ATLAS INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL ON SOCIAL SCIENCES
Open Access Refereed E-Journal & Refereed & IndexedISSN:2619-936X
Vol:5, Issue:21 2019 pp.587-596
Article Arrival Date: 27.07.2019 Published Date: 06.09.2019
TÜRKİYE’DE EKONOMİK KALKINMA VE BİLGİ TOPLUMU EYLEM PLANLARI
ECONOMIC DEVELOPMENT AND ACTION PLANS FOR INFORMATION SOCIETY IN TURKEY
Dr. Şahin ÇETİNKAYA
Uşak Üniversitesi, İİBF,İktisat Bölümü, Uşak/Türkiye
Doi Number : http://dx.doi.org/10.31568/atlas.341
Article Type : Research Article
ÖZET
Toplumsal yapıda bilgi toplumunun göstergesi, bilgiye dayalı üretimdir. Bilgiye dayalı yüksek katma değerli mal üretimi bilgi ekonomisi olarak tanımlanır. Toplumlarda gelişim üretim faktörleri ile kendini göstermektedir. Toplumsal yapı da bununla isim almakta ve üretim faktörlerindeki güçlü değişimler toplumsal yapının adını da değiştirmektedir. Günümüzde bilgi toplumu, bilginin üretim de kullanılan en önemli kaynak olduğunu göstermektedir. Bilgi, tarih boyunca toplumların zenginliğinin en önemli kaynağı olmuştur. Daha fazla ve daha nitelikli bilgiye sahip olan ve bilgiyi etkin bir siyasal, ekonomik ve sosyal örgütlenme ile doğru biçimde kullanabilen toplumlar diğerlerinin önüne geçerek daha yüksek bir refah seviyesine erişmiştir.
20’nci yüzyılın ortalarından itibaren elektronik alanında yaşanan gelişmeler bilginin elde edilmesi, depolanması, işlenmesi ve iletilmesi açısından bir çığır açmış ve bilgi toplumuna dönüşüm sürecini de önemli ölçüde hızlandırmıştır. Son yıllarda ise bilgi ve iletişim teknolojileri ekonomik ve sosyal hayatın tüm alanlarında kullanılan genel amaçlı bir teknoloji haline gelmiştir. Gelişmiş ekonomilerin en önemli ürün bilgi teknolojilerine bağlı yüksek katma değerli ürünlerdir. Türkiye 1999 yılından itibaren bilgi ekonomisine geçiş için eylem planları hazırlamaktadır. Bu planlarla kamu kaynakları kullanılarak yüksek katma değerli ürün yelpazesi ve istihdamı yaratılması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bilgi ekonomisi, Bilgi toplumu, Bilgi, E-ticaret,E-devlet
ABSTRACT
Indicative of information in social structure is knowledge based on production. The knowledge economy is defined as knowledge-based production of high value-added goods. Development in society manifests itself by means of production factors. The social structure takes its name from this and the strong changes in production factors change the name of the social structure, too. Today, the information society shows that knowledge is the most important source which used in production. Knowledge has been the most important source of the wealth of societies throughout history. Societies, which have more and more qualified knowledge and who can use information correctly with an effective political, economic and social organization, have attained a higher level of prosperity than others. Since the middle of the 20th century, the developments in the field of electronics have made a breakthrough for information acquisition, storage, processing, and transmission and also significantly accelerated the process of transformation into the information society. In recent years, information and communication Technologies have become a general purpose technology used in all areas of economic and social life. The most important product of developed economies is high value-added products based on information technologies. Turkey has prepared action plans for the transition to the knowledge economy since 1999. With these plans, the aim is to create high value-added product range and employment by using public resources.
