KIRIKKALE İLİNDEKİ PAEDERINAE (COLEOPTERA: STAPHYLINIDAE) ALTFAMİLYASI TÜRLERİ ÜZERİNDE TAKSONOMİK VE FAUNİSTİK
ARAŞTIRMALAR
Serkan YAMAN
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliği Uyarınca Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalında
YÜKSEK LİSANS TEZİ Olarak Hazırlanmıştır.
Danışman: Doç. Dr. Yakup ŞENYÜZ
KABUL VE ONAY SAYFASI
Serkan YAMAN’ın YÜKSEK LİSANS tezi olarak hazırladığı “KIRIKKALE İLİNDEKİ PAEDERINAE (COLEOPTERA: STAPHYLINIDAE) ALTFAMİLYASI TÜRLERİ ÜZERİNDE TAKSONOMİK VE FAUNİSTİK ARAŞTIRMALAR” başlıklı bu çalışma, jürimizce Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca değerlendirilerek kabul edilmiştir.
25/06/2019
Prof. Dr. Önder UYSAL ---
Enstitü Müdürü, Fen Bilimleri Enstitüsü
Prof. Dr. Hayri DAYIOĞLU ---
Anabilim Dalı Başkanı, Biyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Yakup ŞENYÜZ ---
Danışman, Biyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Sinan ANLAŞ ---
Ortak Danışman, Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü
Sınav Komitesi Üyeleri
Doç. Dr. Yakup ŞENYÜZ ---
Biyoloji Bölümü, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Doç. Dr. Sinan ANLAŞ ---
Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Doç. Dr. Ersen Aydın YAĞMUR ---
Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Doç. Dr. Recep Sulhi ÖZKÜTÜK ---
Biyoloji Bölümü, Eskişehir Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Nesil ERTORUN ---
ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANI
Bu tezin hazırlanmasında Akademik kurallara riayet ettiğimizi, özgün bir çalışma olduğunu ve yapılan tez çalışmasının bilimsel etik ilke ve kurallara uygun olduğunu, çalışma kapsamında teze ait olmayan veriler için kaynak gösterildiğini ve kaynaklar dizininde belirtildiğini, Yüksek Öğretim Kurulu tarafından kullanılmak üzere önerilen ve Kütahya Dumlupınar Üniversitesi tarafından kullanılan İntihal Programı ile tarandığını ve benzerlik oranının % … çıktığını beyan ederiz. Aykırı bir durum ortaya çıktığı takdirde tüm hukuki sonuçlara razı olduğumuzu taahhüt ederiz.
Doç. Dr. Yakup ŞENYÜZ Serkan YAMAN
KIRIKKALE İLİNDEKİ PAEDERINAE (COLEOPTERA: STAPHYLINIDAE) ALTFAMİLYASI TÜRLERİ ÜZERİNDE TAKSONOMİK VE FAUNİSTİK
ARAŞTIRMALAR Serkan YAMAN
Biyoloji, Yüksek Lisans Tezi, 2019 Tez Danışmanı: Doç.Dr. Yakup ŞENYÜZ
ÖZET
Bu çalışmada, Haziran 2016- Nisan 2019 tarihleri arasında İç Anadolu bölgesinde bulunan Kırıkakle ilinde yapılan arazi çalışmaları sonucunda, Paederinae (Coleoptera: Staphylinidae) altfamilyasına bağlı 11 cins içinde yer alan toplam 17 tür kaydedilmiştir. Leptobium yagmuri Anlaş, 2017 türü Ankara’dan ve Tetartopeus inexcisus Assing, 2009 türü ise Kastamonu’dan tanımlanmış türler olup her iki tür de deskripsiyonu yapıldıktan sonra ilk defa rapor edilmiştir.
Araştırma sonucunda kaydedilen 17 türden Astenus thoracicus (Baudi di Selve, 1857), Leptobium. gracile (Gravenhorst, 1802) ve Lobrathium rugipenne (Hochhuth, 1851) hariç diğer 14 tür Kırıkkale için yeni kayıt özelliği taşımaktadır. Achenium scimbaliodes Koch, 1937 ve Tetartopeus. inexcisus Assing, 2009 türleri ise İç Anadolu Bölgesi’nden ilk defa bildirilmiştir. Karaman ilinden yakın zamanda Türkiye için ilk kayıt olarak verilmiş olan Astenus pulchellus (Heer, 1839) türü aynı zamanda Kırıkkale ilinden de kaydedilmiştir.
Ek olarak, çalışma sonucunda saptanmış olan türlere ait ekolojik ve zoocoğrafik bilgiler de sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Coleoptera, Staphylinidae, Paederinae, fauna, yeni kayıt, Kırıkkale, İç Anadolu Bölgesi, Türkiye.
TAKSONOMIC AND FAUNISTIC STUDIES ON THE SPECIES OF SUBFAMILY PAEDERINAE (COLEOPTERA: STAPHYLINIDAE) IN KIRIKKALE
Serkan YAMAN Biology, M.S. Thesis, 2019
Thesis Supervisor: Asst. Prof. Yakup ŞENYÜZ
SUMMARY
In this study, as a result of field studies conducted in Kırıkakle province in Central Anatolia Region between June 2016 and April 2019, 17 species in 11 genera belonging to Paederinae (Coleoptera: Staphylinidae) subfamily were recorded. Leptobium yagmuri Anlaş, 2017 (Ankara) and Tetartopeus inexcisus Assing, 2009 (Kastamonu) were reported for the first time after their descriptions.
As a result of the study, 17 species including Astenus thoracicus (Baudi di Selve, 1857), Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) and Lobrathium rugipenne (Hochhuth, 1851), excluding 14 species are new records for Kırıkkale. Achenium scimbaliodes Koch, 1937 and Tetartopeus inexcisus Assing, 2009 species were reported for the first time from Central Anatolia Region. Astenus pulchellus (Heer, 1839), was known from Karaman, is recorded from Kırıkkale province for the first time
In addition, ecological and zoogeographical information of the identified species in the study were also presented.
Keywords: Coleoptera, Staphylinidae, Paederinae, fauna, new record, Kırıkkale, Central Anatolia Region, Turkey.
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans dönemi boyunca desteklerini esirgemeyen, çalışma ortamını bana yaratan, bilgi birikimini bana aktarmak için çabalayan, tecrübelerinden yararlandığım Danışman Hocam Doç. Dr. Yakup ŞENYÜZ’ e teşekkürü bir borç bilirim.
Bu çalışmanın yapılmasına olanak sağlayan, bilgi ve tecrübelerini her zaman benimle paylaşan, yüksek lisans süreci boyunca gerek ders, gerek hayat hakkındaki bilgileri aklımdan hiçbir zaman çıkarmayacağım, yeri geldiğinde bir arkadaş, bir abi, bir baba olan, bilgi ve birikim olarak bana çok şey katan Tez Ortak Danışman Hocam Doç. Dr. Sinan ANLAŞ’a, sürecin başından sonuna kadar yanımda olan, her aklıma geleni sorup hiç sıkılmadan cevaplayan, arazi, ev ve laboratuvar arkadaşım Uzm. Biyolog Semih ÖRGEL’e, bilgi ve birikimlerine çok güvendiğim arazi çalışmalarındaki tecrübeleri ile arazi çalışmalarında bana destek olan Doç. Dr. Ersen Aydın YAĞMUR’a teşekkür ederim.
Eğitim hayatım boyunca bana göstermiş oldukları her anlamdaki desteği hiçbir zaman esirgemeyen aileme şükranlarımı sunarım.
215Z080 nolu " Orta Anadolu Bölgesindeki Paederinae Altfamilyası Türleri Üzerinde Faunistik ve Sistematik Araştırmalar" isimli proje ile bu tezin üretilmesine ve bana bursiyer olarak maddi destek sağlayan TÜBİTAK’ a teşekkür ederim.
