Beslenme ve Diyet D e r g is i/J . Nutr. and Diet., 14 : 39 - 49, 1985 39
MOBİLYA İŞİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI
Yrd. Doç. Dr. Mine YURTTAGÜLVDoç. Dr. Sevinç YÜCECAN* Ankara siteler kesimindeki 1244 işçinin beslen
me alışkanlıkları incelenmiştir. Yaklaşık olarak iş çilerin yarısı yer sofrasm da ve aynı kaptan yemek yemektedir. Araştırma sonuçları işçilerin % 52.7’si- nin çeşitli yemeklerinde artık olduğunu, % 93.4’ü- nün günde 3 öğün yemek yediğini göstermektedir. Öğün atlayanların % 66.6’sı sabah kahvaltısı yap mamaktadır. Öğün aralarında en çok (% 84.2) çay ve kahve tüketilmektedir. İşçilerin % 52.2’si sigara ve alkol kullanmaktadır.
GİRİŞ :
Üretim de önem li rolü olan işçinin üretim hızını etkileyen etkenlerden biri de beslenm e durum udur. İşçinin enerji harca m asındaki artışa bağlı olarak enerji gereksinm esi, ağır işte ça lışm a sonucu terlem e ile kaybedilen azot nedeniyle de protein gereksinm esi artmaktadır. A rtan enerji gereksinm esi B grubu vitam inlerine olan gereksinm eyi de artırm aktadır. A rtan gerek sinm elerin karşılanm am ası durum unda, üretim hızı düşmekte işçinin hastalıklara karşı direnci azalm akta, işe deva/m sizlik ve iş kazalara artm aktadır (1).
Ü lkem izde işçiler üzerinde yapılan çalışm alarda işçilerin yetersiz ve dengesiz beslendikleri vurgulanm aktadır ( 2 - 7 ) . Bi reyin beslenm e durum unu etkileyen pek çok etken vardır. Bun lardan b ir tanesi de beslenm e alışkanlıklarıdır.
Bu çalışm a m obilya işinde çalışan işçilerin beslenm e alış kanlıklarını saptam ak am acıyla yapılm ıştır.
A RA ŞTIRM A YÖNTEMİ VE ARAÇLARI
Araştırm a, A n k a ra siteler kesim indeki m ob ily a işçileri ü z e rin de O cak M art aylarında yapılm ıştır. V erilerin toplanm asm
40 Yurttagül, M., Yücecan, S. d a a n k et tekniği kullanılm ıştır. Toplanan bilgiler bilgisayarla değerlendirilm iştir. V erilerin toplan m asın da H acettepe Ü n iver sitesi Beslenm e ve D iyetetik B ölüm ü son sın ıf öğren cilerin d en yararlanılm ıştır. G ördü k leri eğitim gereği bu kon uda gerekli b il gilere sahip olan öğrenciler, araştırm a ve bilgi toplam a yöntem i k on u ların da tek rar eğitilm işlerdir.
BULGULAR VE TA RTIŞM A
İşçilerin y em ek yedikleri y ere ve yem e şekline g öre d a ğ ı lım ları T ablo l ’de gösterilm iştir.
Tablo 1 : İşçilerin Yem ek Yedikleri Yere ve Yem e Şekline G öre Dağılım ı Yem ek Yenilen
Yer Sayı %
Yem e ıŞekli Sayı %
Yer 677 54.4 Aynı kaptan 718 57.7
Masa 425 34.2 Ayrı kaptan 392 31.5
Y er + masa 142 11.4 Bazen aynı bazen
ayrı kaptan 118 9.5
Cevapsız 16 1.3
Toplam, 1244 100.0 1244 100.0
T a b lo l ’de de g örü ld ü ğ ü gibi, işçilerin % 54.4’ü y e r s o fr a sında y em ek yem ektedir.
