Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

...AIlloı•..ıfI.I.t.•..&T.ıı.t1rukj~·yUl•.ı..tAQ;raLlllll.Ijı\llç;um...I.lLlnuE....nllllatjttllıı·III.IMQ....nllic...~O\iI.IL.i....5..111.1.'..2....1.ı;E~.rır.ııulLlnıl&lpıı.ı,..,(ıIıQııııQw.j ...::·

73-KAsİII'İN GEMİVEGEMİctLtKLE İLGİLİ BİR TARİH MANZUMESİ Abdullah BULUT"

ÖZET

Divan şiirinde edebi, dini, tasavvufl konuların

dışında, musıki, tıp,kimya, okçuluk, gemicilik gibiçeşitlibilim ve

meslek dallarının terimlerinin kullanıldıgı şiirler de vardır. Bu

yazıdaXiX.yüzyıl şairlerinden Rasihrin(İbrahimEnderuni) gemi

ve gemicilik terimleriyle ilgili birşiiri incelenmiştir.Rasih, deniz,

gemi, yelken gibi konuyla ilgili kelimeleri, bazen çeşitli

benzetmelerle, bazen de deyimleşmiş şekilleriyle kullanmıştır.

"usarı·. mellehan" denilen gemici dilinin terimlerine yer vermiş, bunları gerçek anlamlarında kullandıgı gibi, çeşitli ses

benzerliklerinden faydalanarak uzak anlamlarınadaişaret etmiştir.

i. YUzyII Divan şiirinde Yetim ve Agehi (öl.lS77) ile başlayan

"gemici dili" ile şiir yazma gelenegi, daha sonraki yUzylllarda da

devametmiş,özellikle Agehi"nin kasidesine nazireler, tahmisleryazılmıştır.i

Divan şiirindegemicilik tabirIerinin yaygın olarak kullanııdıgı şiirleri üç

grupta toplamak mümkündür:2

Gemi, yelken,kayıkvb. kelimelerin dogrudan dogruya veya benzetmelerle

zikredildigişiirler;

methiye ve hikAye türünden mUStakil bir eserin içinde gemi, gemicilik, deniz ve

deniz savaşlarını anlatan parçalar; gemici diliyle (Istııaııat-I mellehAn, LisAn-1

mellehAn)yazılmış şiirler.

BuyazıdaXIX. Yüzyıl ŞairlerindenRasihİbrahim Enderfuıi"nin (öı.ı837)

bazen gemi, yelken, deniz gibi kelimelerin benzetmelerle ve deyimleşmiş

'ögretim Görevlisi, Kafkas Üniversitesi Fen·Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı

Böll1mQ

i Andreas Tietze, XVi. Asır Divan Şiirinde Gemici Dili, Agehi Kasidesi ve Tahmisleri,

TarkiyatMecmuası.C.IX, s.1 12·138

2 Prof.Dr. Amil Çelebiogıu, Eski Tark Edebiyatı Araşhrma/arı. MEB Yayınları, Istanbul,

-74-A. Bulut;Rııjb'jnGemiye Gemlcll!k Tetimleriylehdl!BirTııçib Mınzumesl

şekilleriyle yer aldı~ı; bazen de gemici terimlerinin kuııanıldı~ı bir tarih manzumesini elealacagız.3

Bilindigi gibiMısır, i798'deFransızlar tarafından işgal edilmişti.Manzume Küçük Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının, işgali sona erdirmek

amacıyla Mısır üzerine yaptı~ı harekAtla ilgilidir. Manzumede düşülen tarih,

Fransızların Mısır'dançekildikleri tarihtir.

Şiirin46. beyti,"tarih"beytidir:

"Bogdıbir bir Ümrn-i dünyAda olankafırleri Hdk-iMısr'a Nil-veş akıncacünd-i MüslimAn"

Beyitte düşülen tarih, "cevheri" tarihtir. Beytin her bir mısraının noktalı

harflerinin ebcedhesabıyla sayıdegeri, I2I6'dır. (M.I80I)

"Kaside" nazım biçimiyle yazılan şiirin tamamı 71 beyittir. Deniz ve gemicilikle kelime, deyim ve terimlerin 24. beyitten sonra yogun olarakkullanıldıgı

görülüyor.