viii
İÇİNDEKİLER
Sayfa ÖZET ... v SUMMARY ... vi ŞEKİLLER DİZİNİ ... ix ÇİZELGELER DİZİNİ ... xii 1. GİRİŞ ... 1 2. MATERYAL METOD ... 10 2.1. Çalışma alanı ... 102.2. Materyalin Toplanması ve Değerlendirilmesi ... 11
3. PAEDERINAE Fleming, 1821 ALTFAMİLYASININ GENEL ÖZELLİKLERİ ve BİYO-EKOLOJİLERİ ... 13
3.1. Genel Sistematikleri ... 13
3.2. Paederinae Fleming, 1821 Altfamilyasının Genel Özellikleri ... 13
3.3. Ekolojileri ... 14
4. BULGULAR ... 16
5. TARTIŞMA VE SONUÇ ... 60
KAYNAKLAR DİZİNİ ... 63 ÖZGEÇMİŞ
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil Sayfa 4.1. Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 18 4.2. Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) türünün toplandığı lokaliteler. ... 19 4.3. Astenus pulchellus (Heer, 1839) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 20 4.4. Astenus pulchellus (Heer, 1839) türünün toplandığı lokalite. ... 21 4.5. Astenus thoracicus (Baudi Di Selve, 1857) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 22 4.6. Astenus thoracicus (Baudi Di Selve, 1857) türünün toplandığı lokalite. ... 24 4.7. Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 26 4.8. Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türünün toplandığı lokaliteler. ... 27 4.9. Leptobium yagmuri (Anlaş, 2017) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 28 4.10. Leptobium yagmuri (Anlaş, 2017) türünün lokalitesi. ... 29 4.11. Achenium humile (Nicolai, 1822) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 31 4.12. Achenium humile (Nicolai, 1822) türünün toplandığı lokalite. ... 32 4.13. Achenium scimbaliodes (Koch, 1937) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 34 4.14. Achenium scimbaliodes (Koch, 1937) türünün toplandığı lokaliteler. ... 35 4.15. Lobrathium rugipenne (Hochhuth, 1851) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 36
ŞEKİLLER DİZİNİ (devam)
Şekil Sayfa 4.16. Lobrathium rugipenne (Hochhuth, 1851) türünün toplandığı lokalite. ... 37 4.17. Micrillus testaceus (Erichson 1840) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- vıı sternit,
d-vııı sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 39 4.18. Micrillus testaceus (Erichson 1840) türünün toplandığı lokalite. ... 40 4.19. Scymbalium anale (Nordmann, 1837) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 41 4.20. Scymbalium anale (Nordmann, 1837) türünün toplandığı lokalite. ... 42 4.21. Tetartopeus inexcisus Assing, 2009 türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 43 4.22. Tetartopeus inexcisus (Assing, 2009) türünün toplandığı lokalite. ... 45 4.23. Luzea graeca (Kraatz, 1857) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII
sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 46 4.24. Luzea graeca (Kraatz,1857) türünün toplandığı lokaliteler. ... 47 4.25. Medon ferrugineus (Erichson, 1840) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII
sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 48 4.26. Medon ferrugineus (Erichson, 1840) türünün toplandığı lokalite. ... 49 4.27. Scopaeus debilis (Hochhuth, 1851) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 51 4.28. Scopaeus debilis (Hochhuth, 1851) türünün toplandığı lokalite. ... 52 4.29. Scopaeus elegans (Luze, 1910) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 53 4.30. Scopaeus elegans (Luze, 1910) türünün toplandığı lokalite. ... 54 4.31. Rugilus maltzevi (Gusarov, 1991) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 55
ŞEKİLLER DİZİNİ (devam)
Şekil Sayfa 4.32. Rugilus maltzevi (Gusarov, 1991) türünün toplandığı lokalite... 57 4.33. Rugilus orbiculatus (Paykull, 1789) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit,
d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f). ... 58 4.34. Rugilus orbiculatus (Paykull, 1789) türünün toplandığı lokalite. ... 59
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge Sayfa
1.1. Türkiye’de bulunan Staphylinidae familyasının bağlı büyük altfamilyaların tür sayıları ve endemizm oranları. ... 3 1.2. Türkiye’deki Paederinae altfamilyasının cinsleri, tür sayıları ve endemizm oranı. ... 4 1.3. İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan Paederinae alt familyasına bağlı cinsler ve tür sayıları. .... 5
1. GİRİŞ
Dünyada tanımlanan canlı türleri yaklaşık olarak 1,5 milyondur ve bunların çoğunu böcekler oluşturmaktadır (Larsen vd., 2017).
Böceklere ait ilk fosil Amerika’da Karboniferin ikinci katmanı olan Pennsylvanien’e, Avrupa’da ise İşkoçya’dan Orta Devon katmanında 410 milyon yıl öncesine kadar uzanmaktadır (Demirsoy, 2003).
Coleoptera (Kınkanatlılar), böcekler sınıfının içinde en çok türe sahip böcek takımıdır. Boyları çok değişken olup, 1 mm ile 20 cm arasında değişmektedir. Coleoptera takımı, 176 familyaya bağlı 29.500 cins içerisinde yer alan 386.500 tür ile temsil edilmektedir (Slipinski vd., 2011). Kınkanatlıları diğer böcek takımlarından ayıran en önemli özelliği birinci kanat çiftinin sertleşerek elitra denilen sert ve kitinsel bir yapıya dönüşmesidir. Diğer kanat çifti böcek uçmadığı zaman katlanarak elitranın altına kıvrılması ve saklanması, bazı türlerde ilk kanat çifti birleşerek abdomeni tamamen kapatması bu takımı diğer takımlardan ayıran bir diğer özelliktir. Bu takım ait çok sayıda türün bulunması morfolojik çeşitlenme anlamına da gelmiştir. Bu morfolojik çeşitlenme ağız parçalarından, anten tiplerine; elitra morfolojisinden, bacak varyasyonlarına ve kıl, tüberkül ve çukurcuklanma çeşitliliklerinden eşeysel karakter varyasyonlarına kadar birçok özellikle kendini göstermiştir.
Bu takım üyeleri tüm dünyaya yayılmış olarak derin okyanus dipleri hariç hemen hemen her habitata yayılmıştır. Ancak tropik ve subtropik bölgelerde tür ve sayı çeşitlilikleri çok zengindir. Üstün derecede adaptasyon özellikleri sayesinde çok eksterm koşullara sahip yerlerde bile rahatlıkla bulunabilirler. Örneğin çöl gibi çok kurak yerlerde, mağaraların en derin kısımlarında ve sıcak su kaynaklarının kenarlarında bu alanlara özelleşmiş çok sayıda böcek türü mevcuttur.
Staphylinidae familyası, Coleoptera (Kınkanatlılar) takımının en büyük familyasıdır. Fosilleri 200 milyon yıl önce Trias Dönemine denk gelmektedir (Chatzimanolis, 2012). Türce çok büyük çeşitlilik gösteren Staphylinidae familyası tüm dünyada 63.500’den fazla tür içermektedir (Irmler vd., 2018). Bu familya aynı zamanda da çok sayıda altfamilya ve tribüse bölünmüştür. Şu ana kadar bilinen altfamilya sayısı 32 ve tribüs sayısı ise 167’dir (Irmler vd., 2018). Staphylinidae familyası üyelerinin en dikkat çekici özelliği, elitralarının kısalması ve abdomen segmentlerinin gözle görülebilir olmasıdır. Elitraların kısalması ile birlikte, uçma yetenekleri daha da artmıştır. Bu özellik onlara rahat hareket etmelerinde yardımcı olmuş ve geniş alanlara yayılmalarını kolaylaştırmıştır.
Staphylinidae türleri hemen hemen her habitat türünde ancak daha çok humuslu toprakta, deniz ve bataklık kenarlarında, bitki kökleri içinde, mağaralarda, karıca ve memeli yuvalarında bulunur.
Türkiye, Palearktik zoocoğrafya bölgesi içinde yer almaktadır. Bununla birlikte Türkiye, birçok türün anavatanı olan (3.000 kadar bitki türü ve henüztam olarak sayısı bilinmeyen çok sayıda hayvan türü endemik olarak mevcuttur) ve geçmişteki jeolojik ve iklimsel değişiklerden etkilenmiş olan canlılara sığınaklık yapmış, bir kara parçasından çok bir kıta özelliği göstermektedir (Demirsoy, 2002). Birbirine çok yakın yerlerde değişen iklim, orada yaşayan bitkiler ve jeolojik özellikler, bitkiler ve hayvanlar için yaşam ortamlarının çeşitlenmesine ve aynı zamanda da zenginleşmesine yol açmıştır. Bu hayvan türlerinin özellikle yükseklik koşullarına bağlı olarak çeşitlilik gösterdiği ve bu yolla çok fazla alt türün oluştuğu dikkate alındığında, Türkiye'nin fauna zenginliğinin daha da arttığı ortaya çıkmaktadır (Avcı, 2000).
Türkiye biyoçeşitlilik bakımından çok zengin olup, bilinen hayvan ve bitki çeşitliliğinin Palaearktik bölgede bulunan diğer ülkelere göre oldukça fazla olması beklenmektedir. Ancak Türkiye fauna ve florası’nın henüz tam olarak araştırılmamış dolayısı ile ortaya çıkarılmamış olması nedeni ile Türkiye’den bilinen tür sayıları birçok takson için beklenenden çok azdır. Bu durum özellikle böceklerde daha net şekilde ortaya çıkmaktadır.
Diğer kınkanatlı familyaları gibi Türkiye Staphylinidae faunası da yeterli düzeyde incelenmemiştir. Buna göre, Türkiye’de ise Staphylinidae familyasına bağlı 23 altfamilya bulunmakta olup bilinen tür sayısı ise 1880 dir (Çizelge 1.1).
Staphylinidae familyasının türce büyük ve ekolojik olarak önemli altfamilyalarından biri olan Paederinae Fleming, 1821 altfamilyasına bağlı olarak Türkiye’de toplam olarak 258 tür bilinmektedir (Çizelge 1.2). Endemizm oranının yüksekliği ile dikkat çeken bu altfamilyaya bağlı türlerin 124'i (%48) endemiktir (Anlaş, 2009) (Çizelge 1.1).
