İSTANBUL TEKNİ K ÜNİ VERSİ TESİ FEN Bİ Lİ MLERİ ENSTİ TÜS Ü
KARAYOLU GÜVENLİ K SİSTE MLERİ Nİ N TASARI M ESASLARI
YÜKSEK Lİ SANS TEZİ
İnş. Müh. Gerçek KARABOĞA
Anabili m Dalı: İ NŞAAT MÜHENDİ SLİ Ğİ
Progra mı: ULAŞTI RMA MÜHENDİ SLİ Ğİ
ĠSTANBUL TEKNĠ K ÜNĠ VERSĠ TESĠ FEN BĠ LĠ MLERĠ ENSTĠ TÜS Ü
KARAYOLU GÜVENLĠ K SĠSTE MLERĠ NĠ N TASARI M ESASLARI
YÜKSEK LĠ SANS TEZĠ
ĠnĢ. Müh. Gerçek KARABOĞA
501011458
Tezi n Enstitüye Veril diği Tari h : 5 Mayı s 2003
Tezi n Savunul duğu Tari h : 30 Mayı s 2003
Tez Danı Ģ manı : Prof. Dr. Emi ne AĞAR
Di ğer Jüri Üyel eri: Prof. Dr. Güven ÖZTAġ
ÖNS ÖZ
Bu çalış mada, karayolları nda trafi k kazal arı nı n meydana gel mesi nde ana
unsurl ardan biri ol an “ Karayolları Güvenli k Si st eml eri ni n Tasarı m Esasl arı” konusu
i ncel enmiş ve öneriler ortaya konul maya çalışıl mıştır.
Çalış ma süresi boyunca, benden değerli yar dı mları nı esirge meyen Pr of. Dr. Emi ne
Ağar başt a ol mak üzere, İst anbul Tekni k Üni versitesi İ nşaat Mühendi sliği Böl ü mü
Ul aştır ma Anabili m Dalı’nı n değerli öğreti m üyeleri ne, Yük. Mi m. Emi n Atıl gan’a
ve Nogayoğl u ailesi ne çok teşekkür ederi m.
İ Çİ NDEKİ LER
KI SALT MALAR
vıı
TABLO Lİ STESİ
vııı
ŞEKİ L Lİ STESİ
ı x
SE MBOL Lİ STESİ
x
ÖZET
xı
SUMMARY
xıı
1. Gİ Rİ Ş
1
2. KARAYOLU GÜVENLİ K SİSTE MLERİ
4
3. AKTİ F GÜVENLİ K Sİ STE MLERİ
5
3. 1. Düşey İşaretl e me ( Trafi k İşaretl er Levhal arı )
6
3. 1. 1. Düşey işaretl eme şekill eri
6
3. 1. 1. 1. Tehli ke uyarı işaretl eri
7
3. 1. 1. 2. Trafi k t anzi m i şaretl eri
7
3. 1. 1. 3. Bil gi işaretl eri
7
3. 1. 1. 4. Dur ma ve par k et me işaretl eri
8
3. 1. 1. 5. Ot oyol işaretl eri
8
3. 1. 2. Trafi k işaret l evhal arı nı n renkl eri
11
3. 1. 2. 1. Tehli ke uyarı grubu l evhal arı
11
3. 1. 2. 2. Trafi k t anzi m grubu l evhal arı
11
3. 1. 2. 3. Bil gi işaretleri
11
3. 1. 3 Tr afi k işaret l evhal arı nda gör ünürl üğün sağl an ması
12
3. 1. 3. 1. Trafi k işaret l evhası nı n gör ünürl üğü
12
3. 1. 3. 2. Trafi k işaret l evhal arı nı n gör ünürl üğünü et kil eyen fakt örl er 13
3. 1. 4. Trafi k işaret l evhası nı n far k edil mesi ni et kil eyen fakt örl er
15
3. 1. 5. Gece gör ünürlüğünü sağl ayan yansıtı cı mal ze mel er
20
3. 1. 6. Yansıtı cı mal ze meni n yansıt mayı sağl ama şekli
21
3. 1. 6. 1. Yansıt ma
21
3. 1. 6. 2. Giriş açı sı
21
3. 1. 6. 3. Gör üş açı sı
21
3. 1. 7. Yansıtı cı mal ze me ti pl eri
22
3. 1. 7. 1. Nor mal perf orma nslı yansıtı cı mal ze meler
22
3. 1. 7. 2. Yüksek perf orma nslı yansıtı cı mal ze meler
25
3. 1. 7. 3. Geni ş açılı pri zmat i k yansıtı cı mal ze mel er
26
3. 1. 8. Yansıtı cı mal ze me seçi m sist e mi
32
3. 1. 9. Yansıtı cı mal ze meni n kull anıl acağı yerler
33
3. 1. 9. 2. Yüksek perfor manslı yansıtı cı mal zemel eri n kull anıl acağı yerler
33
3. 1. 9. 3. Geni ş açılı pri z mati k yansıtı cı mal zemel eri n kull anıl acağı yerler
34
3. 1. 10. Yansıtı cı mal ze meni n l evhaya yapı ştırıl ması
34
3. 1. 10. 1. Yansıtı cı mal ze meni n ell e (bası nçla) yapı ştırıl ması
35
3. 1. 10. 2. Yansıtı cı mal ze menı n aparat kull anıl arak yapı ştırıl ması
35
3. 2. Yat ay İşaretl e me ( Kapl a ma Üst ü İşaretleri)
36
3. 2. 1. Yat ay işaretl eme de mal ze me seçi mi
37
3. 2. 2. Yat ay işaretl eme ni n sı nıfl andırıl ması
37
3. 2. 2. 1. Yat ay işaretle meni n boya ci nsi ve uygul a ma şekli ne göre
sı nıfl andırıl ması
37
3. 2. 2. 2. Yat ay işaretle meni n yol pl atfor mu üzeri ndeki konu muna göre
sı nıfl andırıl ması
40
3. 2. 3. Yat ay işaretl eme ni n sağl a ması gereken özelli kl er
41
3. 2. 4. Yat ay işaretl eme şekill eri
42
3. 2. 4. 1. Yol ekseni ne paral el (boyuna) çi zgilerl e yapıl an yat ay
işaretl e me şekill eri
42
3. 2. 4. 2. Yol ekseni ne di k çi zgil erl e yapıl an yat ay işaretl e me şekill eri
43
3. 2. 5. Yat ay işaretl e me boyutl arı
43
3. 2. 5. 1. Ot oyol ve ekspres yoll ar daki yat ay işaretle me boyutl arı
43
3. 2. 5. 2. Yerl eşi m mer kezleri arası ndaki yollardaki yat ay işaretle meni n
boyutl arı
43
3. 2. 6. Çi zgil erl e özel hall eri n işaretl en mesi
45
3. 2. 6. 1. Yol kapl a ması üzeri nde bul unan sabit cisi mlere yakl aşı m
işaretl e mesi
45
3. 2. 6. 2. Yol kapl a ması geni şli ği ndeki deği ş mel eri n işaretl en mesi
46
3. 2. 6. 3. Böl ün müş yol başl angı çl arı ndaki röfüj yakl aşı mı nı n işaretl emesi 46
3. 2. 6. 4. Ok ve yazılar da şerit kull anı mı nı n işaretl en mesi
47
3. 2. 6. 5. Dur ma ve par k etme yi düzenl eyen çi zgi işaretl e mesi
47
3. 2. 7. Yat ay işaretl eme de ön et ütl eri n yapıl ma şekli
47
3. 2. 8. Yat ay işaretl eme de gece gör ünürl üğünün sağl an ması
48
3. 2. 9. Yansıtı cı kapla ma but onl arı nı n özelli kleri
49
4. PASİ F GÜVENLİ K Sİ STE MLERİ ( OTOKORKULUKLAR)
50
4. 1. Ot okorkul uk Kull anıl ması Kararı
52
4. 2. Ot okorkul uk Kull anıl ma Öl çütl eri
56
4. 3. Ot okorkul uk Ti pl eri
58
4. 3. 1. Çeli k ot okor kul uk ti pl eri
59
4. 3. 2. Bet on ot okor kul uk ti pl eri
62
4. 3. 3. Çar p ma a mortisörl eri
62
4. 4. Çeli k Ot okorkul ukl arı n Yapı sal Olarak Tasarı mı
65
4. 4. 1. Mont aj yüksekli ği
65
4. 4. 3. Ot okor kul uk hattı nı n uzunl uğu ve ze min sevi yesi ne i ndirilişi ni n
tasarı mı
66
4. 4. 3. 1. Ot okor kul uk hattı nı n mi nu mu m t aşıyı cı uzunl uğu
66
4. 4. 3. 2. Ar açl arı n kayarak üstt en dı şarı çı k ması nı veya ar ka t arafa
geç mesi ni önl e mek i çi n ot okor kul uk hattı nı n gerekli uzunl uğu
66
4. 4. 3. 3. Ot okor kul uk hattı nı n başl angı cı ve sonundaki ze mi ne i ndir me
böl ü ml eri
68
4. 4. 3. 4. Ot okor kul uk hattı nı n t opl a m uzunl uğu
70
4. 4. 3. 5. Dol gu şevleri nde ot okor kul uk hattı nı n başl angı cı
70
4. 4. 3. 6. Kısa aralı klarl a ar ka ar kaya gel en otokor kul ukl arı n birbiri ne
bağl an ması
70
4. 4. 3. 7. Ot oyol a yakı n bir engel de ot okor kul ukl arı n kaydırıl ması
71
4. 4. 3. 8. Su biri ki ntileri çevresi ndeki ot okor kul ukl ar
71
4. 4. 3. 9. Acil ara ma tel ef onl arı nı n yanı ndaki ot okor kul ukl ar
71
4. 4. 3. 10. Ot okor kul uk kesi ntil eri, çı kı ş yoll arı ndaki ot okor kul ukl ar 71
4. 4. 4. Ot okor kul uk di kmesi
72
4. 4. 5. Ot okor kul ukl ar içi n t a ma ml ayı cı ek yapılar
73
4. 4. 5. 1. Mot orl u i ki tekerl ekli araçl arı n kor un ması na yöneli k ek
yapıl ar
73
4. 4. 5. 2. Yaya ve bi si kl etliler i çi n kor kul uk
73
4. 5. Di ğer Koru ma Terti batl arı nı n Düzenl enmesi
74
4. 5. 1. Bet on ot okor kul ukl ar
