Bcslenmo vo Diyet Dergisi / J . N utr. cnd D io !., 18 : 21 - 33, 1989
EV EK O NO M İSİ ÇALIŞMASI YAPILAN K IR SA L Y E R L E ŞİM
M ER K EZLE RİN DE
o- 12 YAŞ ÇOCUKLARIN
F İZ İK SE L G ELİŞİM LER İ
D oç. Dr. M ine ARLÎ*
?5u araştırm a A nkara’da ev ek o n o m isi ç a lışm a sı ya p ılan 19 k öyün 7 'sinden se çilen 60 ç o cu ğ u k a p sa m a k ladır. D en ek lerin yaş o rta la m a sı 10.40 ± 0.650 yıld ır. A raştırm aya alu ıan ço cu k la rın fiz ik se l g e lişim in dek sleri ağırlık, boy. b a ş ç e v r e si ve k ol çev resi d eğ er lerinin sta n d a rtla k ıy a sla n d ığ ı zam an v erilen 4 p u a nın to p la n m a sıy la h esa p la n m ıştır. D en ek lerin g e li şim in d ek sleri 0 -1 1 arasın d a olu p d en ek lerin ço ğ u n luğu n d a (0c 63.33) 2'den fazlad ır. G elişim in d ek sin in n orm al d eğerleri 2 ve 2’den az o ld u ğ u kabul e d il m ek ted ir. A nnelerinin eğ itim dü zeyi en az ilk ok u l, kardeş sa y ısı en fazla 2. b u zd olab ı olan lara, an n eleri içm e suyu n u k a yn atıyorsa ve sü tü k ayn ar kayn am az o ca k ta n in d irivorsa 10 ar puan vererek 50 ü zerin d en d eğerlen d irm e y ap ılm ıştır, S o n u çta sa d ece 2 d e n e ğ ’n 50 puan i'îabildlği görü lm ü ştü r. Bu p u an larla g e liş m e in d ek sleri arasın d a ö n em li k o rela sy o n (r — — 0.66!) old u ğu sap tan m ıştır.
G İR İŞ
B e b e k ve ç o c u k l a r s ü r e k li b ü y ü m e ve g e liş m e iç in d e o l d u k l a
r ın d a n h a t a lı b e s le n m e d e n fazla z a r a r g ö r ü r le r . Ü lk e m iz d e b e b e k
lik ve ç o c u k l u k ç a ğ ın d a k i ö lü m o r a m gelişm iş ü lk e le r e k ıy a s la o l
d u k ç a y ü k s e k t i r (1). B u ö lü m le r d e d o la y sız ya d a d o lay lı o l a r a k
ve-i ersve-iz ve d en g esve-iz b e s le n m e n ve-in e tk ve-is ve-i g ö r ü lü r . Y a ş a y a n la r d a d a g e
r e k s in i m in e cev a p v e re c e k ş e k ild e b e s le n e m e m e s o n u c u , b ü y ü m e ve
p c 'is m e meriliklerine; b u n l a r d a n özellikle ileri d e re c e d e y e te rsiz
bes-0 * 0 '
1 en eni e r d e a y rıc a m e n t al geriliğe d e r a s t l a n ı r . B ü y ü m e v e g elişm e
(*) S e lç u k Ü n iv e rs ite s i E ğ itim F a k ü lte s i Kız S a n a t E ğ itim Y ü k s e k o k u lu .22
A r lı, M.g e n e llik le p a r a l e l g id e r. S o m a t i k o l a r a k g e l iş m e il e r le d i k ç e z e k â n ın
d a ile r le d iğ i b i l d i r i l m e k t e d i r (2).
H a y a t ı n ilk d ö n e m l e r i n d e b e s l e n m e ş e k li il e r k i y a ş a m ı d a e t k i
le y e n ö n e m l i e t m e n l e r d e n b ir i d i r .
S a ğ lık lı b i r t o p l u m için a n n e y e ç o k iş d ü ş e r . A ile le r d e s o s y o
e k o n o m i k d ü z e y in d a h a d ü ş ü k o l m a s ı ç o c u k l a r ı n b ü y ü m e h ız la r ın ı
y a v a ş l a t a n o n l a r ı y e r i n d e o l m a y a n u y g u l a m a l a r l a b e s le m e y e d e yol
a ç a b i l m e k t e d i r .
A y rıc a s ık t e k r a r l a y a n e n f e k s i y o n l a r v e is h a l de
a l m a n b e s i n l e r i n y a r a y ı ş l ılı ğ ın ı a z a l t a r a k ç o c u ğ u n b ü y ü m e s i n i e t
k i l e m e k t e d i r .
O k u m a y a z m a o r a n ı n ı n ö z e llik le
a n n e l e r i n e ğ i t i m d ü z e y in in
d ü ş ü k o l m a s ı n ı n d a k ı r s a l y e r l e ş i m m e r k e z l e r i n d e ç o c u k l a r ı n b ü
y ü m e s i n i e n g e lle y e n u y g u l a m a l a r a vol a ç a b ile c e ğ in i a k l a g e t i r m e k
te d ir .
T o p l u m s a ğ lığ ın ın k o r u n m a s ı b e b e k v e ç o c u k p o p u l a s y o n u n -
d a k i y e t e r li ve d e n g e li b e s l e n e m e m e d e n k a y n a k l a n a n ö l ü m o r a n ı n ı
a z a l t m a k b ü y ü m e v e g e liş m e d u r u m u n u n o r m a l d ü z e y d e t u t m a k l a
b a ş l a r . K o n u y a a n c a k b u d u r u m l a r ı e t k ile y e n
f a k t ö r l e r i b il e r e k
e ğ ilm e k m ü m k ü n d ü r .
Ü lk e m iz d e 1954 y ıl ın d a n b e r i y ü r ü t ü l m e k t e o la n ev e k o n o m i
si e ğ i tim ç a l ı ş m a l a r ı n ı n ö n e m l i i l k e l e r i n d e n b i r i d e ç o c u k l a r ı s a ğ
lık lı k ı l m a y a h i z m e t e t m e k t e d i r . K ır s a l a l a n d a e ğ i tim y a p a n e v e k o
n o m i s t l e r i ç o c u k b e s l e n m e s i n e y ö n e l ik ç a l ı ş m a l a r d a d a k a d ı n ı p r a
ti k bilgi ile d o n a t m a y ı ve b il g ile r in u y g u l a m a y a y a n s ı m a s ı n ı a m a ç
l a m a k t a d ı r l a r .
