Ankara Llniv Vct Lık Derg
4(., 105-1 14, Il)')l)
AFLATOKSİN Bı VERİLMİş cİvcİvLERİN
KARACİGER
PARENŞİMİ ÜZERİNDE IŞIK-, FLÜORESAN -
ve
ELEKTRON MİKROSKOPİK ÇALIŞMALAR'
Leveııt Ergüıı ı
Light-, .fluoresceııce-aııd electroıı microscopic studies 01l liver iıı chicks fed
aflatoxiıı Rı
Summary: This study was carried out umler li~ht-, ./lııoresccncc - aııd e1ecfrolı microscopy to investigate the efreds ol a/latoxin Bı in feeds on chicks' li ı'er and its re/ation with vitamin A metabolism,
Thirtv chich were used throughout the study. Dil red o dye was used/in- thc demonstration olfats in the liver and gold impregnation was IJellinmed to shmı' the perisinl/soidal cells' localisation,
Results showed that there wcre /i)cal areas ot.tiJ! depe/7(ling on exccss .tat accumulation in the helHJ!ocytes, endothelial lining eel Is j,vhich comfJose thc 1}(I,lic structure ot sinusoids had negative ef{eus arising .ti'Ofn disorganiaJ!iolı olliver filates, Kupfrer eclls were deereased and their phagocytic abilities j,vas reduced. Depmding on decrease ol perisinusoidal cclls, liver \1'as regressed the abilitv to s/ore vi/mniıı A.
Key words :Chieken, liver. ajlato,tin Bı, I'i/mnin A.
Üzet: Bu ralipna, yemlerdeki a/la/ohin B/in cıvC/v kamcı/Ierindeki
etkilerini, Avitamini me/aboliz,17Ulsı ile ilişkilerini IŞık-, jlüoresan - ve elektroıı mikroskOfJik düzeylerde ortaya koymak amaC/}'la yapıldı.
llra,ltlrJI7llda 30 civciv kullal1lldl. Karacilferde ya/flartn de/11onstmsvon/l i{>in oil red o bOWl17WSI uygulandı, Perisinuzoidal hücrelerin lok({liwsyonullu giilfennek a17Ulcıyla da altın il11pregnasyolıl/ yapıldı.
Sonuç'ta, hepatositlerin aşlrt ya[flanma,I'l1Ul ba[fli olamk yalf odaklal'/nın mevdmw ge!di[fi, Remark kordonlar/ndaki bozul17wyla birlikte sinııwidleriıı {,atlsll1l olu,ı'tumn elZdotc! hücreleriızin olumsuz ,ı'ekilde etkilendikleri, Kıipffer h üCI'e!eri sovila 1'lI1In ve fagositoz yeteneklerinilZ awldılfl, perisinııwida ih ücrcl erin
de s(/\'ıca azalması/w ba[fli olarak karacilIerin A vitamini depola/11a giirevini
atıa ttlLIı salJfu ndi.
Anahtar kelimeler: Civciv, karaei[fer, a/la/ohin Bı, I'itamin A.
Aynı ha~lıkll doktora te/,ındcn ö/etlenıni~ olan hu çalışına AÜ Araştırma Fonu t~:rafJJldan dcstcklcnmıştır (Pr()Jc 110, LL:> 1IJ-llll-22)
[(ıCı
Giri!i
Tavuklarda karaciğer yağlanmasına,
hes-leııme (1.4, i0,42) ve toksik (24,26,27 ,2H,33)
nedenlerin yol açtığı ortaya konıml~tur.
Anatoksine duyarlılıkta türler arasında
hüyük l'arklılıklar hulunmakla hirlikte, primer
toksisitenin giirüldüğü organ, hepsinde
ka-raciğerdir (2H,35). Piliçlerde al1atoksikozisin
karaciğerdeki makroskopik bulguları nodüllcr,
hı'matomlar ve ekiımıtik hemorajiler ile soluk
sarı renkıeki giirünümkridir (33,36). En önemli
mikroskopik deği~ikliklcr ise karaciğer epitel
hıicrelcrinde dejenerasyon. vakuolizasyon,
hü-yüme ve nekroz, sinuzoidal konjesyon
(23,26.:r~.3H) ilc saha kanalı epitelierinin
kü-melenmc hiçimincieki proliferasyonudur
(11.23.:n,47). İntersellüler saha kanaleıkIarı,
ınikrmill uslarındaki azalma yanında geni~leme
de gi)sıerirler (i H.26). Simııoicller
ge-ni~lcrni~lerdir ve hol miktarda lökösit içerirler
(LJ,26,l9)
Portal hölgelerdeki hücrelcrde yağ
de-ği~iklikleri daha helirgin olup (32,37,41). hücre
duvarlarını ve çekirdeklerini kayheden üç veya
diirl hücrcli grupların hirhirleriyle hirlqmesi
slınucLl fokal yağ alanları meydana gelir (12).
Karaciğer epitel hücrelerinde mitokonclriyal
anomaliler de g(irülür (26).
Anatoksin Bi, total karaciğer
pro-ıcinlerinde hll.ll hir azalma meydana
ge-ıirınektedir (30.35). Hepatositlerin
po-IiıomIarında hozulma ve huna ko~ut olarak
monomer ve dimer sahalarında artl~larla
be-raher (3)). granüllii endoplazma retikulll1mınun
paralel giiriiniimiindeki düzensizlikler ve
de-granülasyon. RNA. DNA ve protein sentezinin
inhihisyonuna aıfcdilmi~tir (ı H,26,2H).