Çizelge 1.1. Türkiye’de bulunan Staphylinidae familyasının bağlı büyük altfamilyaların tür sayıları ve endemizm oranları.
Alt Familyalar Tür Sayıları Endemik Tür
Sayıları Endemizm Oranı % Omalinae (Macleay 1825) 102 35 34 Pselaphinae (Latreille 1802) 184 78 40 Aleocharinae (Fleming 1821) 612 225 37 Oxytelinae (Fleming 1821) 131 15 11 Steninae (Macleay 1825) 116 23 19 Paederinae (Fleming 1821) 258 124 48 Staphylininae (Latreille 1802) 366 83 22 Diğer Altfamilyalar 111 18 10 TOPLAM 1880 601 32
Türkiye Staphylinidae familyasına bağlı altfamilyaların tür sayıları ve endemizm oranları incelendiğinde, en çok türe sahip altfamilyanın 612 türle Aleocharinae olduğu görülmektedir. Bu altfamilyanın endemizm oranı ise % 37’dir. Staphylininae altfamilyası ise türce ikinci zengin grup olup bu altfamilyanın endemizm oranı diğer altfamilyalara göre daha düşüktür (% 22). Türce en zengin üçüncü altfamilya ise Paederinae’dir. Paederinae’nin tür sayısı 258’dir. Endemizm oranı ise daha çok tür sayısına sahip Aleocharinae alt familyasının endemizm oranından daha yüksektir (% 48). Türkiye Staphylinidae familyası endemizm ölçeğinde değerlendirildiğinde Türkiye’de bulunan her 3 türden bir tanesinin ülkemize özgü yani endemik olduğu görülmektedir. Buna göre, Türkiye’deki toplam tür sayısı 1880 olup, endemik tür sayısı 601 ve endemizm oranı ise % 32 gibi yüksek bir orandır (Çizelge 1.1).
Çizelge 1.2. Türkiye’deki Paederinae altfamilyasının cinsleri, tür sayıları ve endemizm oranı.
Cinsler Tür sayısı Endemik tür Endemizm oranı (%)
Astenus Dejean, 1833 34 17 50 Nazeris, Fauvel, 1873 2 1 50 Homaeotarsus Hochhuth 1851 1 0 - Ochthephilum Stephens 1829 3 1 33 Leptobium Casey, 1905 17 12 70 Achenium Leach, 1819 11 2 18 Domene Fauvel 1873 3 2 66 Lathrobium Gravenhorst, 1802 18 6 33
Lobrathium Mulsant & Rey
1878 10 7 70
Micrillus Raffray, 1873 1 0 -
Platydomene Ganglbauer
1895 2 1 50
Pseudobium Mulsant & Rey
1878 5 2 20
Pseudolathra Casey, 1905 4 1 25
Scymbalium Erichson, 1839 1 0 -
Tetartopeus Czwalina, 1888 14 7 50
Throbalium Mulsant & Rey,
1878 2 1 50
Lithocharis Dejean (1833) 2 0 -
Luzea Blackwelder, 1912 1 0 -
Medon Stephens 1833 21 9 42
Pseudomedon Mulsant &
Rey 1878 3 0 -
Sunius Stephens, 1829 39 35 89
Paederidus Mulsant & Rey,
1878 2 0 - Paederus Fabricius, 1775 5 0 - Uncopaederus Korge, 1969 1 1 100 Micranops Cameron, 1913 1 0 - Scopaeus Erichson, 1839 38 18 42 Rugilus Leach, 1819 10 0 - Mimopinophilus Coiffait, 1978 1 0 - Oedichirus Erichson, 1839 2 0 - Procirrus Latreille, 1829 1 0 -
Türkiye’de bulunan Paederinae alt familyasına ait 30 cins bulunmaktadır. Bunların içinde en fazla tür sayısına sahip cins Sunius (39 tür) cinsidir. Bu cinsi Scopaeus (36 tür), Astenus (34 tür) cinsleri takip eder. Paederinae cinsleri içindeki endemizm oranları incelendiğinde ise, en yüksek endemizm oranının % 89 ile Sunius cinsine ait olduğu görülmektedir. Bu cinsi % 70 ile Lobrathium ve Leptobium cinsleri takip etmektedir. En az endemizm oranına sahip cins ise Achenium (% 18) cinsidir. Tek tür kaydı verilmiş cinsler Homaeotarsus, Micrillus, Scymbalium, Luzea, Uncopaederus, Micranops, Mimopinophilus, ve Procirrus cinsleridir. Bu cinslerden endemik türe sahip tek cins Uncopaederus’dur. Astenus, Nazeris, Platydomene, Tetartopeus, Throbalium cinsleri incelendiğnde endemizm oranlarının yarı yarıya yani % 50 olduğu görülmektedir (Çizelge 1.2).
Çizelge 1.3. İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan Paederinae alt familyasına bağlı cinsler ve tür sayıları.
Cinsler Tür Sayısı Endemik Tür Endemizim Oranı (%)
Astenus Dejean, 1833 12 4 33
Leptobium Casey, 1905 5 3 60
Achenium Leach, 1819 4 1 33
Domene Fauvel 1873 2 1 50
Lathrobium Gravenhorst, 1802 8 2 25
Lobrathium Mulsant & Rey 1878 1 0 -
Micrillus Raffray, 1873 1 0 - Scymbalium Erichson, 1839 1 0 - Tetartopeus Czwalina, 1888 1 1 100 Lithocharis Dejean, 1833 1 0 - Luzea Blackwelder, 1912 1 0 - Medon Stephens, 1833 7 1 14
Pseudomedon Mulsant & Rey,
1878 1 0 -
Sunius Stephens, 1829 7 6 -
Paederidus Mulsant & Rey, 1878 2 0 -
Paederus Fabricius, 1775 3 0 -
Scopaeus Erichson, 1839 19 7 36
Rugilus Leach, 1819 9 0 -
İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan Paederinae alt familyasına ait cinsler ve tür sayıları (Tablo 1.3) incelendiğinde, en fazla tür sayısına sahip cins Scopaeus (19 tür) olduğu görülmektedir. Astenus (9 tür) cinsi de İç Anadolu bölgesinde bulunan ikinci en fazla sayıda tür içeren cinstir. Endemizim oranı en yüksek olan cins Tetartopeus (%100) cinsi olup bilinen tek
tür endemiktir. Endemizm oranı en yüksek olan ikinci cins % 60 ile Leptobium cinsidir. Üçüncü en yüksek endemizm oranına sahip olan cins Scopaeus (%36) cinsidir. En az endemizm oranına sahip cins ise Medon (%14) cinsidir. İç Anadolu Bölgesi için kaydı verilmiş cinslerden tek türle temsil edilen cinsler Lobrathium, Micrillus, Scymbalium, Tetartopeus, Lithocharis, Luzea, Pseudomedon cinsleridir (Çizelge 1.3).
Kırıkkale ili ve içinde yer aldığı İç Anadolu Bölgesi’nin Paederinae faunası ile ilgili yapılan çalışmalar birlikte değerlendirilip incelendiğinde aslında hem araştırma alanı olan Kırıkkale ili hem de İç Anadolu Bögesi’nin çok az araştırıldığı görülmektedir. İç Anadolu ve Kırıkkale Paederinae faunası ile ilgili olarak yapılan çalışmalar cins düzeyinde aşağıda sıralanarak değerlendirilmiştir.
Astenus Dejean, 1833 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden 12 tür kaydedilmiştir. Bu türlerden Astenus bulgaricus Coiffait 1971 türü Karaman ilinden bildirilmiştir (Anlaş, 2017b). Astenus cribrellus Baudı Di Selve 1870 türü Eskişehir ve Yozgat ilinden rapor edilmiştir (Anlaş, 2017b). Astenus immaculatus Stephens 1833 türünün ise Konya ilinden kaydı verilmiştir (Sert vd., 2013). Eurysunius altcinsinden Astenus kociani Assing 2015 türünün Nevşehir ilinden deskripsiyonu yapılmış olup bu tür ülkemiz ve bu il için endemiktir (Assing, 2015). Astenus lyonessius (Joy 1908) türünün ise Eskişehir, Karaman, Konya illerinden kaydı verilmiştir (Anlaş, 2017b; Çiftçi ve Hasbenli, 2016). Astenus melanurus (Küster, 1853) türü Kayseri ve Konya illerinden bilinmektedir. Diğer bir Eurysunius altcinsine bağlı tür olan Astenus melendizicus Anlaş, 2018 türü de Niğde ilinden tanımlanmış olup endemiktir (Anlaş, 2018). Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) türünün İç Anadolu Bölgesi’nde geniş bir yayılışı olup Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Konya, Nevşehir ve Niğde illerinden kaydı verilmiştir (Sert vd., 2013; Anlaş, 2017b). Astenus pulchellus (Heer, 1839) türü ilk defa Karaman ilinden bulunmuş ve Türkiye için yeni bir kayıt niteliğindedir (Anlaş, 2017b). Astenus sexsetosus Assing, 2002 türü de Eurysunius altcinsinden olup Kayseri ilinden tanımlanmıştur ve endemik bir tür olarak kayda geçmiştir. (Assing, 2002; Anlaş, 2009). Aynı altcinse bağlı Astenus sultanicus Assing, 2010 türü Konya ilinden bilinmektedir (Anlaş, 2015). Son olarak, Astenus thoracicus (Baudi Di Selve, 1857) türü ise Ankara, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Konya Niğde illerinden kaydedilmiştir (Anlaş, 2009, 2017b; Sert vd., 2013). Görüldüğü gibi bu cinse bağlı olarak araştırma alanımız olan Kırıkkale ilinden yalnızca A. thoracicus türü bilinmektedir.
