…ZET
‚alÝßmada TrabzonÕda kadÝna yšnelik aile i•i ßiddet olgula-rÝnÝn sosyodemografik šzelliklerinin deÛerlendirilmesi ama•-lanmÝßtÝr.
Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnce 2000 yÝlÝnda darp raporu ve-rilen 363 kadÝndan TrabzonÕda yaßayan, aile i•i ßiddete maruz kalmÝß ve haklarÝnda takipsizlik kararÝ verilmiß olan 164 kadÝ-nÝn savcÝlÝk dosyalarÝ incelendi. OlgularÝn yaß ortalamasÝ 30.9 (10-67), %64.0ÕŸ (n=105) evli, %3.7Õsi (n=6) okuryazar deÛil, %58.5Õi (n=96) ilkokul mezunu, %62.2Õsi (n=102) ev hanÝmÝy-dÝ. %89.0Õu (n=146) fiziksel ve sšzel, %9.8Õi (n=16) sšzel, %1.2Õsi (n=2) cinsel, fiziksel ve sšzel ßiddet gšrmŸßtŸ. %31.7Õsinde (n=52) ßiddet sŸrekliydi. %65.2Õsi (n=107) evde darp edilmißti. Þiddeti uygulayanlar; %41.5Õinde (n=68) eß idi. Þiddetin •oÛunlukla fiziksel ve sšzel olmasÝ, ilkokul mezu-nu ve •ocuklu ev hanÝmlarÝna ev i•inde uygulanmasÝ, dŸßŸk sosyal dŸzeydeki kadÝnlarÝn ßiddetten daha fazla etkilendiÛini gšstermektedir.
Anahtar Kelimeler:Aile i•i ßiddet, kadÝn
SUMMARY
To evaluate the sociodemographic data of the women ex-posed to domestic violence in Trabzon was aimed in the study. Public prosecution records of the 164 domestic violence ca-ses who live in Trabzon and had been decided not to prosecu-te, from the 363 women reported by Department of Council of Forensic Medicine were investigated. Mean age was 30.9 (10-67) years. Sixty-four% of the cases (n=105) were married.
One-hundred-twelve (68.3%) cases had children, 6 cases (3.7%) were illiterate, 58.5% (n=96) were graduated of primary school. Onehundred-two (62.2%) cases were housewives. Eighty-ni-ne% (n=146) were exposed to physical and verbal, 9.8% (n=16) verbal, 1.2% (n=2) sexual, physical and verbal violence. The violence was continuous in 31.7% (n=52) cases. 65.2% (n=107) were beaten at home. Assailants were the husbands in 68 (41.5%) cases.
As majority of the cases were exposed to physical and ver-bal violence at home, graduated of primary school and had children; women in low social status were seen to be affected more.
Key Words:Domestic violence, woman.
GÜRÜÞ VE AMA‚
Birleßmiß MilletlerÕin 1993Õte yayÝnlanan ÒKadÝna Yšnelik Þiddetin Yok Edilmesi BildirisiÕndeÕÕ ßiddet; ÔÔCinsiyete dayalÝ ve kadÝnlarda fiziksel, cinsel, psikolo-jik herhangi bir zarar ve ŸzŸntŸ sonucunu doÛuran veya bu sorunu doÛurmaya yšnelik šzel yaßamda veya kamu yaßamÝnda ger•ekleßebilen her tŸrlŸ davranÝß, tehdit, bas-kÝ veya šzgŸrlŸÛŸn keyfi bi•imde engellenmesiÕÕ ßeklin-de tanÝmlanmaktadÝr (1). ÜngiltereÕßeklin-de yapÝlan bir •alÝßma-da evli •iftlerin %16-17Õsinin gŸnlŸk yaßamlarÝn•alÝßma-da fizik-sel ßiddetin varlÝÛÝ saptanmÝßtÝr (1). Aile i•i ßiddetten sšz eden •alÝßmalar •oÛunlukla kadÝnÝn maÛdur olduÛu ve er-keÛin ßiddet uygulayan konumunda olduÛu •alÝßmalardÝr
TRABZONÕDA AÜLE Ü‚Ü ÞÜDDETE UÚRAYAN KADINLARIN
SAVCILIK KAYITLARININ DEÚERLENDÜRÜLMESÜ
#
Evaluation of public prosecution records of women exposed domestic violence in
Trabzon
FŸsun YARIÞ
*, M. BŸlent SAVRAN
**, Üsmail BÜRÜNCÜOÚLU
***, Deniz KARTI
****YarÝß F, Savran M B, BirincioÛlu Ü, KartÝ D. TrabzonÕda aile i•i ßiddete uÛrayan kadÝnlarÝn savcÝlÝk kayÝtlarÝnÝn deÛerlendirilmesi. Adli TÝp BŸlteni, 2002; 7 (2): 51-55.