Af-latuksin. yağ asidi sentezinde gerekli olan
en-zimlerin olu~uınıınu engellemek suretiyle
li-(lugeneı.is iizerine etki etmektedir (19). Yağ
asidi senlClindeki azalmaya. karaciğerde lipid
hirikimİ e~lik eder (37). Buna hağlı olarak
he-(laıik lipidlerin (lerikral dokulara ta~ınması
has-kılanır (
ı
LJ)Allaloksın Hı, hağı~ıklık sistemi ü/.erine
de eıkilıdir U-l)o Piliçlerde. hu toksinlc
kon-lamine yem tiiketimine hağlı olarak nötrofil
LFRCiliN
granülositlerin sayısında artma, haml'i!
gra-nülositler, lenfositler, monositicr ve
lrom-hositierin miktarlarında azalmalar giiriiliir:
eo-zinofil granülositlerde ise herhangi hir
deği~iklik meydana gelmez (32,43).
Al1atoksikozisde. niitnılil graniilosiıkrin
ve makrofajların fagosİto! yapmaları için
gı~-rekli olan komplementin aktivitesi zayı nar
(14,15,16.21.39). Bu hücrelerin l'agositoz
ak-tİvitesi komplemente hağlı olduğundan.
yem-krdeki çok dii~ük al1atoksİn düzeylerinden hile
(0.625 ppm) olumsuz ~ekilllc etkilenirler
(13,22,32).
Af1atoksin Bi ve retinoL karaciğerde, aynı
mikrowmal enzimlere substrat olarak etki
ya-parlar. Bu yüzden retino1ün mikrOlOmal enzim
komponentleri ile spesifik etkilqimi. at1atoksiıı
Bı metaholizmasını deği~tirmektedir (20)
Ka-raciğerdeki hücre tiplerinden hepatosiıkI' ve
pe-risinuzoidal hücreler. vitamin !\
me-tabolizmasında görevlidirler (2,3.5.6.1 ı).
Kanatlı af1atoksikozisinde, karaciğerdeki
lezyonlar konusunda elde edilen hilgi ler.
he-patositlerde görülen deği~ikliklerle sınırlı
kal-mı~tlr. Bu çalı~mada. hepatositlerle hirlikk'
[ll'-risinuzoidal, endotel ve Kupffer hücrelerinin ilc
~ekilde etkilendiği ara~tırılmı~tlr. Ayrıca
ka-raciğer, Avitamini metaboliıınası yönünden de
önem ta~ımaktadır. Bu amaçla adı geçen
tok-sinin, karaciğerin tüm hücrelerinde meydana
getirdiği lezyonlar ilc Avilamini
ıne-taholizmasında ~ekillendirdiği etkiler ı~ık-.
l1ii-oresan - ve elektron mikroskobu düzeyinde
ın-celenmi~tir.
Materyal ve Metot
ç
alısmada materval olarak :LO adcı"kul->
-lanma ınelezi ticarİ tavuk" tipinde "Russ" ırkı
broyler civcivler kullanıldı. Bunlar. kontrol ve
deneme grupları ~eklil1(1c i 5'erli iki ana gruha,
her grup da kendi arasında 5'erli üç alt gnıha
ayrıldılar.
Kontrol gruhundaki l.:'i ci \ci vden iik.:'i
ade-dine anatnksin 131 içermediği helirlenen Ilonna!
civciv yemi. ikincİ 5 adedine birİnci hafta
AFLATOKSI\' Rı VFRILMIŞ CIvCIVLERI\! KAR/\cl(;ER PARENŞI\11 L1i'.ERI\lDE IŞIK. f-UiORFS/\N.. 1117
olarak topliım )00.000 LU vitamin A palmitatı
suhkutan verildi: üçüncü alt gruptaki .5 adet
civ-ci\c isc norınal yem ik birlikte, üçüncü hafta
~onunda (kesimden) saat önce) V.subeutanea
ulııaris'den 0.0) ın iii00 g dozda (46), partikül
çapı 0.3 pm olaıı latex'in akiiı süspansiyonu
enjekte edildi.
Deneıııe gruhundaki 15 hayvanın hepsine
de 4 ppm allatoksin Bıl içerdiği saptanan civciv
yemi yediriidi. Bunlardan ilk 5 adedine
hes-Ienme periyodu hoyunca ha~kiı hir uygulama
yapılmadı. İkinci .5 adetlik gruha hirinci
haf-[anııı ~onunda (kcsimden 15 gün önce) toplam
)00.000 LU vitamin A palmitat suhkutan tathik
edildi: liçılııCÜ ) adetlik deneme gnıhuna ise
iiçüncü hana sonunda (kesimden 5 saat üncc),
O.US mil iUU g dozda (46), partikül çapı 0.3 /-Lm
olan latex'in aköz süspansiyonu V.suhcutanea
ulnaris'den enjekte edildi.
Hayvaıılara üç hafta hoyunca ad lihitum
yem ve su verildi. Belirtilen sürenin hitiminde
biit ün hayvanlardan, hemen kesim sonrası
alı-nan karaciğer iirnekkri ı~ık -, f1üoresan - ve
elcktron mikroskopik incelemeler için çqitli
i~-kmkre tahi tutuldular.
1. Aflatoksin Bı İçeren Rasyonun
Ha-zırlanması:
Aspergillus Ilavus'dan elde edilmi~ olan 36
mg allatobin 81 (CııHııOh), hağlaylCl
ni-telikteki qiı miktar mısır ni~astası ilc
ka-rı~ıırıldı. 8u karı~ım l) kg yem ilc homojenize
edildi ve alınan yem örneğinin, yarı-nin:1 an,ıliı
yüntemi kullanılarak (40) 4 ppm allatoksin Bı
içerdiği saptandı.