S an ayi işçileri ü zerin de y a p ıla n çalışm alarda y e r so fra sın da y em ek y iy en işçi ora n ı % 65.0 (8), % 59.0 (9), % 44.0 (10),
% 53.0 (11) ola ra k belirlenm iştir. M asada y em ek y iy e n işçi o ra m ise % 34.2 d ir (T ablo 1). S an ayi işçileri üzerinde ya pıla n ça lışm a la rd a m a sa d a y e m e k y iy en işçi oran ı % 2 5 -4 2 a rasın d a d eğişm ek tedir ( 8 - 1 1 ) . D ah a ço k k ö y kök en li olan işçiler
y erd e y e m e k yem e adetlerin i sü rdü rm ekle birlikte m asada y e m e k y em eğe de u y u m sa ğ la m a y a çalışm aktadır.
A y m kaptan y e m e k y iy e n işçi ora n ı % 57.7, a y n k ap tan y e m e k y iy e n işçi ora n ı ise % 31.5 dir. U lu sal d ü zeyde ya p ıla n b eslen m e araştırm asın d a (12) ise b ü y ü k şehirlerde % 29.2, şe h irlerd e % 64.1, k öy lerd e % 71.9 ora n ın d a tek k a p tan y em ek y en d iğ i ve u lu sal orta la m a n ın % 63 9 old u ğ u saptanm ıştır. A y n ı araştınm ada a y rı k a p la rd a y e m e k yem e ora n ı b ü y ü k şeh ir lerd e % 70.8, şehirlerde % 35.9, k öy lerd e % 29.1 dir. U lusal o r talam ad a ise b u o ra n % 36.1 dir. İşçiler ü zerin de y a p ıla n d iğ er
İŞÇt BESLENMESİ 41 çalışm alarda aynı kaptan yem e oranı % 52 -6 5 arasında, ayrı kaptan yem e oranı ise % 1 6 -3 8 arasında değişm ektedir (8 - 11).
Tablo 2 : Yemek Pişirme Araçlarına Göre İşçilerin Dağılım ı
Araç Sayı %
Tüp gaz 1062 85.4
Ocak - fırın 171 13.7
Kuzine - soba 11 0.9
Toplam 1244 100.0
İşçilerin çoğunluğu (% 85.4) yem eklerini tüzgazda, % 13.7’si ise oca k ve fırın da pişirm ektedir (Tablo 2). U zel ve arkadaş larının (13), yaptığı bir çalışm ada araştırm a kapsam ına alınan ailelerin % 3 u işçi, % 19’u işçi - çiftçi ailesidir ve bütangazı ku llanm a oranı % 92 olarak saptanmıştır. İşçiler üzerinde y a p ı
lan d iğer çalışm alarda pişirme aracı olarak daha çok (% 44-83) tüpgaz kullanılm aktadır (8, 10, 11). K ıraç’m (9) işçiler ü zerin de yaptığı çalışm ada ise yem ek pişirm e aracı olarak tüpgaz kullananların oranı % 33, tüpgazla birlikte soba kullananların oran ı ise % 37 olarak saptanmıştır.
Y em ek artıklan araştınldığm da, işçilerin % 52.7 si evde yem ek artığı olm adığını belirtirken, % 47.3 ü çeşitli yem eklerde artık bu lun du ğu nu söylemişlerdir- İşçilerin yem ek antırm aları- na v e artan yem eği değerlendirm e şekline g öre d a ğ ılım la n T ablo 3 de gösterilm iştir.