1. GİRİŞ
Bilgi, tarih boyunca toplumların zenginliğinin en önemli kaynağı olmuştur. Daha fazla ve daha nitelikli bilgiye sahip olan ve bilgiyi etkin bir siyasal, ekonomik ve sosyal örgütlenme ile doğru biçimde kullanabilen toplumlar diğerlerinin önüne geçerek daha yüksek bir refah seviyesine erişmiştir. 20’nci yüzyılın ortalarından itibaren elektronik alanında yaşanan gelişmeler bilginin elde edilmesi, depolanması, işlenmesi ve iletilmesi açısından bir çığır açmış ve bilgi toplumuna dönüşüm sürecini de önemli ölçüde hızlandırmıştır. Son yıllarda ise bilgi ve iletişim teknolojileri ekonomik ve sosyal hayatın tüm alanlarında kullanılan genel amaçlı bir teknoloji haline gelmiştir. Gelişmiş ekonomilerin en önemli ürün bilgi teknolojilerine bağlı yüksek katma değerli ürünlerdir. Türkiye 1999 yılından itibaren bilgi ekonomisine geçiş için eylem planları hazırlamaktadır. Bu planlarla kamu kaynakları kullanılarak yüksek katma değerli ürün yelpazesi ve istihdamı yaratılması hedeflenmiştir
2. BİLGİ TOPLUMU
Bilgi toplumu; yeni temel teknolojilerin gelişimiyle bilgi sektörünün, bilgi üretiminin, bilgi sermayesinin ve nitelikli insan faktörünün önem kazandığı, eğitimin sürekliliğinin ön plana çıktığı, iletişim teknolojileri, bilgi otoyolları, elektronik ticaret gibi yeni gelişmeler ile toplumu ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan sanayi toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme aşaması olarak tanımlanabilir. Sosyo-ekonomik gelişme sürecinde başta insan faktörü ve bilgi olmak üzere tüm alanlarda yapısal değişimi gerekli kılan, sanayi toplumunun uzantısı olarak ortaya çıkan bilgi toplumu, “bilgi ekonomisi”, “sanayi-sonrası toplum”, “bilişim toplumu”, “bilgi çağı” ve benzeri şekillerde ifade edilmektedir (Stewart,2017).
2.1. Bilgi Toplumunun Özellikleri
Bilgi toplumu aktörleri olarak ifade edilebilecek bireyler, girişimler,kamu kurumları ve sosyal kurumları yeni düzenin ruhuna uygun niteliklere sahip olma baskısıyla karşı karşıya bırakmaktadır (Bilgitoplumudairesi,2015).
Ayrıca, sosyo-ekonomik gelişme sürecinde tarım devrimi birinci dalga, sanayi devrimi ikinci dalga, enformasyon devrimi veya bilgi toplumundaki gelişmeler ise “üçüncü dalga” olarak nitelendirilmektedir. Üçüncü dalga, ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal alanda yeni bir yaşam biçimi getirmektedir. Bu yeni gelişmeler yeni davranış biçimlerinin oluşmasına yol açmakta ve toplumu standartlaşma ve merkezileşmenin ötesine taşımaktadır. Bu yeni uygarlık, farklı bir dünya görünümünü de beraberinde getirmekte; zamanı, mekanı, mantık ve nedenselliği ele almada kendi özgül biçimlerini geliştirmekte ve geleceğin politikasının ilkelerinin de kendine göre oluşmasına yol açmaktadır(Stewart,2017).
bilgi ekonomisi adeta finansal sermayenin fırsat maliyeti konumuna gelmiştir. Günümüz ekonomik koşullarının temel eksenini oluşturan bilgi ekonomisiyle bilgi teknolojileri kullanımının küresel olarak yaygınlaşması sosyal ve ekonomik kalkınmanın kolaylaştırıcı aracı olarak rol oynamaktadır(Kevük,2006)
3. BİLGİ EKONOMİSİ
Bilgi ekonomisi, bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve dönüştürülmesi ile birlikte dağıtımı süreçlerini kapsamaktadır. Bu üç temel süreç, bilginin işlenmesini, elde edilmesini, dağıtımını ve iletişimini sağlayan bilgisayar sisteminden oluşmaktadır. (Kurt, 2004).
Teknolojik gelişmeler, yenilikler bilgi ekonomisini, o da bilgi toplumunu veya sanayi ötesi toplumu meydana getirmektedir. Bilgi ekonomisi terimi çok iddialı bir terimdir. Çünkü sanayi ekonomisinde olduğu gibi bu ekonomide de şiddetle bir teoriye ihtiyaç olduğu halde, henüz böyle bir teori geliştirilememiştir (Drucker,1993).
Sanayi ekonomisi üretim fonksiyonunda sermaye ve emek temel girdi olarak kabul edilmişti. Bilgi ekonomisin de ise üretim fonksiyonunu Y=f (K,L,T) şeklinde yazılır. Burada; Y: üretim miktarını, K: sermayeyi, L: emeği, T: teknolojiyi göstermektedir (Freeman, C.,Soete,2003). Bilgi ekonomisinde maddi olmayan varlıklarda önemlidir. Asıl önemli olan, şirketin binaları ya da makinaları değil, pazarlama ve satış gücüyle ilgili anlaşmaları ve nüfuzu, yönetiminin organizasyon kapasitesi ve çalışanlarının kafalarının içinde çakıp duran kıvılcımlardır (Toffler,1992).
Gelişmiş ileri sanayi ülkeleri yüksek katma değerli malları üretecek teknolojiye sahip ülkelerdir. Bu yüzden bu ülkeler bilgi ekonomisine geçmişlerdir(Yıldırım,2004).