2. I~ık :Vlikroskopik incelemeler İçin:
ller olguda karaciğerin çqitli
höl-gelerinden alıııaıı pan,:alar, Baker'in (8) % iO
rormoJ-kalsiyum tespit solüsyonunda +4 °C'de
ve karanlıkta 16 saat süreyle tespit edildiler. Bu
parçalardan elde edilen 12 /-lm kalınlığındaki
kriyo~tat kesitlerine, yağların demonstrasyon u
ıçin oil red o (7) hoyaması uygulandı. Vitamin
Vııanıııı1\palıııı!;ı! Roche ısviçre.Bascl
, Aılıı"bın Bı Sı<:nıceheıııil'al Conırany.LSA.
Adepolayan hücrekrin lokalizasyonunu
giis-termek amacıyla da altın impregnasyonu (2,44)
yapıldı.
3. Flüoresan Mikroskopik incelemeler İçin:
Vitamin A'nın karaciğerde hdirlcıımesi
amacıyla, spesifik primer Ilüoresansdan
ya-rarlanıldı (2,R). Bu amaçla, Baker'in (X)
yiin-temine göre tespit edilmiş parçalardan elde
edi-len 12 /-lm kalınlığındaki kriyostat ke~itleri,
Cari Zeiss marka epitlüoresan mikroskopta
in-celendi ler.
4. Elektron Mikroskopik incelemeler İçin:
Çalı~mada hcl' eivcivden alınan karaciğer
örneklerinin yarısı. Karnovsky (29) yöntemine
göre i~lenerek araldit M'de hloklandıla\.
Ka-raciğer örneklerinin diğer yarısı ise elektron
mikroskopta altın klorür reaksiyonunu (2,44)
gösterrnek içiıı kullanıldı. 810klardaıı alıııan
ince kesitler, Cari Zeiss EM 95-2 model
elckı-ron mikroskopta incelendilcr.
Bulgular
ı
.Işık Mikroskopik BulgularAllatoksinsiz civciv yemi ik h~slcıı~ıı \'~
vitamin A verilmeyen kontrol gruhuna ait h,ı)
vanların oil red o ve altın klorürlc hoyaııan
Ka-raciğer kesitlerinde hepatositler negatif. aı.
sa-yıdaki perisinu70idal hiicr~ler is~ pıızilif
reaksiyon gösterdiler.
Deneme gruhunda. allatoksin Bı'li civci\
yemi ile heslenen hayvanlara ait kesitlerde. he
patositlerde hultı,nan lipid içeriğinin oil red (ı 'ya
kar~ı pozitif (Şek. i), altın klorürc negatif
r~-aksiyon gusterdiği saptandı. Yağlanma, h,ışta
lopçukların i.hölgesinde daha y'Zığuıı olmak
iizere, organın her tarafında bol miktarda
gö-rüldii. Hepatositlcrde önemli miktarlara ula~an
lipid damlacıklarının hirbirleriyle hirleşmeleri
sonucu giderek daha büyüdükıCı'İ, hücre
du-varlarını ve çekirdeklerini kayhettikleri izlcndi.
Tamamen yağ ilc dolmak suretiyle dejenere
olmu~ hepatositler, kayna~arak daha hüyük yağ
odakları meydana getirdiler (Şek. i,oklar).
Kontrol gruhunda Avitamini verileıı
hay-vanların altın klorür ile hoyanan karaciğer
pe-IOR LLR(,l i'\i
!:ickil 1 :'\Illi"bın 131'11 rasyonla heslcnıneden sonra. HqJaıo'iiılcrele oil red o ro"ilif Iirid damlac:ıkları )2urlılıııd,le. (oklar) yağ odakları, Oil reel o. x 250,
Figurc 1 : Arın fed afll!Oxin Bı. oil red o pO'iiıive Iırid dropleıs were see n in ıhe heraıoeyıes. (arrows) foeal areas of fal. Oil red o. x250.
!:ickil 2 :/'1 viıaminı verilmesınden sonraki durtım. Altın klortire Hepaıusiılerde ne)2aıir. pcri,inu"ı)id,ı1hücre!crde (oklar) po/.İıif reaksiyon görülmekıe, Allın klorid, x 2S(),
Figure 2: Afıer viıamin A adminislraıion. gald ehloriele negaıive reaeıian in ıhe hqJaıoeyıes and posıtive reaeıian in ıhe perisinusoıelal eclis were seelL Gold ehloridc, x25tl.
i
ri~inıızoidal hiıcreler ise pozitif reaksiyon
gös-terdiler (Şek.2,oklar).
Altıtoksin H l'li yemle hcslenen ve hirincİ
haltanın sonıında (kesimden l.'i gün önce) A
vi-tannni verilen deneme gnıhunda, a~ırı
yağ-[anmaya hağlı olarak hepatositlcr oil red o
ho-yamasına po/.itif, altın klorlire ise negatif
reaksiyon gösterdiler.
2. FIüoresan Mikroskopik Bulgular
Kontrol gruhunun aflatoksinsi! eıvcıv
yemı ilc heslenen ve vitamin A
vc-rilmeyenlerinde karaciğer kesitleri,
re-risinuzoidal alanlarda zayıf nüoresans gı)sterdi.
Deneme gruhunun anatoksin B; 'li ci vci \ yemi
AFLATOKSIN Bı VERIL\1IŞ CIVCIVLERIN KARACIGER PAREi\ŞIMI ÜZERINDE IŞIK. FLÜOI~ESAi\ Il)')
~ckil 3 : A "iıaııııııı verı1lııe"iııdeıı soııra du "ilaııııııe kar~ı kuvvetlı I"!ııoresaıı" "örıılınekıe. x iSO. Figuı'c 3: ACter viıanıiıı A adınıııistratioıı. stroııg tluore"ceııce were secıı a"aııısı thi" "iıanıııı. x isıı
karaciğer kesitlerinde ise Ihioresans çok daha
,\I.idi.