Leptobium Casey, 1905 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden 5 tür bildirilmiştir. Bu türlerden, Leptobium ilgazicum Assing, 2010 türü Çankırı ilinden bildirilmiş olup yalnızca
Ilgaz Dağları ve çevresinden bilinmektedir (Assing, 2010). Leptobium illyricum (Erichson, 1840) türü Konya ilinden kaydedilmiştir. (Anlaş, 2009). Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türü Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Konya, Niğde, Sivas, Yozgat, illerinden rapor edilmiş (Anlaş, 2009, 2017; Sert vd., 2013) olup Türkiye’de yaygın bir türdür. Leptobium nabozhenkoi Anlaş, 2012 türü Karaman ilinde tanımlanmış olup endemiktir (Anlaş, 2012). Leptobium yagmuri Anlaş, 2017 türü ise ilk defa Ankara’nın Elmadağ ilçesinden kaydedilerek bilim dünyasına tanıtılmıştır (Anlaş, 2017a). Bu cinse bağlı olarak araştırma alanımız olan Kırıkkale ilinden yalnızca Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türünün bulunduğu görülmektedir (Sert vd., 2013).
Achenium Leach, 1819 cinsine bağlı olarak İç Anadolu Bölgesi’nden 4 tür kaydedilmiştir. Achenium anatolicum Jarrige, 1952 türü Ankara, Eskişehir, Çankırı, Karaman Konya illerinden (Anlaş, 2009; Assing, 2010), Achenium debile Erichson, 1840 Konya ilinden (Anlaş, 2011), Achenium propontiacum Bordoni, 2009 Ankara ilinden (Anlaş, 2011) ve son olarak Achenium humile (Nicolai, 1822) türü de Ankara, Eskişehir, Niğde illerinden bilinmektedir (Anlaş, 2009; Assing, 2010; Sert vd., 2013).
Lobrathium Gravenhorst, 1802 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden yalnızca bir tür bilinmektedir. Bu tür Lobrathium rugipenne (Hochhuth, 1851) türü olup Aksaray, Ankara, Eskişehir, Karaman, Kayseri Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Niğde, Sivas illerinden kaydedilmiştir (Anlaş, 2009; Sert vd., 2013).
Micrillus Raffray, 1873 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden yalnızca bir tür bilinmekte olup Micrillus testaceus (Erichson, 1840) türü Ankara ve Konya illerinden kaydedilmiştir (Anlaş, 2009; Assing, 2013b).
Scymbalium Erichson, 1839 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden bir tür bilinmekte olup Scymbalium anale (Nordmann, 1837) türü Ankara, Çankırı, Karaman, Niğde illerinden kaydedilmiştir (Assing, 2013b).
Tetartopeus Czwalina, 1888 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden yalnızca Tetartopeus adanensis Assing 2004 türü kaydedilmiş olup bu tür, Karaman ve Kayseri illerinden saptanmıştır (Sert vd., 2013).
Luzea Blackwelder, 1912 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden bir tür kaydedilmiştir. Bu tür Luzea. graeca (Kraatz 1857) türü olup Ankara, Kayseri, Konya, Sivas, Yozgat illerinden kaydı verilmiştir (Anlaş, 2009; Assing,2010; Çiftçi ve Hasbenli, 2016).
Medon Stephens 1833 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden yedi tür ve bir alttür kaydedilmiştir. Bu türlerden Medon abantensis Bordoni, 1980 Eskişehir ilinden (Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Medon dilutus pythonissa (Saulcy, 1865) Ankara, Konya, Nevşehir ve Niğde, illerinden (Anlaş, 2009; Assing, 2013a), Medon ferrugineus (Erichson, 1840) Ankara, Eskişehir, Konya illerinden (Anlaş, 2009; Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Medon ferrugineus (Erichson, 1840) Eskişehir, Konya, Ankara illerinden (Anlaş, 2009; Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Medon fusculus (Mannerheim, 1830) Ankara, Konya, Niğde’den (Anlaş, 2009; Assing, 2013a), Medon lanugo Assing, 2004 Konya, ve Niğde’den (Assing, 2009a, 2013a), Medon lydicus Bordoni, 1980 Eskişehir’den.(Çiftçi ve Hasbenli, 2016) ve son tür olan Medon semiobscurus (Fauvel, 1875) ise Niğde ilinden kaydedilmiştir (Assing, 2013a).
Scopaeus Leach, 1819 cinsine ait İç Anadolu Bölgesi’nden 19 tür kaydedilmiştir. Bu türlerden, Scopaeus alaniensis Coiffait, 1969 türü Konya ilinden (Frisch, 2009), Scopaeus bicolor Baudi Di Selve, 1848 Ankara, Aksaray, Eskişehir, Kayseri, Niğde Sivas, Yozgat illerinden (Anlaş ve Frisch, 2014), Scopaeus bituberculatus Frisch, 2002 Karaman ilinden (Anlaş, 2009), Scopaeus cameroni Coiffait, 1968 Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kırşehir, Konya ve Sivas illerinden (Anlaş, 2009; Çiftçi ve Hasbenli, 2016; Frisch, 2010), Scopaeus debilis Hochhuth, 1851 Ankara, Eskişehir, Yozgat illerinden (Anlaş, 2009; Çiftçi ve Hasbenli, 2013), Scopaeus elegans Luze, 1910 Ankara, Aksaray, Sivas, Kayseri, Konya, Karaman, Niğde, Nevşehir, Yozgat illerinden (Anlaş, 2009; Sert vd., 2013), Scopaeus fagelianus Coiffait 1969 Karaman, Konya illerinden (Anlaş, 2009), Scopaeus gracilis (Sperk, 1835) Aksaray, Ankara, Karaman, Kayseri, Sivas, Kırşehir, Konya illerinden (Anlaş, 2009; Sert vd.,2013), Scopaeus haemusensis Frisch 1997 Ankara, Çankırı, Eskişehir illerinden (Anlaş, 2009; Frisch, 2010). Scopaeus khnzoriani Coiffait, 1968 Niğde, Sivas, Yozgat illerinden (Frisch, 2009), Scopaeus korelli Frisch, 1999 Ankara, Çankırı, Yozgat illerinden (Anlaş, 2009; Frisch, 2010), Scopaeus laevigatus (Gyllenhal, 1827) Çankırı, Ankara, Eskişehir, Kayseri, Yozgat, Niğde, Konya illerinden (Anlaş, 2009, Sert vd., 2013), Scopaeus loebli Frisch, 1997 Ankara, Sivas, Kayseri, Niğde illerinden (Anlaş, 2009), Scopaeus meridioanatolicus Frisch, 2009 Karaman ilinden (Frisch, 2009), Scopaeus minimus (Erichson, 1839) Eskişehir, Kayseri illerinden (Anlaş,2009, Sert vd., 2013), Scopaeus minutoides Coiffait,1969 Kırşehir ilinden (Sert vd., 2013), Scopaeus pusillus Kiesenwetter, 1834 Ankara, Eskişehir, ve Konya illerinden (Anlaş, 2009), Scopaeus tauricus Frisch 1997 Niğde ilinden (Anlaş, 2009) ve Scopaeus trifurcatus Frisch, 2002 türü ise Konya ilinden (Anlaş, 2009) bildirilmiştir.
Rugilus Erichson, 1839 cinsine ait İç Anadolu bölgesinden 9 tür kaydedilmiştir. Bu türler, Rugilus angustatus (Geoffray, 1785) Aksaray, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri ve Yozgat illerinden (Çiftçi ve Hasbenli, 2016; Sert vd., 2013), Rugilus lesbius Assing, 2005 Eskişehir ilinden (Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Rugilus longicollis (Fauvel, 1900) Yozgat ilinden (Anlaş, 2017c; Sert vd., 2013), Rugilus maltzevi Gusarov, 1991 Konya ilinden (Anlaş, 2017c), Rugilus orbiculatus (Paykull, 1789) Eskişehir, Karaman, Kayseri, Konya, Niğde illerinden (Anlaş, 2017c; Sert vd., 2013; Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Rugilus rufipes Germar, 1836 Eskişehir ilinden (Sert vd., 2013), Rugilus similis (Erichson, 1839) Aksaray, Çankırı, Eskişehir, Karaman,Konya, illerinden (Sert vd., 2013; Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Rugilus subtilis (Erichson, 1840) Ankara ve Eskişehir illerinden (Anlaş, 2009; Çiftçi ve Hasbenli, 2016), Rugilus tauricus (Rougemont, 1988) Konya ve Niğde illerinden (Anlaş, 2017c; Sert vd., 2013) bildirilmiştir.
