Zeki Arif Ataergin (1896-1964)

(1)

(2)

TÜRKIYE'NIN

BİRIKIMLERl-3

MüZISYf;NLI;R

(3)

ilke Yayınalık : 143 BİYOGRAFİ

ÔJOQrıAdı

Türkiye'nin Biıikimleıi-3 "Müzisyenler" DlılEdlt&O Hüseyin Türkan y Cl)'lnll Hcmıta)'Un lıke Yayıncılık !(.apak ilke Yayıncılık Y.-:zSaı11111r.oNo: 1B579 ISBN 978-605-5961-34-3 ,. Baıkı lstanbul, 2014 lcıııb,Clt

Ravza Yayıncılık ve Matbaacılık

Davutpa§o Cd. Kale 11 Merkezi No. 51 Topkopı- İSTANBUL Tel: O 212 481 94 11 ilke Yayınalık P.K. 117 Üsküdar 34672 İstanbul Tel.&Foks: O 216 341 15 88 -495 29 63 www.ilkeyoyincilik.com bilgi@ilkeyoyincilik.com

(4)

TÜRKİVE'NİN BİRİKİMLERİ-3

(5)

İÇİNDEKİLER

· TAKDİM ... 9

MUALLİM İSMAİL HAKKI BEY (1866-1937)

Mehmet Öncel....

. . .

.

. . .. . .

. .

. . .

.

. . .

.

.. .

.

. . .

. .

.

..

. . .

.

. .. . .

11 LEMİ ATLI (1869-1945)

Mehmet Öncel...

...

....

19 ALI RİFAT ÇAGATAY (1869-1935)

Mehmet Öncel...

...

....

...

27

AHMED IRSOY (1869-1943)

Mehmet Öncel..

.

....

...

.

...

... .

. . . .... . . .

.

. . . .

.

. . .. .

.

. .

.

. .

.

. .

.

. .

.

. .

35 RAUF YEKTA BEY (1871-1935)

Mehmet

Öncel..

.

..

...

..

.

...

. .

. . ...

. . .

.

. .

. ...

. .

.

. . .

. .

.

45 TANBÜAI CEMİL BEY (1873-1916)

Mehmet Öncel...

...

.

. . .

.

. . . .

. . .

.

... .

. .

.

. . . .

.

. . .

.

. . .

. .

.

. .

.

. . .

.

55 HAFIZ SAMİ ÜNOKUR (1874-1943)

Yrd. Doç

.

Dr.

Nuri

Özcan.. .

.

. .

.

. . . .

.

. . .

.

. . .

. .

.

. . . .

. . .

.

. . . .

.

. . .

.

..

.

..

63

HÜSEYİN SADEDDİN AREL (1880-1955)

(6)

ŞERiF MUHİDDİN TARG.AN (1892-1967)

Mehmet Günteldn... . . . ... . . .• . . . .. . ... . . ... 81

REFİK FERSAN (1893-19651

Mehmet Günteldn ... ... ,. . . ... 93 AŞIK VEYSEL ŞATIROGLU (1894-1973)

Melih Duygulu ........ 99

SADEDDİN KAYNAK (1896-1961)

Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan... . . . .. . . 115

ZEKİ ARiF ATAERGİN (1896-1964)

Mehmet Öncel....................... 127 YESARi MUSTAFA ASIM ARSOY (1896-1992)

Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan ... ...... .' ... , . . . .. . . 133

HALİL BEDi YÖNETKEN (1899-1968)

Melih Duygulu... . . . . . ... . . .. . . .. . . .. . .. . . . 141 MUZAFFER SAAISÖZEN (1899-1963)

Yrd. Ooç. Dr. İrfan Karaduman ... .". . . . .. . . .. . . .. . . 155

MÜNİR NUREDDİN SELÇUK (1900-1981)

Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan... . . . . . .. . . .. . . 167 MAHMUT RAGIP GAZİMİHAL (1900-1961)

Melih Duygulu... . . . .. . . 179

SELAHADDİN PINAR (1902-1960)

Yrd. Ooç. Or. Nuri Özcan.... . . . .. . . 195

SADİ YAVER ATAMAN (1906-1994)

Yrd. Doç. Dr. İrfan Karaduman... . . . .. .. . . .. . . 203 NEVZAD ATLIG (1925) Mehmet Günteldn............ ... . . . .. . . .. 213 AlAEDDİN YAVAŞÇA (1926) Mehmet Günteldn................... ... .. . . ... 219 NİDA TÜFEKÇİ (1929-1993) Melih Duygulu........ . . . . ... . . .. . . 227

KANI

KARACA (1930-2004) MehmetGünteldn............... 241

(7)

YÜCEL PAŞMAKÇI 11935)

Sıla Erol... 247 BEKİR SIDKI SEZGİN (1936-1996)

Yrd. Doç. Dr. Nuri Öze an... . . . • . . . .. . . 259 NEŞET ERTAŞ 11938-2012)

Nihan Tahtaiş!eyen ... ... .-. . . .. . . 269 YAZARLAR HAKKINDA ... 283

DİZİN ... 287

(8)

ZEKİ

.