K ır s a l y e r le ş i m m e r k e z l e r i n d e n ev e k o n o m i s i ç a l ı ş m a l a r ı y a p ı
l a n l a r d a ö z e llik le 2 y a ş ı n d a n k ü ç ü k ç o c u k l a r ı n b ü y ü m e d u r u m l a r ı
in c e le n m iş ; b e s le n m e le r iy le ilgili b a z ı u y g u l a m a l a r l a b ü y ü m e d u
r u m l a r ı n ı n iliş k is i a r a ş t ı r ı l m ı ş t ı r . B ö y le c e k ü l t ü r e l v e ç e v re se l d e
t e r m i n a n t l a r ı n b e b e k ve ç o c u k b e s l e n m e s i n e y a n s ı m a s ı k o n u s u n d a
b i r g ö s te r g e o la b ile n b ü y ü m e d u r u m u d e ğ e r l e n d i r i l m i ş t i r .
A R A Ş T IR M A Y Ö N T E M İ V E ARAÇLARI
A r a ş t ı r m a n ı n m a t e r y a l i n i A n k a r a ’d a k ı r s a l y e r le ş i m m e r k e z l e
r i n d e y a ş a y a n a ile le r in 0 - 2 y a ş ç o c u k l a r ı o l u ş t u r m a k t a d ı r .
0 - 1 2 YAŞ ÇO CU KLARIN F İZ İK S E L G E L İŞ İM İ
23
A r a ş t ı r m a m a t e r y a l i n i n to p l a n d ığ ı y ıl d a A n k a r a 'd a 19 k ö y d e
h a f t a d a iki kez k ö y e g id ile r e k 3 a y s ü r e n ev e k o n o m i s i ç a l ı ş m a l a r ı
y a p ı la b il m iş t ir . B u k ö y le r a r a s ı n d a n Y e n im a h a lle , A ltın d a ğ v e Ç a n
k a y a ilç e le r in d e n t o p l a m 7 k ö y s e ç ilm iş tir . S a ğ lık O c a k la r ı k a y ı t
l a r ı n d a n 0 - 2 y a ş ı n d a k i l e r a r a s ı n d a n r a s tg e l e y ö n t e m l e t o p l a m o la
r a k 60 c o c u k s a p t a n m ı ş t ı r (T ab lo 1).
T a b lo 1 : A raştırm a K a p sam ın a A lm an K ö y ler v e D en ek S a y ısı
İlç e s i K öyü n Adı H ane* S a y ısı D en ek S a y ısı A ltın d a ğ P u r s a k l a r 285 12 A ltın d a ğ S a r a y 205 15 Ç a n k a y a K ırık lı 40 5 Ç a n k a y a K o p a r a n 60 7 Y e n im a h a lle A ş a ğ ıy u r tç u 45 5 Y e n i m a h a l l e G üveç 80 5 Y e n i m a h a l l e O r h a n iy e 100 10 (*) G ö n en , 1988 (3), H a s ip e k , 1988 (4)
A r a ş t ı r m a y a a l ın a n ç o c u k l a r ı n 3 2 ’si kız, 2 8 ’i e r k e k t i r . Y a ş o r t a
l a m a s ı 10.40 ± 0.650 ay o la n ç o c u k l a r ı n e n k ü ç ü ğ ü 1, e n b ü y ü ğ ü
21 a y lık tır .
A r a ş t ı r m a v e r ile r i t o p l a n ı r k e n e v le re k a b u l d e g ü ç lü k le k a r ş ı
la ş ı l m a m a s ı a m a c ıy la o k ö y d e ç a lış m a y a p a n ev e k o n o m i s t i y l e b i r
l ik te T e k n i k Z i r a a t M ü d ü r l ü ğ ü n d e n s a ğ la n a n a r a ç l a k ö y le r e g id il
m işi ir. A n k e tle r k a r ş ılık lı g ö r ü ş m e te k n iğ i ile a r a ş t ı r m a c ı t a r a f ı n
d a n d o ld u r u l m u ş , a n t r o p o m e t r i k ö l ç ü m le r te k n iğ in e u y g u n ş e k ild e
(5) y in e a r a ş t ı r m a c ı t a r a f ı n d a n y a p ı lm ı ş t ır . M c L a r e n ve a r k a d a ş l a
r ı (6) t a r a f ı n d a n d a k u ll a n ıl a n fizik sel g e liş im in d e k s l e r i t e s b i t e d i
l i r k e n a n t r o p o m e t r i k ö lç ü le ri k ıy a s l a m a d a k u ll a n ı l a n s t a n d a r t l a r d a
(5) a ğ ırlık , b o y v e b a ş ç e v re si h e r ik i c i n s i y e tt e b i r l e ş i k o l d u ğ u h a l
d e k o l ç e v re si kız v e e r k e k için a y rı a v r ı g ö s te r i lm i ş t ir . B a t ı s t a n
d a r t l a r ı n ı n T ü r k ç o c u k l a r ı için d e g eçe rli o la b ile c e ğ i b a z ı (7) a r a ş
t ı r m a l a r l a s a p t a n m ı ş o ld u ğ u için b u s t a n d a r t l a r g ü v e n i le r e k k u l
la n ılm ış tır .
B ü y ü m e in d e k s le r i te s b i t e d i lir k e n
s t a n d a r t v e d a h a b ü y ü k
a n t r o p o m e t r i k ö lç ü m d e ğ e r le r in e 0
,'%100 - 9 0 'm a 1, b o y v e b a ş çev
r e s i s t a n d a r d ı n % 90 - 85’i o l a n l a r a
2,a ğ ırlık v e k ol ç ev re si s ta n d a r
-24
A r lı, Mdm % 9 0 - 8 0 'i o la n la r a 2, ve d a h a k ü ç ü k o l a n i a ı a 3 p u a n , ağ ırlık
s t a n d a r d ı % 70 - 60’ı o l a n l a r a d a 4 p u a n v e r ile r e k lıer d e n e ğ in fizik
sel g elişim in d e k si 4 p u a n ı n t o p l a n m a s ı y la h e s a p la n m ış tı r .