Çalışma alanı olarak Kırıkkale ilinin seçilmesinde, Paederinae faunası ile ilgili olarak bugüne kadar çok az çalışma yapılmış, dolayısı ile Kırıkkale Paderinae faunası ile ilgili bilgi eksikliklerinin giderilmesi amaçlanmıştır.
Bu amaçla, "Orta Anadolu bölgesindeki Paederinae (Coleoptera, Staphylinidae) alt familyasının türleri üzerinde faunistik ve sistematik araştırmalar" adlı 215Z080 nolu TÜBİTAK projesinin Kırıkkale ilinden elde edilen bulguları kapsayan bu tezde, Paederinae altfamilyasına bağlı türlerin yayılışları saptanarak bu türler için sistematik ve faunistik bilgiler verilmeye çalışılmış bulunan türlerle ilgili bazı ekolojik bilgiler sunulmuştur.
2. MATERYAL METOD
2.1. Çalışma alanı
İç Anadolu bölgesinde bulunan Kırıkkale, Orta Anadolu ve Doğu Karadeniz ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini Ankara’ya bağlayan yolların keşiştiği noktada, Ankara’ya 77 km. uzaklıktadır. 1929 yılında bucak, 1941 yılında belediye, 1994 yılında Ankara’ya bağlı ilçe, 1989 yılında il olmuştur. Türkiye’nin 22. büyük ilidir. Yüz ölçümü 4.630 km2, rakımı 747’dir. Kırıkkale iline bağlı 9 ilçe vardır. Bunlar Merkez ilçe, Keskin, Delice, Sulakyurt, Balışeyh, Çelebi, Karakeçili, Bahşılı, Yahşihandır. Kırıkkale ilinde 14 belde ve 173 köy bulunmaktadır (Anonim, 2019a).
Kırıkkale ili denizden 747 metre yükseklikte ılıman iklim kuşağında yer alır. Ancak bulunduğu alanın denize uzaklığı, günlük sıcaklık farkının fazla olmasından dolayı değişmelere uğramasından dolayı iklim karasal iklim özelliği göstermektedir. Bu yarı kurak iklim özelliğinden dolayı ilimizde yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk geçer. Yağışlar genellikle yağmur ve kar şeklinde görülür. Kırıkkale ili, 39° 20'-40° 20' N, 33° 20'-34° 25' E, koordinatları arasında yer alır. Deniz seviyesinden yüksekliği 747 m, yüzölçümü ise 4.630 km2’ dir. Ülkemiz
topraklarının binde 6,2’sini, İç Anadolu Bölgesi topraklarının da yüzde 3,1'ini kaplar. İç Anadolu Bölgesi’nin Kızılırmak bölümünde yer alan önemli bir geçiş sahasıdır.(Anonim, 2017)
Kırıkkale il sınırlarının büyük bir kısmında küçük ve büyük akarsular vardır. Bu akarsular sehrin etrafına il sınırlarını çizercesine yayılmıştır. Batı sınırlarının büyük bir bölümünü, Kızılırmak Ankara İlinden, doğu sınırlarını Kılıçözü Çayı Kırşehir ilinden, yine doğu sınırlarının Çorum kesimini ise Delice Çayı Çorum ilinden ayırmıştır.
Kırıkkale ilinin deniz seviyesinden yüksekliği 570– 1.744 m arasında değişmektedir. İl merkezi 720 m yüksekliğe sahiptir. Kırıkkale ilinin en güneyinde Çelebi, en kuzeyinde Sulakyurt; en batısında Yahşihan; en doğusunda ise Delice ilçeleri vardır.
Kırıkkale ili genelde düzlük alanlara sahip çok yüksek olmayan dağ sıralarından oluşur. En yüksek tepesi Keklik tepesi 1744m’dir. Onu sırasıyla Yediler tepesi 1586m, Sireç tepesi ve Bozburun tepesi takip eder.
Kırıkkale ilinin 1963-2018 verlerine göre yıllık ortalama en yüksek sıcaklık 18.4 C, en düşük sıcaklık 6.8 C’dir. Ortalama sıcaklık 12.7C’dir. Kırıkkale ilinin en yüksek sıcaklığı Temmuz ve Ağustos aylarında, en düşük sıcaklığı ise Aralık, Ocak ve Şubat aylarında gerçekleşmektedir (Anonim, 2019b).
2.2. Materyalin Toplanması ve Değerlendirilmesi
Araştırma materyali Haziran 2016– Nisan 2019 tarihleri arasında Kırıkkale il sınırları içerisinde toplanmıştır. Materyalin toplamasında Aspiratör ve Eleme yöntemleri kullanılmıştır.
Aspiratör ile toplama; örneklerin bulunması için uygun görülen arazilerde taş altlarından, aspiratör yardımıyla toplanmasıdır. Ayrıca eleme yöntemiyle çeşitli delik boyu olan eleklerden geçirilen toprak, daha sonra beyaz bir zemin üzerine dökülerek yüzeyde gezen örnekler aspiratör yardımıyla toplanmıştır.
Eleme yönteminde ise örnekler çeşitli delik boyu olan eleklerden ve sifter adı verilen eleme aracıyla toplanmıştır. Ağaçların alt kısımlarında toplanan yapraklar, taş altındaki döküntüler ve yumuşak topraklar sifter yardımı ile elenmiştir. Daha sonra ise elenen toprak daha sık elek delik boyu olan bir elekten beyaz zemin üzerine elenmiştir. Beyaz zemin üzerindeki örnekler yine aspiratör yardımıyla toplanmıştır.
Arazide toplanan örnekler % 96’lik alkol içine alınmış ve laboratuvara getirilen örnekler cinslerine göre ayrıldıktan sonra %70’lik alkole konmuştur.
Toplanan materyal cins ayrımı yapıldıktan sonra, erkek bireylerin eşey organları teşhis için çıkarılmıştır. Bu amaçla, ucu sivri ve çok ince iğne ve penslerden yararlanılmıştır. Son abdomen segmenti olan genital segment erkek bireyin vücudundan ayrılmış ve eşey organ (aedeagus) son segmentin içinden çıkarılmıştır. Çıkarılan aedeagus’u daha sonra üzerindeki yağ tabakasını atması ve daha iyi gözükebilmesi için %10’luk potasyum hidroksit (KOH) veya sodyum hidroksit (NaOH) çözeltilerinde bekletilmiştir. Gerekli olduğunda bu işlemin daha kısa sürmesi için bu çözelti ısıtılmıştır. Belirgin hale getirilen aedeagus gliserin içine alınarak fotoğrafı çekilmiştir. Fotoğrafları çekilen ve incelenen aedeagus’lar küçük genitalya saklama silikonlarına alınmıştır.
Eşey organları çıkarılan böcek örnekleri bir süre üzerindeki alkolü buharlaştırmak ve uzaklaştırmak için bekletilmiştir. Alkolü uzaklaştırılan örnekler farklı boyutlardaki böcek etiketlerine yapıştırılmıştır. Genitalya saklama silikonu içerisindeki aedeaguslarla beraber etiketlenerek koleksiyon haline getirilmiştir.
Örneklerin incelenmesi için Carl Zeiss Stemi 2000c marka 50x büyütmeli stereoskopik mikroskop kullanılmıştır. Fotoğraflar için yine aynı mikroskoba takılı olan Zeiss Axio Cam ERc5s marka mikroskop kamerası kullanılmıştır.
Başın ölçümü alnın ön kenarından başın arka kenarına kadar; pronotum ölçümü orta dorsal çizgisi boyunca; elitranın ölçümü scutellumdan elitranın arka kısmına kadar; abodenin ölçümü ilk segmentten son segmentin bittiği yere kadar; aedeagusun ölçümü ventralde lobun uç kısmından kapsülün arkakısmına kadar olan kısım ölçülerek ölçme işlemi yapılmıştır.
Tanısı yapılan tüm materyal Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Alaşehir Meslek Yüksek Okulu, Entomoloji Müzesi’nde (AZMM) koruma altına alınmıştır.
İncelenen örneklerin tanılanmasında, üst ve alt taksonlar için temel olarak Coiffait, (1974, 1978, 1982) yayınlarından yararlanılmıştır. Ek olarak, Astenus cinsine bağlı türler için Anlaş, (2017b, 2018); Leptobium cinsine bağlı türler için Assing (2005, 2010a), Scopaeus cinsine bağlı türler için Frischş (1994, 2009, 2012), Medon cinsine bağlı türler için Assing (2004, 2009a), Luzea cinsine bağlı türler için Assing, (2010b), Scymbalium ve Micrillus cinsleri için Assing, (2013), Achenium cinsine bağlı türler için Assing, (2010) yayınlarından da yararlanılmıştır. Ayrıca, sinonim listelerinin hazırlanması için ise Anlaş, (2009) ve Schülke & Smetana, (2015) tarafından hazırlanmış olan checklist ve katalogdan da yararlanılmıştır.