Tablo 3 : Yemek Artırmalarına ve Artan Yem eği D eğerlendirm e Şekille rine Göre İşçi Ailelerinin Dağılımı
Yem ek Artırm a Sayı % Artan Yem eğin
Değerlendirilmesi Sayı %
Çorba 159 27.0 Çöp kutusuna atm a 66 11.2
Pilav + makarna 238 40.5 Fakire verm e + hayvan
Et yemekleri 4 0.7 yemi olarak kullanm a 161 27.4
Zeytinyağlılar 81 13.8 Çeşitli şekillerde
Ekmek 106 18.0 yemeklerde kullanm a 361 61.4
42 Yurttagül, M., Yücecan, S. G örü ld ü ğ ü g ib i e n çok artık bırakan yem ek % 40.5 ile p i lav v e m a k a m a d ır. B unu çorb a la r (% 27.0) ve zeytinyağlılar
(% 13.8) izlem ektedir. Ekm ekte artık bırakan ların oranı ise % 18.0 dır. Bu son u ç d iğ er araştırıcıların (2, 8, 10, 11, 14) b u lg u la rın ı desteklem ektedir. Sözü edilen tüm araştırm alarda yem ek artıkların ın m aliyeti düşünülürse ek on om ik açıdan da soru nun ne d en li önem li old u ğu anlaşılır. K aldı ki beslenm e a lışk an lıkları saptanan bu işçilerin besin tüketim durum ları araştırıl d ığın d a çeşitli yetersizlikler göze çarp m ak tad ır (7). Ö rneğin kişi ba şın a sağlanan ortalam a g ü n lü k enerji 2768 kaloridir. Bu d eğer a ğır işte çalışanlar için ön erilen en erji tüketim sta n d ar dından 1432 k a lori dah a azdır (1). Bu durum , y e m e k a rtık la rının beslenm e yetersizliğinin oluşm asın daki fa k törlerd en biri old u ğu n u işaretlem ektedir. A yn ı şekilde işçilerin et tü ketim i k i şi başın a 41.8 g ra m d ır (7). Bu m iktar yetişkin erk ek için ö n e rilen 100 g ra m ın yarısın dan azken, ayn ı gru p ta et y em ek lerin de artık bıra k m a ora n ı % 0.7 dir. A rta n yem ek lerin ne şekilde d eğerlen d irild iği araştırıldığın da (Tablo 3), işçilerin % 61.4 ü n ü n artan y em ekleri çeşitli y em ek lerd e tekrar k u lla n d ığ ı sa p tanm ıştır. İşçilerin % 27.4 ü artan y em ekleri fa k ire v erd iğ in i v e y a h a y v a n y em i ola ra k ku llandığını, % 11.2 si ise attığım belirtm iştir.
İşçiler ü zerin de y a p ıla n d iğ er çalışm alard a y e m e k atım ora n ı özellikle toplu beslen m ede % 63.9 a k a d a r yü kselm iştir
(10). Bu d a y e m e k atım ın ın ne d en li ek on om ik k a y b a n ed en old u ğ u n u n a çık b ir göstergesidir.
İŞÇİ BESLENMESİ I 43 Tablo 4’te işçi ailelerinin yem ek hazırlayan kişilere, y e m e ğ e oturuş şekline ve işçilerin bir günde tükettikleri öğü n sa yısına göre dağılım ları gösterilmiştir.
Tablo 4 : İşçi Ailelerinin Yem eği Hazırlayan Kişilere, Yem eğe Otbruş Şek line ve İşçilerin Bir Günde Tükettikleri Öğün Sayışma G öre Da ğılımları
Yem ek Yemeğe Oturuş Öğün
Hazırlayan Sayı % Şekli Sayı % Sayısı Sayı %
Anne 536 47.9 Hep birlikte 1190 95.7 1 5 0.4
Kız Çocuğu 24 1.9 Önce erkekler 20 1.6 2 60 4.8
G elin 331 26.6 Önce çocuklar 6 0.4 3 1162 93.4
Baba 3 0.2 Yalnız 26 2.0 4 15 1.2
Karışık 145 11.7 Önce büyükler
Kendisi 139 11.2 sonra küçükler 4 0.3 5 2 0.2
Arkadaşı 6 5.5
T oplam 1244 100.0 1244 100.0 1244 100.0
G örüldüğü gibi yem ekleri genellikle anne (% 47.9) y a da gelin (% 26.6) hazırlam aktadır. Besinlerin hazırlanm ası, p i şirilm esi ve saklanm asındaki temel ilkeler bilinm ediği için b e sin öğelerin de kayıplar çok olmaktadır. Bazı pişirm e yön tem le ri, bazı besinlerdeki vücu t için gerekli besin öğelerin in a zalm a sına y ol açm aktadır. Bu nedenle işçilerin aileleri, besin g erek sinm eleri, beslenm e ile sağlıkları arasındaki ilişkiler, çeşitli y i yecek lerin besin değerleri, besinlerin hazırlanm ası, pişirilm esi ve saklanm ası için yapılan işlemlerin besin değerleri üzerindeki etkileri kon uların da eğitilm elidirler (1,5).
