BULGARİSTAN'DA TÜRK KÜLTÜRÜNÜN
BAŞINA GELENLER
" T ü r k d e v l e t i n d e n ve ö z e l l i k l e K ü l t ü r B a k a n l ı ğ ı m ı z d a n en b ü y ü k
b e k l e n t i m i z , T ü r k k ü l t ü r ü n ü b u g ü n e k a d a r ha y a t ı p a h a s ı n a a y a k t a
t u t m a y a
ç a l ı ş a n
bu
c e f a k a r s a n a t k a r l a r ı m ı z ı
( B u l g a r i s t a n d a n
g ö ç
e d e n )
u n u t m a m a s ı ,
B u l g a r i s t a n
T ü r k l e r i n i n
f o l k l o r
ü r ü n l e r i n i n
d e r l e n e r e k
b a s ı l m a s ı , T ü r k
ve
D ü n y a k a m u o y u n a t a n ı t ı l ma s ı d ı r . "
A h m e t C E B E C İ *
1878’d e , y a y g ın ta b iriy le "93H arbi" n e tic e sin d e b ir P re n slik o la ra k k u ru la n B u lg a rista n 'd a , T ü rk lere k arşı g ö çe zorlam a b a sk ıla n y anında, Türk k ü ltü rü n e k arşı b ask ıla r da başlam ıştır. A ncak 1944 y ılın d a g e le n k o m ü n ist rejim e k a d a r bu b a sk ıla r, T ü rk k ü ltü rü n ü y o k etm e am a c ın d a u zak o lu p , y aln ızca T ürklere k a rşı ikinci sın ıf vatandaş m u am elesin in doğurduğu p lân sız baskılardır.
19 4 4 s o n r a s ın d a y e n i r e jim , ö n c e le r i T ü rk le ri s o s y a lis t d ü z e n e ıs ın d ırm a k a m a c ıy la , "k ü ltü rü m ü z m u h tev aca sosyalist, şekilce m illî o la c a k tır " p r e n s ib in e g ö r e h a r e k e t e tm iş ve T ü rk kültürünün g elişm esin i bu gayeye ulaşm ak üzere d e s te k le m iştir. Y an i T ü rk k ü ltü rü n ü v e ö z e llik le de T ü rk fo lk lo ru n u , T ü rk h a lk ın ın b e y n in i y ık a y ıp k o m ü n istle ş tirm e k ü z e re k u lla n m a ğ a ç a lışm ış tır. B una p a ra lel o larak ilk y ılla rd a T ü rk ler, Islâm d i n in d e n v e d in î g e le n e k le r in d e n s o y u tla n m a y a ça lışılm ıştır. M illî g e le n e k le rse y u k ard a b elirtm iş old u ğ u m u z am aca uyg u n olarak d estek len m iş, Türk o k u lların d a T ürk h alk tü rk ü le rin e, T ürk halk o y u n la rın a y e r v e rilm iş, K o m so m o l ve P arti te şk ilâ tla n tarafın d an T ürk k ö y lerin d e fo lk lo r ek ip leri ve Türk H alk T ü rk ü leri k o ro la n n ın ku ru lm ası v e il bazında y a n ş m a f e s tiv a lle r in e k a tılm a la n d e s te k le n m iş . B ö y lece T ü rk h alk ı arasın d a k en d i k ü ltü rü n e karşı b ü y ü k b ir ilg i u y a n m ıştır. S o fy a R a d y o su n d a T ü r k le r iç in y a p ıla n T ü rk ç e y a y ın la r d a bu ç a lış m a la n n se m e re le ri y e r a lm ış, b ir çok h alk tü rk ü le ri sa n a tk â rla rı da y e tişm iş tir. Ş u m n u , R az- grat v e K ırcali şeh ilerin d e k u rulan T ürk estrat tiy a tro la rı da T ürk halk m üziği ve h alk o y u n la n n ı sah n e le y e re k , T ü rk k ü ltü rü n ü n g e lişm e s in e b ü y ü k k a tk ıd a b u lu n m u ş la rd ır. Bu fa a liy e tle r ra d y o d a olduğu g ibi, "Y eni Işık ", ve "Y eni H ayal" ve "H alk G ençliği" gibi T ü rk çe o larak y ay ın lan an g azete ve dergilerde de büyük ölçüde y e r alarak desteklenm iş- • G .Ü . G a z t E ğ itim F a k . T a r i h B ö lü m ü Ö ğ r e t im G ö r e v lis i.
lir. T ürk halkı arasından d erlen m iş türkü ve oyun- la n ih tiv a eden k itk a p la r n e şre d ile re k , T ü rk fo lk lorunun yaygınlaşm ası da sağlanm ış. B u arad a Türk a ta sö z le ri, T ü rk M a s a lla n , T ü rk b ilm e c e le ri g ib i derlem e e se rle r de b asıla rak , T ü rk halk k ü ltü rü n ü n ü rü n leri büyük ö lçü d e s e rg ile n m e y e b a şla n m ış tır. A ncak, bu d u ru m u n T ü rk le rin k o n ü n istle ş m e sin e d eğ il, m illî b en lik lerin in ve m illî d u y g u la rın ın d e s teklenm esine y a rad ığ ım fark e d en , 1956'dan sonraki Jiv k o v rejim i, T ü rk k ü ltü rü n ü d e ste le m e k te n v a z geçip, yavaş yavaş bunu yasak lam a y o lla n aram aya b aşlam ıştır. 1959/60 ders y ılın d a T ürk o k u lla n n ın k a p a tıla ra k B u lg a r o k u lla rıy la b irle ştirilm e s i, bu dönüşün en büyük göstergesi olm uştur.
1962 y ılın d a , T ürk o k u lla n n ın k ap atılm ası ve T ürk k ü ltü rü n e k arşı alınan ted b irle rin , T ü rk ler arasın d a büyük b ir te p k iy e sebep o ld u ğ u n u g örev Jiv k o v , D e lio ra n ’ın H ab ip (V lad im iro v tsi) k ö y ü n d e irad elliğ i k o n u şm a sın d a. "B u lg a rista n T ü rk lerin in g ü z e l T ü rk ç e le r in i k o n u şm a y a v e g ü z e l h a lk tü rk ü le rin i sö y le m e y e devam e d ece k le rin i" b e lirte rek, T ü rk le ri y a tıştırm a y o lu n a g itm iş. A n cak bu tarihten sonra da T ürk kültürünü ezm e ted b irle ri d e vam e ttiğ in d e n , tep k i ve m e m n u n iy e tsiz lik le r de sürm üştür. A rtık okullarda Türk halk m üziği ve o- y u n la n da y asak lan m ış, köy fo lk lo r ek ip leri destek g örm ez olm uş, fe stiv a lle r de y a sak lan m ıştır.
1963 y ılın d a itib are n T ü rk ler a ra sın d a b azı k ıp ırd a n m a la r v e g iz li te ş k il â t l a r g ö r ü lm e y e başlam ış. H er ne k a d a r yak alan an lar şid d e tle ceza- la n d m lm ışsa da, T ü rk k ü ltü rü n e ve m illî b e n liğ e sahip çıkm a m ü cad elesi devam etm iştir. Türk tiyat- ro la n n ın re p o rtu v a n n d a n T ürk halk m ü z iğ i ve o- y u n la n çık artılarak , B ulgarca dram sahnelem e m e c b u riy eti g e tirilm iş, ard ın d an da " B u lg a rc a y ı b e c e rem edikleri" bahene edilerek k ap atılm ışlard ır.
1970’li yıllarda, okullarda g ö ste rm elik o la