* Yard. Do•. Dr. Karadeniz Teknik †niversitesi TÝp FakŸltesi Aile HekimliÛi Anabilim DalÝ, Trabzon ** Yard. Do•. Dr. Karadeniz Teknik †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ, Trabzon *** Uz. Dr. Adli TÝp Kurumu, Üstanbul
**** Kimy. Karadeniz Teknik †niversitesi TÝp FakŸltesi Farmakoloji Anabilim DalÝ, Trabzon # Ulusal Aile HekimliÛi KongresiÕnde (27-30 Mart 2002-Adana) Sšzel Bildiri Olarak Sunulmußtur.
(2). KadÝna yšnelik ßiddetle ilgili BaßbakanlÝk Aile Araß-tÝrma Kurumu tarafÝndan yapÝlan bir araßAraß-tÝrmaya gšre, Ÿlkemizdeki ailelerin %34ÕŸnde fiziksel, %53ÕŸnde sšz-lŸ, %9Õunda cinsel ßiddete rastlanmakta, herhangi bir ßid-det yaßanmayan ailelerin oranÝ % 4Õte kalmaktadÝr (3). KadÝnlarÝn %10.1Õinin eßinden dayak yediÛi (%6.5 arasÝ-ra, %3.6 sÝk sÝk), %12.3ÕŸnŸn yaßamÝnda en az bir kez eßinin hakaretine maruz kaldÝÛÝ saptanmÝßtÝr (4). Ancak, šzellikle aile i•i ßiddetle ilgili pek •ok vakanÝn adli ku-rumlara ve kolluk kuvvetlerine yansÝmadÝÛÝ bildirilmek-tedir (5). Bu •alÝßmanÝn amacÝ TrabzonÕda kadÝna yšne-lik ßiddet olgularÝnÝn sosyodemografik šzelyšne-liklerinin ve yasal sŸrecin ne oranda sŸrdŸrŸldŸÛŸnŸn deÛerlendiril-mesidir.
GERE‚ VE Y…NTEM
‚alÝßmamÝz Trabzon Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸ tara-fÝndan 2000 yÝlÝnda, darp edildiklerine dair rapor verilen 363 kadÝn olgunun adli rapor kayÝtlarÝ ve bunlardan Trabzon Cumhuriyet BaßsavcÝlÝÛÝÕnÝn gšnderdiÛi aile i•i ßiddete maruz kalmÝß, 260 olgunun savcÝlÝk hazÝrlÝk so-rußturmasÝ kayÝtlarÝnÝn incelenmesi yoluyla yapÝlmÝß ta-nÝmlayÝcÝ dosya taramasÝdÝr. Adli TÝp Kurumu Trabzon Grup BaßkanlÝÛÝÕnÝn hizmet verdiÛi •evre illerin Cum-huriyet BaßsavcÝlÝklarÝ tarafÝndan gšnderilmiß olan 89 ol-gunun savcÝlÝk kayÝtlarÝ deÛerlendirme dÝßÝ tutuldu. AraßtÝrmaya alÝnan kadÝnlarda yaß, medeni durum, eÛi-tim durumu, sahip olduklarÝ •ocuk sayÝsÝ, ßiddetin nite-liÛi ve kimin tarafÝndan, nerede uygulandÝÛÝ, dŸzenlenen adli raporlara gšre mutad ißtigale ka• gŸn engel olduÛu, yasal sŸrecin mahkeme aßamasÝna kadar sŸrŸp sŸrmedi-Ûi incelendi.