İşçilerin % 95.7 sinde yem eğe tüm aile birlikte oturm akta d ır (T ablo 4). Ö nce erkeklerin (% 1.0) veya bü yü k lerin (% 0.3) oturm ası alışkanlığı yaygın değildir. İşçilerin % 93.4’ü günlü k besinlerin 3 öğünde tüketmektedir. İşçiler üzerinde yapılan di ğ e r çalışm alarda ise bu oran % 84 - 100 arasında saptanm ıştır.
( 8 - 1 1 ) . İşçinin günlü k besin gereksinm eleri 3 öğü n e dağıtılarak y eterin ce karşılandığında en iyi verim sağlanm aktadır (1). İşçi lerin % 4.8’i günde 2 öğün, % 0.4’ü ise günde 1 öğ ü n tüketm ek tedirler. ö ğ ü n sayısı azaldıkça vücutta azotu n ku llan ılırlığı a za lır. G likoz em ilim i ve glikojen sentezi artar. Y a ğ d epoların da ve y a ğ sentezinde artış olur. Bu da bazı m etabolizm a bozu k lu kları
44 Yurttagül, M., Yücecan. S n a y o l açabilir. Bu nedenle günlü k yaşam k oşu lla n da dikka,te alınarak yem ek lerin gü n de en az 3 öğünde tüketilm esi ön eril m ek ted ir (15).
T ablo 5 : İşçilerin Atladıkları Öğünlere ve Öğün Atlama Nedenlerine G öre Dağılım ı
A tlanan Öğün Sayı % Nedenler Sayı %
Sabah 299 66.6 Unüttuğu için 11 2.4
Öğle 117 26.1 Zam an yok 279 62.1
Sabah - öğle 15 3.3 Zayıflam a için 5 1.1
Akşam 18 4.0 Canı istem iyor 155 34.4
Toplam 449 100.0 449 100.0
E nçok atlan an öğü n sabah kahvaltısıdır (% 66.6). Ç eğilli (11) işçilerin % 65.2’sinin sabah kahvaltısını atladığını b e lirtm iştir. İşçilerin ü zerin de yapılan d iğ er çalışm alard a bu oran % 80.9, % 96.6’y a kadar yükselm ektedir (8,10). K ahvaltısız g ü ne başlan dığında v ey a yük sek karbonhidratlı, d ü şü k protein li
kah valtıda öğ ley e yakın saatlerde iş verim inde ve zihinsel fa a liyette düşüş olm a k ta dır (16). Bu durum işçiler için son d erece ön em lidir. K ah valtıda k arbon h id ratlı ve y a ğlı b esin ler ya n ın d a protein lerin de bu lu n m ası gerekm ektedir. B öylece kan şekerinin düşüş hızı y a va şla y a ca k tır (1). İşçilerin % 26.1’i öğle, % 3.3’ü sabah v e ö ğ le öğ ü n ü n ü atlam aktadırlar. Bu d a iş verim in in d ü ş medi, dikkatin azalm ası, iş k a z a la n riskinin artm ası ve işçinin sa ğ lığ ın ın b ozu lm ası açısın dan sakın calı b ir durum dur.
Ö ğ ü n atlam a n ed en lerin in başın d a za m an y o k lu ğ u (% 62.1) gelm ektedir. Z am an y o k lu ğ u işin erk en başlam asın dan y a da işin y o ğ u n lu ğ u n d a n kayn ak lan m ak tadır. D iğer ça lışm a la rd a da işin y o ğ u n lu ğ u n d a n k a y n a k la n a n ö ğ ü n atlam a oran ı % 13.0 -
% 42.5 ora n ın d a d eğişm ek tedir (8 - 10). İşçilerin % 34.4’ü de can ı istem ediği için ö ğ ü n atlad ığın ı belirtm işlerdir. Bu o ra n d iğ er ça lışm a la rd a % 35 6 - 62.1 a ra sın d a d eğişm ek tedir ( 8 - 1 1 ) .
İŞÇİ BESLENMESİ 45 T ablo 6 da işçilerin öğün aralarında tükettikleri y iy ecek le re g öre dağılım ları gösterilmiştir.