74
4. 5. 2. Seyyar çeli k kay ma rayl arı
75
4. 6. Mont aj ve Bakı m
75
5. AKI LLI ULAŞTI RMA Sİ STE MLERİ
77
5. 1. İleri Trafi k Yönetim Si ste mi
80
5. 2. İleri Yol cu Bil gi Siste mleri
80
5. 3. İleri Taşıt Kontrol Si ste mleri
81
5. 4. Ti cari Taşıt İşle mleri
81
5. 5. Ül ke mizde Akıllı Ulaşı m Si ste mleri Uygul amal arı ve Pl anl arı
82
6. IŞI KLANDI RMA
84
6. 1. Aydı nl at manı n Faydal arı ve Esasl arı 84
6. 1. 1. Gör ünürl ük
85
6. 1. 2. Aydı nl at mayı gerektiren dur uml ar
85
6. 2. Tesis ve Al an Sı nıflandı r ması
86
6. 2. 2. Alan sı nıfl andır ması
87
6. 3. Ot oyol Aydı nl at ması
88
6. 3. 1. Sürekli ot oyol aydı nl at ması nı gerektiren dur u ml ar
88
6. 3. 2. Ta m katlı kavşak aydı nl at ması nı gerektiren dur u ml ar
89
6. 3. 3. Kıs mi katlı kavşak aydı nl at ması nı gerektiren dur u ml ar
89
7. SONUÇLAR ve TARTI Ş MA
90
KAYNAKLAR
92
KI SALT MALAR
LED
: Li ght Emiti ng Di ode
AS T M
: Ameri can Soci et y for Testi ng and Mat eri als
TS
: Tür k St andartl arı
YOGT
: Yıllı k Ort al a ma Günl ük Tr afi k
I THS
:Int elli gent Transport ati on Syst e m
I VHS
:Int elli gent Vehi cl e Hi ghwa y Syst e m
GPS
: Gl obal Positi onni ng Syste m
AHS
: Aut o mat ed Hi gh way Syst e m
AVI
: Aut o mati c Vehi cl e Idendifi cati on
NAHS C
: Nati onal Aut o mat ed Hi gh way Syst e m Cons orti um
AT MS
: Advanced Traffi c Manage ment Syst e m
ATI S
: Advanced Travell er Inf or mati on Syst e ms
AVCS
: Advanced Vehi cl e Cont rol Syst e ms
CVO
: Co mmer ci al Vehi cl e Operati ons
TABLO Lİ STESİ
Sayf a No
Tabl o 1. 1. : Tr afi k kazal arı nı n ol uş şekli ne göre kaza, öl ü ve yaralı
sayıları nı n t opl a m ve kazazede sayısı na göre oranları
(1997 yılı)...
2
Tabl o 3. 1. :
Gece orta mı nda işaret levhal arı nı tanı mla ma mesafel eri... 14
Tabl o 3. 2. :
Tr afi k işaret levhal arı ndaki harfleri n yüksekli kl erini n
bul un ması...
19
Tabl o 3. 3. :
Bazı mesafel er içi n gör üş açısı değerl eri... 22
Tabl o 3. 4. :
Nor mal perfor manslı yansıtıcı mal ze meni n yansıtma
katsayıları...
24
Tabl o 3. 5. :
Yüksek perfor manslı yansıtıcı mal ze meni n yansıtma
katsayıları...
26
Tabl o 3. 6. :
Geni ş açılı priz mati k yansıtıcı mal ze meni n yansıtma
katsayıları...
28
Tabl o 3. 7. :
Geni ş açılı priz mati k yansıtıcı mal ze meni n kullanım ö mr ü
sonunda sahi p ol ması gereken asgari yansıt ma katsayısı... …
..
29
Tabl o 3. 8. :
Yansıtıcı kağıtları n özgül yansıt ma katsayıl arı nı
karşılaştırıl ması...
29
Tabl o 3. 9. :
Gi riş açısı arttı ğı nda malze mel eri n yansıt ma katsayıları nı n
karşılaştırıl ması ………...
30
Tabl o 3. 10. :
Mal ze me ömürl eri sonundaki yansıt ma katsayılarını n
karşılaştırıl ması ………...
30
Tabl o 3. 11. :
Levhayı düşük gözl e m açısı ve yüksek giriş açısı ile
gör düğü müzde ol uşan asgari özgül yansıt ma katsayıl arı nı n
karşılaştırıl ması ………...
31
Tabl o 3. 12. :
Levhayı yüksek gözl e m açısı ve yüksek giriş açısı ile
gör düğü müzde ol uşan asgari özgül yansıt ma katsayıl arı nı n
karşılaştırıl ması ………. ……....
31
Tabl o 3. 13. :
En küçük giriş açısı nda ve en küçük gözl e m açısı ndaki
özgül yansıt ma katsayıları nı n karşılaştırıl ması ……….
32
Tabl o 4. 1. :
A1 ve A2 mesafeleri içi n ot okor kul uk kullanma ölçütleri ……... 55
Tabl o 4. 2. :
A1 ve A2 mesafeleri için ot okor kul uk kullanma öl çütleri …….. 56
Tabl o 4. 3. :
Basit e mni yet terti batları kull anı mı içi n öl çütlere topl u bakış …. 58
Tabl o 4. 4. :
Ot okor kul uk hattı nı n minu mu m t aşı yı cı uzunl uğu………... 66
Tabl o 4. 5. :
Ar açl arı n kayarak üstten dı şarı çı kması veya arkaya geç mesi
ol asılı ğı na karşı ot okor kul uk hattı nı n gerekli uzunluğu ………...
67
Tabl o 4. 6. :
Yat ay ol arak kaydır ma i çi n gerekli ot okor kul uk hattı
ŞEKİ L Lİ STESİ
Sayf a No
Şekil 3. 1. : Tehli ke uyarı işaretleri içi n örnek levhal ar ………..
9
Şekil 3. 2. : Tehli ke uyarı işaretleri içi n örnek levhal ar... 9
Şekil 3. 3. : Tr afi k tanzi m işaretleri içi n örnek levhal ar... 9
Şekil 3. 4. : Bil gi işaretleri içi n örnek levhal ar... 10
Şekil 3. 5. : Dur ma ve park et me işaretleri içi n örnek levhal ar... 10
Şekil 3. 6. : Ot oyol işaretleri içi n örnek l evhal ar... 10
Şekil 3. 7. : Yansıt ma... 23
Şekil 3. 8. : Gör üş ve gözl e m açısı... 23
Şekil 3. 9. : Nor mal perfor manslı yansıtıcı mal ze meni n yapısı... 23
Şekil 3. 10. : Yat ay işaretle me boyutl arı... 44
Şekil 4. 1. : Ot okor kul uk kullanıl ması kararı di yagra mı... 53
Şekil 4. 2. : Di k me ara mesafesi 4, 0 m ol an basit ot okor kul uk ( B. O/ 4, 0)... 60
Şekil 4. 3. : Di k me ara mesafesi 2, 0 m ol an basit mesafeli
ot okor kul uk ( B. O/ 2, 0)...
60
Şekil 4. 4. : Di k me ara mesafesi 4, 0 m ol an çift mesafeli
ot okor kul uk ( Ç. M. O/ 4, 0)...
61
Şekil 4. 5. : Di k me ara mesafesi 2, 0 m ol an çift ot okor kul uk (Ç. O/ 4, 0)... 61
Şekil 4. 6. : I PE 100- di kme ve si gma 100 di kme... 61
Şekil 4. 7. : Çi ft taraflı bet on ot okor kul uk... 63
Şekil 4. 8. : Tek t araflı bet on ot okor kul uk... 63
Şekil 4. 9. : Seyyar çeli k ot okor kul uk... 63
Şekil 4. 10. : Çar p ma a mortisörü... 64
Şekil 4. 11. : Çar p ma a mortisörü... 64
Şekil 4. 12. : Yol kapl a ması kenarı na uzaklı ğı 2 m ol an ot okorkul ukl arı n
mont aj yüksekli ği...
69
Şekil 4. 13. : Ar açl arı n kayarak üstten dı şarı çı kması veya arkaya geç mesi
i hti mali ne karşı ot okor kul uk hattı nı n gerekli uzunluğu...
69
Şekil 4. 14. : Şeve bağl anan ot okor kuluk hattı başl angı cı nı n yatay ol arak
kaydırıl ması ……….
69
SE MBOL Lİ STESİ
t
o: Trafi k l evhal arı ndaki mesajı n t eori k ol arak okunabil me za manı
H
: Trafi k l evhal arı ndaki harf yüksekli ği
S
: Pl atfor m geni şli ği
N
: Trafi k l evhal arı ndaki
mesajı n sözcük sayısı
V
: Pr oj e hı zı
Cd
: Kandel a
Lx
: Lux
KARAYOLU GÜVENLİ K SİSTE MLERİ Nİ N TASARI M ESASLARI
ÖZET
İnsanlı k t ari hi nde meydana gel en hı zlı geliş mel er, i nsanoğl unu daha güvenilir ve
hı zlı bir ul aşı m sağl a maya zorl a mıştır. Bu gerçeği n bir sonucu ol arak, karayolları
dahil ol mak üzere her t ürl ü ul aştır ma sist e mi ni n yapı mı il e il gili resmi ve özel
kur ul uşl ar, ul aştır ma siste ml eri ndeki güvenli k konusuna büyük öne m vermeli dirler.
Kar ayol u Mühendi sli ği nde en öne mli ve en çok çözü m ar anan konul ardan birisi,
yaşa m güvenli ği ni arttır mak i çi n yapıl ması gereken “ Karayol u Güvenli k
Si st e mleri ni n Tasarı mı”dır.