BULGULAR
Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnce darp raporu verilen, Trabzon ve •evre illerden baßvurmuß olan 363 kadÝnÝn yaß ortalamasÝ 35.7±0.8, ßiddetin en sÝk uygulandÝÛÝ yaß
grubu 93 (%25.6) olguyla 31-40 yaß grubuydu. 363 adli rapordan 344ÕŸnŸn (%86.7) 1-10 gŸn, 19Õunun (%5.2) 15 gŸn sŸreyle mutad ißtigale engel olußturacaÛÝ ßeklinde dŸzenlendiÛi, 29 (%7.9) olguda mutad ißtigale engel lez-yon saptanmadÝÛÝ, 1-10 gŸn arasÝ rapor verilen 2 olguda Ýrza ge•me iddiasÝ nedeniyle her iki konuda rapor dŸ-zenlendiÛi saptandÝ.
TrabzonÕda yaßayan, aile i•i ßiddete maruz kalmÝß 260 olgu incelemeye alÝndÝÛÝnda; bu olgulardan 164ÕŸ (%63.1) hakkÝnda takipsizlik kararÝ verilmiß olduÛu ve kalan 96 olgunun (%36.9) mahkeme aßamasÝnda olduÛu saptandÝ. Takipsizlik kararÝ verilen 164 olgunun savcÝlÝk kayÝtlarÝ deÛerlendirmeye alÝndÝ. Bu olgularÝn kayÝtlarÝ incelendiÛinde; tŸmŸnde verilmiß olan adli raporlarda 1-10 gŸn arasÝnda mutad ißtigale engel durum belirtilmek-teydi.
164 olgunun yaß ortalamasÝ 30.9±10.5 (10-67) olup, yaß gruplarÝna gšre daÛÝlÝmÝ Tablo 1Õde belirtilmektedir. Tablo 1: OlgularÝn Yaß GruplarÝna Gšre DaÛÝlÝmÝ
Yaß Grubu n % 20 yaß ve altÝ 27 16.5 21-30 52 31.7 31-40 61 37.2 41-50 18 11.0 51-60 3 1.8 61 yaß ve ŸstŸ 3 1.8 Toplam 164 100.0
164 olgunun 105Õi (%64.0) evli, 31Õi (%18.9) dul, 28Õi (%17.1) bekardÝ. OlgularÝn 112Õsinin (%68.3) •ocuk sahi-bi olduÛu, 34ÕŸnŸn (%20.7) •ocuksuz, 18Õininse (%11.0) •ocuk sahibi olup olmadÝÛÝnÝn belirtilmemiß olduÛu sap-tandÝ. ‚ocuklu olgularÝn •ocuk sayÝsÝ ortalama 2.4±0.16(1-10) idi (Tablo 2).
OlgularÝn 6ÕsÝ (%3.7) okuryazar deÛil, 96ÕsÝ (%58.5) ilkokul, 37Õsi (%22.6) ortaokul, 18Õi (%11.0) lise ve 7Õsi
Medeni Durum ‚ocuklu ‚ocuksuz ‚ocuk Belirtilmemiß Toplam
n % n % n % n %
Evli 91 55.5 6 3.6 8 4.9 105 64.0
Dul 21 12.8 0 0.0 10 6.1 31 18.9
Bekar 0 0.0 28 17.1 0 0.0 28 17.1
Toplam 112 68.3 34 20.7 18 11.0 164 100.0
(%4.3) yŸksekokul mezunuydu. 164 olgunun 102Õsi (%62.2) ev hanÝmÝ, 21Õi (%12.8) iß•i, 10Õu (%6.1) memur, 9Õu (%5.5) šÛrenci, 6ÕsÝ (%3.7) emekli ve 16ÕsÝnÝnsa (%9.8) yabancÝ uyruklu olduÛu i•in mesleÛi bilinmemek-teydi. 164 olgunun eÛitim durumlarÝna gšre daÛÝlÝmÝ Tablo 3Õde gšsterilmißtir.