T ablo 6 : İşçilerin Öğün Aralarında Tükettikleri Yiyeceklere G öre Dağılımları
Y iyecek Sayı %
Yem em 56 4.5
Çay, kahve 708 56.9
Bisküvi, simit, poğaça 51 4.1
Kuruyem iş 2 0.2
K olalı içeçek 8 0.6
M eyva 18 1.5
M eyva suyu 3 0.2
Ayran, süt 11 0.9
Çay, kahve, simit, kuruyemiş, kolalı içecek, meyva, meyva
suyu, 340 27.9
Bisküvi, simit, kuruyemiş, kolalı içeçek, meyva, şeker, çiko
lata 8 0.6
Kuruyem iş, kolalı içecek, meyva 2 0.2
Cevapsız . 37 3.0
Toplam 1244 100.0
T ablo 6 da görüldüğü gibi işçilerin % 4.5 i öğü n aralarında h içbirşey yem ediklerini belirtm işlerdir. Ö ğün aralarında % 56-9 ora n ın da ça y ve kah ve tüketilmektedir. Ç ay ve kah ven in yan ı- sıra simit, kuruyem iş, kolalı içecek, m eyva ve m ey va suyu tü keten işçi oranı % 27.9’dur. İşçiler üzerinde yapılan diğer ç a lışm alarda da öğü n aralarında ça y ve kah ve tüketim inin c.o 73 - ıo o arasında değiştiği belirtilm iştir ( 8 - 1 1 ) .
N orm al m iktarlarda tüketildiğinde çay ve kah ve sağlıklı k i şiler için zararlı değildir. A y n c a uyarıcı etkisi bu lun m ak tadır (17). Ç ay ve kahve ile birlikte tüketilen şekerin enerji gereksin m esine katkısı da düşünülm elidir. A n ca k a ş ın tüketim in d e m ir em ilim i üzerindeki olum suz etkisi g özön ü n e alınm alıdır (18). Ö ğü n aralarında süt, ayran (.% 0-9) v ey a m e y v a (% 1.5) tüketenlerin oranı oldukça düşüktür. Ö ğün a ra la rın d a az m ik tarda birşeyler yem en in iş verim ini artırdığı b a zı çevrelerce k abu l edilm ektedir. Buna karşın sık yem enin iş için fizy olojik
46 Yurttagül, M., Yücccan, S. y e te n e ğ i a rtırd ığı kon usu nda yeterli bilim sel veriler yok tu r (1). A n c a k işçi gru b u n u n enerji, protein gereksinm esi arttığın a g ö re, ö ğ ü n ara la rın d a tüketilen besinlerin enerji ve protein y a n ın d a v itam in ve m inerallerden de yeterli olm ası tercih ed ilm ekte dir.
İşçilerin sigara ve alkol ku llan m a durum ları T ablo 7’de g ö s terilm iştir.
T ablo 7 : işçilerin Sigara ve Alkol Kullanm a Durumlarına G öre Dağılım ı
Sigara Alkol K ullanm a Durumu Sayı %
Hiç kullanm ıyor 212 17.0
Ara sıra kullanıyor 453 36.4
Sigara 525 42.2
Alkol 12 . 1.0
Sigara + Alkol 42 3.4
T oplam 1244 100.0
işçilerin % 17.0’si h iç siga ra ve a lkol ku llan m adık ların ı b e lirtm işlerdir. Y ü zd e 42.2’sinin sigara, % 1.0’m ın alkol % 3.4’ü n ün ise sig a ra a lkol alışkan lığı vardır. İşçilerin % 36-4’ü n ü n ise ara- sıra a lkol ve siga ra ku llandığı saptanm ıştır. Y ü c e c a n ’ın (5) in şaat işçileri ü zerin de y a ptığı ça lışm a d a işçilerin % 3 7.9’u n u n sigara, % 27.7’sinin sigara ve alkol ku llan dığı belirtilm iştir. İş çile r ü zerin de ya p ıla n b ir başka ça lışm a d a d a % 37 ora n ın d a a lk ol k u llan ım ı saptanm ıştır (9). D iğ er ça lışm a la rd a işçiler a ra sın da a lk ol k u lla n m a ora n ı % 1 - 1 3 arasın d a bu lun m u ştu r.