BUL GULAR V E TARTIŞMA
A nnelerin Y a şla n
A r a ş tır m a y a a l ın a n ç o c u k l a r ın a n n e l e r in i n yaşla) inin in c e le n
m e s i n d e n a d o l e s a n ç a ğ d a o la n la r ın d a b u l u n d u ğ u a n l a ş ı l m a k t a d ı r
(T ablo 2). A m e r ik a B ir le ş ik D e v le tle r in d e 1974 y ılın d a 1 m ily o n k a
d a r a d o l e s a n ç a ğ d a h a m ile o ld u ğ u ve b u n l a r ı n b e b e k l e r i için d ah a
fazla y e m e le ri g e r e k tiğ in e i n a n m a d ı k l a r ı s a p t a n m ı ş t ı r (S). A dolesan
ç a ğ d a d a h a b ü y ü m e d e v a m ettiği için b e s in ih tiv a c m ın la z la oklugıı
b u d ö n e m d e g eb e o lm a , b e b e ğ in ih t iy a ç l a r ın ı n
ta m o la r a k a n n e
k a r n ı n d a k a r ş ı l a n a m a m a s m a yol a ç a b ilm e k te d i r .
T ablo 2 : A ıır.elerin V aş G ruplarına G öre D a ğ ılım ı
Y aş S a y ı % _______________ 15 - 19 3 5.00 2 0 - 2 4 12 20.00 2 5 -2 9 28 46.67 3 0 - 3 4 9 15.00
35-39
6
>0.00
4 0 - 4 4 2 3.33 T o p la m 60 îOÖ.OOA n n e le rin y a r ıy a y a k ı n b i r k ıs m ı
{%46.67) 2 5 - 2 9 yaş g r u b u n
d a d ır. A ncak az d a o ls a 40 y a ş t a n b ü y ü k a n n e d e v a r d ır .
A ilelerdeki Ç ocuk S ayıları
Ç o cu ğ a g ö s te r ile n özen d e re c e s in i
etk iley e ceğ i d ü ş ü n c e s iy le
a ile le r d e k i ç o c u k s a y ıla r ı a r a ş t ı r ı l m ı ş ve d a ğ ılım T a b lo 3 ’d e v e r il
m iş tir .
T a b l o d a n d a izlendiği gibi a ile le rin % 31.67'si tek ç o c u k l u d u r .
A ilelerd ek i o r t a l a m a ç o c u k sayısı 3.67 ± 0.273 o lu p , ç o c u k lu aih -
¡er a r a ş t ı r m a y a seçildiği için h e r b i r i n i n en az 1 ç o c u ğ u v a r d ır . İki
a ile n in ise 12 ç o c u ğ u o ld u ğ u g ö r ü l m e k t e d i r . O r t a l a m a ç o c u k sayısı
k o n u s u n d a a ile le rin k ü ç ü k ç o c u k l a r ı o l m a l a r ı n e d e n iy le d o ğ u r g a n
lık ç a ğ ı n d a o ld u k l a r ı ve d a h a d o ğ u m y a p a b ile c e k le r i d ü ş ü n ü l e r e k
d e ğ e r in d ü ş ü k o lu p o lm a d ığ ın ı b e l ir te n b i r y o r u m y a p ıla m a z .
0 - 1 2 Y A S Ç O C U K L A R IN F İ Z İ K S E L G E L İ Ş İ L !
T ablo 3. A ilelerin Ç ocuk S a y ısın a G öre D a ğ ılım ı Ç ocuk s a y ıs ı S ay ı % 1 19 31.67 2 13 21.67 3 6 10.00 4 6 10.00 5 6 10.00 6 2 3.33 *7 5.00 8 3 5.00 12 2 3.53 T op lam 60 103.01
Fizikse! Gelişim İîîdeksleri
Y e te rli ve d en g eli b e s l e n m e m e n i n b ü y ü m e ve g e liş m e ü r e r i n d e
de o lu m s u z e t k i i e r y a p tığ ın ı b e l ir te n ç o k s a y ıd a ç e ş itli e r r . ş a r m a
la r v a r d ır . F iziksel g e liş im in n o r m a l o lu p o lm a d ığ ı b ü y ü y e n o r g a
n iz m a d a h a c i m a r tı ş ı g ö s te r g e le r i o la n b o y , a ğ ırlık , kol, b a ş , g öğ ü s
vb. ö le n le r d e n a n la ş ıla b ilir . B u n l a r d a n b o y , a ğ ırlık , k o l ve b a ş ç ev
r e le r in in s t a n d a r t l a k ı y a s l a n a r a k h e r ç o c u k için tel: d e ğ e r e i n d i r
g e n m e si d ü ş ü n ü l e r e k g e liş tir ilm iş (6). fiziksel g e liş im g ö s te r g e le r i
ve cin siy e te g ö re d e n e k l e r in sa y ıs a l ve o r a n s a l d a ğ ılım ı T a b lo 4 ’de
v e r ilm iş tir . A ç ık la m a la r a g ö r e n o r m a l g e liş im g ö s te rg e s i 2 y a d a
2
d e n az o la n d e ğ e r l e r d i r
(6).T ablo 4 : F izik sel G elişim İn d ek sleri D ağılım ı
K ız E rk ek G enel İ n d e k s Sayı % Sayı % S a y ı % 0 — — 2 7.14 ■J 3.33 1 4 12.5 6 21.43 ıo 16.67 2 6 18.75 t 14.29 10 16.67 3 4 12.5 7 25.00 1 i 18 33 4 5 15.63 1 3.57 6 10.00 b 6 18.75 ! 3.57 7 i 1.66 6 3 9.37 2 7.14 5 8.33 7 3 9.37 3 10.72 6 10.00 8 1 3.13 — 0.00 1 1.67 9 — 0.00 1 3.57 1 1 .67 1'! — 0.00 1 3.57 1 ı .67 T o p l a m 32 100.09 28 100.00 60 100.00
26
A r l ı , MT a b l o d a n d a g ö r ü l d ü ğ ü g ib i d e n e k l e r i n y a r ı d a n b i r a z f a z l a s ı
n ın (% 51.67) in d e k s i 1 - 3 a r a s ı n d a d ı r .