Bu çalış mada; karayol u güvenli ği ni doğr udan ya da dol aylı ol arak et kileyen aktif ve
pasif karayol u güvenli k siste mleri ni n kull anı mına karar veren t ekni k personeli n, bu
mal ze mel eri n t ekni k yapıları nı ve kull anıl ma yerl eri ni daha i yi tanı mal arı
a maçl anmış ve pahalı çözü ml er ol an bu siste mleri n daha veriml i ol arak
kull anılabil mesi i çi n kullanıl ma öl çütl eri belirtil miştir. Bu mal ze mel eri n mont ajı nda
di kkat edil mesi gereken nokt al ar il e bu mal ze mel eri kull anarak yapıl an yeni
i mal atlarda di kkat edil ecek hususl ar konusunda araştır mal ar yapıl arak bir kaynak
yaratıl ması a maçl anmıştır.
Ayrı ca Akıllı Ul aştır ma Si st e mleri ve uygul amal arı konusunda son geliş mel ere
deği nil miştir.
Genel ol arak karayol u t asarı mı ve yapı mı ndaki hat al arı n trafi k kazal arı nı et kil e me
oranı % 2 ci varı nda ol ması na rağ men “ Karayol u Güvenli k Si st e mleri ni n Tasarı mı”
konusunda daha fazl a çaba sarfedil mesi, bu oranın düşür ül mesi ne yar dı mcı ol acaktır.
DESI GNI NG FUNDAME NTALS OF HI GHWAY SAFETY SYSTEMS
ABSTRACT
Rapi d devel op ment s i n ci vili zati on hi st or y, f orced manki nd t o achi eve a mor e
reli abl e and f ast er transport ati on. As a r esult of t hi s f act, gover ment al and
non-gover ment al i nstit uti ons r el at ed t o construct every ki nd of t ransport ati on s yst e ms
i ncl udi ng hi gh ways, must gi ve gr eat consi derati on t o saf et y i n t ransport ati on
syst e ms.
One of t he most i mportant and most chall engi ng aspect s of hi gway engi neeri ng i s
“ Desi gni ng of Hi ghway Safet y Syst e ms” for enchanci ng life safet y.
In t hi s st udy, overall objecti ve i s t o pr ovi de a way f or t echni cal personnel deali ng
wi t h use of passi ve and acti ve hi gh way safet y syst e ms whi ch affect traffi c safet y
directl y or i ndirectl y t o underst and bett er t echni cal struct ure of t hese ma t eri al s and
sit es wher e t hey can be used. Thi s st udy ser ves as a r eference f or t he crit eri a of
effecti ve use of t hese expensi ve syst e ms. The poi nt s one has t o be caref ul duri ng
pr oducti on and appli cation pr ocess are i ncl uded aft er r esearchi ng r el at ed subj ect s i n
det ail.
Al so t hi s st udy i ncl udes t he i mpr ove ment s about Int elli gent Tr ansport ati on Syst e ms
and t heir appli cati ons.
Si nce t he f aults i n desi gni ng and constructi ng hi gh ways generall y i ncrease t he t raffi c
acci dents at a rat e of % 2, a speci al effort gi ven t o “ Desi gni ng of Hi ghway Safet y
Syst e ms” will hel p t o decrease t his rati o.
1. Gİ Rİ Ş
Kar ayoll arı, i nsanl arı n yaĢa mı nı n her aĢa ması nda yoğun ol arak kull anılan büyük öne me sahi p yapıl ardır. Kar ayol u si st e mi ndeki aksaklı kl ar i nsanl arı n acı çek mesi ne, öl ümüne, sakat kal ması na, üret kenli ği n azal ması na ve yüksek maddi kayı plara neden ol ur. Tr afi k kazal arı nı n t opl uma ver di ği çok yüksek zarara rağ men t opl u mun büyük bir kıs mı trafi k kazal arı nı yaĢa mı n nor mal bir parçası gi bi gör mekt edir.
Tr afi k kazal arı na sebep ol an unsurl arı i ncel edi ğimi zde sür ücü hat ası nı n yıllara gör e deği Ģ mekl e birli kt e, ort ala ma % 92 ol duğu gör ülme kt edir. Bunun yanı nda kazal arda et kisi ol an yaya ve yol cu gi bi di ğer i nsan f akt örleri ni de bu orana dahil etti ği mizde me ydana gel en trafi k kazal arı ndaki i nsan f akt örünün et kisi ni n % 96‘ yı geçti ği gör ül mekt edir.
Ġnsanı n doğası nda var olan il erle me ve yüksel me hırsı onu daha hı zlı bir ul aĢı mı sağl a maya zorl arken, bu hı za r ağ men sür üĢ güvenli ği ni n de t a m ol arak sağlanması nı iste mekt edir. Bu nedenl e, karayoll arı nı n t asarı m, yapı m ve onarı mı il e i Ģl et mesi nden sor u ml u ol an kur ul uĢl ar yoll arı daha güvenli yapma kl a yükü ml üdürl er.
Sür ücü hat ası ndan kaynakl anan ancak doğr udan müdahal e edil e meyen çar pı Ģ ma, devril me, sabit cisi mlere çarpma ve yol dan çı kma sonucu meydana gel en kontrol dı Ģı trafi k kazal arı nı n da bi r Ģekil de önl en mesi ya da et kileri ni n azaltıl ması gerek mekt edir.
Tr afi k kazal arı nı n ol uĢ sekli ne göre kaza, öl ü ve yaralı sayıları nı n, t opl a m ve kazazede sayısı na göre oranl arı Tabl o 1. 1‘de gör ül mekt edir.
Ġstatisti ksel değerl endirme ye göre; öl ümle sonuçl anan trafi k kazal arı n % 72‘si ni, yaral anmayl a sonuçl anan t rafi k kazal arı nı n i se % 79‘ unu çar pıĢ ma, devril me, sabit cisi mlere çar p ma ve yol dan çı kma sonucu meydana gel en kontrol dı Ģı trafi k kazal arı ol uĢt ur makt adır.
Tabl o 1. 1 Tr afi k Kazal arı nı n Ol uĢ ġekli ne Gör e Kaza, Öl ü ve Yaralı Sayıl arı nı n Topl a m ve Kazazede Sayısı na Göre Oranl arı (1997 yılı)
KAZA OLUġ ġEKLĠ
KAZA ÖLÜ YARALI
S AYI % S AYI % S AYI %
Çar pıĢ ma 272774 70. 39 2555 49. 31 49006 46. 17 Tr ene Çar p ma 3088 0. 80 71 1. 37 628 0. 59 Dur an Ar aca Çar p ma 44181 11. 40 150 2. 90 3616 3. 41 Sabit Ci si me Çar p ma 22678 5. 85 225 4. 34 6763 6. 37 Ya yaya Çar p ma 17307 4. 47 1184 22. 85 17648 16. 63 Ha yvana Çar p ma 1823 0. 47 8 0. 15 475 0. 45 De vril me 9541 2. 46 385 7. 43 11801 11. 12 Yol dan Çı k ma 15772 4. 07 564 10. 89 15909 14. 99 Ar açt an DüĢ me 369 0. 1 39 0. 75 300 0. 28 TOPLAM 387533 100. 00 5181 100. 00 106146 100. 00
Çar pıĢ ma, devril me, sabit cisi mlere çar p ma ve yol dan çı kma gi bi kontrol dı Ģı trafi k kazal arı, genelli kl e sür ücünün kontrol kaybı sonucu, t aĢıtı n karayol undan ya da seyir Ģeri di nden dı Ģarı çı karak yakı n çevresi ndeki sabit cisi mlere ya da di ğer bir araca çarpması sonucu ol uĢur. Bu nedenl e karayoll arını n t ekni k yapı sı, fi zi ki dur u mu ve yakı n çevresi çok öne mlidir. Dol ayısı il e karayol unu kull anan sür ücül ere güvenli bir sürüĢün sağl an ması i çi n yol un fi zi ki yapı sı na ek ol arak yeni güvenli k siste ml eri ni n de ol uĢt urul ması na gerek var dır. Bu nedenl e sür ücül ere seyir esnası nda karĢılaĢacakl arı t ehli keleri n önceden haber verilebil mesi ve seyir di si pli ni n sağl an ması i çi n düĢey i Ģaretle me denil en trafi k i Ģaret l evhal arı nı n monte edil miĢ ol ması, yat ay i Ģaretle me denil en özel boyal ar il e yol kapl a ması üzeri ne çi zgi, Ģekil ve yazıl arı n mutl aka çi zilmi Ģ ol ması ve he mze mi n kesiĢ meli kavĢakl arda ve hava koĢulları nı n trafi ği t ehli keye düĢür düğü yol kesi mleri nde güvenli ği n arttırılması i çi n ıĢı klı ve sesli iĢaretle menin yapıl ması gerekli dir.
Bu t edbirl ere ek ol arak kar ayol unun kriti k kesiml eri nde fi zi ki dur u mun ve yol un yakı n çevresi ni n güvenli k i ncel en mesi nden geçiril mesi gerekli dir. Bu i ncel e me sonucunda Ģev eği mi ve yol kenarı ndaki engell eri n kal dırılabilirli ği ar aĢtırıl malı ve gerekli deği Ģi kli kl er yapıl malı dır. Eğer yi ne de t ehli ke yarat an kesi mler var i se,
sürücül ere güven veril mesi, bekl entileri ni n karĢılan ması ve her t ürl ü t edbi re r ağ men bir anlı k dal gı nlı k ya da t edbirsizli k sonucu meydana gel ebilecek trafi k kazal arı nı n sonuçl arı nı n hafifletil mesi, ek bazı t edbirlerle sağlanmalı dır. Bu ek t edbirler, kazanı n can kaybı ol madan atlatılması nı ve maddi hasarı n en aza i ndiril mesi ni sağl ar.