(8,10,11). Ö zellikle, y a ş ilerledik çe fa z la sig a ra içilm esi p la zm a C vitam in i d ü zey in i dü şü rm ek ted ir (19). Ç ok m ik ta rd a sık a r a lık la rla ve uzu n süre alkol alın dığı zam an sağlık olu m su z y ö n den etkilen m ek tedir. Y a ln ız yeterli ve d en g eli beslen m e içe r i sinde az m ik ta rd a ve seyrek o la ra k a lkol alınm ası za ra rlı d e ğ ild ir Cl).
İŞÇİ BESLENMESİ 47 SONUÇ
A n k a ra Siteler kesim indeki m obilya işçilerinin beslenm e alışkanlıkları incelenmiştir. İşçilerin % 52.7 si y em ek artığı o l m adığını, % 47.3 ü ise çeşitli yem eklerde, artık bu lu n du ğu n u belirtm işlerdir. A yn ı grubun besin tüketim dü zeyi araştırıldı ğın d a yetersizlikler saptanm ıştır (7). Y em ekleri genellikle evin annesi veya gelini pişirmektedir. Bu kişilerin beslenm e, yem ek hazırlam a ve pişirm e ilkeleri açısından eğitilm eleri önem taşı m aktadır. İşçilerin çoğunluğunun (% 93.4) gü n lü k besinlerini 3 öğü n de tükettiği saptanmıştır- Geri kalanların % 66.6 sı sa bah kahvaltısı yapm adan işe başlam aktadır. Bu d a iş v e rim i nin düşmesi, iş kazalarının artması, işçi sağlığının bozulm ası gibi sonuçlar doğurabilir.
ÖNERİLER
1- İşçi ve işçi ailesi beslenm e konusunda eğitilm elidir. E ği tim k o n u la n içinde besinlerin bileşimi, yeterli ve den geli b e s lenm eyi sağlayacak besinlerin seçimi, beslenm e ve sanitasyon ilkelerine uygun ekonom ik hazırlam a ve pişirm e yön tem leri yer alm alıdır.
2. İşverenler beslenm e konusunda eğitilm elidir. Ö zellikle beslenm enin iş'verim i üzerine etkileri açıklanm alıdır.
3. İş yerinde işçinin yeterli ve dengeli beslenm esini sağ la y a ca k v e işçiye doğru beslenm e alışkanlığı kazan d ıracak b i çim de beslenm e olanağı sağlanm alıdır.
4. İşçi ücretleri saptanırken işçinin ve ailesinin yeterli ve dengeli beslenm esini sağlayacak m iktarlan g öz ön ü n de b u lu n durulm alıdır.
SUM M ARY
THE NUTRİTİONAL HABİTS OF W O R K E R S W O R K IN G IN FURNITURE CONSTRUCTIONS
Y urttagü l, M., Y ü cecan , S-N utritional habits o f 1244 w orkers are investigated. A pp- roxim ately h a lf o f the w orkers have their m eals sitting on the flo o r and eat from the same dishes. Results o f su rvey indicate
48 Yurttagül, M., Yücecan, S. that 52.7 % o f the w orkers leave som e o f th eir food s in the dishes, 93.4 % o f them consum e three m eals a day. A m on g the w ork ers w h o eat two m eals a day 66.6 % o f them don t have b reakfast. Tea and coffee are the m ost com m on ly consum ed b ev era ges during breaks. 42.2 % o f the w orkers sm oke and 3-4
% o f them take alcohol.
K A Y N A K L A R
1. Baysal, A. : Beslenme, H acettepe Üniversitesi Yayınları A : 13, Ankara 1984.
2. Güneyli, U. : Mamak Gaz Maske Fabrikası İşçilerinin Beslenme Du dumu Bunun Sağlık ve İşe Devam ı Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonom isi Yüksek Okulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Doktora Tezi. Ankara,. 1973.
3. Tokgöz, P „ İlçin, E. : Tekel İşçi Fabrikası İşçilerinin Beslenme Du rumu, Diyarbakır Tıp Fakültesi Dergisi, 6 : 24, 1978.
