüstrisi ile ilişkili veya hisseleri bulunan
kuruluşlarla ticari veya diğer ilişkiler konusunda yazılı bir politikaya sahip olmak
Binalarında tütün ürünlerinin satışını ve tanıtımını yasaklamak, üyelerini buna teşvik etmek
Hükümetlerinin DSÖ TKÇS’ni imzalaması ve hayata geçirmesini aktif olarak desteklemek
Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün
Kontrolündeki Sorumlulukları
Finansal ve/veya diğer kaynaklarını tütün kontrolüne ve bu yönergenin uygulanmasında kullanmak
Sağlık personeli ağlarının tütün kontrolü etkinliklerine katılmak
Tütünsüz kamusal alanlar kampanyalarını desteklemek
Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün
Kontrolündeki Sorumlulukları
Türkiye’de durum
Yapılan çalışmalarda sigara bırakmaya ilişkin kişilere
yönelik kısa süreli eğitimin bile etkili olduğunun
bilinmesine karşın
hekimlerin sigara kullanımına
yönelik rutin değerlendirme ve tedavi
yapmadığı
bilinmektedir
Şahin U, Sain Güven G. Yaşlılarda sigara kullanımı ve bırakmaya yönelik çabalar: Uğraşmaya değer mi? Akad Geriatri 2011;3:1-12.
Bunun nedenlerinin;
Klinik ya da kurumsal destek yetersizliği,
Zaman kısıtlılığı,
Hekimin tütün bırakmaya yönelik müdahaleler
Yapılabilirler!!!
Hekimlere/sağlık çalışanlarına bu konuda
Başka bir çalışmada ise;
Young JM, Ward JE. Implementing guidelines for smoking cessation advice in Australian general practice: opinions, current practices, readiness to change and perceived barriers. Family Practice 2001;18:14-20.
Pratisyenlerin sigara bırakma
danışmanlığı yaparken karşılaştıkları en
önemli engelin hastalarda motivasyon ve
Yapılan bir araştırmada katılımcıların
bilgilendirme toplantılarında sigaranın
zararlarını dinlemek istemedikleri
görülmüştür
Sigara ve Sigara Bırakmaya İlişkin Görüşler: Kalitatif Bir Araştırma. Turk Toraks Derg. DOI: 10.5152/ttd.2013.30
50
Hemşireler için tütün kontrol çalışmaları:
Hong Kong
Hong Kong Üniversitesi,
hemşireler için sigara bırakma
danışmanı eğitim programı
geliştirmiş.
Programda hastalara
farmakolojik, psikolojik ve
davranışsal müdahaleler
kullanarak sigarayı bırakmak
amaçlı hemşire ve diğer sağlık
profesyonellerini yetiştirmek
tasarlanmıştır
Ulusal Hemşirelik Konseyi;
Sağlık ve sosyal alanlardaki güncel konularla ilgili olarak hemşirelik mesleği açısından uluslar arası görüşlerin yer
aldığı kaynak bilgiler yayınlar