H i ç b i r i n d e 10 o l a n i n d e k s
b u l u n m a m ı ş , 11 d e n d a h a b ü y ü k g e liş m e in d e k s i d e s a p t a n m a m ı ş
tır. İ n d e k s d e ğ e r le r i 2 v ey a d a h a az, 2 d e n f a z la o l a r a k g r u p la n d ı-
r ı l d ı ğ m d a c in s iy e te g ö r e d a ğ ı l ı m d a i s t a t i s t i k s e l
d e ğ e r l e n d i r m e d e
ö n e m li f a r k g ö r ü l m e m i ş t i r (p > 0.05). A n c a k c i n s i y e t a y r ı m ı y a p
m a d a n 2 veya d a h a az ve 2 d e n f a z la g r u p l a m a d a d a ğ ı lım ( s ır a s ıy la
22 ve 38) ö n e m li d e r e c e d e f a r k lı b u l u n m u ş t u r (p < 0.05). F izik sel
g eliş im i n d e k s l e r i n i n genel o r t a l a m a s ı (3.70
±0.309) d a m a a le s e f
2 d en b ü y ü k t ü r .
B e s le n m e d u r u m u n u e t k ile y e b ile c e k a n n e n i n e ğ i tim d u r u m u ,
aile d e k i ç o c u k sayısı, a i le le r in s o s y o - e k o n o m ik d u r u m u y l a ilişk isi
o la b ilec eğ i d ü ş ü n ü l e n b u z d o l a b ı v a r lı ğ ı g ö z ö ııü n d e t u t u l a r a k d e n e k
lerin fiziksel g e liş im i n d e k s l e r i n e g ö r e d a ğ ı l ı m l a r ı f a r k l ı b e l i r t i l e n
ö z e llik le rin h iç b ir i için ö n e m li b u l u n m a m ı ş t ı r ( T a b lo 5).
T ab lo 5 : F izik sel G elişim İn d e k sle r in in B a zı Ö zellik lere G öre D ağılım ı
A n nenin eğ itim d ü zeyi A iled ek i ç o cu k sa y ısı B u z d o la b ı va rlığ ı İlk o k u lu b itir m e m iş İn d ek s
S
%
E n az ilk ok u lS
%
S
1 - 2%
3 v e fazlaS
%
V a r Y okS
%
S
%
?
veya d a h a az 8 34.78 2 d e n fazla 15 65.22 14 37.84 23 62.1610
22 31.25 68.75 13 46.43 15 53.57 11 35.48 11 37.93 20 64.52 18 62.07 T op lam 23 109.00 37 100.0032 100.00
23 100.00 31 100.00 29 100.00 P>
0.05p >
0.05p > 0.05
Annelerin en
a zilk o k u lu b itir m iş o l a n l a n n d an b ir i lise
öğre-nirni g ö r m ü ş d iğ e r l e r in i n h e p s i s a d e c e i l k o k u lu b i t i r m i ş t i r .
t i k
o k u lu b it ir m e y e n le r i n 21 'i ise o k u m a
y a z m a d a b i l m e m e k t e d i r .
T ü r k i y e 1980 yılı n ü f u s s a y ım ı s o n u ç l a r ı n a g ö r e 6 y a ş ve d a h a b ü
yü k n ü f u s t a n k a d ı n l a r ı n
%46.1S’i o k u r y a z a r d e ğ ild ir . O k u r y a z a r
o l a n l a r ı n y a p ıla n a lt d ö k ü m ü n d e b ü y ü k b i r k ı s m ı n ı n s a d e c e i l k o k u
lu b i t ir d iğ i a n l a ş ı l m a k t a d ı r (9).
A ile d ek i ç o c u k s a y ıs ın ın ç o c u k b e s l e n m e s i n e g ö s t e r i l e n ö zen
derecesini, etk ile d iğ i g ö r ü ş ü y a n ı n d a ilk çocuğu, o l a n l a r ı n d a h a tec
0 - 1 2 Y A Ş ÇO CU KLARIN F İZ İK S E L G E L İŞ İM İ
r ü b e s iz o ld u ğ u d ü ş ü n c e s i d e b u l u n m a k t a d ı r . D e n e k le r in 18’i a ile
deki ilk ç o c u k d u r ve b u n l a r ı n s a d e c e 5 ’in d e 2 ve 2 'd e n d a h a k ü ç ü k
in d e k s değeri s a p t a n m ı ş t ı r . A y rıca g e l iş m e k t e o la n ü l k e l e r d e ö zel
lik le ailey e y en i b i r ç o c u k k a t ılı n c a o n d a n ö n c e k i ç o c u ğ u n b e s l e n
m e d u r u m u n u n k ö t ü y ö n d e e tk ile n d iğ i b i l d i r i l m e k t e d i r (10). Aile
d ek i ç o c u k sa y ıs ıy la b i r l i k t e d e n e k l e r in k e n d i n d e n d a h a k ü ç ü k k a r
d e ş in in o lu p o lm a d ığ ı n ın d a ü z e r i n d e d u r u l m a s ı g e r e k ir .
D en ek leri B eslem e U ygulam aları
Ü lk e m iz d e a n n e l e r i n b ü y ü k b i r ç o ğ u n l u ğ u b e b e k l e r in i e m z i r
m e k t e d i r l e r (11). A n k a r a ve ç e v r e s in d e K o k s a l v e Ö zalp e m z ir m e
o r a n ı n ı n y ü k s e k o ld u ğ u n u s a p t a m ı ş l a r d ı r (12). D e n e k le r in h e p s i de
yeni d o ğ a n için en u y g u n b e s in o la n a n n e s ü t ü n d e n y a ş a m a l a r ı için
g e re k li e n e r ji ve b e s in ö ğ e le rin i s a ğ l a m a ş a n s ın a s a h ip o l m u ş l a r d ı r
(T ab lo 6).