Kanırol gnıbunun birinci haftanın sonunda
(kesimden LS gün önce) A vitamini verilen
hay-vanlanna ait karaciğer örneklerinin, bu
vİ-lamine. kısa süreIi kuvvetli nüoresans
ver-dikleri saptandı (Şek.3). Yine allatoksin Hı'Ii
ci vci v yemi ile beslenirken, birinci haftanın
so-nunda (kesimden iS gün önce) A vitamini
ve-rilen deneme grubunun karaciğer kesitIerinde
ise i\ viıamini verilen konırol grubuna göre
daha al, ama bu vitaminin veriImediği kontroI
grubuna göre daha falla nüoresans görüIdü.
KontroI ve deneme grupIarına ait
he-patosi ılerin, il üoresans vermedikleri saptandı.
3. Elektron Mikroskopik Bulgular
Karaciğer dokusunda, tamamen yağ iIe
dolm~ş hepalositlerin topluIukIar haIinde
bu-hındukları ve yağ odakIan meydana getirdikleri
görüldü. Hepatosit çekirdekIerinin soIgun
renk-te olduğu ve çekirdekçikierin ise gayet beIirgin
görünümleriyle eksantrik konumda
buIunduk-ları izlendi.
Kontrol gnıbuna ait hepatosilIerin normaI
boyutlardaki mitokondriyonIarı (ŞekA,m),
de-neme gnıbundakilerde (Şek.S,m) bir hayli
kii-çülmüştli. Hepatositlerdeki lipid kitlesi
yü-zünden, granüIlü endoplazma retikuIıl111tll1da
paralel düzenin bozulduğu, konırol gnıbu
(Şek.6,oklar) ile kar~IIaştırıldığında
n-bozomIarının sayıca azaldığı (Şek.7.ok).
in-terseI~ü~er safra kanaleıkIanna aiı
mik-roviIlusIarın da kontrol grubundakilere (~ek.4,s)
göre yer yer kayboIduğu (Şek.8,ok) görüldü.
Kupffer hücrelerinin sayıca biiyük Ö1çiide
azaIdığı, kontroI gnıbuyla (Şek.Si)
kar-~llaştırıIdığında, fagosite edilen laıex
par-likiiIleri sayısının da çarpıcı düzeyde azaldığı
görüldü (Şek.S,ok). Gerek kontroL, gerekse
dc-neme grupIarında endotel hücrelerinin
fa-gositoz yapmadıkIarı saptandı (Şek.l).e).
Anatoksinsiz rasyon verilen ve i\,yiı:imini
uyguIanmayan kontroI gnıbunda,,,,! ch/civlcrde
sitoplazmalarında I-2 adet lipid'~Iaııılacığı
la-şıyan az sayıda perisinuzoidal hiinelere
rast-Ianırken (Şek.9,p,okIar), aynı ~ekil(1c toksınsiz
yem ilc beslenen ve birinci haftanın sonunda
(kesimden iki hafta önce) A vitamini veril~l
r
kontroIgrubuna aiı ince kesitlerde. bu
hiic-relerin ve içlerindeki lipid damlaeıklannın
sa-yıca artmış oldukIarı görüIdü (Şek. iO,oklar)
ToksinIi yemlc birlikte birinci haftanın sonunda
(kesimden iki hafta önce) Avitamini
I1II
~ekil 4 : Hepaımıılerde norınal biiyiikliikteki ıııııo"oııdrıyoniar (m) ve safra kanaleığına aıt
111lkrovilllıslar (s). x7000.
Figııre 4 : Norm,ı1 SilT of mıtoehonuria (ın) in the
ht:ratocyıes ,md ılıe mlClovilli of the bile eanalieıılus (s). x 7000.
~ekil cı : Kontrol t!rııbııncla heratosıtteki graniillii end"plazma retıkulıımıı (oklar). x ı3000.
Figııre Cı: Tlıe roııgh endorlasmie retıeıılıım (arrows) in the 1l0l111alheratoeyte. x 13000.
Şekil 5 : Atlaıoksin Bı'Iı rasyonla beslenıııcdcn S'.H1Ia KurlTer hiicresinee (k) fagosıte eclilmı~ aı "ıyıda"ı laıcx partikiilleri (ok) ve hepatosiıe (h) aıt hoyııtları kııçı.ılnııı~
mitokonclriyonlar (m). x70()()
Figurc 5 : Arın fed aflatoxin Biphagoeytoscd a rew
mımher of latex partieles by Kurtler eell (kı and the sınailer ınıtochondria (ın) in the hepatoeytes x 7(LOO.
Şekil 7 : Aflatobın 131'11rasyonla beslenmeden s()ııra heratositin gr,ıııiıllii endoplal.ımı reliklı\lımııncLı"1 rihozoınlarıııua yer yer azalma g(jnılme"ıe (ok) x 131)()()
Figure 7: Arın fed athıoxın Bi.degr,1I1uillion olılıe roııgh endoplasmıc retieulıım wert: seen in ıhe Iıcpal(leylc
AFLATOKSIN Bı VERILMIŞ clvclvLERIN KARACIGER PARENŞIMI ÜZERINDE IŞIK, FLÜORESAN... III
ŞekiiS: AnalOksin Bı'li rasyonla beslenmeden sonra, Inıersellliler safra kanalcığına aİt mikrovilluslarda yer yer azalma görülmekıe (ok), perisinuzoidal hliere (p). x 7000. Figure 8: After fed aflatoxin B,. the mierovilli of the bile
eanalieulus were seen reduecd. x 7000 ..