Tablo 3: OlgularÝn EÛitim DurumlarÝ
EÛitim Durumu SayÝ %
Okuryazar DeÛil 6 3.6 Ülkokul 96 58.5 Ortaokul 37 22.6 Lise 18 11.0 YŸksekokul 7 4.3 Toplam 164 100.0
164 olgunun 146ÕsÝ (%89.0) fiziksel ve sšzel, 16ÕsÝ (%9.8) sšzel ßiddet gšrmŸß, 2Õsinde (%1.2) cinsel, fizik-sel ve sšzel ßiddet bulgularÝ saptanmÝßtÝ. 52 olguda (%31.7) ßiddet sŸrekli olup, bu olgularÝn 43ÕŸ (%82.7) •ocuklu, 6ÕsÝ (%11.5) •ocuksuz, 3ÕŸnŸn (%5.8) •ocuk sa-yÝsÝ bilinmiyordu. Bu 43 olgunun 28Õi 1-2 •ocuklu, 15Õi daha fazla sayÝda •ocuk sahibiydi. SŸreklilik gšsteren 52 olgunun 39Õu (%75.0) ilkokul mezunu, 3ÕŸ (%5.9) okur-yazar deÛil, 6ÕsÝ (%11.5) ortaokul mezunu, 2Õsi (%3.8) li-se, 2Õsi (%3.8) yŸksekokul mezunuydu. Þiddetin niteliÛi
ve sŸrekliliÛine ait veriler Tablo 4Õte sunulmaktadÝr. OlgularÝn 107Õsi (%65.2) evde, 42Õsi (%25.6) yolda, 15Õi (%9.1) otel veya lokantada darp edilmißti. Þiddeti uy-gulayanlar; 68Õinde (%41.5) eß, 44ÕŸnde (%26.8) erkek ar-kadaß veya nißanlÝ, 40ÕÝnda (%24.4) kadÝnÝn kendisinin veya eßinin akrabalarÝ, 9Õunda (%5.5) eski eß, 3ÕŸnde (%1.8) erkek kardeß olarak saptandÝ (Tablo 5).
TARTIÞMA
‚alÝßmamÝzda ßiddete en sÝk maruz kalan kadÝnlarÝn 31-40 yaß grubunda olduÛu saptanmÝß olup, 15-44 yaß
ara-sÝndaki kadÝnlarda ßiddetin fiziksel zarar gšrme nedenle-ri arasÝnda binedenle-rinci sÝrada olduÛunu rapor eden bir •alÝß-mayla paralellik gšstermektedir (6).
Amerika Birleßik DevletleriÕnde yapÝlmÝß epidemiyo-lojik bir •alÝßmada kadÝnlarÝn yaßam boyu en az bir kez aile i•i ßiddete maruz kaldÝÛÝ, ßiddete maruz kalan kadÝn-larÝn %62Õsinin ißsiz veya ev hanÝmÝ olduÛu, %49Õunun dŸßŸk gelir dŸzeyinde olduÛu ortaya konmußtur (7). Bi-zim •alÝßmamÝzda da ßiddete maruz kalan kadÝnlar, ben-zer ßekilde •oÛunlukla alt sosyal gruptan olup, %58.5Õi il-kokul mezunu, %62.2Õsi ev hanÝmÝydÝ. SŸrekli ßiddete maruz kalan 52 olgunun sadece %7.6ÕsÝnÝn lise ve yŸkse-kokul mezunu olmasÝ, šÛrenim dŸzeyi yŸkseldik•e ßidde-te maruz kalmanÝn azalmakta olduÛunu šne sŸren bir •a-lÝßmayla uyumlu gšrŸlmektedir (3). Ancak toplum gene-linde, 1990 yÝlÝ verilerine gšre lise ve yŸksekokul bitirmiß kadÝnÝn %6.8 olduÛu dŸßŸnŸldŸÛŸnde, eÛitim durumuna bakÝlmaksÝzÝn her kadÝnÝn ßiddete uÛradÝÛÝ ortadadÝr.