Ek t edbir ol arak yol a mont e edil ebil ecekl er den il k a kl a gel enl er i se; t aĢıtları n yol dan çı kmal arı nı engelleyen çeli k, bet on ya da t el halat ot okor kul ukl ar il e t aĢıtı n sabit cisi mlere çar pması sırasında t aĢıtta ol uĢan çar p ma enerjisi ni absor be ederek kazanı n et kil eri ni en aza i ndiren çar p ma yastı kl arı dır. [16] Tü m bu t edbirler Kar ayol u Güvenli k Sist e mleri ni oluĢt ururlar.
2. KARAYOLU GÜVENLİ K SİSTE MLERİ
Kar ayol u güvenli k siste mleri; karayol unu kullanan ki Ģileri n güvenl i k i çi nde karayol unda seyr et mel erini sağl ayan, bu ki Ģil ere kıl avuzl uk eden ve her Ģeye karĢı n kazaya karıĢan ki Ģileri n de en az zararla ve can kaybı ol madan kurtul mal arı nı sağl a maya yöneli k ol arak inĢa edilen siste mler bütünüdür.
Bu sist e mleri;
Aktif Güvenli k Sist e mleri
Pasif Güvenli k Sist e mleri ol arak i ki ye ayır mak mümkündür.
Aktif güvenli k sist e mleri ol arak yol cul uğun her aĢa ması nda sür ücül erl e iliĢki de ol an ve trafi k güvenli ği ne doğrudan et ki eden siste mler olan;
Tr afi k ĠĢaret Levhal arı
Kapl a ma Üst ü ĠĢaretleri
IĢı klı ve Sesli ĠĢaretler sayıl abilir.
Pasif güvenli k sist e mleri ol arak i se; sür ücül eri n kazaya karıĢ ması hali nde devreye girerek yol dan f aydal anan ki Ģileri n ez az zararla ol ayı geçiĢtir mel eri ni s ağl ayan sist e mler ol an;
Çeli k, çeli k hal at ya da bet on ot okor kul uk siste mleri,
Çar p ma enerjisi ni sönü mleyen siste mleri ( Çar pma yastı kl arı) sayılabilir.
3. AKTİ F GÜVENLİ K Sİ STE MLERİ
Kar ayoll arı nda bul unan aktif güvenli k sist e mleri ni n en öne mlisi, trafi k i Ģaret levhal arı il e yapıl an düĢey i Ģaretle medir. Bu i Ģaretle meyi dest ekl eyi ci mahi yett eki aktif güvenli k sist e mleri i se çeĢitli renkt e çi zgi, Ģekil, se mbol, yazı ve yansıtıcı but onl ardan ol uĢan yatay i Ģaretle me il e gerekli hall erde he mze mi n kesiĢ meli kavĢakl arı n ve hava koĢull arı nı n trafi ği t ehlikeye düĢür düğü yol kesi mleri ni n güvenli ği ni n artırıl ması içi n kullanılan ıĢı klı ve sesli iĢaretle medir.
Bu ayrı ma göre;
TaĢıt yol u il e bor dür, ada, ayırıcı gi bi karayol u ele manl arı üzeri ndeki çeĢitli renkt e çi zgi, Ģekil, se mbol, yazı, yansıtıcı ve benzerl eri ile özel bir t ali matı n akt arıl ması nı sağl ayan t rafi k t erti batları na i Ģaretle me denir. Bu i Ģaretle meyi sağl ayan ve t rafi ği düzenl e me a macı il e kull anılan, i Ģaret l evhaları, ı Ģı klı ve sesli i Ģaretler, yer iĢaretle mel eri ile trafi k zabıtası veya di ğer yet kilileri n trafi ği yönet mek i çi n yaptı kl arı hareketlere de trafi k iĢaretleri denir.
Tr afi k i Ģaretleri ni n hukuki dayanağı 2918 sayılı Kar ayoll arı Tr afi k Kanununun 7. Ma ddesi ( b) fı krası 15. Ma ddesi ne i sti naden çı karılan ve 19. 6. 1985 gün ve 18789 sayılı Res mi Gazet e‘de yayı nl anan ― Tr afi k ĠĢaretleri Hakkı nda Yönet melik‖tir. 2918 sayılı Karayoll arı Tr afi k Kanununun 7. Maddesi t üm karayoll arı ndaki i Ģaretl e me st andartları nı t espit et me, yayı nl a ma ve kontrol et me yet kisi ni Karayolları Genel Müdürl üğü‘ ne ver miĢtir. Yi ne aynı kanunun 14. ve 16. Maddesi gereğince t rafi k iĢaretleri ni n gör ül mel erini engelleyecek, anl a mları nı deği Ģtirecek veya güçl eĢtirerek tereddüt e sebep ol acak ya da yanıltacak ve t rafi k i çi n t ehli ke veya engel yarat acak Ģekil deki hareketl eri de yasakl a mıĢtır.
Tr afi k i Ģaretleri yol u kull ananl ara yol ve çevresi ni n genel özelli kl eri hakkı nda yet kililerce gerekli gör ülen i kaz ve önerileri n, l evha ya da yol kapl a ması üzeri ndeki yazı ve se mboll er il e akt arıl ması nı sağl arlar. Yol u kull ananl ar, trafi k i Ģaretl e mesi ne uyarak güzer gahl arı nı seçerl er, yönl eri ni değiĢtirirler ve her hangi bir t ehlikeye karĢı önceden kendil eri ni hazırlarlar. Bu yönl eri il e trafi k i Ģaretle mesi, yol un bir parçası
Açı kl a ma [ U1]: Açı kl a ma [ U2]:
ol arak öne mli bir i Ģl et me unsur u ve yol u kull ananl ar i çi n hayati öne me sahi p birer güvenli k t eçhi zatı dır. Bu nedenl e trafi k i Ģaretle mesi di kkatlice pr ojelendirili p a macı na en uygun Ģekil de, en uygun mal ze me il e gece ve gündüz mutl aka gör ül ecek Ģekil de i mal ve mont e edil meli dir. Trafi k iĢaretlemel eri üç ana gruba ayrılabilir. Bunl ar;
DüĢey ĠĢaretle me
Yat ay ĠĢaretle me
lĢı klı ve Sesli ĠĢaretlerdir.
3. 1 Düş ey İşaretl e me
Sabit veya t aĢı nabilir bir mesnet üzeri ne yerl eĢtiril miĢ ve üzeri ndeki se mbol, renk, ve/ veya yazı il e özel bir t ali matı n akt arıl ması nı sağl ayan trafi k t erti batları na t rafi k iĢaret l evhal arı denir. Yol kapl a ması dı Ģı na di kilen direk ve benzeri el e manl ara sabit ol arak mont e edil en ya da yol kapl a ması üzeri ne t aĢı nabilir mesnetl er vasıt ası yl a konul an trafi k i Ģaret l evhal arı na da düĢey i Ģaretle me denir. Trafi k i Ģaret l evhal arı, yol u kull ananl ara yol ve çevresi ni n genel karakt eristi kl eri hakkı nda yet kililerce gerekli gör ül en i kaz ve önerileri n yazı ve se mboll er hali ndeki mesajl arla akt arıl ması nı sağl arlar. [16]
1968 yılı nda Vi yana Antl aĢ ması il e trafi k i Ģaret l evhal arı na t ek ti p bir uygul a ma getirilerek ko mĢ u ül kel er arası nda uygul a ma bi rli ği sağl an ması a maçl anmı Ģ, f akat bugün i çi n bu a maca t a m ol arak ul aĢıla ma mıĢtır. Ancak Avr upa Bi rli ği çerçevesi nde bu tek ti p uygul a manı n sağl anması çalıĢ mal arı sürme kt edir.
3. 1. 1 Düşey İşaretle me Şekilleri
Tr afi k iĢaret levhal arı ile yapıl an düĢey iĢaretle me 5 ana gruba ayrılır.
Tehli ke Uyarı ĠĢaretleri (T gr ubu)
Tr afi k Tanzi m ĠĢaretleri (TT gr ubu)
Bil gi ĠĢaretleri ( B grubu)
Dur ma ve Park Et me ĠĢaretleri (P grubu)
Yol kapl a ması üzeri ne çi zgi ve Ģekiller il e yapıl an trafi k i Ģaretle mesi ( yat ay iĢaretle me) de t rafi k i Ģaret l evhal arı nı n büt ün gr upl arı il e yapıl an i Ģaretl e meyi dest ekl eyi ci mahi yett e olabil mekt edir.
3. 1. 1. 1 Tehli ke Uyarı İşaretl eri
Bu gr ubun l evhal arı, adından da anl aĢılacağı gi bi yol u kull ananl arı uyarıcı ve i kaz edi ci mahi yetteki trafi k i Ģaret l evhal arı dır. Tehli ke uyarı gr ubu l evhaları, yol da yakl aĢan bir t ehli keyi önceden belirtirler ve böyl eli kl e yol u kull ananl ar t ehli keyi gör meden dahi varlı ğı nı trafi k i Ģaret l evhal arı il e önceden al gıla mıĢ ol url ar. Tehli ke uyarı gr ubu i Ģaretle mel eri, genelli kl e üçgen Ģeklindedir. Bu gr up l evha öl çül eri i se, yıllı k ort al a ma günl ük t rafi ği 2500 Adet/ gün/taĢıt‘dan az ol an devl et yolları il e il yoll arı nda kull anıl mal arı hali nde 90 c m‘li k eĢkenar üçgendir. Ot oyoll arda, yıllı k ort al a ma günl ük trafi ği 2500 Adet/ gün/taĢıt‘dan f azl a ol an devl et yol ları nda ve yoll arı n kara nokt a ol arak t abir edil en t ehli keli kesi mleri nde kull anıl mal arı hali nde ise 135 c m‘li k eĢkenar üçgendir.