.(
Şekil') :Kuptler hlieresinde (k) fagosiıoz pozitif, endotel hlicrcsinde (e) fagüsitoz negatif. Perisinuzoidal hücrede
(p) az sayıdaki yağ damlaeıkIarı (üklar). x 4000. Figure') :Phagüeyıosis posIli,e in ıhe Kuptler eell (k).
rh~igüeytosis negaıive in the endothelial cell (e). !\ few lipıd droplets (arrows) in ıhe perisinusoidal eell (p). x
4000.
yemle beslenen, fakat A vitamini verilmeyen
kontrol grubuna göre daha fazla, toksinsiz
yemle birlikte yüksek dozda A vitamini verilen
kontrol gruhuna göre ise daha az oldukları
dik-kati çekti.
Elektron mikroskopik incelemeler
so-nucunda kontrol ve deneme gruplarının
hep-sinde hepatosiller, altın klorüre negatif
re-Şekil 10 : Avilaminı verilmesinden sonra perısınuzoıdal hüerelerdeki altın klorür pozİtif lipid damlaeıkIarı sayısının arttığı görlilmekte (oklar). Altın klorlir. x 2700. Figure LO:Af ter vitamin A administration gold ehloride positive lipid droplets were increased in the perisinusoidal
eells (arrows). Gold chloride. x 2700.
aksiyon gösterdiler. Aynı ~ekilde endotel vc
Kupffer hücrelerinde de vitamin A verilmesiyle
ilgili olarak bir değişim dikkati çekmedi ve
si-toplazmalarında lipid damlacıklarının
hu-lunmadığı görüldü.
Tartı~ma ve Sonuç
Karaciğer yağlanması toksik maddeler
(24,26,27,28,33), metaholitler veya beslenme
faktörleri (I ,4,i0,42) gibi çeşitli nedenler
so-nucunda meydana gelebilir. Carnaghan ve
ar-kada~ları (12) ile Smith ve Hami1t(m (37),
por-tal hölgelerdeki hücrelerde yağlanmanın daha
belirgin olduğunu belirtmişlerdir.
Klasik'Öğ-retide de lopçuklara giren kanın ilk',',Dlarak
i.bölgedeki hücrelerle karşlla~lJğı. toksikasyon
olgularında öncelikle karaciğer lopçuklarının
ı.bölgesindeki hücrelerin zarar gördüğü
Vttr-gulanmı~tır (41). A11atoksinli rasyonla beslenen
deneme grubuna ait bütün piliçlerin karaciğer
kesitleri ışık mikroskopik düzeyde
in-celendiğinde, yağlanmanın bu bölgelerde daha
yoğun olduğu gözlenmiştir.
Hepatositlerde, a11atoksikozise bağlı olarak
mitokondriyonların boyutlarındaki küçülme,
ar-ı12
kadaşiarının (26) piliç1erdeki bulgularına
uy-maktadır. Elektron mikroskopik
in-celemelerimizde, Deborah ve Butler'in (18)
bil-dirdikleri gihi, yağlanmaya bağlı olarak
hepatositlerin granüllü endoplazma
re-tikulumlarının paralel düzeninde bozulmalara
ve bunlara ait ribozom sayılarında azalmalara
sıklıkla rastlandı. Bu durum, bir çok araştırmacı
tarafından protein sentezinin aksamasına
at-fedilmiştir (18,26,28).
Elektron mikroskopik büyültmelerde,
af-latoksikozise bağlı olarak, hepatosit
çe-kirdekierinin soluk renkli görünümleri ve
do-layısıyla daha belirgin gözüken
çekirdekçikleriyle karşılaşıldı. Deborah ve
But-ler (18) bu durumun, çelUrdeklerin kromatin
materyallerini tüketmiş olmalarından
kay-naklandığını ileri sürmüşlerdir; aynı araştırıcılar
çekirdeklerde, mitokondriyonlarda vc granüllü
endoplazma retikulumlarındaki bu
de-ğişiklikleri allatoksikozis için karakteristik
bul-duklarını bildirmişlerdir.
Elektron mikroskopik incelemelerde,
De-borah ve Butler'in (18) intersellüler safra
ka-nalClklarına ait mikrovilluslarda gözledikleri
sa-yısal azalma tablosuna sıklıkla rastlandı.
Latex enjeksiyonu yapılan kontrol grubuna
ait civcivlerin karaciğer endotel hücrelerinde
fa-gositozun saptanamamış olması Dan ve
Wake'in (17) bulgularıyla bağdaşmaktadır.
Kupffer hücrelerinin ise bu partiküllerin
en-dositoıunda çok yüksek kapasiteye sahip
ol-dukları yönündeki bulgular, Widmann ve
ar-kadaşları'nın (46) hildirimlerine uymaktadır.
Aflatoksin Bi içeren rasyonla beslenirken
latex uygulaması yapılan deneme grubuna ait
piliçlerin karaciğerlerinin elektron
mik-roskopisinde, Kupffer hücrelerinin
sa-yılarındalU azalma çok çarpıcı bulunmuştur.
Monositlerden köken alan bu hücrelerdeki
azal-ma, Tung ve arkadaşları'nın (43) aflataksikozis
olgularında kan dolaşımındaki monositlerin
sa-yıca azaldıkları yönündeki bildirimleri ilc
pa-ralellik göstermektedir. Yine bu hücrelerin
£11'-latoksik.oziste, fagositik aktivitelerini büyük
LERGU\'
ölçüde kaybettiklerini ve buna bağlı olarak
fa-gosite ettikleri partikül sayısının da azaldığını
bildiren Tung ve arkadaşları (43), Michael ve
arkadaşları (3 i), Mohiuddin ve arkadaşları (32)
ile Chang ve Hamilton'un (13, i5, 16) görüşleri,
bu çalışmanın sonuçlarına uymaktadır.