3. PAEDERINAE Fleming, 1821 ALTFAMİLYASININ GENEL
ÖZELLİKLERİ ve BİYO-EKOLOJİLERİ
3.1. Genel Sistematikleri
Şube: Arthropoda Sınıf: Insecta Altsınıf: Pterygota Takım: Coleoptera Alttakım: PolyphagaÜst familya: Staphylinoidea Latreille, 1802 Familya: Staphylinidae Latreille, 1802 Altfamilya: Paederinae Fleming, 1821
3.2. Paederinae Fleming, 1821 Altfamilyasının Genel Özellikleri
Coleoptera takımının iki alttakımından biri olan Polyphaga alttakımı Adephaga’dan farklı olarak tarsal formülleri değişkenlik gösterirken Adephagada tarsal fomülleri 5-5-5’dir (Demirsoy, 2003). Paederinae’da ise tarsal formül aynıdır. Polyphaga alttakımında bulunan Staphylinoidea üstfamilyası ise diğerlerinden türlerin erkek eşey organı ve anten tiplerine bakılarak ayırt edebilir. Staphylinoidea üstfamilyası altı bölümden oluşur. Bu altı bölümden oluşan üstfamilyaya ait Paederinae alt familyası bunlardan sadece biridir.
Paederinae altfamilyası vücutları küçük ve boyları çok büyük değildir. Başın yapısı türden türe farklılık gösterse de büyük ve uzamıştır. Baş ve pronotumu birbirine bağlayan ince bir boyun yapısı vardır. Bu özellik bazı cinsleri ayırmada önemli bir ayrıntıdır. Başın ön kısmının kenarlarının altından çıkan antenler 11 segmentli ve ip şeklindedir. Ağız parçalarının farklılaşması cins ayrımında önemlidir.
Elitra’nın yapısı alt familyadan altfamilyaya, cinsten cinse, türden türede farkllık göstermektedir. Arka kanatlar dinlenme anında elitra’nın altına katlanır. Üçgene benzeyen scutellum bulunmaktadır.
Bacaklar alt familyaları ayırmada kullanılan önemli özelliklerdendir. Paederinae alt familyasının tarsusları 5 segmentlidir ve bu parçaların birbirlerine oranı cinsleri ayırmada kullanılır.
Abdomenin görülebilen 7 tane segmenti vardır. En son segmentte eşey organ bulunur. Son segmentlerin sternitlerine (özellikle VII ve VIII) ve türün eşey organına bakılarak tür teşhisi yapılır. Son segmentte genelde uzun kılar mevcuttur.
3.3. Ekolojileri
Paederinae türleri çok farklı habitatlarda bulunabilirler. Bu habitatlar cinslere göre farklılık gösterebilir
Astenus cinsine bağlı türler yüksek yerlerde ve dere kenarlarında ıslak kumlu taşların altlarında bulunurlar. Astenus’ların bazı türleri özellikle Eurysunius altcinsine bağlı türler ise karınca (Tetramorium, Mayr) yuvalarında karıncalarla birlikte bulunurlar.
Leptobium cinsine bağlı türler çok farklı habitatlarda bulunurlar. Özellikle orman içlerinde ağaçların az olduğu yerlerde bulunabilirken, aynı zamanda da hiç ağaç bulunmayan açık alanlarda da oldukça fazla toplanabilmektedirler. Genellikle alçak alanlarda ancak bazen dağ zirvelerinde yüksekliğin 3000 m olduğu alanlarda da kaydedilmişlerdir (Assing, 20015) Tüm yıl boyunca erginlerine rastlanabilir. Bu cinse ait türlerin en bol bulunduğu dönem ilkbahar dönemidir, bunu sırasıyla sonbahar aylarının sonları ve kış aylarının başlangıcı izler. Temmuz ve Ağustos aylarında ise en az bulunduğu aylardır. İlkbahar ve geç Sonbaharda bulunan tam erginleşmemiş örnekler cinsin yılda iki kez döl verdiğini gösterir (Assing, 2005).
Achenium cinsine bağlı türler genellikle su tutan topraklarda, çayırlarda, ağaçsız alanlarda, işlenilen topraklarda ve sulak alanların kenarlarında bulunabilirler. Üreme dönemlerinde toprak altına girerler. Achenium türleri tüm yıl boyunca bulunabilir, ama en çok yağmurun çok yağdığı dönemlerde ve sonbahar aylarının sonuna doğru daha fazla bulunurlar. En fazla kayıt yüksek olmayan alanlardan verilmiştir. Ancak, 2000-3000 m yükseklikten de kayıt verilmiştir (Assing, 2017). Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türü ile aynı habitatlarda bulunurlar. Bu nedenle aynı alanlardan toplanabilir.
Lobrathium cinsinde bulunan türler daha çok sulak alanların kenarlarında bulunurlar. Sürekli nemli bulunan açık alanlarda ve mağaraların giriş kısımlarında da bilinmektedirler. En fazla 2200 m yükseklikte bulunan kayıtlar mevcuttur (Assing, 2007). Tam erginleşmemiş bireyler nisan, mayıs, haziran ve temmuz aylarında görülür (Assing, 2007). Akarsu, göl ya da
sulak alanlarda özellikle kumlu ve taş altlarında bulunan nemli kumların arasında çokça rastanırlar.
Scymbalium cinsine bağlı türler genellikle nemli çayırlardaki taşların altından bulunurlar, bazen özellikle ilkbahar sularında, çoğu zaman su altında kalmış nadasa bırakılan topraklarda oldukça çok sayıda tür bulunmuştur (Assing, 2013b).
Tetartopeus Czwalina, 1888 cinsine bağlı türler genellikle Lobrathium türlerinin sevdiği habitatlarda yani sulak alanlarda kumlu taşların altında bulunurlar.
Luzea Blackwelder, 1912 türlerinin tercih ettiği habitatlar iyi bilinmemektedir. En yaygın iki tür genellikle düşük ve orta yüksekliklerde, ağaç bulunmayan habitatlarda, meralar, çayırlar, nadaslar, ekilebilir alanlar, nehir ve göl kıyılarında bulunur. Bazı türler ise özellikle Luzea infirma Erichson, 1840 ve Luzea schuelkei Assing, 2010 türleri ise yarı kurak bölgelerde de yayılış göstermektedir (Assing, 2010). Medon cinsine ait türler küçük çalı kökleri, ağaç döküntüleri, taş altları, sulak alan kenarları, memeli yuvaları, toprak içinde birçok habitatta yaşayabilir (Assing, 2007, 2009a).
Scopaeus cinsine bağlı türler sulak alan kenarlarında, çakıllık yerlerde ve su kaynaklarının etrafında bulunurlar.
Rugilus cinsine ait türler sulak alanlar kenarında, taş altlarında ve tınılı topraklarda daha çok bulunurlar.
4. BULGULAR
Araştırma materyali, Haziran 2016–Nisan 2019 tarihleri arasında Kırıkkale il sınırları içerisinde toplanmıştır. Toplanan örneklerin değerlendirilmesi sonucunda, Paederinae altfamilyasından 11 cinse ait toplam 17 tür belirlenmiştir.
Tribe Paederini Fleming 1821 Alt tribüs’ler Tayin Anahtarı;
1.Aedeagus’un paramerleri iyi gelişmiş……….…..……2. (1). Aedeagus paramersiz veya paramerler az gelişmiş………...………....…3. 2. Labrum oyuklu değil veya az oyuklu, vücut metalik renk ……….…….………….Paederina Fleming, 1821
(2). Labrum derin yuvarlak oyuklu, vücut metalik renkte değil………...….Dolicaonina Casey, 1905
3.Mandibula ince ve uzun; iç kenarındaki çıkıntının üzerinde tüy yok…………... ..………...………Astenina Hatch, 1957 (3). Mandibula normal, kısa ve sağlam; iç kenarındaki çıkıntının üzeri tüylü…..………...………..……4. 4. Languette, üç loblu...………..………...….Scopaeina Mulsant & Rey, 1878 (4). Languette, iki loblu...………..………...…...….5. 5.Languette lobları birbirinden genişçe ayrılmış, lobların arasında diken ve/veya spiküller var ………..…..………....…...6.
(5). Languette lobları geniş ayrı değil, bir arada veya bazen değil derin yuvarlak oyuklu, loblar arasında spikül veya diken yok………...Lathrobiina Laporte, 1835
6.Baş, ortalama olarak boynun iki katı genişlikte; pronotum, baş ve elitra’ya yakın genişlikte ………...…..…...………...Medonina Casey, 1905
(6). Baş, boynun 3-4 katı genişlikte; pronotum, elitra ve baştan daha dar…….….………Stilicina Casey, 1905
Subtribe Astenina Hatch, 1957
Kırıkkale il sınırları içerisinde bu alttribus’a bağlı Astenus Dejean, 1833 cinsinden 3 tür bulunmuştur.