T ablo 6 : D en ek lerin E m zirilm e Süreleri
Ş iire Kız Er kek Kı7. E rk ek
(ay) Sayı % S ayı CVe/ S ayı 7 c Sayı %
E m zirilm eyen t d e n az i 8.33 1 - 3 4 20.00 — 3 25.00 5 41.67 4 - 6 6 30.00 4 25.00 2 16.67 i 25.00 7 - 9 4 20.00 6 37.50 1 8.33 1 8.33 10-12 3 15.00 •; 25.00 3 25.00 2 16.67 12 d e n fazla 3 15.00 2 12.50 3 25.00 — 0.00
T oplam 20 ıoo.co 16 100.00 12 ÎOO.G0 12 100 00
Çeşitli a r a ş t ı r m a l a r a g ö re ü lk e m iz d e
ç o c u k e m z i r m e s ü r e s i
k ır s a l ve k e n ts e l b ö lg e le rd e f a r k lılık g ö s t e r m e k t e d i r . Ö r n e ğ in A n
k a r a 'd a y a p ıla n b i r a r a ş t ı r m a y a g ö r e k ır s a l b ö lg e le r d e h i ç em ziril-
m e v e n ç o c u k o r a n ı % 4, k e n t te ise
%il dir. K ır s a l y ö r e d e 24 a y d a n
s o n r a d a e m z ir m e
(%31), k e n t t e ise 6 ay e m z i r m e
(%40) en y a y
gın d u r u m d a d ı r (13). D e n e k le r in h e p s in i n e m z ir il m iş o l m a l a r ı y a
m a d a k ıs a s ü r e e m z ir ile n le r b u l u n m a k t a d ı r . E m z i r m e s ü r e le r i 6
a y d a n az o l a n l a r l a 6 ay ve fazla o l a n l a r ı n g e liş m e i n d e k s l e r in e g ö re
d a ğ ılım la r ı f a r k ı ö n e m s iz b u h m m u ş t u ı (T ab lo 7).
28
A r lı, M Y:«ble 7 : A ltı A ydan K ü çü k ler K a tılm a d a n G elişm e İn d e k sle r i wE m z ir m e S ü relerin e G öre D en e k lerin D a ğ ılım ı (1 1: 48) E m z i r m e S ü r e s i 1?. a v d a ıı
6 av d a n a /: 6 - 1 2 ay far.la G e n e l ■;'c!iş’ ’c i n d e k s i Sa^n % S a y ı % Sav ı % S a y ı % 2 v e y a d r h a v.z 50.77 12 42.86 1 12.50 ¡7 34.69 2 d e n f a z 'a 9 69.23 16 57.14 7 87.50 32 65.31 T o p l a n ı 13 lOO.C-3 28 100.00 S 100.00 49 10C.C0 p > 0.05
Z a m a n ı n d a e k b e s in e b a ş l a n m a d ı ğ ı n d a
ö z e llik le g e l iş m e k t e
o la n ü l k e l e r d e a n n e l e r i n d e y e t e r s i z b e s l e n m e l e r i n d e n d o la y ı s a d e
ce. e m z i r m e n i n n o r m a l b ü y ü m e v e g e l iş m e için y e te r li o la m a y a c a ğ ı
b e l i r t i l m e k t e d i r (14). A ynı r a p o r d a 3 - 6 a y l a r d a e k b e s i n l e r e b a ş
la m a n ı n g e r e k tiğ i u z u n s ü r e e m z i r m e y l e b i r l i k t e e k b e s i n l e r i n y e
te rli v e r il m e s i s o n u c u b ü y ü m e n i n n o r m a l o la b ild iğ i ü z e r i n d e d u
r u l m a k t a d ı r .
D e n e k le r e ek b e s in v e r ilip v e r il m e d i ğ i ve b u ek b e s i n l e r i n 4 gı
da !7nıbuna g ö r e d a ğ ı l ı m l a r ı in c e le n m iş ve s o n u ç l a r T a b l o 8 'd e ö z e t
le n m iş ti r .
T ab lo 8 : •? G 'da G rubuna G öre E k B e s in V e rilen lerin D a ğ ılım ı (n : 60)
B e sm G r u p la n S a y ı % S üt, y o ğ u r t 19 31.66 E t. y u m u r t a , kl:î u b a k l a g i l 7 11.66 S e b / e , m e y v e 15 25.00 T a h ı l l a r (SuIıM 58 96.66 (K ati) 25 41.66
D e n e k le r in 4 'ü 4 a y l ı k t a n k ü ç ü k t ü r . K ü c iik o l m a l a r ı n a k a r ş ı n
2 'sin
p ir i n ç u n u y l a h a z ı r l a n m ı ş k o y u k ı v a m d a o l m a y a n m u h a l l e b i
v e r i l m e k t e d i r .
D e n e k l e r d e n 10'u 6 a y l ı k d a n k ü ç ü k d iğ e r le r i d a h a
b ü y ü k t ü r avna ek g ı d a l a r a b a ş l a m a o r a n l a r ı o l d u k ç a d ü ş ü k t ü r . D e
n e k l e r in 5 8 ’in e a n n e l e r i m u h a l l e b i y a p ı p v e r m e k t e , m u h a l l e b i y a
p a r k e n s a d e c e n i ş a s t a k u l l a n a n l a r
(%36.21) n i ş a s t a y ı d iğ e r u n l a r l a
k a r ı ş t ı r a n l a r
(%15.52) ve s e k e r i ö n c e d e n k a t a n l a r ı n
(%91.38) o r a n
la rı o l d u k ç a y a d a ço k y ü k s e k t i r ( T a b lo 9).