3.1. Bilgi Ekonomisinin Faaliyet Alanları ve Ürünleri
Yüksek katma değerli malların üretimi bilgiye dayalıdır. Üretimde kullanılan fiziksel hammaddesi ürün maliyetinde önemli bir yere sahip değildir. Asıl önemli kısım bilgiye dayalı olarak yapılan ilavelerdir. Bilgi teknolojileri olarak adlandırılan bu ürünler fiziksel maliyetinin üzerine bilgi üretiminin maliyetini eklediklerinde çok yüksek fiyatlı ürünler ortaya çıkmaktadır.
Bilgi toplumu kavramı bilgi ekonomisi kavramından çıkmıştır. Bilgi ekonomisinin en önemli ürünlerinin başında internet,iletişim,bilgisayar,yazılımlar ve bilgi teknolojisinin diğer ürünleri gelmektedir. Günümüzde adına Endüstri devrimi dedikleri üretim faktörlerinin tamamen şekil değiştirdiği süreçler yaşanmaktadır. Artık yapay zeka ve gelişimi ile insan gücünün üretimden büyük oranda çekilmesi planlanmaktadır.
Bilgi ekonomisinin temel araçlarını sıralayacak olursak; ✓ e-ticaret
✓ e-devlet
✓ İnternet ürün ve teknolojileri
✓ Bilgisayar ve Bilgisayar programları,
✓ Tüm hizmet alanlarında yardımcı elektronik bilişim cihazları, ✓ İletişim araçları
✓ Bilişim ürünleri başlıca araçlar ve sektörler olarak sayılabilir.
Bu ürünlerin Pazar büyüklükleri beşeri sermaye ile yakından ilgilidir. Yani bilgi ekonomisi eğitimle büyümektedir. Bilgi toplumlarında eğitim kurumları çok ileri düzeylerdedir. Dünyanın en kaliteli üniversitelerinin bulunduğu ABD’de eğitimin ve bilginin ne kadar önemsendiğinin göstergesi ve ekonomiye yansıması, onun dünya ekonomisinin %20’sine sahip olmasıdır.Bunun için bilgi ekonomisinde beşeri sermaye ve eğitim son derece önemlidir.
3.2. Bilgi Ekonomisinin Araçları
Bilgi ekonomisi üretim faktörlerinin özeliklerini değiştirmiştir. Klasik üretim faktörlerinden
emek büyük oranda beşeri sermaye olarak şekil değiştirmiştir. Böylelikle eğitimli işgücünün
önemi artmış ve “bilgi”, tüm zamanlarda fiziksel maliyeti çok düşük olan “bilgi esaslı” yüksek katma değerli malların üretiminin baş aktörü haline gelmiştir. Bilginin fiyatı yüksek çarpanlarla artmaya başlamıştır.
Bilgi temelli sektörler ve bilgi ekonomisinin oluşumunda etkili olan araçların başında e-ticaret, e-devlet, internet ve bilişim ürün ve teknolojileri gelmektedir.
3.2.1. E-ticaret
Farklı tanımları bulunan e-ticaret terimi genel olarak “fiziksel iletişim olmaksızın yapılan
alınan tanımlar da şöyledir; Dünya Ticaret Örgütünün yaptığı e-ticaret tanımı;“e-ticaret; mal ve hizmetlerin üretim, reklâm, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağı üzerinden yapılmasıdır. İş bankası yayınlarından 2013 yılında hazırlanan “Dünya da ve Türkiye’de E-Ticaret sektörü” adlı çalışmasında e-ticaret şöyle tanımlanmıştır. Mal ve hizmetlerin internet üzerinden alım-satımıdır (Sezgin,2013).
3.2.2. E-Devlet
Tüm kamu hizmetlerine tek bir noktadan erişim sağlayan dijital ortamdır. amacı; kamu hizmetlerini; vatandaşlara, işletmelere ve kamu kurumlarına bilgi ve iletişim teknolojileriyle,
etkin ve verimli bir şekilde sunmaktır1
3.2.3. İnternet Ürün ve Teknolojileri
İnternet üzerinden yapılanların çeşitliliği arttıkça, internet alt yapı yatırımlarının ve ekonomik beklentilerinde arttığı görülmektedir. Geniş bant alt yapısı, bilgi güvenliğinin sağlanması, teknik hizmetler ve bilgi teknolojilerinde kalifiye eleman gibi sorunları için politika üretilmesi zorunlu hale gelmiştir.
4. TÜRKİYE BİLGİ TOPLUMU EYLEM PLANLARI
Türkiye’nin bilgi toplumuna yönelik politika, strateji, hedef ve uygulamaları 1999 yılından itibaren eylem planları şeklinde düzenlenmiştir. Bunlar dönemler halinde sıralanabilir.