Yukarıdada belirtildigi gibi, deniz ve gemi ile ilgilibazıkelimelere çeşitli

benzetmelerle yer verilmiştir. Aşagıdaki beyitte "ihsan", "ıucce"ye; "Iutuf', "kulZÜffi"ebenzetilmiştir.

"Lücce-iihsAnınınyokdur hulasa sahili KUlZÜffi-ielt!fınagarkoldıhephalk-ıcihan"

"(Hüseyin Paşa'nın) iyilik denizinin sahili (sonu) yoktur. Dünyadaki

insanlarınhepsi onun lutuf denizinde (iyilige)bogulmuşlardır." "Keşti-i aklın düşUrdisemt-ibahr-ıhayrete

Böyle birtılfDnahiç rastgelmemişEfrenciyAn"

"Fransızlar hiç böyle bir tufanla karşılaşmamışlardı. Bu yüzden akıl

gemisinişaşkınlıkdenizinedüşürdüler."

Bu beyitte de akıl gemiye benzetilmiş,. şaşkınlık da bir deniz olarak

düşünülmüştür.

Bu benzetmelerinyartındadeniz, yelken, gemi gibi kelimelerden meydana

gelmişdeyimler dekullanılmıştır:

3Manzume,şairinmürettep olmayandivanının SS-a/S7-a yaprakları arasında bulunmaktadır. Divan,İstanbulÜniversitesi Kütüphanesi Ty.223 numaradakayıtlıdır.

-'Aa...O...ıTJ&Ur&;lk!IIlYı.l•.ı...tı\a.r&;l.~.bııırmJlll&·I....un..lE...DlIIati~tQlUlilLD,ljPiIöICQ!ı:&ili·'1.,1.ôls.lJy~,""2JL.J:oE,tiDıııong.ııım...20Wllı031..-

--=-7!J-"Pusulası şaşdı dehşetle Francekavminin Şir-iner-blhücfuı1itdikde olsAlıib·kııtn"

"o

korkudanFransızların pusulası Şaştı."

Beyitte düşman bir gemiye benzetilmiş, "pusulası şaşınakıl deyimiyle

şaşkınlı~ tasviredilmiştir.

"Yan gelüp[de] timüratdım zarıniderken dkibet Kesdicfu1ından palamar-ı ümididüşmenan"

"Düşmanlar, demirattık:(burada uzun müddetkalaca~ız) düşüncesiyle yan gelip (rahatlanna bakarken, birdenbire)canlarındanümithalatınıkestiler."

Bu beyitte dedüşman bir gemiye benzetilmiş, bununla ilgili olarak "demir atmak" deyimikullanılmıştır.

Manzumcde gemieililde ilgili teknik teorimlerc neo yorveril~tiı.Gcmkilcr

arasında kullanılan özel dilin (lisan-ı mellehan) terimleri, kimi zaman gerçek

anlamlarıya, bazen de tevriyeli olarakkullanılmıştır:

"Pupa yelkenle dümensuyını buldurmuş iken Poçaladup kMire yelkenkapandırdıheman" pupa: Gemininarkası, kıÇI;gemiye arkadan gelen rüzgar.

pupa yelken (gitmek): Yelkenler arkadan esen rtlzgdrlaşişmişolarak, tam yol gitmek.

poça: Geminin

sag

poçalamak: Gemiyi sagadöndürtıp rüzgarı kıça yakınalmak. Bu kelimeler beyitte gerçekanlamlarında kullanılmıştır.

"Çekdire sadihilebahr-ıamik-ifırkate

Yelken akdarmayla çalkansun dem-a-dem kAfiran" çekdiri: Kürekle giden ve yelkeni yardımcı birvasım gibi kullanan savaş

gemisi.