3. 1. 1. 2 Trafi k Tanzi m İşaretleri
Tr afi k t anzi m gr ubu i Ģaretleri; karayol unu kull ananl ara trafi k düzen ve güvenli ği ni n sağl an ması a macı yl a genelli kl e trafi k kuralları nı n getir miĢ ol duğu yasakl ayı cı ve kı sıtlayı cı hükü ml eri, uymal arı gerekli ol an yasakl a ma, kı sıtla ma ve mecburi yetleri bil diren l evhal ar dır. Bu yasakl ayı cı ve kı sıtlayı cı hükü ml er t aĢıtı n hı zı, mecburi seyir yönü ve özel kı sıtla mal arı i hti va eder. Bu gr ubun l evhal arı nı n öl çül eri i se yıllı k ort al a ma günl ük trafi ği 2500 Adet/ gün/t aĢıt‘dan az ol an devl et yoll an il e il yoll arı nda kull anıl mal arı hali nde 60 c m çaplı dairedir. Ot oyoll arda, yıllı k ort al ama günl ük trafi ği 2500 Adet/ gün/t aĢıt‘dan f azl a ol an devl et yoll arı nda ve yoll arı n kara nokt a ol arak t abir edil en t ehlikeli kesi mleri nde kull anıl mal arı hali nde i se 90 c m çaplı dairedir.
3. 1. 1. 3 Bil gi İşaretleri
Bu gr ubun l evhal arı, yol u kull ananl ara bil gi veri ci mahi yetteki l evhal ardır. Bu levhal ar seyahat boyunca yol u kull ananl ara kıl avuzl uk ederl er, yol un di nl en me ve servis t esisl eri il e benzeri nit eli kt eki çeĢitli özelli kl eri hakkı ndaki gerekli bil gileri
iletirler. Bu gr ubun l evhaları nı n öl çül eri ise 60 x 60 c m‘li k kare veya 60 x 90 c m‘li k di kdört gendir.
3. 1. 1. 4 Dur ma ve Park Et me İşaretleri
Ar açl arı n durakl a ma ve par k et me hareketl eri ni düzenl eyen, trafi ği n akı Ģı ve güvenli ği bakı mından yapıl ması gerekli gör ül en düzenl e mel eri belirleyen i Ģaretlerdir. Bu gr ubun l evhal arı nı n öl çül eri i se devl et ve il yoll arı nda kull anıl mal arı hali nde 60 c m, ot oyoll arda kull anılmal arı hali nde ise 90 c m çaplı dairedir.
3. 1. 1. 5 Ot oyol İşaretleri
Özelli kl e transit trafi ğe ayrılan belirli yerl er ve koĢull ar dı Ģı nda, giriĢ ve çı kı Ģı n yasakl andı ğı yaya, hayvan ve mot orsuz t aĢıtları n gire medi ği ancak i zi n veril en mot orl u araçl arı n yararlandı ğı ve t rafi ği n özel kontrol e t abi t ut ul duğu karayol unun iĢaretleri dir. Ot oyol i Ģaretle mel eri genelli kl e yeĢil renkli ve ver di kl eri mesaj a gör e deği Ģi k öl çül erde ol an özel levhal ardır.
Ül ke mi zdeki bazı yol kesi mleri nde, mal esef t rafi k i Ģaretleri a macı na uygun ol arak yerl eĢtiril me mekt edir. Bu da bazı sür ücül eri nin, trafi k i Ģaret l evhal arı na karĢı güvensi zli k duy ması na neden ol makt adır. Ger ekli i Ģaret, gerektiği yer de kull anıl malı dır. Bir çalıĢma s onucunda o yer de iĢi bit en l evhal ar çalıĢ ma yeri nde bırakıl ma malı dır ki sürücül er daha sonra aynı mahi yett eki bir i Ģaretl e me gör dükl eri nde di kkat e alsı nl ar.
Ayrı ca t üm s ür ücül ere, trafi k i Ģaret l evhal arı nı n öne mi ve görevl eri konusunda yet eri eğiti m veril meli ve trafi k i Ģaret l evhal arı na uy ma mal arı hali nde ağır cezal ar uygul an malı dır.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı ( t ehli ke uyarı iĢaretleri, trafi k t anzi m i Ģaretleri, bil gi iĢaretleri, dur ma ve par k et me i Ģaretleri, ot oyol i Ģaretleri ) i çi n ör nekl er ġekil 3. 1- 3. 6‘ da göst eril miĢtir.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nı n ze mi n r enkl eri, boyutl arı ve Ģekilleri l evhal arı n ci nsi ne ve kull anıl dı kl arı yerlere göre belirlenir.
ġekil 3. 1. Tehli ke Uyarı ĠĢaretleri içi n Ör nek Levhal ar
ġekil 3. 2. Tehli ke Uyarı ĠĢaretleri içi n Ör nek Levhal ar
ġekil 3. 4. Bil gi ĠĢaretleri içi n Ör nek Levhal ar
ġekil 3. 5. Dur ma ve Park Et me ĠĢaretleri içi n Ör nek Levhal ar
3. 1. 2 Trafi k İşaret Levhal arı nı n Renkl eri
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nın ze mi n r enkl eri de l evhal arı n ci nsi ne ve kullanıl dı kl arı yerl ere göre değiĢi kli k arz eder.
3. 1. 2. 1 Tehli ke Uyarı Grubu Levhal arı
Bu gr upt aki l evhal ar bir iki istisna dı Ģı nda beyaz r enkli ze mi n üzeri ne, kırmı zı bor dür (çerçeve) ve si yah se mbol Ģekli nde yapıl mıĢl ardır. Bu l evhal arı n devlet, il ve ot oyol da kullanıl ması hali nde ze mi n rengi değiĢ mez sadece öl çül eri nde farklılı k ol ur.
3. 1. 2. 2 Trafi k Tanzi m Gr ubu Levhal arı
Bu gr upt aki l evhal ar bi rkaç i stisna dı Ģı nda genel de i ki gr up hali ndedir. Biri nci gr upt aki l evhal ar beyaz r enkli ze mi n üzeri ne, kır mızı bor dür ( çerçeve) ve si yah se mbol Ģekli nde, i ki nci grupt aki l evhal ar i se mavi r enkli ze mi n üzeri ne beyaz bor dür (çerçeve) ve beyaz se mbol Ģekli nde yapıl makt adırlar. Bu l evhal arı n da devl et, il ve ot oyol da kullanıl ması hali nde ze mi n rengi değiĢ mez sadece öl çül eri nde farklılı k ol ur.
3. 1. 2. 3 Bil gi İşaretleri
Bu gr upt aki l evhal ar renk ol arak kull anı m yeri ne göre f ar klılı kl ar göst erirler. Ve yi ne bu gr upt aki levhal ar bazı istisnal ar ol mak üzere de far klılı k göst erirler. Buna göre;
Devl et ve il yoll arı nda kull anılan bil gi l evhal arı nı n ze mi n r engi mavi dir. Yazı, raka m, bor dür, Ģekil, se mbol ve resi mler beyaz renkt edir.
Ot oyoll ar üzeri nde kullanılan bil gi l evhal arı nı n ze mi n r engi yeĢil, yazı, raka m, bor dür, Ģekil, se mbol ve resi mler beyaz renkt edir.
ġehir i çi yoll arda kull anılan ( mahalli i darel eri n bakı m ağı ndaki yoll ar) bilgi levhal arı nı n ze mi n r engi beyaz, yazı, raka m, bor dür, Ģekil, se mbol ve resi mler si yah renkt edir.
Tari hi ve t uristi k mahalleri göst eren bil gi levhal arı nı n ze mi n r engi kahverengi, yazı, raka m, bor dür, Ģekil,se mbol ve resi mler beyaz renkt edir.
Yapı m, bakı m ve onarım çalıĢ mal arı yapıl an t rafi ğe açı k karayoll arı nda trafi k düzeni ve güvenliği sağl a maya yöneli k ol arak kull anılacak st andart trafi k i Ģaret l evhal arı nı n st andart boyut Ģekil ve r enkl eri deği Ģtiril meksizi n
sarı ze mi n r enkli ve siyah bor dürl ü kare veya di kdört gen Ģekli nde daha büyük l evhal ar i çi nde kul lanılırlar. Bu gi bi yerl erde kull anıl mak üzere di zayn edilecek di ğer bil gi iĢaretleri de ze mi ni sarı renkli, yazı, raka m, bor dür, Ģekil, se mbol ve resi mleri si yah renkt e ol acak Ģekil de düzenl enir.
3. 1. 3 Trafi k İşaret Levhal arı nda ( Düşey İşaretle me de) Görünürl üğün Sağl anması
Tr afi k i Ģaretle mesi il e veril mek i st enilen yasak ve kı sıtla mal ar bu i Ģaretl e meni n gör ünürl üğü öl çüsünde et kili dir. Tr afi k i Ģaret l evhal arı nı n önünde bu l evhanı n gör ünüĢünü engelleyen her hangi bir engel yoksa ve uygun bir gör üĢ açı sı il e gör ül mesi ni sağl ayacak Ģekil de yol a yerl eĢtiril miĢler i se bu l evhal ar gün ı Ģı ğı nda mutl aka gör ünürl er. Ancak gece dur u m f ar klı dır. Gece gör ünürl üğü sağl anma mı Ģ bir trafi k i Ģaret l evhası nı n ve yol Ģerit çi zgileri ni n hi çbir f onksi yonu ola maz. Bu iĢaretle meni n gece de görün mesi ni n sağl an ması i çi n i se bazı il ave t edbirlere i hti yaç var dır. Trafi k i Ģaret l evhal arı yl a veril mek i st enilen yasak ve kı sıtla mal ar ile uyarı ve bil giler, l evhanı n gör ünül ürl üğü öl çüsünde et kili dir. Konul an bir trafi k i Ģaret levhası nı n görev yapabilmesi, gündüz ol duğu kadar gece de gör ünüp anl aĢıl ması il e sağl anabilir. Her hangi bi r trafi k i Ģaret l evhası gündüz görevi ni yapabilir fakat gece gör ünürl üğü sağl an ma mı Ģ bir trafi k iĢaret levhası nı n ise gece hi çbir et kisi yokt ur. Son yıllardaki trafi k kazası i st atisti kl eri ne göre kazal arı n yakl aĢı k % 29‘ u, öl ü ml eri n ise % 46‘sı, al acakaranlık ve karanlı k saatl er ol an 18. 00- 06. 00 saatleri arası ndadır. Tr afi ği n ni sbet en az ol duğu bu saatlerde kazal arı n üçt e biri ni n meydana gel mesi ne, trafi k iĢaret levhal arı n i yi görüne me mesi ni n neden ol duğu düĢünül ebilir. [ 16]
3. 1. 3. 1 Trafi k İşaret Levhası nı n Görünürl üğü
Sür ücül er görsel il etiĢimi , yani trafi k i Ģaret l evhal arı nı n gör ül mesi ni önceli kli bir sorun ol arak düĢün mezl er. Yapıl an bir araĢtır ma sonucunda; sür ücül ere sorul duğunda bir çoğu en son gör dükl eri trafi k i Ģaret l evhası nı hatırlaya ma mı Ģtır. Sür ücül er ‖ Yol a mı , yoksa yol kenarı na mı bakacağı m‖ mantı ğı ile ve dar bir gör üĢ açısı yl a araç kull anırlar. Bunun i çi n t rafi k i Ģaret l evhal arı bütün ort a mlarda ( gündüz, gece, çok aydı nl atıl mıĢ Ģehir merkezl eri nde, az aydı nl atıl mıĢ böl gel erde ve f ar ı Ģı ğı il e aydı nl atılan yol kesi mlerinde) ortal a manı n üzeri nde bir di kkat çeki cili k sağla malı dır.