✓ Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı - TUENA (1999) ✓ e-Türkiye girişimi (2000)
✓ 2003-2004 Kısa Dönem Eylem Planı ✓ 2005 Eylem Planı (2005)
✓ Bilgi Toplumu stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010)
✓ 2015-2018 Dönemi Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı
4.1. Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı - TUENA (1999)
Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı (TUENA) Ana planı 1999 Temmuz ayında Ulaştırma Bakanlığı tarafından kabul edilmiştir. 1999 yılının ikinci dönemindeyse güncelleme çalışmalarının başlaması için çalışmalar sürdürülmektedir. Projeyle ilgili kronolojik gelişmelerden ve teknik şartnameden de anlaşılacağı gibi ana plan yaklaşımı olarak da tanımlanabilecek olan uzun dönemli stratejik planlama, ülkelerin kendi koyduğu hedeflere yönelik olarak harekete geçmesine yönelik vizyon ve eylem planları oluşturulmasına fırsat vermektedir. Belirsizlik taşıyan gelecekteki ufuk çizgisi çözümlenmeye çalışırken, özgün koşulların veya koşullar takımının etkilerine yönelik bilgi kazanmak hedeflenir. Uzun dönemli stratejik planlama yaklaşımının en temel hedefi biri uzun dönemli geleceğin incelemesini ve değerlendirmesini yapabilen ve tekrarlanabilen bir araştırma paketi
oluşturmaktır2.
4.1.1. TUENA Sonuçları
Bu çalışma bir enformasyon alt yapı oluşturma çalışmasıdır. Yapılan çalışma sonucunda yayınlanan sonuç raporu ile öneriler sunulmuştur.
4.2. E-Türkiye girişimi (2002)
Ülkemizde bilgi toplumuna geçiş yapı taşlarının oluşumunun hızlandırılması, daha ucuz, hızlı ve güvenli internet erişimi, insan kaynağına yatırım ve internet kullanımının yaygınlaştırılması hedeflerine ulaşabilmek için, Eğitim, Devlet, Ticaret, çevre, e-1 http://hamburg.bk.mfa.gov.tr/Content/ assets/consulate/images/localCache/12/ otmkaoe0s5g0dt45g2w1kwj 0e-devlet.pdf
Sağlık ve benzeri konular olmak üzere birçok alt bileşende ele alınan e-Türkiye Girişimi Eylem Planı Türkiye’nin bilgi toplumu çalışmaları için taban oluşturacak ve yol gösterme
amacını taşımaktadır3.
4.2.1. E-Türkiye girişimi (2002) Sonuçları
Bu girişim de e-devlet hizmetlerinin yaygınlaştırılması, hukuki alt yapının hazırlanması, telefon ve internet alt yapı hizmetlerinin genişletilmesi gibi pek çok hedef başlıklar bulunmaktadır. AB ülkeleri ile ortak çalışma programları ve görüşmeleri yapılmıştır. Bir çok mutabakat sağlanmıştır. 2002 eylem planı devam ettirilmesi gereken projeler olarak 2003-2004 eylem planı dönemine devredilmiştir.
4.3. 2003-2004 Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP)
2003–2004 yıllarını kapsayan Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) yürürlüğe konulmuştur. 73 eylemden oluşan KDEP’te, daha çok hukuki ve teknik altyapının oluşturulmasına yönelik eylemler yer almıştır.
Başlıca planlanan eylemler şunlardır;
✓ Bilgi toplumu stratejisinin oluşturulması; DPT sorumluluğunda 1 milyon USD bütçe ile tüm kamu kurumlarının etüdü planlanmıştır.
✓ Yazılımda mükemmellik merkezi haline dönüşüm politikalarının belirlenmesi; yine DPT sorumluluğunda bir plan olup, maliye, hazine, TÜBİTAK,Üniversiteler ve ilgili STK’larla uzun dönemde yazılım alanında mükemmeliyet merkezi haline getirilmesi hedeflenmiştir.
✓ İnternet altyapısının ve kullanımının, geniş bant erişimini de içerecek şekilde ülke genelinde yaygınlaştırılmasına yönelik olarak alınması gereken tedbirler konusunda çalışma yapılması; Telekominikasyon kurumu sorumluluğunda MEB,Türk Telekom kurumları ile paralel yürütülmesi planlanmıştır.
Bu çerçevede 15 başlıkta kamu da bilgi toplumu altyapısı gelişim politikalarının uygulanmasının amaçlandığı plandır 4.