Kelime, gemi ve "çektirmek" fiili anlamlannda tevriyeii olarak

kullanılmıştır.

firute: Buharlıgemilerin icadından önce Osmanlı donanmasında savaş

.76-A. Bulut: '"Ib'igGemıye GemiellikTerımletiyle lıci1iDir TarihMagıume.1

Bu kelime de "fırkat" kelimesine benzerIiginden dolayı gemi ve "aynılk" anlamlarındatevriyelikullanılmıştır.

Manzumenin tamamı aşagıdadır. Metnin sonunda, deniz ve gemicilikle ilgili kelime, deyim ve terimler metindeki anlamlarıyla birlikte alfabetik olarak verilmiştir.

TARiH BER.AV-IHÜSEYİN PAŞA DER-FETH-İ MISR

Fa-iıatünfailatünfailıitünfailün

1. Sen niçün dem-bestesin ey hame-i mu'ciz-beyan Mevsim-i güldür deyU bülbüller itmekde figan 2. Açdı ezhar-ı ferahbaran-ınusret su virüp

Oldiher bir safha-isınemisal-i gül-sitan 3. Kalmadıbir gonce-i ümmid handanolmadık

S(ı-be-s(l gUlzar-1 ülfetde bütün halk-! cihan 4. Har ühiişak·ıgumt1m-1gülşen-i endışeden

Seyl-i tevfikoi Huda sildi sUpürdi nagehiin 5. Minber-iagsan-ıgül üzre hezaranşevkile

OIdl gt1ya andelib-ihoş-nevalar kıssa-hvan 6. Kalmadı bir ah ideraıamdanalemde hiç

Dide-ihalk-ı cihanaoldısemt-j gam nihan 7. Def-i gamla id-ber-iditınedealem bütün

Birbiriardıncageldikçe heman müjde-resan 8. Gerçi kim evvel France kafirivirmişdigam

Zabt idüp hayliyle mülk-iMısr'ı itmişdimekan 9. Böyletugyanınduyınca düşmen-i bed-milletin Hazret-işahen:"şeh-idevran SelimHan-ıcihan 10. Üstüne asker çekUp gönderdisadr-ı a'zamın

Virdiakl-ı düşmene şemşir-i hışmıylaziyan ll. Ba'd·ezln emr itdiPaşaKapudana oşeh

.,JA"'...Oı.,..LTUIıı[....kjı.ı.y...t~Arı.&;.lIilşlloltırmUllll.ıı.ıI.IL[ILlllıll;nllll'tilloltı\IQ!lIII.Q.IoIDlı:ıcrvt&ll!a!L.mS.Uyı:ı..1.,ul....;Eı:.ırıtJ;uUlru::ıuıımJ,2ıııOOwl

---=-77-12. Bende-i \)erverde-iınsftnıolsAdıkkuh HüseyinP~-yı ztoşanüşecfkahraman 13. İtdi ferman-ı şehen-şah-ı cihanaimtisaı

BAd-bftn-ı himmetinaçdıhemftnoldırevftn

14. Ceng idüp evvelvarışda bozdıcümle askerin Haddini bildirdi küftlracüyüŞ-1mü'tninftn

15. Mısr'ızabtitınişdigerçi dest-i gül urdurn sanup

Sonra Dimyat virdi ehl-i dtnecanınna-geMn 16. Üınm-i dünyayı basup al bayrak ile mn'minin Şerbet-igamtatdırupa'datogurdıol zamin 17. ugmyupbaşdankaraİsıamkümr üstüne

Yakdı yandurdı adunun eyledihdlınyaman 18. Ehl-iİsıamasaddkat arz idüp bin canile

Ansızın başgösterüpolmışdıgerçi bir çUnan 19. Merhem·i tedbir ile oldukda pur-rim-i elem

