Sayısal video etkileşim teknolojisi ve kişisel bilgisayarlar

Marmara lletiSim Dergisi, Sayt:8, Ekim 1/)4

Marmara Joumal of Communications, Number:8, October 1994

sAyrsAL

viDEo

ETKiLE$iM

TEKNOLOJiSi

VE

.,lB'"'_",,'3

_j:ff

3Uffi:,1I

Dog.

Dr.

Emin Dofan AYDIN

MARMARA UMVERSFESI

Iletigim Fakiiltesi

(Biligim Anabilim

Dah

Olretim

Uyesi)

Sunug

Sayrsal video etkileqim (SVE) teknolojisi, hem kigisel bilgisayar hem de etkilegimli video endtistrilerinin

ilgisini

gekti. Gcirsel igitsel/iqitim Video

ve ki$isel bilgisayarlann

bir

araya getirilmesi kullanrcr dostu olan,

kullanrcr-ya herhangi

bir tip

sunumu gergeklegtirebilen ve genig depolama kapasitesi

ile

bilgi

sistemlerinin gok saydaki ihtiyaglarrru gergeklegtirebilen

bir

sistem

-

qoklu ortam

sistemleri

(multimedia systems) - yarattr.

B0yle heyecan verici

bir

teknolojinin geligtirilmesi tek bagma

uygula-maslnl garantilemez. Kullanrcrlann ne

istedilini

bilen ve bu teknolojinin

uy-gulanmasrnrn gergek problemlere nasrl daha

iyi

gOztimler

getirebilecefini

gdrmek igin bu yeni

tekrolojiyi

yeterince cilrenecek

bir

kullanrcrlar

toplulu-luna

ihtiyag duyar. SVE teknolojisi gibi bir sistemle gahgmak igin

gaekli

ye-tenekler ve teknikler btiti.inti gok genig oldulundan, sistemler ve yazrhm ge-ligtirecek olan kimseler, her

biri

gimdi farkh endiistrilerde kullanrlan, bir

tek-nikler

toplulugunu Ofrenmek zorunda kalacalar.

SVE teknolojisi kiEisel bilgisayarlan ve televizyonlart

ilk

kez tam ola-rak biitiinle$tiren

ilk

sistemlere olanak tanrmaktadr, SVE teknolojisi

detaylt-ca

incelendi[inde

yetenekleri ve nasrl uygulanacalt hakktnda tam

bh fikir

edineceksiniz.

G0rsel igitsel/iqitim Video - bilgisayar sistemi ile gahgmak igin gerek-177

li

yetenekler listesi gok uzundur. Gerekli olan bazr

disiplinler

aqa[tdadr:

*

_{igitsel/igitim}

_Mthendisli!i

*

_{GcirtintiiA/ideo}

_{Mtihendislili}

*

B ilgisayar

Miihendislili

*

_{G0rsel igitsel}

_/igitim

Video

Uretimi

*

_{G0rsel igitsel}

_/igitim

Video

Uretim

Sonrast

*

_{Sanatsal Tasanm}

*

_Grafik

_Sanatr

*

_{Senaryo Yaztmt}

*

_{Yaratrct Yaztm}

*

_Yayrncrhk

*

_Programcthk

*

_Gdriintii

_igleme

Yukandaki yetenek alanlan

difer

sahalar igin gok geligmiglerdir, me-sela televizyon, sinema, tiyatro, ses kayrtlan, yaymcilrk veya kigisel

bilgisa-yarlar. Bu makalede bilgilere delinecek, Gorsel

igitsel/igitim

video -

bilgisa-yar - qoklu

ortam

sistemleri igin gerekli olacak pargalan grkaracak ve

hepsi-ni

bir

yerde sunacafrm.

Bir

maka]e elbetteki ti.im bu alanlarda tam kapsamlr

bilgiyi

veremez ama benim umdufum uygulamalann ve sistemlerin

yaratrl-masrnda

nasl bir

araya

getirildifini

gOstermesidir. Ayrrca sizi bu konulann

derinlifine

indirecek kaynaklarr da makalenin sonuna ekledim.

Buraya dahil olan farkh endiistrilerin her birinin kendi 6zel

dili vardr.