4.3.1. 2003-2004 Kısa Dönem Eylem Planı Sonuçları (KDEP)
Bilgi toplumu eylem planı sonuçları Bilgi toplumu stratejisi, teknik altyapı ve bilgi güvenliği, eğitim ve insan kaynakları, Hukuki altyapı,standartlar,e-devlet-e-sağlık ve e-ticaret başlıklarında raporlanmıştır.
Bilgi toplumu stratejisi
Bilgi toplumun oluşturulması ve yazılımda mükemmellik merkezi haline gelme politikalarının belirlenmesi projeleri tamamlanamamıştır. Çalışmalar devam etmektedir.
Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenliği
3G mobil hizmetler dışındaki projeler tamamlanmıştır. İnternet altyapısının genişbant kullanımı, akıllı kart ve PKI standartları, ağ güvenliğinin test edilmesi,..
Eğitim ve İnsan Kaynakları
Sadece Öğretim kurumlarındaki bilgi teknolojisi eğitim mekanlarının topluma açılmasına yönelik ön çalışma ve gerekli düzenlemelerin yapılması projesi tamamlanmıştır. Diğer 7 başlık devam etmekte olan projeler olarak tamamlanamamıştır.
✓ “Bir okulu dünyaya aç - İnternete bağla” kampanyası,
✓ İlköğretim okullarına 4.000 Bilgi Teknolojileri Sınıfının kurulması, ✓ Eğitim portalı prototipinin oluşturulması,
✓ Eğitimde kalite ve verimliliğin artırılması amacıyla, bilgi teknolojilerinin etkin ve yararlı şekilde kullanılmasına yönelik olarak okul müfredatlarının yenilenmesi, Öğretmenlerin yenilikçi ve pratik öğretim uygulamaları geliştirmek üzere yetiştirilmesi, yeni teknolojileri kullanma becerilerini artırmak üzere hizmetiçi eğitim programları düzenlenmesi, ✓ Kurs ve sertifikasyon eğitiminin niteliğinin yükseltilmesi, verilen sertifika ve
diplomaların AB standartlarında denkliğinin sağlanması,
✓ Bilgi toplumunun gerektirdiği insan kaynağı planlamasının yapılması
4.4. 2005 Eylem Planı (2005)
KDEP’te süresi içinde tamamlanamayan ve 2005 yılına aktarılan eylemlerle birlikte yeni eylemleri ihtiva eden 2005 eylem Planı, 2005/05 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı olarak 01.04.2005 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 2005 Eylem Planında ise bir önceki dönemde altyapısı tamamlanan e-dönüşüm çalışmalarının günlük hayata yansımalarına yönelik yaygınlaştırma uygulamalarına ağırlık verilmiştir. 2005 Eylem Planının hazırlanmasında çoğulcu ve katılımcı bir süreç izlenerek, çalışma grupları ve koordinatör kurumların katkıları ile öncelik ve aciliyet arz eden 7 başlık altında 50 eyleme yer verilmiştir. Buna göre; bilgi toplumu stratejisi başlığı altında 1, teknik altyapı ve bilgi güvenliği başlığı altında 6, eğitim ve insan kaynakları başlığı altında 10, hukuki altyapı başlığı altında 3, e-devlet başlığı altında 19, e-sağlık başlığı altında 5 ve e-ticaret başlığı altında 6 eylem
bulunmaktadır5.
4.4.1. 2005 Eylem Planı Sonuçları
Eylem planının gerçekleşme durumu başlıklar halinde değerlendirilmiştir.
bilgitoplumu.gov.tr adresindeki değerlendirmeye göre;
Bilgi Toplumu Stratejisi
Bilgi Toplumu Strateji Belgesinin hazırlanmasına ilişkin çalışmalar, 2006 yılı başında sonuçlandırılmıştır. Strateji; bilgi ve iletişim teknolojileri, sosyal dönüşüm, iş ortamı ve girişimcilik, etkin kamu yönetimi konularını kapsamakta, ayrıca, stratejinin hayata geçirilmesine yönelik kurumsal yapılanma ve yönetişim modeli ile iletişim stratejisini içermektedir. Strateji Belgesi ile birlikte, önceliklendirilmiş eylem planı da hazırlanmıştır. İlgili kesimleri içeren danışma sürecini takiben son hali verilecek olan strateji belgesinin, Yüksek Planlama Kurulu Kararı olarak yayımlanması öngörülmektedir.
Teknik Altyapı Ve Bilgi Güvenliği
Genişbant stratejisi, yeni nesil mobil tlekomünikasyon hizmetleri, alternatif erişim teknolojileri, kamu kurumları bilgi güvenliği risk analizi, akıllı kartların kamuda kullanımı, kamu kurum ve kruluşlarında yazılım ve kod yazılımı eylemleri gerçekleştirilmiştir.