ARİF ATAERGİN

(1896-1964)

"Asıl teessüf edilecek nokta, ibda kabiliyeti göstenniş birçok büyüklerde olduğu gibi, Zeki Arif'irı de taşıdığı kişilik ve değeri rıisbetirıde toplumumuz tarafından la-yıkıyla tanınmamış ve anlaşılmamış olmasıdır. Türk musikisi bestekarlığı yönün: den onun mevkii, zamanımız ölçülerine sığacak cinsten değildir. Rahmetli Neyzen Tevfik bile bir gün ona: 'Senin yerin De//alzade'lerirı yanındadır' demiştir . ... Eser

-lerinde, daha ilk bakışta alışılmamış bir melodi zenginliği göze çarpar. Türk beste şekıllerirıirı en küçüğü oları şarkılarda dahi şed ve modülasyon bakımıridarı akla hayale gelmeyen sürprizler yapmış ve bu siirpn'zleri, müstesna kabiliyetinin kendi-sırıe verdiği büyük maharetle en ufak bir aksaklığa meydan bırakmayacak dere-cede yakıştınnıştır. İşte büyüklüğü de buradadır. "

(9)

(10)

Hayotı

1896 yılında İstanbul'da dünyaya gelen Zeki Arifin asıl adı Salih Zeki 1

olup babası meşhur ~tekar Kanuni Hacı Arif Bey'den dolayı bu ismiyle tanınmıştır. Annesi Hatice Huriye Hanım, kardeşleri Dr. Şefik Uras, emekli subay Sezai Ataergin, diş doktoru. ve bestekar Sadi Ataergin ve Semiha Ataer-gin' dir. Zeki Arif ilköğrenimini Beşiktaş Akaretler'deki Afıtab-ı MaarifMek-tebi'nde, ortaöğrenimini Vefa Sultanısi'nde, yükseköğrenimini ise İstanbul Hukuk Fakültesi'nde tamamlar. Babası Hacı Arif Bey, Yemen'e Yemen Pos -ta Telgraf başkatibi göreviyle tayin olunca bir müddet ailesi ile birlikte San'a'da kalır. Adliye tçşkila~ çeşitli kademelerinde avukatlık, savcılık, hakimlik gibi görevlerde bulunan Ataergin, son olarak 1952 yılında Fatih Noteri olarak görev yapmıştır. İkbal Hanım ile evlenen Zeki Arif in bu evli-likten dördü kız toplam beş çocuğu dünyaya gelmiştir. Kızların isimleri Nü-veyre, Betül, Gönül ve erkek çocuğun adı Sabuhl olup torunu Çiğdem Öz-kan, Türk siyaset hayatının bilinen simalarından Hüsamettin Özkan'ın eşidir.

MOsM

ÖG

ran

imi

.

Zeki Arif ilk musikı eğitimini, döneminin ünlü bestekarı ve sazendesi olan babası Hacı Arif Bey'den alır, daha sonra babasının da hocası olan Hacı Kirami Efendi'den suzinak, hü&eynı, hicaz, nihavend fasıllarını, La.mekanı Mustafa Efendi'den dini mOsiki derslerini okur. Kendisi;

"Çok hazin

kıvrak

bir sese malik olan bu

değerli

üstattan

[Hacı

Kirami] birkaç sene

meşk

ede-rek feyiz

aldım.

Daha

sonraları

Zekai Dede Zade Hafiz Ahmed Efendi,

Ke-mani Abdülkadir Bey, Leon

Hancıyan

ve

muzıkalı İsmail Hakkı-

Bey gibi

üstatlardan müste.id oldum.

Bestekarlığım

hocam Seyyid Abdülkadir Bey'in

teşvikiyle olmuştur'' sözleriyle başta Hacı Kirami olmak üzere dönemin önemli musıkişinaslanndan dersler aldığını ifade eder. Yukarıda zikredilen

(11)

musilôşinaslann dışında Rauf Yekti, Tanbün Cemil, Udi Nevres Bey,

Ha-nende Hüsameddin Bey, Bestenigar Ziya Bey, Kemençeci Vasilaki gibi

musikişinasları yakından tanıma fırsatı da bulur.

Babasının vefatından sonra tanıştığı Abdülkadir Bey, Zeki Arifin haya-tında kendi ifadesiyle dönüm noktası olur. Ataergin, Abdülkadir Bey'in derin bilgisinden tam manasıyla istifade ederek musikide otorite haline gelir.