Bur adan Ģu sonucu çı karabiliriz; aydı nlı k ort aml ar da kull anılan l evhaları n f ar k edilebil mesi içi n yansıt ması (reflekti vitesi) daha fazl a ol malı dır.
Bi r sür ücünün seyir halinde i ken çevreden veya yol dan bil gi t opl a madaki en öne mli unsur u ki Ģi ni n kendi görsel al gıla ması dır. Görsel al gıla ma i se ki Ģileri n görsel keski nli ği ne, yaĢı na, i ntikal süresi ne ve al gıla ma yet eneği ne göre değiĢ mekt edir. Sür ücü bir trafi k i Ģareti ne yakl aĢırken çok kı sa bi r za man dili minde dört far klı görsel al gıla ma dur u mu yaĢar. Tr afi k i Ģaret l evhası il e verilen bir mesajı n sür ücü t arafı ndan anl aĢıl ması ve uygul anması dört aĢa ma sonrası nda ol uĢur. Bunl ar;
Tr afi k iĢaret levhası nı fark et me aĢa ması
Tr afi k iĢaret levhası nı tanı mla ma ve yor uml a ma aĢa ması
Tr afi k iĢaret levhası nı oku ma ve anl a ma aĢa ması
Eyl e m aĢa ması dır.
Bu dört aĢa ma sonucunda, sür ücü i st enilen davranıĢı yapar. Eğer trafi k i Ģaret levhası nı gör e mez yani f ar k ede mez i se yapması ger eken eyl e mi doğal ol arak yapa maz.
Sür ücüden bekl enen eyl e m i se maksi mu m 150 met reli k bir mesafede ve 3 il a 10 sani yeli k bir sürede gerçekl eĢ meli dir. Bu mesafe ve za man 90 k m/ sa hı zl a gi den bir aracı n 2. 5 m/sn2 ‘li k konfor i vmesi ile güvenl e durabil eceği mesafe ve za mandır. [ 3]
3. 1. 3. 2 Trafi k İşaret Levhal arı nı n Görünürl üğünü Et kil eyen Fakt örl er
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nı n yapı sı nda, sür ücünün görsel al gıla ması na et ki eden Ģekil, renk, se mbol ve öl çül er (boyutl ar) gi bi çeĢitli et kenl er var dır. Bu et kenl er sür ücünün görsel al gıla ması nı n üç te mel aĢa ması ol an;
Levhayı fark et me aĢa ması na,
Levhayı tanı mla ma ve yorumla ma aĢa ması na,
Levhayı oku ma ve anl a ma aĢa ması na,
dol ayısı yl a da bu aĢa mal arı n sürel eri ne et ki et mektedir.
Her hangi bir trafi k i Ģareti l evhası nı n gör ünürl üğünü üç f akt ör et kiler. Bu f akt örl er ise;
Tr afi k iĢaret levhası nı fark et me mesafesi ni n büyük ol ması
Tr afi k iĢaret levhası nı oku ma, anl a ma ve reaksi yon za manı nı n kısa ol ması dır. Bu f akt örlerden anl aĢılacağı üzere, fark et me mesafesi daha büyük yani daha uzakt an gör ünen, t anı mla ma, yoru ml a ma, anl a ma ve r eaksi yon za manı daha kı sa ol an yani daha basit ve net mesaj veren trafi k i Ģaret l evhal arı daha et kili dir ve daha f azl a gör ünür levhal ardır.
Bu f akt örlerdeki ol umlu ya da ol umsuz değiĢi m, gündüz ort a mı nda t a ma men levhanı n mont aj yeri ve Ģekli ne bağlı i ken gece ort a mı nda i se o l evhada kull anıl an yansıtıcı (reflektif) mal zemel er deki far klılı kl ara bağlı dır.
Daha yaĢlı ki Ģiler i çi n büt ün mesafe ve za manl ar daha f azl adır. Bundan Ģu sonucu çı karabiliriz. YaĢlı ki Ģileri n çoğunl ukt a ol duğu t opl umlardaki trafi k i Ģaret l evhal arı, daha üst standartlarda yansıtıcı mal ze me kullanılarak yapıl malı dır.
Sür ücü, trafi k i Ģaret l evhası nı ne kadar uzakt an f ar k eder, yani gör ür i se o i Ģaret levhası il e i st enilen eyl emi yap ması i çi n daha f azl a za manı ol ur. Gecel eri ort al a ma iĢaret t anı mla ma mesafeleri, trafi k i Ģaret l evhasını n i mal atı nda kull anıl an mal ze me ile doğr udan il gili dir. Ayrıca hava dur umu da bu mesafe üzeri nde bir et kendir. [ 16] Boya ze mi nli ( yansıtıcı ol mayan) bir l evha ile t a ma men yansıtıcı mal ze meden yapıl mıĢ bir l evhanı n gece ort a mı ndaki t anı mlama mesafel eri ni n karĢılaĢtırıl ması Tabl o 3. 1‘de veril miĢtir.
Tabl o 3. 1 Gece Ort a mı nda ĠĢaret Levhal arı nı Tanıml a ma Mesafel eri Levhanı n Ze mi n Ci nsi Açı k Havada Yağ murl u Ort a mda Yansıtıcı Mal ze meli Levha 586 metre 536 metre
Boya Mal ze meli Levha 166 metre 134 metre
Bu t abl odan da gör ül düğü gi bi bir trafi k i Ģaret l evhası nı n ze mi ni yansıtıcı kağıt il e kapl andı ğı nda, gece orta mı nda l evhayı t anı mlama mesafesi nde açı k havada 420 met re, yağ murl u orta mda ise 402 metreli k bir artıĢ (geliĢ me) ol makt adır.
Bi r trafi k i Ģaret l evhası i le sür ücüye verilen mesaj, sür ücünün geçireceği dört saf ha sonrası nda gerçekl eĢ mektedir. Sür ücünün t rafi k i Ģaret l evhası nı fark et me saf hası nı, trafi k i Ģaret l evhası nı t anı mla ma ve yor u mla ma saf hası nı, trafi k i Ģaret l evhası nı t a m
ol arak oku ma ve l evhayı anl a ma saf hası nı, trafi k i Ģaret l evhası il e veril mek i st enen mesajı uygul a ma ( eyl e m) safhası nı mü mkün ol duğunca kı saltabil mek ve t rafi k i Ģaret levhası ndan bekl enen et ki yi sağl ayabil mek i çin, trafi k i Ģaret l evhası aĢağı daki özelli kl eri taĢı malı dır.
Tr afi k iĢaret levhası di kkat çeki ci (göze çarpı cı) olmalı dır.
Bi r trafi k i Ģaret l evhası di kkat çeki ci ol duğu t akdirde f ark edil me ol asılığı art ar ve eyl e m i çi n daha f azl a zama n kalır. Far k edil me olasılı ğı nı n arttırıl ması i se Ģ ekil, renk ve l evha büyükl üğü il e sağl anabilir. ― Dur ve yol ver‖ l evhal arı nı n Ģekilleri ni n di ğer levhal ardan f ar klı ol ması da bu l evhal arı n f ark edil mesi ni arttır ma mant ı ğı nı n bir sonucudur.
Tr afi k iĢaret levhası kol ay okunur ol malı dır.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı yl a veril mek i st enen alfa nü meri k ve Ģekilsel mesaj, gereken mesafede kol ayca okunabil meli dir.
Tr afi k iĢaret levhası basit ve kol ay anl aĢılabilir olmalı dır.
Tr afi k i Ģareti il e verilen mesaj basit bir Ģekil de anl atıl madır. Bu basit anl atı m, her t ürl ü eğiti m sevi yesi ndeki sür ücünün, kol aylı kl a l evhanı n mesajı nı anl ayabil mesi ni, sonrası nda da mesajı n gerektirdi ği eyl e mi za manı nda yapabil mesi ni sağl ar.
Tr afi k iĢaret levhası güvenilir ol malı dır.
Tr afi k i Ģaret l evhası ndaki mesaj, mesajı gören ki Ģi ni n kol aylı kl a anl ayacağı, güveneceği ve i nanacağı Ģekil de düzenl en meli dir. Gerekli i Ģaret, gerekti ği yer de kull anıl malı dır. Bir çalıĢma s onucunda o yer de iĢi bit en l evhal ar çalıĢ ma yeri nde bırakıl ma malı dır ki sürücül er daha sonra aynı mahi yett eki bir i Ģaretl e me gör dükl eri nde di kkat e alsı nl ar.