Sınesin fassdd-veş deşneyle deşdigaziyin

20. Eyledişeytanfikirli kafirihalü-be-gaş Re'y-i Rahminiyyesiyle olvezır-i kdmraıı

21. tııet-i hununa-yı isyana devi! itmek içUn

Neşter-itlgi reg-icAn-ıad1ldanaldıkan

22. Çekdilerçeşm-ivücQd-idüşmene kuhl-ıadem

Oldıtig-i mUslirn1n mfl IIgıl4f-1 stırnıediin 23. Hamleoipür-ztlt-ı İsıamıgörüncehavfıle

Ditredi ser-tabe-pA minende-i berg-i haz4n 24. Pupa yelkenle dUrnensuyını buldurmuş iken

Poçaladup kAfire yelkenkapandurdı hemin

25. Pusulası şaşdı dehşetleFrance kavminin

Şir-iner-4sAhücılmitdikde01sahib-kırin

26. DöndürüncedUşmenitopatutulmuşmaymuna Çagrışuptopdan o demde itdiler aczin beyin

-78-A. Bulut: Slllh'lgGemıve GemiclJlk Terimleriylefıııı; Bır Tırih Mıgıumu!

27. Bir fetil ile taburun eyledisalgımsaçak ÇıkdıtAarşatahazzünlenidA-yıel-aman 28. ltdHer birden odernde ser-nigOnbayrakları

Mü'mininehızr-ıtevfik!t olupmyet-keşlin 29. Bir anaforlaperişlinitdiler cem'iyyetin

Sıl-he-sObirdenakındı-veş akıncamütminlin 30. Tıkdıtortop manka-i a.hzllna top gibi4

Bir alabanda virUpzı1rıyla itdi na-tüvan 3I. Beyt-i kalb-idüşmenekundakkodı şiş-h!nesi

Kirırin Çıkmazdert1nundan buateşbir zamlin 32. Hasılıre'y isteyüp gitmek dilerdi cümlesi

Falye virdi akibet hep hilesioldıayan 33. Parladıbirdenbirebarut-veşsonra ani hdHer itffitulunbi-yı ... ile hemin' 34. Haylicekantarlıgeldi gülle-i derd ü elem

Buncılayın balyemez bir dahi çend basiran 35. Dı1d-1 ibıkMirinşolrütbeçıkdıçarha kim

Bezm-i rezmekurdılar gOyA kebfidi sAye-Mn

36. Yangelüp [de] timUratdımzanniderken Akibet

Kesdi cimndanpalamar-ıümididüşmenan

37. Keşti-i aklın düşUrdisemt-ibahr-ı hayrete Böyle birtQffinahiç rastgelmemişEfrenciyin

\

38. Akla yelkeneyl~ytlp;14tffar fillk-iclinını Orsa poçaylayanıpgirdAba ugJ'atdl hem!n

'1 ',.{

39. Hep gUrnanesin kestlp·ç:,§n kurtaranlarkaçdılar Oldılaryelken kürek engin-j ahzanarevfuı

4Vezin bozuk. , Bir kelimeokunamadı.

...A~,..ı.f...J,.&.TQI&I[:akl~yI.I·t;"tlAl.[nıqşw.tı[uml&l'wl.u;nuı;..lôlW.Uu:tlW'ıııQ..LIDl.tlergı:&1IillL:;,·L~S'Uyı.;12Dl.JEl'.ilrı:ıı'lwl[:ıı.umm...ııoW03I.l..-

--=-79-40. Bi)\)iri ardmca emvAc-1 yem.i AlAmdan Keştt~\ hücclc-veş şapa oturdına-gehan 41. Öyle bir~g oldıkim hiç misli sebkatitmemiş

BArek-Alllh didiler cümlesUrt1Ş-1kudsiyan 42. Söyledim bir beyt-i t4vher-dArMısr'mfethine

Ya'ni her birmısraı tAı1h-idigerdur heman

43. Boldı bırbir Omm-i dOnyada&lankaDrieri

Hik-iMısr'a Nil-veş akıncacfind-i mnslimAb 44. İtdiistila varupİskenderiyye kal'asm