Darü't-ta'lım-i musiki ve Darü'l-müsiki'nin icra heyetinde bulunan Zeki Arif Bey, Nasuhi Dergahı'na intisab eder ve orada zakirbaşılığı yapar. Bu da onun

dini musilôde ne kadar ileri bir seviyede olduğunu göstermektedir.

Kendine has okuyuşa sahip ve usta bir kanun icracısı olan Zeki Arif ile

il-gili

Nazmi Özalp'ın şu cümleleri, sesinin güzelliğinin bir kanıtıdır:

''Eski

tarz söyleyiş üslubunun ve gazel formunun son ustasıydı. Zengin

oktavlı, pçst ve tiz

perdeleri

aym güçte, parlak bir sesi vardı. Bu.rhanettin Ök-te'nin ifadesine göre,

gazel

okuduğu zamanlar tiz perdelerde sazlar bazen

karşılık veremezlerdi. 11

Buna ilaveten talebesi Dr. Alaeddin Yavaşça, vefatının ardından ''Asıl te-essüf edilecek nokta, ibda kabiliyeti göstermiş birçok büyüklerde olduğu gibi, Zeki

Arifin

d~ taşıdığı kişilik ve değeri nisbetinde toplumumuz tarafından

layıkıyla tanınmamış ve anlaşılmamış olmasıdır. Türk masikisi bestekarlığı

yönünden onun mevkii, zamanımız ölçülerine sığac;ık cinsten değildir. Rah-metli Neyzen Tevfik bile bir gün ona: 'Senin yerin Dellal.zade'lerin yanında dır' demiştir. . .. Eserlerinde, daha ilk bakışta alışı.lmamış bir melodi

zenginli-ği göze çarpar. Türk beste şekillerinin en küçüğü olan şarkılarda dahi şed ve modülasyon bakımından

akla

hayale gelmeyen sürprizler yapIIJJ§ ve bu

sürp-rizleri,

müstesna kabiliyetinin kendisine verdiği büyük maharetle

en

ufak

bir

aksaklığa meydan bırakmayacak

derecede

yakıştırmıştır. İşte büyüklüğü

de

buradadır." sözleriyle hocasının Türk musikisindeki yerini özetlemiştir.

Zeki

Arif Ataergin;

peşrev, saz semaisi, beste, ağır semai, şarkı, yürük

semaı, tevşih, durak, ilahi formunda yaklaşık 200 eser bestelemiştir. Bunlar

arasında unutulmaya yüz tutmuş evc-bOselik, maye, sipihr, pesendide, dilkeş

haveran gibi makamlarla bestelediği eserler de yer almaktadır. En önemli eserleri arasında, maye makamında ''Açıldı bahçede güller", dilkeşhaveran

(12)

çenber beste ''Kimseler hiç sevmesin canan canan üstüne", şehnaz ''Beni ateş lere salan o kapkara siyah gözler", bayatiaraban

"Kalacak sanma

bu çağın, bu güzellik solacak" gibi eserler gösterilebilir.

Vefatı

Müsikişinaslığının yanında ressam ve hattat olan Zeki Arif, geçirdiği kalp krizi sonucu kaldırıldığı Numune Hastanesi'nde 4 Ocak 1964 tarihinde vefat etmiştir. Cenazesi

5

Ocak,Pazar günü Osmanağa Camii'nden alınarak Karacaahmet'teki aile mezarlığına defnedilmiştir.

IAYNAIÇA

• Ak, Ahmet Şahin; Türk Musikisi Tarihi; Akçağ Yayınlan; Ankara; 2009. • Bardakçı, Murat; "Hacı ArifBey'in Damadı Hüsam Bey'';

(http://hurarsiv.hurriy,ı:t.eom.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-232487)

• İnal, İbnülcmin Mahmud Kemal; Hoş Sada; MaarifBasımevi; Ankara; 1958.

• Nasuhioğlu, Orhan; "Ölümünün 10. Yılında Zeki Arif Ataergin"; Musiki

Mecmuası; Sayı: 296 (Haziran 1974); Sayfa: 6.

• Milliyet(04.0l.1964).

• Rona, Mustafa; 50 Yıllık Türk Musikisi; Türkiye Yayınevi; İstanbul; 1960.

• Özalp, M. Nazmi; Türk MOsikısi Tarihi; Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan-il;

İstanbul; 2000.

• Özcan, Nuri; "Ataergin Zeki Arif'; Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi;

Cilt: 4; Sayfa: 40; Türkiye Diyanet Vakfı; Ankara; 1991.

• Öztuna, Yılmaz; Türk Bestecileri Ansiklopedisi; Hayat Yayınlan; İstanbul; 1969.

• "Vefat Haberi"; Musiki Mecmuası; Sayı: 191 (Ocak 1964); Sayfa: 316.