4. Tülay, V. : Çukurova’daki Pamuk İşçi Ailelerinin Beslenme Durum ları, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Toplum Hekim liği Bölümü Bilim U zm anlığı Tezi, Adana, 1979.
5. Y ücecan, S. : İnşaat İşçilerinin E nerji H arcam aları Beslenme ve Sağlık D urum ları Üzerine Bir Araştırm a H acettepe Üniversitesi Sağlık T eknolojisi Yüksek Okulu Beslenme ve Diyetetik Bölüm ü D oçentlik Tezi, Ankara, 1979.
6. Özaslan, Ü. : Sanayi K esim inde Çalışan 12 -1 8 Yaş Arası Çırakların E nerji Harcam aları Beslenm e ve Sağlık Durum ları Üzerinde Bir Araş tırm a. H acettepe Üniversitesi Sağlık Bilim leri Fakültesi Beslenm e ve D iyetetik Bölüm ü B ilim U zm anlığı Tezi, Ankara, 1981.
7. Y ü ceca n , S. : Y urttagül, M. : M obilya İşinde Çalışan İşçilerin Be sin T ü ketim Durumları,. II. G ıda ve Beslenm e Sem pozyum u. Tübitak M arm ara Bilim sel ve Endüstriyel Araştırm a Enstitüsü, Beslenm e ve G ıda T ek n olojisi Bölüm ü, İstanbul, 1983.
8. G en ç,, M. : Orta D oğu Sanayi Sitesinde (O stim ) İşçiler Üzerinde B ir Araştırm a, H acettepe Üniversitesi, Sağlık T ek n olojisi Yüksek Okulu, Beslenm e ve D iyetetik Bölüm ü M ezuniyet Tezi Ankara, 1983. 9. K ıra ç, Ş. : A nkara’nın Sanayi Sitesi İşçilerinin Beslenm e Alışkan
lık la rın a Y ön elik Bir Araştırm a, H acettepe Üniversitesi Sağlık T ek n o lo jis i Y üksek Okulu, Beslenm e ve D iyetetik Bölüm ü M ezuniyet T ezi A nkara, 1983.
İŞÇt BESLENMESİ 49
10. Gürsoy, S. : Oto Tam ircilerinin Beslenme Alışkanlıkları, H acettepe Üniversitesi, Sağlık Teknolojisi Yüksek Okulu Beslenme ve Diyetetik Bölüm ü Mezuniyet Tezi Ankara, 1983.
11. Çiğilli, S. : Ankara Dışkapı Sanayi Sitesinde Çeşitli İşyerlerinde Çalışan îşçilerin Beslenme Durumları Üzerine Bir Araştırma. Ha cettepe Üniversitesi Sağlık Teknolojisi Yüksek Okulu Beslenme ve D iyetetik Bölümü Mezuniyet Tezi, Ankara, 1983.
12. Türkiye’de Beslenme, Tlirkiye 1974 Beslenme - Sağlık ve Gıda Tüke- ■ tim i Araştırması Hacettepe Üniversitesi Ankara, 1977.
13. Uzel, A., Baykan, S., Güneyli, U., Biliker, T. : Ankara - Etimesgut Köysel Bölgede Beslenme Araştırması. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2 : 97, 1973.
14. Türkiye’de Gıda Kayıpları. Milli Prodüktivite Merkezi Y a y ın la n 214. Ankara, 1978.
15. Ünver, B. : Yemek Yeme Sıklığının Sindirim Sistemi ve M etaboliz m aya Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi. 4 : 14, 1975.
16. Com bhis, K.K., Vangle, A.S. : Physioiogical E ffects o f Breakfast Habits, Nutrition Reviews 15 : 166, 1977.
17. Koksal, G., Manav, N. : Çay ve Kahvenin Beslenme ve Sağlıkla İliş kisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 3 : 193, 1973.
18. Rossander, L„ Hallberg, L„ Bjorn, E. : Absorbtion of İron From B reakfast Meals. American Journal of Clinical Nutrition, 32 : 2484
1979.
19. Pellieter, O. : Smoking and Vitamin C Levels on Humans, The Am e rican Journal Of Clinical Nutrition, 11 : 1258, 1968.