Sedd-iİskenderoluphıç koymadıtdb ü !Uvan 45. Sed çeküp Ye'cuc ü Me'cuc'emüşabihkMir

Hayli kanlaryutdıhavtindengtlriih-ı Minan

46. İndirince yelkeni suya tarahhum eyleyüp

OldıolRüstem-mİsalin şurta-ı lutfıvezlin 47. Cümlesin birden sefliyin-i gumOma bindirüp

Açdılarsadahile derd ü elemden badban 48. Gamlaumman-ımelAmetde pala çalsun adu

Gayrıkumda oynasunşimdengerüvarsun heman 49. Kovdıcümle hdin-i din·i mübln ü devleti

HüseyinPaşa-yı gazıRüstem-izaı-ızaman 50. Öyle birpaşakiyokdurşanma ıayıksühen

Vasfını itmekde acizdirzeban-ı şairan 51. Hep dilaverlerzebün-ıkuvvet-i baz6sudur

Dergehinde olsa bir bende aceb mi Kahraman 52. ÇObını Belırllm-ıÇQbin'ebırakdırsa seza

Hamlesin görsekaçardıhaytileşir-ijeyan 53. Cümleden kat'u'n-nazaryanındaher bir bendesi

Oldımeydan-! rezmdezt1r ile bir pehlüvan 54. Hiç sehavetde naziringörmemiş çeşm-İfelek

-80-A. Bulut;Slıih'lpGemiveGCmkmk Terimleriyle IlgI!! Bjr Tarjh Mapzumesl

ss.

56. H4tem-iŞan!hemanengtlşt-iHlltem'den alup Eylediengü~t-ber-dendan cihlinıol zamlin

57. Mazhar-ı ihslin ulutfı olma~aol servel'ÜJ1

Çarh sAi! Use-i dery1lzemlih-ıasuman

,;r". 58. tktibas-! nm içUnenvllr-ıcudundananın

Devr iderşevk ile her demmalıuhOrşi'd-icihan 59. OLkadarıii~en-zami'r·i paki kimllyine·ve~

Aksider hdlin ne hllcet itmegeşerhtl beyan 60. Ltlcce-iihsanının hülasa yokdur sahili

KulZUm-ieltafınagarkoldıhephalk-ıcihan 61. Öyle bir inItim ider kim ol keri'min lutfuna

Lenger-endiiz-ı yem-i hayret olur mazhar olan 62. AklüdanişleFelaWn'a sebak-amiiz olur

Gelmemiş gerdl1na hiç böylevezır-inüktedan 63. Bahr-ı vasf-ı lutfuna gavvas olanlar akibet

Gavta-hllr-ılücce-i hayret olurlar bi'-güman 64. R4sih4başladuaya itme tatvi'l-i sühen

Dest açup§min disUn eh1-i zeminUasman 65. Tisipihr-i mesnedinde sllbit itsUn Hakanı Sebla-i seyyllre devr itdikçeıı1z4nIIşeban 66. InnesUn fIllk-ihayAtıs1lhil-i encima hiç

GönnesUnbM-ıgamtlderd-i elemden birnişArı 67.. Daima mansUr ideMevıaozat-ıekremi

Eyledikçesdy-ı a'diYlJ)ıemArı atf-ı inan 68. Seyridince yelken açsunzevrak-ı endi'şeye

..JA:ıı.,.ıfJ...T~n[[JIkQI)::&I.tuA,..[;aM'lıotııı:[lıım.lll'II&Mnı:u:.Eıllintja·wtDlIlI'.lLU.LIDSlctl'llli"L.·,;ııS'~)::ı..ı26JJ"-E&:ıirıtillluEW"llIimLJ.ıWQ()1Iö3L-

~-;81-69. Çekdinısad ahilebahr.ıamtk·ifirkate

Yelken akdannaylaçalkansun dem-l-demUtirWı

70. Furtunaya ugmyup itsüntiranıolaada

Ka'r-ı deryd-yıadetl\limanıolsun her zamlin

7i. Kaynasunkalyonları uıntnfuı-ıgamdahasılı

Daimadüşmenierimakhilr tAaböyle heman

METİNDE GEÇEN KELİME DEYİM VE TERİMLERİN LÜGATçESı

Ablu (abb): Elde tutulup onunla yelkenkullanılanip.