Eğitim ve insan kaynakları
Bu başlıktaki eylemler kısmen gerçekleştirilmiş olup, sonraki dönemlerde devam eden projeler halinde süren özellikteki çalışmalarda bulunmaktadır. Başlıca dikkat çekenler; öğretmen ve öğrencilerin bilgisayar okuryazarlığının artırılması, mehmetçik’e temel bilgisayar eğitimi, kamu çalışanlarına bilgisayar yetkinliğinin artırılması,ilköğretim okullarına bilgi teknoloji eğitim mekanlarının kurulması vb.
Hukuki Alt Yapı
Bu başlıktaki çalışmalarda tamamlanamamıştır. Sadece “sayısal haklar yönetimi” başlıklı eylem sonuçlandırılmıştır. Bilişim suçları, internet yoluyla işlenen suçlar vb başlıklar incelenerek ilgili bakanlıkla koordineli çalışmalar devam etmekte olup tamamlanamamıştır.
E-Devlet
Kamu e-satın alma platformu faaliyete geçirilmiştir, Türkiye Yatırım Portalı teknik alt yapının %96 lık kısmı tamamlanmıştır, Araç Trafik ve Tescil Belgeleri projesi tamamlanmış ancak veri tabanı birleştirmesi yapılamamıştır, iş ve işçi bulma platformu, Sosyal Güvenlik Bilgi Sistemleri entegrasyonu tamamlanmıştır. Bu başlık altında, adres kayıt, akademik tez veritabanı, e-askerlik, tarım bilgi sitemleri, kamu bigi sistemleri, kamu kurumlarında internet, kamuda elektronik kayıt başlıkları tamamlanarak gerçekleştirilen eylemlerde bulunmaktadır.
E-Sağlık
Bu başlık altında 5 proje bulunmaktadır. Tamamı gerçekleştirilmiştir. Bunlar sağlık hizmeti veren ve ödeme yapan kurumlar arasında bağlantı, aile hekimliği bilgi sistemi, hastane yönetim bilgi sistemi, Elektronik hasta kayıt sistemi ve sağlık kurumları mahremiyeti korunması projeleri gerçekleştirilmiştir.
E-Ticaret
Merkezi Tüzel Kişilik Bilgi Sisteminin oluşturulması yapılamamıştır, KOBİ’lere e-Ticaret destekleri tamamlanmıştır, Dış Ticarette bilgi ve belge paylaşımı (kısmen hayata geçmiştir. Bursa gemlik serbest bölgede hayata geçmiştir. Bunların dışında, ortak E-Ticaret bilgi havuzu oluşturulması, elektronik fatura kullanımı usul ve esasları, ticari defterlerin ortak tutulması projeleri gerçekleştirilememiştir.
4.5. Bilgi Toplumu stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010)
Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010) Türkiye’nin dünyadaki gelişmelere paralel olarak bilgi toplumuna dönüşüm hedefini gerçekleştirmeye yönelik çalışmalarını orta vadeli bir programa bağladığı temel bir politika metni olarak kabul edilmiş ve 2006/38 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı ile 28.07.2006 tarihinde uygulamaya konmuştur.
Bilgi Toplumu Stratejisi, bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplumun tüm kesimlerine yayılması suretiyle oluşturulacak ağ etkisi üzerinden sonuç alma yaklaşımı üzerine bina edilmiştir. Bu nedenle, Bilgi Toplumu Stratejisinde bilgi toplumu perspektifinden ekonomik ve sosyal tüm kesimleri, bütüncül bir yaklaşımla göz önünde bulunduran stratejik bir çerçeve ortaya konmuştur. Bilgi Toplumu Stratejisi ile 4 aktör grubuna yönelik belirlenen 7 temel stratejik öncelik eksenindeki strateji, hedef ve eylemler ortaya konmuştur.
Kamu kesimi, özel kesim, bireyler ve bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünü kapsayan stratejik öncelik alanları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
1. Sosyal Dönüşüm
2. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin İş Dünyasına Nüfuzu 3. Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü
4. Kamu Yönetiminde Modernizasyon
5. Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü
6. Rekabetçi, Yaygın ve Ucuz İletişim Altyapı ve Hizmetleri 7. Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi
4.5.1. Bilgi Toplumu stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010)
Bilgi Toplumu Stratejisi, 7 eksende, 38 kamu kurumunun sorumlu olduğu 111 eylem ile hayata geçirilecek, 36’sı temel gösterge olmak üzere 117 gösterge ile gelişmelerin takip edildiği, 2,9 milyar TL harcama öngörülen bütüncül bir program olarak uygulamaya
konmuştur6.