‚alÝßmamÝzdaki olgularda ßiddetin %89 oranda fizik-sel ve sšzel olmasÝ, sadece sšzel ßiddetin az gšrŸldŸÛŸnŸ, •oÛunlukla fiziksel ßiddetle birlikte uygulandÝÛÝnÝ bildi-ren bir •alÝßmayÝ desteklemektedir (8). Þiddetin sŸrekli-lik gšsterdiÛi 52 olgunun, 43ÕŸnŸn (%82.7) •ocuklu ol-masÝ; ailedeki birey sayÝsÝnÝn artÝßÝyla, ailenin ßiddet šl•e-Ûinin arttÝÛÝnÝ ortaya koyan araßtÝrma sonu•larÝnÝ destek-lemektedir (4).
‚alÝßmamÝzda ßiddete maruz kalan kadÝnlarÝn yakla-ßÝk %75Õinde ßiddeti uygulayan kißinin halen aynÝ evde yaßadÝÛÝ veya ge•mißte birlikte yaßadÝÛÝ bir erkek olduÛu saptandÝ. Bu sonu• kadÝna yšnelik ßiddetin genellikle ta-nÝdÝÛÝ, bildiÛi gŸvendiÛi, en yakÝnÝndaki erkeklerden gel-diÛini šne sŸren •alÝßmalarla uyumlu bulunmußtur (9,10).
Bir araßtÝrmaya gšre dŸnyada her yÝl 3-4 milyon ka-dÝn ßiddetle karßÝ karßÝya kalmakta ancak, šzellikle aile i•i ßiddetle ilgili pek •ok vakanÝn adli kurumlara ve kol-luk kuvvetlerine yansÝmadÝÛÝ gšzlenmektedir (5).
‚alÝß-Þiddetin NiteliÛi SŸreklilik var SŸreklilik Yok Toplam
n % n % n %
Sšzel 5 3.0 11 6.8 16 9.8
Fiziksel+Sšzel 47 28.7 99 60.3 146 89.0
Cinsel+Fiziksel+Sšzel 0 0.0 2 1.2 2 1.2
Toplam 52 31.7 112 68.3 164 100.0
mamÝzda da aile i•i ßiddete maruz kalan 260 olgudan %63.1Õinin 1-10 gŸn mutad ißtigale engel hal olußturma-sÝ ve maÛdur konumdaki kadÝnlarÝn ßikayetlerinden vaz-ge•meleri nedeniyle yasal sŸrecin savcÝlÝk tarafÝndan ta-kipsizlik kararÝyla sonu•lanmasÝ dikkat •ekicidir. †lke-mizde yapÝlmÝß bir •alÝßmada ßiddete uÛrayanlarÝn %80Õinin yapacak fazla bir ßey olmadÝÛÝna inandÝklarÝ sonucu belirtilmißtir (3). Ancak, aile i•i ßiddete maruz kalan olgularÝmÝzÝn 96ÕsÝnÝn (%36.9) mahkeme aßama-sÝnda olmasÝ bile aslÝnda yapabilecekleri •ok ßeyler oldu-Ûunu ve bu grubun bunlarÝ yapmaya •alÝßanlar olduoldu-Ûunu ortaya koymaktadÝr. KanadaÕda yapÝlan bir •alÝßmada da Ÿlkemizdeki duruma benzer ßekilde, ßiddet kurbanÝ ka-dÝnlarÝn •oÛunluÛunun yasal eksikliklerden dolayÝ sÝkÝn-tÝ •ektikleri belirtilmektedir (11,12).