Akdarma: Eskidendüşmandanzaptolunan ve yedekte getirilen gemilere verilen ad.

Akıntı:Nehir veya deniz suyunun bir tarafacereyanı.

Akla yelken etmek:Hatırınageleni yapmak.

Alabanda vermek (alabanda ateş): Dümeni sa~a veya sola sonuna kadar

çevirmek. Toplarıgemiden bir noktaya tevcihenyaylım suretiyloyapılan ateş. Top

gibi gürlemek suretiyleyapılantekdir de halkarasında"alabanda vermek" şeklinde

deyimolmuştur.6

Alabanda: Deniz teknelerinin içyanları,bordokarşıtı.

Anafor: Denizdeakıntının yanındaveyaaltındaonun aksine olarak akan su,akıntı

mukabili.

BAdbin.F. Yelken, gemi sereni.

Babr.a.Deniz

BalyemeZ(İtalyanca"ballanıeza"dan)Eskiden kara vedeniı ,savaşlarında kullanılan

orta çapta,uzunmenzillitunçtantop.

Baştankara (etmek): Tehlike halinde geminin başını karaya vurarak sahile otunnası.7

Cankurtaran (sandalı): Gemi batmakazere iken insanları kurtarmaya yarayan

ktıreklisandal, filika.

Cankurtaran (simidi): Suda bogulma tehlikesine karşı kullanılanve sudan hafif

maddelerdenyapılmış,büyük simit veya yelek biçimindearaç.

Çekdiri: KÜfekle giden ve yelkeniyardımcı bir vasıta gibi kullanan savaş gemisi.

Demir (timflr): Gemiyi bir yerde durdunnak için zincirle suya bırakılançengel

şeklinde agırdemir alet, çapa.

Demir atmak: Geminin çapasını suya salması.(Mec.) Bir yerde uzun müddettir

dunnak:, durup kalmak.

6M.ZekiPakalın, Osmanlı Tarih Deyim/eri ve Terim/erlSiJz/Ü~. c.l, s.43

-82-A. Bulut· R"lh'lp Gemj ye Gemjçjljk TerimleriYle

haHllBft

OOmen suyu: Qemi giderkenarkasuıdatı ibıraktigıköpUklüiz. Falye ve...~1<;·(Mec.)Zuhur, görtlnme;'oI'UIya ç1kma.

Falye: AglZdan dolan eski usul topların agızlık otu ve yemleme koymaga mahsus

deli~, çanaklık.

Fetil: En evvel icad olunan Wfek ve topların falyelerine konulankaytan ki bir ucu tutuşturulup ateşfalye deligineulaşıncaiçlerindeki barutparlayıpsilahboşanırdı.8 Firkate: Buharlı gemilerinicadından evvelOsmanlı donanmasında savaş gemisi olarakkuııanılanteknelerden biri.

Furtuna:(İtalyanca'dan)Şiddetlirüzg4rla denizindalgalanıp karışması. FOIk:a. Sandal,kayık,tekne.

Gark olmak: (Mec.) Birşeydenbol miktarda olmak. Gark: a. Batma, bogulma.

Gavta-hir: Batan, dalan.

Gavta: Suyun içine bir keredalıp çıkma.

Gavvas: a.Dalgıç.

Gemisi şapa oturmak: Çıkmazagirerek ne yapacagını şaşınnak. Şap Denizi'nde

(KızılDeniz) gemilerinşapa otunnalarınaima suretiyle meydanagelmiştir.

Gfimane (komena, gomene, gomina): (İtalyanca"gumena"dan) Zincir istimalinden evvel gemi demirininbaglandıgı kalınhalat.

Kalyonlarıkaynamak: Gemileriaçıkdenizdeçalkalanıpdurmak.