3. 1. 4 Trafi k İşaret Levhası nı n Fark Edil mesi ni Et kil eyen Fakt örl er
Her hangi bir trafi k i Ģaret l evhası nı n f ark edil mesini et kileyen altı ayrı faktör var dır. Bunl ar;
Tr afi k iĢaret levhası nı n Ģekli
Tr afi k iĢaret levhası nı n rengi
Tr afi k iĢaret levhası ndaki se mboll er
Tr afi k iĢaret levhası nı n ze mi ni n de kullanılan yansıtıcı mal ze meni n ci nsi
Tr afi k iĢaret levhası nı n ölçül eri
Tr afi k iĢaret levhası nı n Ģekli, trafi k iĢaret levhası nı n fark edil mesi ni et kiler.
Tr afi k i Ģaret l evhası nı n ar ka pl anı nda düzgün ol ma yan gör ünüĢt e bir doğal gör ünt ü me vcutt ur. Bu f on önündeki, düzgün geo metri k Ģekilli bir trafi k i Ģaret levhası nı n di kkat çeki cili ği fazl adır. Ayrı ca mutl aka gör ül mesi ve f ar k edil mesi gereken ― Dur ve yol ver‖ levhal arı da di ğer trafi k iĢaret levhal arından Ģekil ol arak çok farklı dır. Tr afi k iĢaret levhası nı n rengi, trafi k iĢaret levhasını n fark edil mesi ni et kiler.
Tr afi k i Ģaret l evhası nda kull anılan r enkl er önceli kl e kendi aral arı nda ve l evhanı n ar ka pl anı ndaki doğal renk har moni si il e kontras t eĢkil et meli dir. Kontras geni Ģ anl a mda parlaklı ğa dol ayısı yl a renkl eri n ıĢı k yansıt ma özelli kl eri ne dayan makt adır. Yüksek bir ı Ģı k yansıt ma özelli ği ne sahi p ol an yüzey, aynı mi kt ardaki aydı nl at maya rağmen daha parl aktır. Kontras yönünden trafi k i Ģaret l evhası nı n di kkat çeki ci ol abil mesi, trafi k i Ģaret l evhası nı n ze mi n r engi ve l evhadaki di ğer renkl erin bi r biri ne göre parlaklı k Ģi ddetleri ile de iliĢkili dir. [ 16]
Renkl eri n ıĢı k yansıt ma özelli kl eri ne göre sırası Ģöyl edir.
Beyaz Sarı Tur uncu Kı r mızı YeĢil Ma vi Ka hver engi Si yah
Renkl eri n ı Ģı k yansıt ma özelli kl eri nden gör ül düğü gi bi, kontrası n sağl anması i çi n bu listeye göre, il k r enkl er i l e son r enkl eri n bir arada kull anıl ması gereklidir. Hal en kull anılan trafi k i Ģaret l evhal arı nı n r enkl eri ne di kkat edil di ği nde bu kural a uyul duğu gör ül ebilir.
Tr afi k i Ģaret l evhası ndaki se mboll er, trafi k i Ģaret l evhası nı n far k edil mesini et kiler. Tr afi k i Ģaret l evhal arı ndaki se mboll er anl aĢılabilirli ği arttır mak a macı yl a basit ol malı, net mesajlar verebil meli ve l evhanı n zemi n r engi il e kontras t eĢkil eden renkl erden yapıl malı dır.
Tr afi k i Ģaret l evhası nı n ze mi ni nde kull anılan yansıtıcı mal ze meni n ci nsi, trafi k i Ģaret levhası nı n far k edil mesini et kiler. Trafi k i Ģaret l evhal arı nı n ze mi ni ni kapl a mada
kull anılan yansıtıcı mal ze mel eri n özgül yansıtma kat sayıları farklı dır. Kull anıl an yansıtıcı mal ze me ci nsi ne göre levhanı n gör ünürlüğü de değiĢebilir. [ 3]
Tr afi k iĢaret levhası nı n ölçül eri levhanı n fark edilmesi ni et kiler.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nda genelli kl e üçgen, yuvarlak, kare ve di kdört gen tipi l evhal ar sabit ol arak kull anıl ması na r ağ men bil gi l evhal arı nı n ebatları nı n saptan ması nda aĢağı daki fakt örler di kkate alı nır.
a) Levhanı n konul acağı yol un pl atfor m geni Ģli ği;
Sür ücünün l evhaya ol an uzaklı ğı nı ve sür ücünün levhayı gör üĢ açısı nı dol ayı sı yl a da gecel eri l evhaya ı Ģı k gi riĢ açısı nı et kile mekt edir. Ana prensi p ol arak sür ücünün levhaya bakı Ģ açısı nı n 10°‘den büyük ol ma ması gerekli dir. Bu açı dı Ģı nda sür ücünün levhayı görebil mek i çi n baĢı nı çevir mesi söz konusu ol makt adır ki bu husus t aĢıt kull anı mına e mni yetsi zli k fakt örü ol arak gir mekt edir. Trafi k t ekni ği açı sı ndan sürücünün l evhaya 10°‘li k bakı Ģ açısı na eriĢti ği nokt ada l evhadaki mesajı oku mayı bitir miĢ ol ması gerekli dir. [ 4]
b) Levhanı n konul acağı yol daki pr oj e veya iĢlet me hı zı;
Pr oj e hı zı, dol ayısı yl a t aĢıtı n biri m za manda kat et mesi düĢünül en yol uzunl uğu, levhanı n sür ücü t arafı ndan okunabil me süresi i çerisi nde t aĢıtı n kat edeceği yol un tayi ni nde et ki n ol makt adır.
c) Levhadaki mesajı teĢkil eden keli me sayı sı;
Levhadaki keli me sayı sı doğr udan doğr uya l evhadaki mesajı n sür ücü t arafı ndan ne kadar za manda okunabil eceği ni tayi n et mekt edir.
Mesajı t eĢkil eden sözcük sayısı N il e göst erilirse, mesajı n t eori k ol arak okunabil me za manı Denkl e m 3. 1 yardı mıyl a bul un makt adır.
to = ( N/ 3+2) (3. 1)
Yapıl an araĢtır mal arda 3‘den f azl a sözcük bul unan mesajları n e mni yetli bir t arzda okunup, al gılanması ve hafızada t ut ul up gerekli manevranı n yapıl ması sür ücül er i çi n zorl ayı cı ol makt adır. Bu nedenl e l evhayı t eĢkil eden mesaj daki sözcük sayı sı nı n 3‘ den fazl a ol ma ması na di kkat edil meli dir.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nın okunabilirli ği l evhadaki mesajı t eĢkil eden r aka m ve harfleri n yüksekli ği, harfleri n f ont u (Ģekli), geniĢli k ve yüksekli k oranı, yazı geni Ģli ği, harf ve raka mları n yerleĢtiril mesi gi bi fakt örlere de bağlı dır.
Tr afi k i Ģaret l evhası ndaki harfleri ni n yüksekli ği nin her 1 c m‘li k artıĢı nda gör ünürl ük mesafesi ni n 6 metre arttığı tespit edil miĢtir.
Yukarı da açı kl anan üç fakt örün Denkl e m 3. 2 i le birl eĢtiril mesi sonucu mesaj da kull anılacak harf yüksekli ği bul unabilir.
H = S+2( N+6) V/ 100 (3. 2)
Bu denkl e mde;
H : (c m) ol arak harf yüksekli ği S : ( m) ol arak pl atfor m geniĢli ği N : Mesajı n sözcük sayısı
V : (km/sa) ol arak proj e hı zı nı göst er mekt edir.
Bi r l evhadaki mesajl arı teĢkil eden harfleri n boyutl arı, yukarı da açı kl anan hususl ar çerçevesi nde uygul a mada kol aylı k sağl an ması amacı yl a, Denkl e m 3. 2 belirli t estl ere tabi t ut ul arak harf yüksekli ği değerl eri bir tabl o hali ne getiril miĢtir.
Tabl o 3. 2‘de, pl atfor m geniĢli ği ( S), mesajı n sözcük sayısı ( N) ve hı z ( V) değerl eri ne karĢılı k kull anıl ması gereken harf serisi göst erilmi Ģtir. Seri t abir edil en öl çü 2. 5 c m‘li k bir öl çüdür. Bi rbiri ni t aki p eden her seri ni n arası nda 2. 5 c m‘li k f ar k bul un makt adır. Yani 6 serisi yazı f ont u 6 x 2. 5 = 15 c m harf yüksekli ğine t ekabül et mekt edir.