Tablo 5: Olgularda Þiddeti Uygulayanlar Þiddeti Uygulayan SayÝ %
Eß 68 41.5 Erkek Arkadaß-NißanlÝ 44 26.8 Akraba 40 24.4 Eski Eß 9 5.5 Erkek Kardeß 3 1.8 Toplam 164 100.0
SONU‚ VE …NERÜLER
Aile i•i ßiddet her sosyal gruptan kadÝnÝ tehdit eden bir sorun olup; rutin tarama programÝ i•inde yer alan kolon kanseri, tiroit problemleri ve hipertansiyondan daha sÝk gšrŸlen, ancak kurbanlarÝn konußmaktan •e-kinmesi nedeniyle tanÝ konulmasÝ šzellikle dikkat iste-yen bir problemdir (13). KadÝna yšnelik ßiddetin yaygÝn-lÝÛÝ nedeniyle saÛlÝk kurulußuna baßvuran tŸm olgularda, tarama ama•lÝ olarak ßiddet šykŸsŸnŸn de alÝnmasÝ ge-rektiÛi šnerilmektedir (13-15). Þiddet olgularÝnda tedavi edici hekimlik kadar adli tÝp hizmeti de šnemli, hatta uzun vadede daha šnemlidir. ‚ŸnkŸ ßiddete maruz ka-lan kadÝnÝn kanuna baßvurduÛunda onun ßiddet gšrdŸ-ÛŸnŸ gšsterecek temel belge olaydan hemen sonra aldÝÛÝ adli tÝp raporudur (15-18).
OlgularÝmÝzÝn maruz kaldÝÛÝ ßiddetin •oÛun-lukla fiziksel ve sšzel olmasÝ, ilkokul mezunu ve •ocuk-lu ev hanÝmlarÝna ev i•inde uygulanmasÝ ve •oÛunun ta-kipsizlik kararÝyla sonu•lanmasÝ, dŸßŸk sosyal dŸzeyde-ki kadÝnlarÝn ßiddetten daha fazla etdŸzeyde-kilendiÛini
gšster-mektedir. Trabzon 1. ve 2. Sulh Hukuk Mahkemelerin-de; 4320 SayÝlÝ Ailenin KorunmasÝna Dair Kanun uya-rÝnca 1999 yÝlÝndan 2002 yÝlÝna kadar eßlerine ßiddet uy-gulayan 122 erkek hakkÝndaki dava mahkumiyetle so-nu•lanmÝß olup bunlardan 11Õi bu •alÝßmanÝn yapÝldÝÛÝ yÝl olan 2000 yÝlÝndaki mahkumiyetlerdir. Yine de olgu sayÝsÝ dikkate alÝndÝÛÝnda ßiddete maruz kalan kadÝnlarÝn yasal haklarÝnÝ kullanmada •ekingen davrandÝÛÝ gšzlen-mekte olup, bu konuda desteklenmeleri gerektiÛi a•Ýk-tÝr.
SaÛlÝk kurulußlarÝna herhangi bir nedenle baßvuran kadÝnlarda aile i•i ßiddetin sorgulanmasÝ ve fizik muaye-ne yapÝlÝrken ßiddet bulgularÝna dikkat edilmesinin ve ßiddete maruz kalan kadÝnlarÝn yasal girißim i•in cesaret-lendirilmesinin sorunun a•ÝÛa •ÝkartÝlmasÝ ve •šzŸmŸn-de rol oynayabileceÛi dŸßŸnŸlmektedir .
Trabzon Cumhuriyet SavcÝsÝ Fatih A•ÝlÕa •alÝßmamÝz-daki yardÝmlarÝ ve katkÝlarÝ nedeniyle teßekkŸr ederiz.
KAYNAKLAR
1. Erten Y, ArdalÝ C. SaldÝrganlÝk, Þiddet ve TeršrŸn Psiko-sosyal YapÝlarÝ. Cogito- ÞiddetÕte. YapÝ Kredi YayÝnlarÝ, SayÝ 6-7, 4.BaskÝ, Altan MatbaacÝlÝk, Üstanbul, Nisan 2001: 143-164.