Astenus Dejean, 1833 cinsine bağlı türlerin tanı anahtarı;
1. Abdomen genişlemiş, ilk abdominal tergumu, uzunluğunun en az üç katı genişlikte………...………..….2. (1.) Abdomen ince-uzun şekilde, ilk abdominal tergum’u uzunluğunun iki katı genişlikte….………..………..Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) 2. Aedeagusun ventral lamelinin tepesi sivri ve pronotum siyah renkli…………..………...………..… Astenus pulchellus (Heer, 1839)
(2.) Aedeagusun ventral lamelinin tepesi incelmiş bir halde, pronotum kızılımsı renkte………...Astenus thoracicus (Baudi di Selve, 1857)
Astenus procerus (Gravenhorst, 1806)
Sinonim: Sunius abbreviatus Baudi di Selve, 1870: 393; Paederus extensus Mannerheim, 1830: 39; Paederus filiformis Latreille, 1806a: 293; Paederus filum Waltl, 1838: 267; Sunius humeralis Gredler, 1863a: 110; Sunius sericatus Motschulsky, 1860e: 561.
İncelenen Materyal: Kırıkkale: 1♂, 1♀, 07.III.2018, Bahşili, Sarıkayalar, 39°41'42"N, 33°18'38"E, 1414 m, leg. Yaman & Örgel.
Şekil 4.1. Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 4.0-4.8 mm. Genel renklenmesi: siyah, baş ve pronotum siyah elitra’nın ön kısmı sarımsı kahverengi, anterioru siyah, ön kısmındaki sarımsı kahverengi alan elitra’nın bir kısmından daha azını oluşturmuş; abdomen’in ilk dört segmenti siyah, ancak ön kısımları sarımsı kahverengi, geri kalan abdomen segmentleri siyahımsı antenler ve bacaklar kızıl kahverengidir.
Başın genişliği uzunluğundan daha az, üzeri sık çukurcuklu; pronotum’un genişliği uzunluğundan daha kısa; genişliği başın genişliğinden daha az, yüzeyindeki çukurcuklar çok çok sayıda ancak, baş kadar yoğun değil; üzerinde sarımsı renkte kısa ve uzun kıllar mevcut, pronotum’un ön kısmında iki tane gözle görülebilecek şekilde uzun ve siyah kıl mevcut; Elitra’nın genişliği uzunluğundan daha kısa, uzunluğu hemen hemen pronotum’un uzunluğu kadar; yüzeyi sık çukurlu, ancak çukurcukların boyu pronotum’daki çukurların boyundan daha
az; kıllar kısa sarımsı renkte. Abdomen’in en geniş segmenti elitra’nın genişliğinden daha dar; çukurlanması elitra’ya benzer, yüzeyi sarı ve siyah uzun ve kısa kılları mevcut.
♂: VIII. sternitin arka kenarının ortası içe ters V harfi şeklinde girintili. Aedeagus’a lateralden bakıldığında uca doğru uzamış ve sivri, çıkıntının ucu üçgen şeklinde ventralden bakıldığında ise uç kısmı sivri şekilde.
Ekolojik not: Bu türe ait örnekler, ağaç ve çalı altlarındaki bitki döküntülerinin elenmesi ile bulunmuştur.
Şekil 4.2. Astenus procerus (Gravenhorst, 1806) türünün toplandığı lokaliteler.
Türkiye’deki Yayılışı: Adıyaman, Denizli, Gaziantep, Izmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Malatya, Manisa, Mersin, Nevşehir (Anlaş, 2009; Sert vd., 2013). Bu tür Kırıkkale ilinden ilk defa bildirilmiştir.
Dünyadaki Yayılışı: Avrupanın büyük bir kısmı, Cezayir, Fas, Mısır, Kıbrıs, Lübnan, Özbekistan, Tacikistan, Türkiye (Schülke ve Smetana, 2015)
Astenus pulchellus (Heer, 1839)
Sinonim: Sunius diversus Aubé, 1850: 318; Sunius fasciatus Hochhuth, 1860: 560. İncelenen Materyal: Kırıkkale: 1♂, 3♀, 07.III.2018, Bahşili, Sarıkayalar, 39°41'42"N, 33°18'38"E, 1414 m, leg. Yaman & Örgel.
Şekil 4.3. Astenus pulchellus (Heer, 1839) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 4.2-4.8 mm'dir. Genel renklenmesi: siyah. Baş, pronotum siyahımsı, elitra'nın anteriorü siyahımsı, posterior‘u sarımsı kahverengi, abdomen siyahımsı, antenler ve bacaklar sarımsı kahverengi.
Başın uzunluğu genişliğinden fazla, üzeri sık ve derin çukurlu, kısa ve uzun siyah kıllar mevcut. Pronotum'un uzunluğu genişliğinden fazla, pronotum'un genişliği başın genişliğinden
az, sık kısa ve uzun siyahımsı kıllar var. Elitra'nın uzunluğu genişliğinden fazla, elitra'nın genişliği baş ve pronotum'a göre oldukça fazla, kısa ve uzun sık siyah kıllar mevcut. Abdomen'in en geniş segmenti elitra'dan dar üzerinde kısa ve uzun sık kıllar mevcut.
♂: VII. Sternit arkaya doğru iç bükey, geniş V şeklinde, posterior’da uzamış iki tane kıl mevcutAedegus iç yüzeyi dar uca doğru sivrilmiş.
Ekolojik not: Bu tür, 1400 metre civarındaki bir dağın açık alanlarındaki taş altlarından toplanmıştır.
Şekil 4.4. Astenus pulchellus (Heer, 1839) türünün toplandığı lokalite.
Türkiye'deki yayılışı: Karaman (Anlaş, 2017). Bu tür Kırıkkale ilinden ilk defa bildirilmiştir.
Dünya'daki yayılışı: Avusturya, Azerbeycan, Belçika, Rusya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Büyük Britanya, Almanya, Macaristan, İtalya,
Letonya, Hollanda, Norveç, Polonya, Romanya, Slovakya, İsveç, İsviçre, Ukrayna, Kuveyt, Özbekistan Türkiye (Schülke ve Smetana, 2015; Anlaş, 2017).
Astenus thoracicus (Baudi di Selve, 1857)
Sinonim: Sunius subnitidus Kraatz, 1858b: 66; Astenus nigrinus Coiffait, 1960a: 99. İncelenen Materyal: Kırıkkale: 4♀♀, 29.VI.2016, Balşeyh, Uzunlar – Gazibeyli Yolu, 39°46'58"N, 33°43'57"E, 1515 m, leg. Anlaş, Yaman & Örgel. 1♂, 2♀♀, 07.III.2018, Bahşili, Sarıkayalar, 39°41'42"N, 33°18'38"E, 1414 m, leg. Yaman & Örgel. 1♂, 1♀, 30.IV.2019, Keskin, Konur 2 km W, 39°33'37"N, 33°30'38"E, 1430 m, leg. Örgel & Köksal.
Şekil 4.5. Astenus thoracicus (Baudi Di Selve, 1857) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 3.0-4.6 mm'dir. Genel renklenmesi: baş ve abdomen siyah, pronotum kızılmsı kahverengi, elitranın ön kısmı siyah arka kısmı sarımsı kahverengi, antenler ve bacaklar sarımsı kahverengi.
Baş, genişliği uzunluğundan daha kısa, üzerindeki çukurcuklar sık düzenli, kısa ve uzun siyah kıllar mevcut. Pronotumun genişliği, başın genişliğinden daha dar, genişliği uzunluğundan daha az; çukurcuklar az ve kıllar düzensiz sarımsı renkte ayrıca uzun siyah kıllar mevcut. Elitra, pronotumun genişliğinden fazla; Elitra’nın arka kısmı sarımsı kahverengi; çukurlar pronotuma göre fazla kıllar düzenli sarımsı renktedir. Abdomen, elitranın genişliği en geniş segmentten dar; çukurcuklar elitra’nınkine benzer kıllar düzensiz sarımsı renkte ve siyahımsı.
♂: VIII. sternit‟in posterior kenarının orta kısmı içeri ters V şeklinde oyuklu Aedeagus’a lateralden bakıldığında şişkin; tepe kısmındaki çıkıntı bir önceki türe göre daha kalın; çıkıntının tepe kısmı üçgen şeklinde; ventralden uç kısmı ters V şeklindedir.
Ekolojik not: Toplanan örnekler, sulak alan kenarındaki düz yeşillik alanlarda taş altlarından bulunmuştur.
Şekil 4.6. Astenus thoracicus (Baudi Di Selve, 1857) türünün toplandığı lokalite.
Türkiye’deki Yayılışı: Ankara, Antalya, Eskişehir, Gaziantep, Isparta, İzmir, Kahramanmaraş, Kırıkkale, Konya, Manisa (Anlaş, 2009; Rose, 2009; Assing, 2013; Sert vd., 2013).
Dünya’daki yayılışı: Azerbaycan, Fas, Gürcistan, İtalya, Kanarya Adaları, Kıbrıs, Suriye, Türkiye, Yunanistan (Schülke ve Smetana, 2015).
Subtribe Dolicaonina Casey, 1905
Araştırma alanında bu alttribus’a bağlı Leptobium Casey, 1905 cinsinden iki tür bulunmuştur.
1. Elitra’nın üzerinde 2/3’ünü kapsayan sarı benekler mevcut, pronotumun genişliği elitra’dan az, abdomen tüm segmentleri siyah……….………… Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802).