0 - 1 2 YA Ş Ç O C U KLAR IN F İZ İK S E L G E L İŞ İM İ
29
T a b l o 9 : A n n elerin M u h a lleb iy i N a s ıl Y a p tık la rı (n : 53) Y ap ım Ş ek li S ayı % S u y la y a p a n l a r 19 32.75 S ü t k u l l a n a n l a r 24 41.3S Siiı su k u l l a n a n l a r 15 25.86 N i ş a s t a y l a y a p a n l a r 2İ 36.2 i N i ş a s t a + u n l a y a p a n l a r c. 15.52 U n la y a p a n l a r 13 31.03 P ir in ç u n u + u n l a y a p a n l a r 10 17.24 Şlî. ri in d i r e n e y a k m k a t a n l a r 5 S.62A n n e le re 4 a y d a n ö n c e ç o c u k l a r ı n a n iş a s t a l ı b e s in v e r ip v e r m e
d iği s o r u l d u ğ u n d a 41 ’i evet, 19’u h a y ı r c e v a b ın ı v e r m i ş l e r d i r . B u
u y g u l a m a g ö / ö n ü n e a l ı n a r a k y a p ı l a n
g r u p l a n 1 u d a d e n e k l e r i n %
68.33’ü a d e 4 a y d a n ö n c e n i ş a s t a l ı b e s i n e b a ş l a n d ı ğ ı h a l d e g e liş m e
in d e k s l e r i 2 v ey a d a h a az b u l u n a n l a r ı n o r a n ı % 34.15’d ir.
G e lişm e
in d e k s l e r in in 2 ve 2 d e n az o l m a s ı n ı n b u u y g u l a m a l a r a b a ğ lı o l
m a d ığ ı g ö r ü l m e k t e d i r . (T ab lo 10).
T a b io 30 : D ört Aydan ü n c e N iş a s ta lı B e sin V erilip V erilm ed iğ in e G öre G elişm e İn d e k sle ri
A ydan Ö nce N işa sta lı B e sin v e rilen v e r ilm e y e n in d e k s S ayı % S ayı % 2 \ u v a d a h a az 14 34.15 S 42.11 2 d e n ç o k 27 65.85 11 57.89 T oplam 41 ICO .00 39 100.00 P > 0.05
A n n e le re a r a ş t ı r m a y a a l m a n ç o c u k l a r ı n a y e m e k v e r ip v e r m e
diği s o r u l d u ğ u n d a 43 u (% 71.67) ev et c e v a b ın ı v e r m iş , b u n l a r d a n
18’i sad e c e s u y u n u v e rd iğ in i g eri k a l a n 25'i d e ta n e s i n i d e v e rd iğ in i
b e l i r t m i ş l e r d i r .
D e n e k le re su v e rilip v e r ilm e d iğ i s o r u l d u ğ u n d a a n n e l e r i n 5 2 ’si
(%
86.67) ev et c e v a b ım v e r m i ş tir . S u v e r e n l e r in d e 5 0 ’si s u y u k a y
n a t m a d a n . s a d e c e 2 ’.si k a y n a t a r a k v e r m e k te d i r .
A n n e le re s ü t ü n e k a d a r k a y n a t t ı k l a r ı s o r u l d u ğ u n d a
%56.67’si
s ü t ü k a b a r ı r k a b a r m a z o c a k t a n i n d i r d i k l e r i n i b e l i r t m i ş l e r d i r .
30
AriB e b e k ve ç o c u k b e s l e m e u y g u l a m a l a r ı y l a ilgili s o r u l a r a v e r ile n
c e v a p l a r d a n
'■'<83.3 3 ’ü n ü n a ğ l a d ı k ç a d e n e k l e r i b e s le d iğ i p ek ç o ğ u
n u n ç o c u k b e s l e n m e s i n d e v e r il m e s i ö n e r i l m e y e n ç a y v e h a z ı r m e y
ve s u l a r ı iç i r d i k l e r i , ş e k e r l e e k m e ğ i ı s l a t ı p t ü l b c n t c k o y a r a k ç o
c u k l a r ı n ı b u n u e m e r e k u y u t t u k l a r ı v e g e n e llik le ç o c u k b e s in l e r in i
ş e k e r l e t a t l a n d ı r d ı k l a r ı , p e k m e z ve b a l k u l l a n m a d ı k l a r ı b is k ü v iy i
ç o k d e ğ e r li b i r b e s in k a b u l e t t i k l e r i a n l a ş ı l m a k t a d ı r .
D e n e k l e r d e n a n n e s i e n az il k o k u lu b i t i r m i ş , k a r d e ş say ısı en
f a z la 2, b u z d o l a b ı o l a n l a r a , a n n e l e r i iç m e s u y u n u k a y n a t ı y o r s a ve
a y r ı c a s ü t ü k a y n a r k a y n a m a z o c a k t a n i n d i r m i y o r s a 10 a r p u a n v e
r e r e k 50 ü z e r i n d e n b i r d e ğ e r l e n d i r m e y a p ı l m ı ş t ı r . B u d e ğ e r l e n d i r
m e d e s a d e c e 2 d e n e k 50; 9 d e n e k s ıf ır ve 13 d e n e k d e 10 p u a n a l a
b il m iş ti r .
B u p u a n l a r l a fizik sel g e liş im in d e k s
p u a n l a r ı ilişkisi
a r a ş t ı r ı l d ı ğ ı n d a s a p t a n a n k o r e l a s y o n k a t s a y ı s ı (r = — 0.661) i s t a
tis tik y ö n d e n ö n e m li b u l u n m u ş t u r ip < 0.01).
A n n e le re b e s l e n m e u y g u l a m a l a r ı n ı y e te r li b u l u p b u l m a d ı k l a r ı
d a s o r u l m u ş ve a n n e l e r i n 2 6 ’sı
(%43.33) y e te r s iz b u l d u ğ u n u b e l i r t
m i ş l e r d ir . Y ete rli ve y e te r s iz g ö r ü ş l e r i n e
g ö r e g e liş im in d e k s l e r i
g r u p l a n d ı r ı l d ı ğ ı n d a y a p ı l a n k h i- k a r e k o n t r o l ü n d e s o n u c u n ö n e m s iz
o l d u ğ u s a p t a n m ı ş t ı r (T a b lo
11)-T ab lo 11 : G e lişin i İn d e k sle r i v e A n n elerin B e s le n m e U y g u la m a la rı H a k k ın d a k i G örü şleri G elişim İn d e k si A nne G örü şü Y e terli Y etersiz Sayı % Sayı % 2 v e y a d a h a az 14 41.18 8 30.77 2 d e n fazla 20 58.82 18 62.23 T op lam 34 100.00 26 100.00 p > 0.05
A n n e le r d e n u y g u l a m a l a r ı n ı
y e te r s iz b u l a n l a r ı n
g ö s t e r d i k l e r i
s e b e p le r in d a ğ ılım ı ta b l o 12’d e v e r ilm iş tir .