Karaciğerdel\i perisinuzoidal hücrelerin A
vitamini depolamasındalU rollerini Aştı (2,5),
Aştı ve arkadaşları (3,6), Wake (44,45) ile
Blomhof[ ve arkadaşları (I i) ayrıntılarıyla
açık-lamışlar, vitamin A metabolizmasında
he-patositlerle işhirliği içerisinde çalıştıklarını
gös-termişlerdir. Aflatoksin Bi'li rasyonla beslenen
ve vitamin A verilmeyen deneme grubundaki
hayvanların karaciğerlerinde, anatoksine bağlı
olarak şekillendiği çeşitli araştırıcılar
(12,25,27,28) tarafından da bildirilen yağlı
ka-raciğer tablosu bu çalışmada da gözlendi.
Pc-risinuzoidal hücrelerin ve bunların
si-toplazmalarındaki lipid damlacıklarının
sayısında ise bir değişim izlenmedi. Buna
kar-şılık, aflatoksinli rasyon la beslendikten bir
hafta sonra yüksek dozda vitamin A verilen ve
uygulama periyodunun sonunda kesilen
de-neme grubundaki hayvanlarda, hepatositlerde
aflatoksikozise ait tüm bulgular yanında,
pe-risinuzoidal hücrelerin sitoplazmalarında
li-pidlerin depolandığı da görüldü. Piliçlerde
af-latoksikozis şekillendiğinde hepatositlerde lipid
birilUminin arttığı, perisinuzoidal hücrelerin
sa-yısında ise dikkati çekecek düzeyde bir
azal-manın meydana geldiği saptandı.
Sonuç olarak: civciv karaciğerinin
af-latoksinden büyük ölçüde etkilendiği, özellikle
portal bölgelerdeki hepatositlerin yağlandıkları,
bunun sonucu çelUrdeklerinin ve hücre
memb-ranlarının parçalanarak birbirine komşu
du-rumdaki hücrelere ait yağ kitlelerinin
kay-naşmak suretiyle genış yağ alanları
oluşturdukları, Remark kardonlarındaki
bo-zulrriayla birlikte sinuzoidlerin çatısını
şe-killendiren endotel hücrelerinin de bundan
olumsuz biçimde etkilendikleri, Kupffer
hüc-releri ve fagosite eııikleri latex partiküllerinin
sayılarında çarpıcı düzeyde düşüşler görüldüğü,
peıisinu7.0idal hücrelerin miktarlarının
azal-masına bağlı olarak da karaciğerde Avitamini
AFLATOKSIN B, VERILMIŞ ClvClvLERIN KARACIGER PARENŞIMl ÜZERINDE IŞIK. FLÜORESAN.. 113
Kaynaklar
i. AKKıuÇ,M., TANYOLAÇ,A. (1974) Kafesı" lIeslent'll Tavuk Rasyonlanndaki Enerji DüzeyilJln KartlC/ffer Yaiflwıması Üzerine Eıkisi. AÜ Vet Fak
Derg XX. No . 3-4.
2. AŞTI,R.1\'. (1982) Kanaıillarda Perisinuwıdal Ilücrelerin (Faı Slorilll{ Cell) Varlıifl, BunlaTln Viıam/ll A ve Lipid Metabolizması ile lli,l'kisi Üzerinde lşık-.Elekımn ve FIlIoreswl Mikmskopik ÇalışmaLar.
Doçcmlik Tczi. AÜ Veı Fak lIist Emb Bilim Dalı Ankara.
3. AŞTI,R.1\., ÖZCAN,Z., ÇELİK,i. ve ÇINAR,K.
(1986) Vilamin A 'nın Sıifır Karaciiferinde Hücresel Depolanması SÜ Vcl Fak Derg 2.53-64.
4. AŞTI,R.:'l., TUNCER,Ş.D., KALA YCIOGLU,L., COŞKUN,B., HAŞPINAR,N. ve ÇELİK,i. (1987)
Bmylerll:'rdl:' Yaiflı Karaciifer Sendromu Üzerind" llisıolojik ve Bıvokimyasal Çalışmalar. SÜ VCl Fak Dcrg 3.233-246
5. AŞTI.,R.N. (i990) Kwwılı Karacig"'-indeki Perisilıuwilial Hücrelerin AViıamini, Lıpid Mela/ınlizl1lasl, Yaiflı Karaeiifer lIasıaLlifl il" lli,lkisi ÜzeTlluLI:'Işık ve Eleklron Mikroskopik Çalışmalar. SÜ
Vet Fak Dcrg 6,7-12
6 AŞTI,R.1\., SACLAM,M., TANYOLAÇ,A., KURTDEDE,N. ve ERGÜN,L. (1994) Vilamin A'nııı
Tavuk Kar(/(:i::(eri/l(L"Hücresel Depolanması AÜ Vet Fak Dcrg 41,254-269.
7. A YKAÇ,i. (1977) Hısıolojik VI:' Hislo,l'lIllik Boya Teknikleri Ders Kitahı Aıatürk Üniv Tıp Fak Yayınları, No: 26, Ders Kitabı, 203.
8. BAKER~J.R., (1946) The Hisıochemical Recol{niıion oL Lipıde. Quarı Mıcr Sci 87,44i-463. In: Romeis,B. (1989) Microscopıschc Technik. pp.376-377. Urban Ilnd Schwarzenberg Münehen- Wıen- Baiıimore. 9. BİLGİç,H.:\. (1991) civci vI",-de Deneysel
AJ/({/oksıkozis Olaylartlıda Pa/olujik BlIlf;uüır.