2. Kolburan G, Ziyalar N. Aile i•i ßiddet baÛlamÝnda ÒEß …l-dŸrmeÓ. Adli TÝp Dergisi, 2001; 15(2): 19-28.
3. BaßbakanlÝk Aile AraßtÝrma Kurumu Aile Ü•i Þiddetin Se-bep ve Sonu•larÝ AraßtÝrmasÝ, 1994; Anka-ra.http://www.aile.gov.tr/Arastirma 12.html. 17-12-2002. 4. BaßbakanlÝk Aile AraßtÝrma Kurumu Aile Ü•inde ve Top-lumsal Alanda Þiddet AraßtÝrmasÝ. 1998; Anka-ra.http://www.aile.gov.tr/Arastirma 19.html. 17-12-2002. 5. http://www.who.int/frh-whd/VAW/v-comission.htm
12-12-2002.
6. Saat•i E. Aile i•i ßiddet. 5.Ulusal Aile HekimliÛi Kongre Program ve KitabÝ. 27-30 Mart 2002, Adana: 251-267. 7. Abbott J, Johnson R, Koziol-Mc Lain J, Lowenstein SR.
Domestic violence against women. Incidence and preva-lence in an emergency department population. JAMA, 1995; 15;274(19):1507-1508.
8. DanÝk Þ. Aile i•inde kadÝna yšnelen ßiddet. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 2000; 1(10): 77-87.
9. ‚ekin N, SarÝca DA, GŸlmen MK, Bilgin N, Alper B, Sav-ran B. Family violence in its most severe form: A homici-de case. Adli TÝp Dergisi. 2001;15 (1): 66-69.
10. BŸtŸn C. …lŸmle Sonu•lanan KadÝna Yšnelik Þiddetin DeÛerlendirilmesi. UzmanlÝk tezi, Üstanbul, 2003. 11. Abrams KM, Robinson GE. Stalking. Part II: VictimsÕ
problems with the legal system and therapeutic considera-tions. Canadian Journal of Psychiatry, 1998;43(5):477-481. 12. Amerikan Tabipler BirliÛi, Bilimsel Üßler Konseyi. KadÝn-lara Yšnelik Þiddet: TÝp Ü•in TaßÝdÝÛÝ Anlam. JAMA, 1992; 5 (11): 799-806.
13. Gilchrist VJ, Carden A. Domestic violence. In Family Me-dicine Principles& Practice. Ed. Taylor RB. Springer- Ver-lag New York, 1998: 250-255.
14. Ü•li GT. Ailede KadÝna KarßÝ Þiddet ve KadÝn Su•luluÛu. TC Devlet BakanlÝÛÝ KadÝn StatŸsŸ ve SorunlarÝ Genel MŸdŸrlŸÛŸ YayÝnlarÝ, Bizim BŸro BasÝmevi. Ankara, 1995; 11-15, 281-282.
15. Barrier PA. Domestic violence. Mayo Clinic Proc. 1998; 73(3):271-274.
16. Polat O. Þiddet. Adli TÝp. Üstanbul: Der YayÝnlarÝ, AralÝk 2000: 61-122.
17. Sšzen Þ, TŸzŸn B, Dokgšz H, FincancÝ ÞK. Bireysel ve Toplumsal Þiddetin SorgulanmasÝ: Bir Anket ‚alÝßmasÝ. Adli TÝp BŸlteni. 1999; 4(2): 54-9.
18. YÝldÝrÝm A. SÝradan Þiddet, KadÝna ve ‚ocuÛa Yšnelik Þid-detin Toplumsal KaynaklarÝ, Boyut MatbaacÝlÝk, Ankara, 1998; 36-88.
YazÝßma adresi
Dr. M.BŸlent SAVRAN
Karadeniz Teknik †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ, Trabzon