Y e te r s iz b u l a n l a r ı n o r a n ı n ı n d ü ş ü k o ld u ğ u ve s e b e b in b ilg is iz
lik o la b ile c e ğ in i d ü ş ü n e n l e r i n azlığı d i k k a t ç e k ic id ir.
C 12 YAŞ ÇO CU KLARIN F İZ İK S E L G E LİŞ İM T ab lo 12 : Y etersiz U y gu lam an ın S eb eb i 31 Sebep Savı % İ ş ta h s ız lık S 30.76 B u l a m a m a 4 15.38 P a r a yetersizliği 4 15.3S V a k it d arlığ ı 4 15.38 Bilgi y etersizliğ i 3 11.55 S ü t ü n ü n azlığı 3 11.55 T op lam 26 100.00
SONUÇ V E Ö NERİLER
Bu a r a ş t ı r m a b u l g u l a n d e n e k l e r in b ü y ü m e in d e k s le r i o r t a l a
m a s ın ın 2 'd e n b ü y ü k o l d u ğ u n u g ö s t e r m e k t e d i r . Ev e k o n o m is i ç a
lı ş m a la r ı y a p ı la n k ö y le r d e b e b e k ve ç o c u k b e s le m e u y g u l a m a l a r ı n
d a y a p ıla n h a t a l a r ı n ço k az o lm a s ın ı d ü ş ü n d ü r ü r .
A n cak a k s in e
s o n u ç l a r u m u l d u ğ u g ibi ç ı k m a m ı ş t ı r . B u d u r u m u n s e b e p le r i a r a ş
tı r ılm a lı ve v a k it g e ç ir m e d e n ç ö z ü m ü y o l u n a g id ilm e lid ir .
B e s le n m e s o r u n la r ıy l a ilgili o l a r a k ç o c u k l a r ü z e r i n d e b ü y ü m e
ve g elişm e, ç o c u k b e s le m e a l ış k a n lı k la r ı \ e b u n l a r l a ilgili s o s y o
e k o n o m ik ve k ü ltü r e l f a k t ö r l e r ü z e r i n d e y a p ı la n çeşitli a r a ş t ı r m a
ların
( İ 5 - 1 8 )
s o n u ç la r ı
o k u lö n c e s i ç o c u k l a r
a r a s ı n d a
b e s
le n m e y e t e r s iz lik le r in in
ö n e m li s o r u n o l d u ğ u n u g ö s t e r m e k t e d i r .
B e s le n m e s o r u n l a r ı n a g e re ğ in d e n u z u n s ü r e e m z ir m e , e k y iy e c e k
le re v a k t in d e b a ş l a m a m a , v e r il e n e k yiyeceğin y e te r s iz ve k a lite s iz
o lu ş u gibi s e b e p le r g ö s te r i lm e k t e d ir . A n n e le rin y a n lış u y g u l a m a l a
r a k a r ş ı u y a r ılm a s ı, y a p ı lm a s ı g e r e k e n le r y ö n ü n d e n a y d ı n l a t ı l m a l a r ı
ço k ö n e m lid ir . D e n e k le rin e m z ir m e o r a n ı n ı n % 100.00 o l a r a k b u l u n
m a sı ev e k o n o m is i ç a l ı ş m a l a r ı n ı n y a r a r l ı b i r s o n u c u o l a r a k d ü ş ü
n ü le b ilir. Aynı o lu m lu s o n u ç l a r ı n t ü m b e s le m e u y g u l a m a l a n için
d e a l m m a s ı
a r z u ed ilir.
Ç o c u k la r ın sağ lık lı
o l a r a k d o ğ m a s ı ve
sağ lık lı o l a r a k y a ş a tı lm a s ı d a h a sağlık lı b i r t o p l u m a ve d a h a a y d ı n
lık b i r geleceğe s a h ip o lm a k için ev e k o n o m i s t l e r i n e de ö n e m li g ö
r e v le r d ü ş m e k t e d ir .
A rlı, .M
SUMMARY
T H R I VI N G OF T H E 0 - 2 YEARS OLD C H I L D R E N LI VED IN
RURAL AREA W H E R E H OM E ECONOMICS S TUDI ES
W E R E H ELD
A r h , M .
This s tu d y w as c o n d u c te d in r u r a l a r e a in w h ic h th e re were
h o m e e co n o m ics stu d ie s, in A n k ara City. Sixty c h ild r e n w ere r a n
d o m ly selected aged b e tw ee n O to 2 y ears. Dur ing h o m evisifs antro-
p o m e t r 'c m e a s u r e m e n t s of th e s a m p le s w e re m ad e. T h e ir index of
th riv in g b a sed on s o m a tic m e a s u r e m e n t s r a n g e w as zero to eleven.
The largest g r o u p (63.33 %) fo r th e ch ild re n s tu d ie d h a d the index m o
re th a n two. T h e re w as s t a t i s t i c a l sig n ifican ce a n d n eg ative c o rre la
tion b e lw e e n th e index of th riv in g a n d th e ir s c o re w h ic h w as c a lcu
lated a c c o rd in g to th e ir m o t h e r 's e d u c a tio n , n u m b e r of c h ild r e n in
th e ir family, bo ilin g d r in k i n g w a te r , h a v in g r e f r i g e r a t o r a n d th e ir
m o t h e r 's p r a c t i c e o f m ilk boiling.
