İncelem eler:
Y e n i
Yazan : Şemsettin Onuncu asrın en büyük mi marlarından, mimar Davut a-ğa, zamanın tâbirile (ser mi
marânı cihan ve mühendisan’ı devran Sinan ağa) nın inaye
tinde ve d u büyük
ustad tarafından yetiştirilmiş tir. Zevki selimi ve istidadı i- le temeyyüz eden Davut ağa cami inşasında, saray odaları nın ihyasında daima Sinan’la beraber çalışırdı. 996 da Koca Sinan ebediyete intikal edin ce ser mimaran’ı hassa mev kiini Davut ağa işgal etti.
Oğlunun cülûsundan üç se ne sonra Safiye Sultan (Vene dikli Bafo) hayrat ve hasenât ile şerefini yükseltmek istedi ve bir câmi inşasına karar ver di.
★
Bu devirde (1006) Eminö-
nü’nden Sirkeciye kadar olan
sahilde Yahudi mahalleleri
vardı. Bu mahalleler Ahmed’i Sâlis zamanına kadar devam etmişti. Mahallede Yahudile- rin bir Sinagogları olduğu gi
bi ayrıca Bizans devrine ait
bir de kilise mevcuttu. Ca
miin inşa edileceği arsa üze rindeki evler yıktırıldı; fakat bunların bahası sahiplerine kâ milen verilmedi.
Bu haksızlık bina emininin
suiistimalinden ileri geliyor
du. Safiye Sultan, camiin in şasına nezaret için dergâh-ı â- li kapucularından Kara Meh met Ağa evlerin bedellerini
vermediği gibi nece evkafın
heder olmasına da sebep ol
du. Cahil naiplerden birine
bir hüccet yazdırdı. Başka bir mahalde hristiyanlara mahsus ayrıca bir kilise yaptırdı; fa kat yahudilere ait bir sinagog yaptırılmadı. Kara Mehmet A
-C
' V • / Va m ı ı
Sabri KOC AM EM İ
ğanın bu hareketi henüz sara ya aksetmemişti. Safiye Sul tan, camiin temeli atılacağını haber alınca merrrur olmuş tu. Temel (10 Muharrem yev müssübt) de atılmış bulunu yordu.
★
Temelin atılması için inti hap edilen arsanın deniz kena rında bir dağ eteğinde olması itibarile gece gündüz tulumba lar ile su çıkarılmağa uğraşıl dı. İnşaat sekiz ay bilâ fasıla devam etti. Binanın inşasına ser mimarânı âlem Davut ağa tâyin olundu. Büyük bir üstad olan bu mahir mimar, inşaata kemâli faaliyetle devam etti. Sekiz ay sonra Kara Mehmet ağanın yolsuz hareketleri mey dana çıktığı zaman Şehül’islâm
Sun’ullah Efendi keyfiyetten
haberdar edildi. Bu haksızlık ları revâ görmeyen Sun’ullah Efendi, Valide Sultana yazdı ğı tezkerede «asârı hayriyeniz haksızlıklar ile şaibedar olu yor» dedi. Bunun üzerine Sa fiye Sultan bina eminini azlet ti ve herkesin hakkını ödedi.
Câmiin inşasına nezaret et
mek üzere, kapucular kethüdâ sı Nasuh ağa bina emini tâyin edildi. Ne yazık ki Mimar Da vut ağa, 1007 senesinde haya ta gözlerini yumarak eş ve dostlarını kedere garketmişti. Su yolu nâzırı Dalgıç Ahmet çavuş mimar başı olarak mer humun yerine tâyin edildi. Câ miin inşasına hararetle devam
edildi ise de 1012 de Sultan
Mehmed’i Sâlisin irtihali üze rine Valide Safiye Sultan da alelusul eski saraya gönderil di ve orada iki sene sonra ke
derinden vefat "ttl. 2.unun üze
rine Valide Câmü nâtamam
bir halde kaldı.
★
Câmiin inşası 1071 senesine kadar muattal kaldı. 1071 se nesi yangını Yeni Câmii de ha sara uğrattı.
Valide Turhan Sultan yan gın yerlerini dolaşırken câmiin halini keşfederek helâl malın - aan ¿(,¿1 . . . 5fraz ile binası na şuru ederek aaııı; Adliye koydu.
Salâdin, İslâm Senayii is
mindeki eserinde câmiin inşa sına Sultan Ahmed’in validesi
Kösem Sultan başladı diyor;
Evliya Çelebi ise, bu şirin ve güzel câmi hakkında şunları yazmaktadır: «Evvelce Fatihin
validesi tarafından on Mısır
hâzinesi sarfolunarak takları na kadar yapılmış iken bani- yesi merhumun vukuu vefa tına mebni o zamandanberi ha rap ve nâtamam kalıp zulmi-
ye ismile şöhret bulmuştu
(cilt 1, sah. 302).
Bu rivayetlerin her ikisi de yanlıştır. Bu câmiin inşasına Davut ağa tarafından başlan dığına dair Selâniki tarafından sarih ve mufassal* malûmat mevcuttur. Yalnız Hadikatül- cevami’de Kösem Sultanın em rile başlandığına dair meşkûk bir kayıt vardır. Esasen Kö sem Sultan, Sultan Ahmedin
validesi değil, zevcesidir ve
Sultan Murad’ı râbii ile İbra him’in anasıdır.
Câmiin inşasını Fındıklık Si lâhdar Mehmet ağa tamamla mıştır. Turhan Sultan câmiin etrafındaki hâne ve harabele ri satın alarak çarşı ve pazarı da oraya ilhak etti. Binaya bir minare ile bir medrese ve bir de türbe ilâve olunarak, inşaa sı 1074 de tamamlandı.
İstanbul, 19.8.952 Şemsettin Sabri Koca memi
669
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