Dokıora teZ!.IüSağ Bil Ensı Patoloji ABD Isıanbul. LO BLAIR,R., WHITEHEAD,C.C., BANNISTER, D.W. and EVANS,A .." (1973) Involvemenı oL Diel in Faııv Liver and Kidnev Syndrome in Bmiler Chiekens.
Vet Ree 92.118-119.
iı.BLOMHOFF,R., GREE1'l,M.H., GREEN,J.8., BERG,T. and NORUM,K.R. (199i) Vitamin A Ml:'tabollsm New PerspeUıves on Ahsorpıio/1, Trwıspor!. and Sıortlf;e. Physiol Rev 7L.95 1-990.
12. CAR;\jAGHA!'<,R.B.A., LEWIS,G., PATTERSON, D.S.P. and ALLCROFT,R. (I 9(6) Bioehemical and Paı/ıoloı;ical Aspeus oL CroUlıdnU! Poisoninl{ in C/ııekens. Path ol VCl 3,60 1-615.
13. CHA;\jG,C.F. and HAMILTO!'<,P.B. (1976) Allered
P/ıa;iocvıoSIS durinı; Aflaloxicosis. Pou][ Sci 55,2018.
14. CHANG,C.F. and HAMILTON,P.B. (1979)
Impaired Phagocyıosis hy 1!I:'ıI:'/"ophLlsji'om Chickens during Af'a/oxicosis Toxıcol Appl Pharmacol 48,459-406
15. CHANG,C.F. and HAMILTON,P.B. (1979)
Re/raetory Phaf;ocylosis by Chieken TrombocVfn durinf; Afluıoxicosis Poulı Sci 58,559-561.
16. CHANG,C.F. and HAMILTO:'li,P.B. (ı97')
Impuinnenı ol PhagoeYlOsis in Chicken Monoel'les dUrtllf; Aflaıoxicosis. Poıılı Sci 58,562-566
17. DAN,C. and WAKE,K. (19ı)5) Modn of hıdocyıo\IS of Laln Purıic/es in Sinusoidal Endoıh,.,lial wıd Kupfler Cells oL Normal cmd Perfıısed Raı Liver Exp Cell Res 158. 75-ı)5
18.DEBORAH~J.P. and BUTLER,W.H. (1988) The Vllrasll'lluural Feaıures ol Aflaloxin B;-Indu<:nj Lesi{}/ıs in ıhe Ral Liver. Br J Exp Pathol 69,793-804.
19 D01'lALDSON, W.E., TC:\'G, H.T. and HAMILTON, P.B. (1972) D"press{()n ol Fal/I' Acid
Syll/he.ııs in Chick Liver ((;allus Domeslteas) hı,
AfluloXlll Comp Biochem Physıol 41B,843847.
20. FIROZI, P.F., ABOOBAKER, V.S. and BHATTACHARYA, R.K. (1987) Auion oL Vt/Wlllll A O/l DNA Adducl Formalion hy A/laloxin Bi III II
MicrosoiilI' Catulyzed Reacıio/L Cancer Leıı 34, 2 i3-220.
21. GIA:vı8RONE~J.J., EWERT,D.L., WY ATT,R.D. and EIDSON,C.S. (ı 978) Elinı o( Aflıııowı on ıhl:' Ilumoral cil/d Cell-Medwıed Immuııe Snlems oııhe Chieken. Anı J Vet Res 39.305-308.
22. GIAMBRONE~J.J., DIENER,L.L., DA VIS,N.D., PANANGALA,V.S. and HOER,F.J. (ı 985) Elfnls
oL Aflaloxin on Young Turkey.l' and Umiler Chiekms.
Poult Sci 64, 1678-1684.
23. GlJPTA,R.K.P., BHATIA,K.C., RAM,G.C. and SINGH~J. (I 985) A Rl:'porl olAflaınxicıı.lls in Pou/rn
Indian Vet J 62.203-208.
24. HAMILTON,P.B. and GARLlCH,J.D. (1971)
AFaıoxin us a PossıNe Cuuse o! Faltv Lıı'er S\'lldrol711:' in Layinf; HellS. Poulı Sci 50,800-804.
25. HARDlNG,J.D.J., DONE,J.T., LEWIS,G. and ALLCROFT,R. (1963) E,perimenlal CroUlıdnlı1 Poisoning in Pigs. Res Veı Sci 4,217-229.
26. HlL TON,II.'\iI., DONALD,E.C., WILLlAM,E.H., LEON,F.K., ROGER,B.H. and ROBERT,KD.
(1989) Vllrtlsımeture oL Hepaıle and Renal Lnions ın Chickem Fed Afla/o un Am J Vct Res 50,771 -777. 27. HUFF,W.E., KUBENA,L.F., HARVEY,R.B.,
CORRIER,D.E. and MOLLENHAUER,H.I-I.
(1986) Onseı of Aflaloxicosis in Broiler Chıckms.
Poult Sci 65 (Suppl. i)60.
28. HUFF,\'V.E., KCBE"lA,L.F., HARVEY,R.B., CORRIER,D.E. and MOLLENI-IAUER,H.H.
114
(I 9R6) Proıırl'Ssion oL Atlaıoxicusis in Broila Chiekens Poult Sci 65,i89ı-i899.