(1). Elitra’nın tümü kızılımsı, pronotum’un genişliği elitra’dan fazla, abdomenin son üç segmenti kızılımsı, .………..……….. Leptobium yagmuri (Anlaş, 2017).
Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802)
Sinonim: Dolicaon anale Reitter, 1902e: 206; Dolicaon berberum Koch, 1937a: 28; Lathrobium biguttulum Lacordaire, 1835: 425; Dolicaon brachypterum Coiffait, 1954c: 97; Dolicaon cedri Koch, 1937a: 27; Dolicaon haemorrhoum Erichson, 1840: 577; Leptobium limnodes A. Bordoni, 1984c: 84;Leptobium obenbergeri A. Bordoni, 1984c: 83; Leptobium piochardi Coiffait, 1969g: 868; Dolicaon truquii Saulcy, 1865d: 645; Dolicaon winkleri Koch, 1937d: 263
İncelenen Materyal: Kırıkkale: 3♂♂, 5♀♀, 07.III.2018, Bahşili, Sarıkayalar 8 km N, 39°44'12"N, 33°17'13"E, 1310 m, leg. Yaman & Örgel. 2♂♂, 3♀♀, 30.IV.2019, Keskin, Konur 2 km W, 39°33'37"N, 33°30'38"E, 1430 m, leg. Örgel & Köksal.
Şekil 4.7. Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 4.4-7.1 mm. Genel renklenmesi: siyah, nadiren koyu kahverengi ve kızılımsı kahverengi. Baş, pronotum abdomen siyah, elitra’nın her iki parçasının posterior’ü sarı benekli, antenler ve bacaklar sarımsı kahverengi.
Başın genişliği uzunluğundan kısa. Yüzeyindeki çukurcuklanma genellikle düzensiz ve az, ancak kısmen derin çukurcuklar mevcut, sarı ve siyah kıllı, kıllar az ve düzensiz, daha çok kısa fakat aralarda uzun kıllar mevcut. Pronotum, baştan çok az daha geniş; genişliği uzunluğundan kısa; çukurcuklanma başa göre daha fazla fakat derin ve aynı; kıllanması başla aynı. Elitra’nın uzunluğu hemen hemen pronotum’un uzunluğuyla aynı ama pronotum elitra’dan daha geniş; çukurcuklanma pronotum’a göre daha az ancak daha fazla; yüzeyi düzenli, kısa ve sarımsı renkte kıl. Abdomen’in genişliği elitra ile aynı ama elitra’dan az daha dar;
çukurcuklanma elitra’dakilere göre daha az, yüzeyindeki kıllanma elitra’dakine benzer ama düzensiz.
♂: VIII. sternit’in posterior kenarının ortası derin ve dar girintili. Aedeagus’a lateral’den bakıldığında üst kısım sivrilmiş venral’den bakıldığında iç yapıda çıkıntı sağa doğru dönük.
Ekolojik not: Bu türe ait örnekler sulak alanlarda ve dağların yüksek yerlerindeki mera alanlarında taş altlarından bulunmuştur.
Şekil 4.8. Leptobium gracile (Gravenhorst, 1802) türünün toplandığı lokaliteler.
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Ardahan, Artvin, Balıkesir, Bayburt, Bilecik, Burdur, Bursa, Çankırı, Diyarbakır, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Isparta, İstanbul, İzmir, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Muğla, Niğde, Samsun, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Tunceli, Van (Anlaş, 2009; Sert vd., 2013).
Dünyadaki Yayılışı: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Bosna Hersek, Cezayir, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İspanya, İsrail, İtalya, Kıbrıs, Macaristan, Makedonya, Özbekistan, Romanya, Rusya, Portekiz, Slovakya, Suriye, Tacikistan, Tunus, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna, Yunanistan (Schülke ve Smetana, 2015).
Leptobium yagmuri Anlaş, 2017
İncelenen Materyal: Kırıkkale: 4♂♂, 5♀♀, 07.III.2018, Bahşili, Sarıkayalar, 39°41'42"N, 33°18'38"E, 1414 m, leg. Yaman & Örgel.
Şekil 4.9. Leptobium yagmuri (Anlaş, 2017) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 5.0-5.9 mm. Genel renklenmesi: siyah; baş, pronotum siyah, elitra, abdomenʼin posteriorʼu, antenler ve bacaklar kızılımsı.
Başın uzunluğu genişliğinden fazla; üzerindeki çukurcuklanma seyrek ve düzensiz; kıllar kısa ve uzun siyah renkte. Pronotumʼun uzunluğu genişliğinden fazla; pronotumʼun genişliği ve uzunluğu baştan fazla; başa göre çukurcuklanma daha yoğun; kısa ve uzun kıllar mevcut ve siyah renkte. Elitraʼnın uzunluğu genişliğinde az; elitra pronotumun uzunluğundan kısa; üzerindeki çukurcuklanma pronotumʼa göre daha yoğun; uzun ve kısa kıllı. Abdomenʼin en geniş segmenti elitraʼnın genişliğinden fazla; üzerindeki çukurlar elitra‘ya göre daha yoğun; kısa ve uzun kıllı.
♂: VIII. sternit posteriorʼa doğru daralmış, içeriye doğru girintili bir yapıya sahip, kıllar iç kısımda mevcut değil. Aedeagus küçük, asimetrik dorsal plakalı, ventral çok az asimetrik.
Ekolojik not: Bu türe ait örnekler otlak alanlarda taş altlarında bulunmuştur.
Şekil 4.10. Leptobium yagmuri (Anlaş, 2017) türünün lokalitesi.
Türkiye’deki Yayılışı: Bu tür ilk defa Ankara ilinden tanımlanmış (Anlaş, 2017) olup bu çalışmada deskripsiyonundan sonra ilk defa kaydedilmiştir.
Dünyadaki Yayılışı: Türkiye (Anlaş, 2017).
Lathrobiina alttribus’una bağlı cinslerin tanı anahtarları;
1. Arka tarsus’ların ilk parçası yaklaşık olarak ikincisinin uzunluğu kadar, daima orta boylu veya büyük……….………..2.
(1.) Arka tarsus’ların ilk parçası ikincisinden daha uzun, daima küçük boylu, aedeagus paramer’leri küçük ……...…………..……..……….... Micrillus Raffray, 1873
2. Arka tarsus’ların son parçası önceki beraber olan dört parçanın uzunluğu kadar, birinci parça ise ikincisinden daha kısa, vücut gayet basık………. Achenium Leach, 1819
(2.) Arka tarsus’ların son parçası önceki beraber olan dört parçanın uzunluğundan kısa ………...……….….3
3.Boyun hemen hemen başın üçte birine eşit
………...…...………....Tetartopeus Czwalina, 1888 (3.) Boyun hemen hemen başın yarısına eşit ………...……….. 4 4. Pronotum hemen hemen elitra ve başın genişliği kadar …Lobrathium Mulsant & Rey, 1878
(4) Pronotumun genişliği elitra ve başın genişliğinden fazla…… Scymbalium Erichson, 1839
Achenium cinsine bağlı türler için tayin anahtarı;
Araştırma alanında Achenium cinsine bağlı iki tür bulunmuştur.
1. Vücut küçük, pronotum genişliği en fazla 0,7 mm; uzunluğu en fazla 0,8 mm. Baş ve pronotum genellikle kahverengi veya siyahımsı kahverengi, ♂: VIII. sternit’in posteriorunun orta kısmı derin V şeklinde……….….Achenium scimbalioides (Koch, 1937).
(1.) Vücut daha büyük, pronotum geniĢliği 1,2 mm’den fazla; uzunluğu en az 1,5 mm. Elitra iki renkli; anteriorʼu siyahımsı, posterioru kızılımsı, ♂. VIII. sternit’in posteriorʼunun orta kısmı sığ ve geniş oyuklu ………...……….Achenium humile (Nicolai, 1822).
Achenium humile (Nicolai, 1822).
Sinonim: Achenium brachypterum Koch, 1937b: 89 Achenium lokayi A. Fleischer, 1920: 62; Achenium ustulatum J. Sahlberg, 1880a: 75
İncelenen Materyal: Kırıkkale: 2♀♀, 08.III.2018, Çelebi, Tilkili 3 km E, 39°33'12"N, 33°30'41"E, 1427 m, leg. Yaman & Örgel. 3♂♂, 3♀♀, 30.IV.2019, Keskin, Konur 2 km W, 39°33'37"N, 33°30'38"E, 1430 m, leg. Örgel & Köksal.
Şekil 4.11. Achenium humile (Nicolai, 1822) türünde; a- genel görünüm, b- ön vücut, c- VII sternit, d-VIII sternit, e-aedeagus (lateral), f- aedeagus (ventral). Ölçek çubukları: 0.5 mm (a,b), 0,2 mm (c,d,e,f).
Morfoloji: Vücut uzunluğu 5.9-6.4 mm’dir. Genel renklenmesi: kahverengimsi siyah. Baş, pronotum ve abdomen siyahımsı kahverengi, elitra sarımsı kahverengi, antenler ve bacaklar sarımsı kahverengi.