Kantarlı: Agır.

Kulzüm: a. Deniz;KızılDeniz.

Kumda oynamak: Bir fırsatı kaçırıp umulanı elde edememek. (Kum kelimesi bugünküanlarnı dışında"büyük dalga"anlamınada gelirdi.9)

Kundak koymak: Yangın çıkarmak için bir yere tutuşmuş yaglı bez parçası

koymak.

Lenger-endAz: demiratmış.

LOcce: a. Engin deniz. Suyun çok ve derin mahalli.

Manka: Savaşgemilerinde deniz erlerininyattıgı koguş.Kürekçioturagı.

Orsa poça: Geminin bazen rüzgar yönüneyaklaşarak,bazen ondanuzaklaşarakyol

alması.(Mec.) Bataçıka,iyi kötü.

Pala çalmak: Çabalarnak,ugraşıpdidinmek. Tek kürek oynatarakkayıkyürütmek. Pala: (Ruınca veya Arnavutça'dan) Agzı enli, ortasına dogru daha genişleyerek,

ucuna dogru daralmaya başlayan kalın, kısa kılıç. Filika ve benzeri deniz vasıtalarında kullanılanküreklerin suyadaldırılan yassıyeri. .

Palarnar: Gemileri iskele,nhtımveyaşamandırayabaglamaya yarayankalınhalat. Poça: Geminin s&gyanı,sancaktarafı. li

Poçalamak: Gemiyi saga döndürüprüzgarı kıça yakınalmak.

Pupa yelken (gitmek): Yelkenler arkadan esen rüzgarla şişmiş olarak, tam yoııa

gitmek. "

Pupa: (İtalyanca"poppa"dan) Gemininarkası, kıçı;gemiye arkadan gelen rüzgar.LO 8ŞeınseddinSami, a.g.e.,8.982

~Aa..ıQi.l.o..JT~lIlı;JrklUiYYl'ut.llAl.I:rlll"lIoItılı;Jrmıımı'llAl[u'.ı:E.ııPllUtI.ıııglıısIııQ...ı.Da;eilltlpiSI.Li....Slll•.ıJYlu2...ı..JE~rıuWllrI:ııUlıımL<2UOIK03oZ-

---:.-183-Pusulası şaşmak: Güç bir durumadÜŞerekneyapaca~ını bilernemek.

Salkımsaçak:Paralanıpparçalarısarkanyırtık şey, darmadagın,parçalaraayrılmış,

her birparçasıbir yanasarkmış.

Salkım: yelken bezinden bir torba ÜZerinekonulmuş ve üzeri halatlasarılmıŞufak

tanelerden ibaret menni.

Şişhine (şeşhine): Nanılusu altıyivli top veya tüfek.

Tiramola: Halat çekme, geminin rÜZgar üstüne veyaaltınadönmesi için yelkenlerin

bazısını gevşetme, bazısınıgenneişlemi. Ummin: (Mec.) Büyük deniz.

Yelkenkapandırmak:Yelkenleriçalışamazduruma getinnek.

Yelken kürek: (Mec.) Acele, acele ile hareket.

Yelkenleri suya indirmek: Gerçe~i anlayıp direnmeyi bırakmak, inadından

vazgeçipkarşısındakininsöyledigini kabul etmek,tavrını yumuşatmak.

Yem(m): a. Deniz.

Zevrak: a.Kayık,sandaL.

ABSTRACT

In Divan poem there are poems in whichıhelenn of

varıou"""i"mific ıuıd profe.,,,onnl branch"s such as medicine, chemıslry and seamanship were used except for the terms of Iiterary, religious and sufism. In this article a poem conceming the terms of ship and seamanship wrıtten by Rasih (İbrahim

Enderuni), one of thenineıeenıhcentury poets, has been studied. Rasih used the words conceming sea, ship and sai! withvarıous imitatıons and sometimes phrasal verbs. He used the terms of seamanship language called"Lisan-ımellehan". These lenns have been used in real meaning and sometimes in different meaning.