29. KAR:'>iOVSKY,M.J. (1965) Fonnaldehydl:' -Glulilmldelıyde ri.wıive ol J-fiııh Osmolaliıy j(ır Use in LIl'ctron Microscupy. J Cell Biol 27,i37 A- i3RA. :LO MASHALY,R.L. SALEM,M.H., MAHMOUD,Z.H.,
EL-DEEB,S.A., EL-SHAARA WI,G. and ıSMAIL,
A.A. (I 9R6) nlect oL Atlatoxins on Body- Wl'iııhl Cains. (md on Proll'in and RNA Synıhesis in Chickl:'ns.
indıan J Anim Scİ 56,698.702.
31. MICHAEL,G.Y., THAXTON,P. and HAMILTON, I'.B. (1973) Imımirmenl ol ıhe Rl'lieuloendoıhe!ial S\,sll'm ol Chiekens Durinıı Af/aıoxicusis. Poult Sci 52,i206- 1207.
32. MOHlCDDlN,S.M., REDDY,M.V., REDDY,M.M. and RAMAKRISHNA,K. (I 'i86) Sıudil's 011
Phaııocylic Actn'iı)' {md J-fal:'/nalU!olıiw! Chwıııes iıı
Atlil/oxicusis iııPoulır\'. Indian Vet J 63,442-445.
33. MOORTHY,A.S., MAHENDAR,M. and RAO,P.R. (I 9S5) J-fepaıopaılıo!oııy iıı EXfJerillll:'lllalAjlatoxicusis
iııChiekens Indian J Anim Seı 55,629-632
34 ÖZER,A., MİNBA Y,A., ÖZCAN,Z., YAKIŞIK, 'VI.. ÇA RLI.T. (I 9R9) Dl'lıl"ysel Atlatoksiıı Ze-hırleıımesinin Tavuklardu llIllııwl Sisıem J-fücrell"riııe ve Anıtkor Oluşuıııww Eıkisl. Doğa TU Vet Hay D
13, i64. i 70.
35. RAO,K.S. (I 97ı) AflalOxin Bi Induced Inhihiıion rL rivn Proıeııı ')Vlııhl"SisIIIVivo aııd lls Role in Faltr
riva. Biochcm Pharmacol 20:2R25-283 ı.
3(>.SCHROEDER,E.C., NAIR,K.P.C. and CAR-DULHAC, P.T. (I 972) Response o/Bmi!er Chieks lo a SIlI,~/e Dosl" o/Aflatoxu/. Poult Sci 51:i552-i556. 37.SMITH,J.W. and HAMILTON,p.n. (1970)
Ar
!aıoxicusis //i ılıl" Bmiln Chickl'll. Poult Sci 49.207-215.
38. SMITH,J.A., ADEKUNLE,A.A. and BASSIR,O.
(1975) Coıııı){ırellivl' J-fisıopil/lıo!oııical E//ecıs of
LERGÜN
Ajlaloxiıı Bı and Pa!moloxins Bo and Ci) {}/L Soıııe
Orlı{l/lS o/ Dl/rI'TI:'/H Sıra ins of' ıhl" Nl'wly J-faıched Chick (Cailus DOllll:'slicus) Toxicology, 3.i77.185. 39. STEWART,R.G., SKEELES.J.K., WYATT,R.D .•
BROWN •.J.,PAGE,R.K., RUSSELL,LD. and LUKERT,P.D. (I 985) The 1:'tteCl o/ Atlaıowı ıILI
Comp!l:'menl Acıiviı" iıı Broiler Chıckl"ns Pcıılı Sci 64,616-619.
40. ŞANLI.Y., YA VCZ,H. ve AKAR,F. (ı990) Kuru
Incir Örnekleriııdl" Mikotoksiıı Kırlilikını AC Vet Fak Derg 37,293-308.
41. TAI\YOLAÇ,A. (1993) Özel J-fisloloji AÜ Vet Fak Ankara.
42. TUNCER,Ş.D., AŞTI,R., CoşKCN.n., ERER,H. ve TEKEŞ,M.A. (I 'iR7) Fark!ı Ellel,!1 K(./\'ıuıkiartlllll Bmr!erlerde /Jl'si Patormwısı. Ahdomiııal Ya,\{ Birikimi ve Ka/"(u;iğl'r YaiIlwımasl Ozeriııl' Eıkisı ll.
Karaciğer Yağlanmasına Etkisi. sC Vet Fak Derg 3. 41-62.
43. TUNG,H.T., COOK,F.W., WYATT,R.D. and HAMILTON,P.B. (1975) The AIll'lllia Causl'd 1)\'
Ajlaıoxin Poull.Sci 54,i962-i969.
44. W AKE,K. (197 I) "51",-1171'111'11" 111 ıhe Lıı'er
P,..,.isillıtsoidal Cdls wiıh Spnwl Nı'/aeııel' LO Sı()mge
oL Viwmiıı A. Anı J Anat 132.429-46 I.
45. WAKE,K. (I 980) Pnisinusoidal .)ll"llall' Ce//.ı
(Faı-Sıoriıııı Cel!s, !lıtersıiıial Cells, Upocyıes). Theır Relall'd Slruclurl' in and Amund ıhe Livers Sıııusoitls. and Viıamin A-Sıorinıı Cells in Etırahl'paıie Orguııs.
Int Rev eytol 66,303-353.
46 WIDMANl'i,J.J., COTRA:\,R.S. and FAHIMI,H.D. (I 972) M()1l0lıuclear PhaııOC)'ll"s (KUI)/ter Cdls) uııd F:ndoıhdial Cells J Cell 13iol 52.i59-i70.
47. YAKIŞIK,M. (I 992) Atlaıoksiıı B, Vmlint,' Nl:'wcaslle'a A,Hit Civcivierde Karaciger Parmşimi Üzniııde I"ık Mikroskopik Incelemeler. CÜ VetPak Derg 2,43-51.