Tablo 1: 2006-2010 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı Uygulama Sonuçları
EKSENLER EYLEM SAYISI
Sosyal Dönüşüm 14
BİT’in İş Dünyasına Nüfuzu 12 Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü 41 Kamu Yönetiminde Modernizasyon 21 Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü 13 Rekabetçi,Yaygın ve Ucuz İletişim Altyapı ve Hizmetleri 7 Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi 3
Toplam 111
Aralıklarla paylaşılan 5 rapor bulunmaktadır. Raporlara göre başarı oranı %64,1 olarak hesaplanmıştır.
4.6. 2015-2018 Dönemi Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı
Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2015-2018) iki aşamalı bir hazırlık sürecinden geçilerek oluşturulmuştur. 17. İlk aşamada kavramsal çerçeve belirlenerek bir hizmet alımı gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 2012 Kasım-2013 Ekim döneminde Stratejinin ve Eylem Planının hazırlanmasında faydalanılacak altyapı çalışmaları yürütülmüş; bu çalışmaların sonuçları mevcut durum, küresel eğilimler, makroekonomik etkiler ve ihtiyaç tespiti olmak üzere dört ana grupta dokümante edilmiştir. 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı büyüme ve istihdam odağında ve sekiz ana eksende hazırlanmıştır. Odak ve kapsamın belirlenmesinde beş ana unsur belirleyici olmuştur. Bunlar; Türkiye’nin bilgi toplumu alanında geldiği aşama ve devam eden ihtiyaçları, Türkiye’nin temel sorunları ve önündeki fırsatlar, Onuncu Kalkınma Planı başta olmak üzere ulusal, tematik ve bölgesel politika belgeleri ve Avrupa Birliğinin Avrupa İçin Sayısal Gündem girişimi başta olmak üzere uluslararası arenadaki politika tercihleridir.
Bu çerçevede, 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı eksenleri aşağıdaki şekildedir:
1) Bilgi Teknolojileri Sektörü
2) Genişbant Altyapısı ve Sektörel Rekabet 3) Nitelikli İnsan Kaynağı ve İstihdam
4) Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Topluma Nüfuzu 5) Bilgi Güvenliği ve Kullanıcı Güveni
6) Bilgi ve İletişim Teknolojileri Destekli Yenilikçi Çözümler 7) İnternet Girişimciliği ve e-Ticaret
8) Kamu Hizmetlerinde Kullanıcı Odaklılık ve Etkinlik
5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Türkiye’de bilgi toplumuna geçiş sürecinde kamu destekli politikalar üretilmektedir. Bu politikalarda planlama devlet tarafından yapılmaktadır. 1996 başlangıç olarak kabul edilirse, 2018 yılına kadar 6 farklı eylem planı hazırlanmıştır. Bu eylem planları ile kamu üzerinden bilişim teknolojilerine yatırımlar yapılmıştır. Kamu kurumlarında özellikle eğitim kurumlarında bilişim teknolojilerinin kullanımı yaygın hale getirilmiştir. Bu uygulamalar ile
Türkiye’de bilişim teknolojilerin kullanımına dönük istihdam hazırlayıcı programlar başlatılmasına neden olmuştur. İŞ-KUR ve Belediyeler aracılığı ile düzenlenen meslek edindirme kurslarında özellikle kamu istihdamı için bilgisayar bilme şartı getirilmiştir. Çünkü tüm kamu kurumları bilgisayar tabanlı hizmete geçmişlerdir.
2000’li yıllardan itibaren başlatılan e-devlet uygulamaları tüm kamu kurumlarından hizmet almak isteyenlerin zorunlu olarak bilişim teknolojilerini kullanmasını gerekli hale getirmiştir. 2003-2004 KDEP (Kısa Dönem Eylem Planı) ile hukuki ve teknik alt yapı iyileştirmesine dönük çalışmalar yapılmıştır. Yani e-devlet üzerinden belge alınması, yasal tebligat yapılması, hukuki açıdan sorumluluk doğuracak işlem yapılması gibi yüz yüze hizmetleri azaltacak çalışmaların hukuki ve teknik alt yapısı üzerine 73 eylemden oluşan çalışmalar yapıldı. 2000’li yıllardan sonra uygulamaya konulan kamu destekli eylem planlarına milyarlarca dolar yatırım yapıldı. Bu politikalar eleştirilse bile Türkiye’de kalifiye işgücü yetişmesine, bilişim teknolojilerinin satışını yapan, e-ticaret siteleri kuran, teknik servisini sağlayan bir beşeri sermaye kesimi oluşturdu.