Ör neği n, Tabl o 3. 2‘de göst eril di ği gi bi 10 m pl atfor m geni Ģli ği nde, pr oje hı zı 90 k m/sa ol an bir yol da kull anılacak ve üzeri nde i ki sözcük bul unan bi r l evhanı n sağlı klı okunabil mesi i çin harf serisi 8 ol arak bul unmakt adır. Buna göre levhadaki mesajı ol uĢt uran harfl erin yüksekli ği 8 x 2. 5 = 20 c m ol makt adır. Bu f akt örl eri n et kisi yl e öl çül eri büyüyen trafi k iĢaret levhası daha önce farkedil ebilir. [16]
Tabl o 3. 2 Trafi k ĠĢaret Levhal arı ndaki Harfl eri n Yüksekli kl eri ni n Bul un ması PLATF OR M GENĠ ġLĠ ĞĠ ( m) MES AJI N SÖZCÜK S AYI SI
PROJ E HI ZI veya ĠġLET ME HI ZI (k m/sa) Ġ KĠ YÖNLÜ TEK YÖNLÜ N 40 50 60 70 80 90 100 110 120 4. 0 2. 0 1 3 4 4 5 5 6 - - - 2 4 4 5 5 6 7 - - - 3 4 4 6 6 6 7 - - - 5. 0 2. 5 1 4 4 4 5 5 6 - - - 2 4 4 5 6 6 7 - - - 3 4 5 6 6 7 7 - - - 6. 0 3. 0 1 4 4 4 5 6 6 7 - - 2 4 4 5 6 6 7 8 - - 3 4 5 6 6 7 8 9 - - 7. 0 3. 5 1 4 4 5 5 6 7 7 - - 2 4 5 5 6 7 7 8 - - 3 5 5 6 7 8 8 8 - - 8. 0 4. 0 1 4 4 5 5 6 7 7 8 - 2 4 5 5 6 7 7 8 9 - 3 5 5 6 7 8 8 8 9 - 9. 0 4. 5 1 4 5 5 6 6 7 8 8 - 2 5 5 6 6 7 8 8 9 - 3 5 6 7 7 8 8 8 10 - 10. 0 5. 0 1 4 5 5 6 6 7 8 8 9 2 5 5 6 6 7 8 8 9 10 3 5 6 7 7 8 9 8 10 10 11. 0 5. 5 1 4 5 6 6 6 7 8 8 9 2 5 5 6 6 7 8 8 9 10 3 6 6 7 8 8 9 9 10 11 12. 0 6. 0 1 5 5 6 6 6 7 8 9 9 2 5 6 6 7 7 8 8 10 10 3 6 6 7 8 8 9 9 10 11 13. 0 6. 5 1 5 6 6 7 7 8 8 9 9 2 6 6 7 7 8 8 9 10 10 3 6 6 8 8 8 9 9 10 11 14. 0 7. 0 1 5 6 6 7 7 8 8 9 10 2 6 6 7 7 8 9 9 10 11 3 6 6 8 8 9 9 9 10 12 15. 0 7. 5 1 5 6 6 7 7 8 9 9 10 2 6 6 7 7 8 9 9 10 11 3 6 7 8 8 9 10 9 11 12 16. 0 8. 0 1 5 6 7 7 8 8 9 9 10 2 6 6 7 7 8 9 9 10 11 3 7 7 8 8 9 10 10 11 12 20. 0 10. 0 1 6 7 8 8 8 9 10 10 11 2 7 7 8 9 9 10 10 11 12 3 7 8 9 9 10 10 11 12 12
Tr afi k i Ģaret l evhası nı n aydı nl an ma Ģekli, trafik i Ģaret l evhası nı n f ark edil mesi ni et kiler. Tr afi k i Ģaret l evhası nı n gece gör ünürl üğünün art ması l evhanı n aydı nl atıl ması na bağlı dır. [ 2] Levhanı n aydı nl atıl ması çeĢitli Ģekil ve yönt e ml erl e yapıl abilir.
Tr afi k i Ģaret l evhası mal ze mesi ol arak yarı geçirgen bir mal ze me kull anılı p, bir ı Ģı k kaynağı il e i çten l evhanı n aydı nl atılması yönt e mi il e (rekla m levhal arı nda ol duğu gi bi) yapılabilir.
Tr afi k iĢaret levhal arı bir proj ekt ör kull anmak sureti yl e aydı nl atılabilir.
Tr afi k i Ģaret l evhası na, l evhanı n Ģekli ne ve r engi ne uygun ol arak mont e edilen ve gündüz güneĢ enerjisi depol ayı p gece de bu enerji ile çalıĢan ― LED‖ ( Li ght e miti ng di ode) il e l evhanı n Ģekli belirlenerek gece gör ünmesi sağl anabilir.
Tr afi k i Ģaret l evhası nı n ze mi ni ni n l evhaya vuran f ar ı Ģı ğı nı geri yansıtan mal ze me il e kapl anarak, far ı Ģı ğı nı n l evhaya vur ması sonucu l evhanı n aydı nl an ması ile gece görünürl üğü sağl anabilir.
Tr afi k i Ģaret l evhal arı nı n gece gör ünürl üğünün sağl anması i çi n genelli kle kull anı m prati kli ği ol ması nedeni yl e far ı Ģı ğı nı geri yansıtan mal ze me il e trafi k i Ģaret levhası nı n kapl anması yönt e mi kull anılır. (dör düncü yönt e m)
3. 1. 5 Gece Görünürl üğünü Sağl ayan Yansıtıcı ( Refl ektif) Mal ze mel er
Tr afi k i Ģaret l evhası nı n gece gör ün mesi ni n bir yol u da l evhaya gel en f ar ı Ģığı nı n geri yansı ması ile sağl anan gör ünürl ükt ür. IĢı k, yansıtıcı mal ze mel eri n t ü m ti pleri nde ca m küreci kl eri nden ya da, priz mati k yüzeyl erden yansı yarak sürücüye geri döner. Boya ze mi nli l evhal arı n gece gör ünü mü sadece ort a mı n f ar ı Ģı ğı yl a aydı nl an mıĢ ol ması il e sağl anırken yansıtıcı mal ze me il e kapl an mıĢ l evhal arda i se gel en ı Ģı k, ı Ģı k kaynağı na doğr u yansı yarak geri döner ve gör ünüm sağl ar. [ 14]
Gece gör ünürl üğünü sağlayan yansıtıcı (reflektif) mal ze mel er yansıt ma Ģiddetl eri ne Nor mal perfor manslı yansıtıcı kağıtlar, yüksek perfor manslı yansıtıcı kağıtlar, geni Ģ açılı priz mati k el e manlı yansıtıcı kağıtlar ol arak üçe ayrılır.
3. 1. 6 Yansıtıcı Mal ze meni n Yansıt mayı Sağl a ma Şekli
Yansıtıcı mal ze meni n yansıt mayı sağl a ma Ģekli üç baĢlı k altı nda i ncel enebilir.
3. 1. 6. 1 Yansıt ma
Bi r ı Ģı k kaynağı ndan çı kan ı Ģı nl arı n (aydı nl an ma Ģi ddeti ni n) biri m al andaki yansıtıcı mal ze meden geri dönen mi kt arı na özgül yansıt ma katsayısı denir.
Yansıt ma, ġekil 3. 7‘ de göst eril miĢtir. Biri mi i se Candel a/l ux/ m2‘ dir. ( Metrekaredeki
l ux baĢı na kandel a) Bu biri m yansıtıcı mal ze mel eri n perfor mansl arı nı belirleyen bi r biri mdir.
Candel a: Parlaklı k Ģi ddeti, dönen aydı nl anma Lux: IĢı k Ģi ddeti
m2: Biri m al an ol arak açıkl anabilir.
3. 1. 6. 2 Giriş Açısı
IĢı k kaynağı ndan çı kan ı Ģı nl arı n yansıtıcı kağıt ile kapl anmıĢ trafi k i Ģaret levhası nı n nor mali il e yat ayda veya düĢeyde yaptı ğı açı ya gi riĢ açısı denir. Bu çalıĢ madaki t ü m değerl erde yat ayda yaptığı açı kullanıl mıĢtır. GiriĢ açısı, ġekil 3. 8‘de göst eril miĢtir.
3. 1. 6. 3 Görüş ( Gözl e m) Açı sı
IĢı k kaynağı ndan çı kan ıĢı nl arı n l evhadan yansıyarak sür ücüye gel mesi esnası nda ıĢı nl arı n arası nda ol uĢan açı ya gör üĢ ( gözl e m) açısı denir. Gör üĢ açısı, araç l evhaya yakl aĢtı kça dai ma artar. [14] Gör üĢ açısı ġekil 3. 8‘de göst eril miĢtir.
Ot o mobil ve ka myon t ürü araçl ar i çi n bazı mesafel erde ol uĢan gör üĢ açı sı değerl eri ni n karĢılaĢtırılması da Tabl o 3. 3‘de gösteril miĢtir.
Tabl o 3. 3‘de de gör ül düğü gi bi trafi k i Ģaret l evhal arı na yakl aĢtı kça gör üĢ ( gözl e m) açısı değerl eri nde bir artıĢ söz konusudur. Ayrıca ka myonl ar i çi n gör üĢ ( gözl e m) açısı değerl eri ni n ot o mobiller i çi n gör üĢ ( gözl em) açı sı değerl eri nden daha yüksek ol duğu gör ül mekt edir.
Tabl o 3. 3 Bazı Mesafel er içi n Gör üĢ Açı sı Değerl eri Mes afe ( m) Ot o mobiller içi n Gör üĢ Açı sı (derece) Ka myonl ar içi n Gör üĢ Açı sı (derece) 180 - 0. 2 170 0. 2 - 100 0. 4 0. 94 75 0. 5 - 40 1. 0 - 30 1. 5 2. 5 15 2. 0 -
3. 1. 7 Yansıtıcı Mal ze me Ti pl eri
Bugünkü t eknol oji il e dünyada üretilen yansıtıcı kağıtlar üç ti pe ayrıl mıĢtır. Bunl ar yansıt ma Ģi ddetleri ni n sırası na göre;
Nor mal perfor manslı yansıtıcı kağıtlar
Yüksek perfor manslı yansıtıcı kağıtlar
Geni Ģ açılı priz mati k el ema nlı yansıtıcı kağıtlardır.
3. 1. 7. 1 Nor mal Perf or manslı Yansıtı cı Mal ze me ler
Nor mal perfor manslı yansıtıcı mal ze mel er üç baĢlık altı nda i ncel enebilir.
a) Nor mal Perf or manslı Yansıtıcı Mal ze mel eri n Yapı sı
Yansıtıcı t abaka, pür üzsüz, düz yüzeyli, pl asti k i çi ne gö mül ü ca m küreci kl eri ni n, Ģeffaf, esnek, düzgün yüzeyli ve hava Ģartları na dayanı klı kor uyucu fil m t abakası il e kor un ması esası na göre i mal edil miĢ ve 1950' lerden beri trafi k i Ģaret l evhal arı nda kull anılan bir mal ze medi r.
Nor mal perfor manslı yansıtıcı mal ze mel er, ıĢı ğı opti k ol arak yansıtırlar. Bu yansıtıcı tabaka Ģeffaf, esnek, düzgün yüzeyli ve hava Ģartları na dayanı klı kor uyucu fil m tabakası ile kor un makt adır. [14]
ġekil 3. 7. Yansıt ma
ġekil 3. 8. Gör üĢ ve Gözle m Açı sı