K A Y N A K L A R 1 — G ra n t, I. P. : T h e S t a t e o f t h e W o rld 's C h ild re n . O x fo rd U n iv e rsity Press, U.K. 1989. 2 — O n at, T.. K o p ta g e i, i. G., E n b iy a o ğ lu , G., M a h n u ito g lu , M., U ç tu m , N. : E r g e n l i k t e k i S o m a t i k B ü y ü m e ve O l g u n l a ş m a n ı n P s ik o lo jik G elişm ey e E tk isi, T ü r k Ç o c u k u n u n S a ğ lık S o r u n l a r ı , X V I I I T ü r k P e d iy a ır i K o n g resi 210-228 İ s t a n b u l , 1979. i — G önen, E . : K o n u t l a r d a E n e r j i K u l l a n ı m ı ( A n k a ra K ır s a l K e s im Örneği'', A. İl. Z ira a t F a k ü lte s i Y a y ı n l a r ı : 10-18. A n k a r a , ¡988. 4 - H a s ip e k . S . : A n k a r a ili K ö y le r in d e k i E v E k o n o m i s i Ç a l ı ş m a l a r ı n d a n V etişkin K a d ı n l a r ı n Y a r a r l a n m a D u r u m l a r ı , A.U. Z ir a a t F a k ü l t e s i Y a y ın la rı 1065. A n k a ra . 1988. ' — Jelliffe, D.B. : T h e A s s e s s m e n t ot t h e N u t r i t i o n a l S t a t u s o f t h e C o m m u -nitv. Wi fO, M o n o g r a p h S e r ie s 53, 1966. 6 .McLaren. S., I . o s h k a j i a n , H.. K a n a w a t i . A.A. : U r i n a r y C r e a t i n i n e a n d H y d r o x y p r o l i n e in R e la tio n to C h ild h o o d M a l n u t r i t i o n . Bi i t J. N u tritio n 2 4 : 65], ¡970.7 — Neyzi. O., Y a lç m d a ğ , A., Alp, H. : H e i g h t s a n d W e ig h ts o f T u r k i s h C h ild re n . J. T ro p ic . P e d i a t r . E n ■. i r o :n e n t a l C h ild H e a l t h , 5, 1973.
0 - 1 2 YAŞ ÇO CUKLARIN F İZ İK S E L G E L İŞ İM İ
33
8 — M c N a r n e y , E.R.. : T h e P r c c io u s D y a d -S p e c ia l R e q u i r e m e n t s o f th e P regn a n t A d o le s c e n t a n d H e r F e tu s . I n f a n t a n d C h ild F e e d in g , (E d. B o n d , J.T.) p. 225, A c a d e m ic Pros, N e w Y o rk , 1981.
9 — B a ş b a k a n l ı k D evlet i s t a t i s t i k E n s t i t ü s ü . T ü r k i y e İ s t a t i s t i k Yıllığı, Y a y ın No. 1040, A n k a r a , 1983.
10 — K o k s a l, G. : Ç o c u k H a s t a l ı k l a r ı K lin ik ve P o l i k l i n i k l e r i n d e 0 - 6 Y aş G r u b u Ç o c u k l a r A r a s ı n d a S a p t a n a n M a l n u t r i s y o n V a k a l a r ı n ı n M o rb i- d i t e i s t a t i s t i k K a y ı t l a r ı n ı n Y a p ı l a b i l m e s i için Y ö n t e m G e l i ş t i r m e , U y g u l a m a A r a ş t ı r m a s ı , H.Ü. S a ğ lık B i lim le r i Fak. B ilim U z m a n lığ ı Tezi, A n k a r a , 1975. 11 — T a r ı m O r m a n ve Köy işleri B a k a n lığ ı, K o r u m a ve K o n t r o l G en el M ü d ü r l ü ğ ü , 1984 G ıd a T ü k e t i m i ve B e s l e n m e A r a ş t ı r m a s ı , A n k a r a , 1987. 12 — K o k s a l, G., Özalp, İ. : A n k a r a ve Ç e v r e s i n d e A n n e S ü t ü ile B e s l e n m e D u r u m u n u n S a p t a n m a s ı . B e s l e n m e ve D iyet D e r g is i 12 : 12, 1983. 13 — B a y s a l, A. P r e s e n t S i t u a t i o n in T u r k e y R e g a r d i n g M a l n u t r i t i o n in I n f a n t s a n d P r e s c h o o l C h ild re n -T y p e s o f P r o b l e m s , M a g n i t u d e o f P r o b lem s. L o c a tio n . R e p r i n t e d F r o m T u r k i s h J. P e d i a t r . : 10, 73, 1968. 14 — U n d e r w o o d , A.B., A rsdell, II.V., B l u m e n s t i e l , E., S c r i m s h a w , N.S. : I m p
l i c a tio n s o f A v aila b le I n f o r m a t i o n o n B r e a s t - F e e d i n g W o r l d w i d e . I n f a n t a n d C h ild F e e d in g . T h e N u t r i t i o n F o u n d a t i o n , 77, N e w Y o r k , 1981. 15 — E c s te in , A. : T ü r k i y e ’d e Ç o c u k H a s t a l ı k l a r ı ve Ç o c u k l a r ı n K o r u n m a s ı
P r o b l e m l e r i . A.ti. T ıp Fak. Y a y ı n l a r ı n d a n N o : 3, A n k a r a , 1947.
16 — O k c u o ğ lu , A., A rc a so y , A., M in n ic h , V., T a r c a n , Y., Cin, S., Y ö r ü k o ğ l u , il., D e m iro ğ lu , B., R e n d e , I7.: P ica in T u r k e y . A m e r. J. Clin. N u t r . 19: 125, 1966.
17 — O ral, S . : O k u lö n c e s i Ç o c u k l a r ı n d a B e s le n m e , B ü y ü m e ve G e liş m e . D o c c n t l i k Tezi, H a c e t t e p e Ü n i v e r s i t e s i A n k a r a , 1971.
18 — U/.el, A., Y iicecan, S., E k in c ile r , T., Ö z b a y e r, V . : E d i m e İ l i n d e B e s l e n m e A r a ş t ı r m a s ı II. Aile B ir e y l e r i n i n S a ğ lık D u r u m u ve Ç o c u k B e s l e m e A lış k a n lık la rı. B e s l e n m e ve D iy et D erg isi 1 (3) : 155, 1972.