2006 sonrası bilgi toplumu eylem planları oldukça önemli sonuçlar doğurmuştur. E-Devlet hizmetleri, okullarda bilişim teknolojilerinin yaygınlaşması, kamu kurumlarının sınavlarında bilgisayar bilmeyi zorunlu hale getirmesi gibi toplumu teşvik eden çalışmalar yapıldı. Her eylem planının değerlendirme raporlarında başlıklar standart hale getirilmiştir. E-devlet, e-sağlık, e-ticaret, eğitimde ve okullarda bilgi teknolojileri uygulamaları takip edilen projeler haline getirilmiştir.
2010 yılından sonra eski eylem planları projelerinin tamamlanması ile bir çok alanda altyapı sorunu giderilmiştir. okullarda FATİH projesi, hastanelerde sağlık otomasyonları, nüfus ve diğer kamu kurumlarında veri tabanı birleştirilmesi gibi tamamlayıcı projeler hayata geçirilmeye başlanmıştır.
E-DEVLET GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ
BM e-devlet gelişmişlik endeksinde 193 ülke yer almaktadır. Birçok alanda sıralamalar yayınlayan BM’nin 2018 raporuna göre e-devlet kullanım sırlamasında Türkiye’nin yıllara göre durumu şöyledir.
Tablo 2: BM e-devlet Gelişmişlik Endeksi Yıllara göre Türkiye
YIL ÜLKE SAYISI e-Devlet Gelişmişlik Endeksi Çevrimiçi Hizmet Endeksi 2012 193 80 (0.5281) 82 (0,4641) 2014 193 71 (0,54428) 53 (0,55905) 2016 193 68 (0,5900) 68 (0,6014) 2018 193 53(0,7112) 29(0,8889)
2012 yılında e-devlet gelişmişlik endeksi 80 iken 2018 yılında 53 olarak değişti. Çevrimiçi hizmet endeksinde ise 2012 yılında 82.sırada olan Türkiye 2018 yılında 29. Sıraya yükselmiştir.
KAYNAKÇA
Akgün, B., (2003), “Küreselleşme, Sanal Siyaset ve E-Demokrasi”, Küresel Sistemde Siyaset, Yönetim, Ekonomi,Çizgi Kitabevi, Konya
Alvin Toffler, (1992), Yeni Güçler Yeni Şoklar. Çeviren: Belkıs Çorakçı. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, s.75.
Aydın,N.,(2017),Dünya da e-ticaret nereye gidiyor,Manas-Türkiye Üni.Sos.bil.der.,2017, Drucker, P.,(1993), Kapitalist Ötesi Toplum. Çeviren: Belkıs Çorakçı. İstanbul: İnkılap Kitabevi, s.256
Freeman,C., Soete,L., (2003), Yenilik İktisadı. Çeviren: Ergun Türkcan. Ankara: Tübitak Y.,, s.372
Kevük,S.,(2011),Bilgi Ekonoisi,Journal of Yasar University, 2011/07/no4_vol1_03
Kurt, M. (2004). Değişen Dünyada Türkiye’nin Önemi, Bursa: Uludağ Üniversitesi KüL.San.Kur. Yay.
Sezgin,A.,(2013),Dünyada ve Türkiye’de e-ticaret sektörü, ekonomi.
isbank.com.tr/(erişim:15/10/208)
Stewart,T.,(2017),Bilgi Toplumu ve Özellikleri, http://www.canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-toplumu/bilgi_toplumu-ozellik.htm (Erişim:10/10/2018)
Yıldırım,S.,(2004), Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Ekonomisinin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi,Balıkesir Üni.;Sos.Bil.Ens.Der.,Cilt:7,Sayı:12,Sayfa:105-124 http://www.bilgitoplumu.gov.tr/2015/2015-2018-bilgi-toplumu-stratejisi-ve-eylem-plani-yayimlandi-2/ (Erişim:10/10/2018) http://hamburg.bk.mfa.gov.tr/Content/assets/consulate/images/localCache/12/otmkaoe0s5g0dt 45g2w1kwj0e-devlet.pdf (erişim:10/11/2018) http://www.tubisad.org.tr/tr/images/pdf/tubisad_turkiyenin_dijital_ekonomiye_ donusumu_raporu_ subat2018.pdf (erişim:10/11/2018)
(http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/Yayinlar/991000_TuenaRapor.pdf. (erişim 01/04/2019) http://www.edevlet.gov.tr/wp/wp-content/uploads/2015/10/e-Turkiye_Girisimi_Eylem_Plani_ 2002.pdf, erişim 01/04/2019 http://www.bilgitoplumu.gov.tr/strateji-ve-eylem-planlari-2/kisa-donem-eylem-plani/ Erişim : 01/04/2019 http://bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/2005_Eylem_Plani/060500_SonucRaporu.pdf Erişim : 01/04/2019