Bu konuyla ilgilenmede Onemli

bir

adm, uzmanlarla konugabilmek ve onlan

anlayabilmek igin, bu

dili

miimkiin olabildifince dfrenmektir.

ki-gisel bilgisayar ne demektir? Kigisel bilgisayar, genel amagh bilgisayar

6zel-liklerine

sahip,

bir kiqi

tarafindan kullanrlmasr amaglanan ve yaygrn

kulla-nrm igin yeterince ucuz olan, yazrhm kontrollu

bir

sistemdir. Kigisel

bilgisa-yann kendisi, gevre

birimleri

ve yazrhmr. SVE

Telnolojisi

gibi yeni ve heye-can verici bir

kabiliyetin

sunumuyla tiim bunlar etkilenece[inden ortam

bir

biitiin

olarak kabul

edilmelidir.

Umanm siz de goklu

ortam

sistenrleri dfrenirken ve bu Onemli yeni

teknoloj ini n uygulama imkanl annr anl amaya bagladrprnrzda aynr heyecanr duyacaksrnrz.

QOKLU ORTAM SiSTEMLERi

Bilgi

kaynaklannr yOnetme konusunda gelecek vaadeden en dnemli teknolojilerden

biri

genellikle "Qoklu Ortam Sistemleri" adr altrnda toplanan

geligmelerdir. Bunlar metin, grafik,

gdrunt[,

ses ve video geklinde saklanan

veri

ve

bilgiyi

iqleme

teknikleri

ve aletleridir.

Deliqik Veri

Qeqitleri

Inanryoruz

ki

kuruluglar giderek artan

bir

qekilde:

*

_{Geleneksel veri}

*

_Metin

*

_Grafik

*

_Gortintii

*

_Video

*

_Ses

Iqleyen sistemler olan goklu ortam sistemleri yaratma

ihtiyaclnl

his-sedeceklerdir.

Bu ttir birgok sistemin tek ba$rna kullanrlamayacalr beklentisindeyiz.

Elimizdeki uygulamalan tamamryla desteklemek igin geleneksel veri iqleme sistemleri ile birlegtirmek zorunda kalacaklardrr. Fakat bu veri tiplerinin

her-biri

gok

farkhdr

ve yine her

biri

bilgisayara aktanlma esnasrnda kendi

sorun-lannr ortaya koyarlar.

Geleneksel

veri;

veri tabanr yonetim ve dosya yonetimi sistemlerince iglenen kayrt tabanlt alfaniimerik veridir.

Aynk

kayrtlar halinde ve veriyi ara-mak ve geri almak iEin olugturulan geligtirilmig ydntemlerle depolanabilir.

Metin

ise,

dolal

olarak aynk alanlara veya

kaytlara

boliinemedi[in-den geleneksel veri tabant sistemlerince

iyi

iqlenememektedir. Kelimeler

ay-rrktu

fakat metnin dnemli elemant kelimelerin anlamt ve temsil edilen

fikir-lerdir.

Giintimiizekadar,btyiik

oranda aramalar, anlamlar iizerinden

de[il,

anahtar kelimeler veya ttim metin iizerinden

yaprlmaktadr'

Metin

taramada gelecek vaadeden yeni metod kelimeler veya metin krsrmlan arasrnda gomiilii gostericiler veya baflar kullann. Bu metin depola-ma y0ntemi "hypertext" hipermetin olarak

adlandrrlmaktadr'

Hiper

metin

fikri

1960'larda ve 1970'lerde Douglas Engelbart tara-frndan

flnderli[i

edilen SRI International takrmtnca ortaya atrlmtgtrr. Hiper merin rerimi Theodor Nelson'rn 1980'de

yazdrlr

$)

Literary MachincsEde'

biyat Makineleri kitabrnda kullanrlmrgtrr, Nelson'tn son yazrlartna gore

me-tin sadece

bir

kez saklanr. Metne ti.im referanslar gflstericiler ile yaptltr. Bu ytizden doki.iman ashnda metnin

deligik

pargalanna igaret eden gostericiler-den oluqur. Kullanrct metindeki

bir

sembole ulaEabilir, komut

verebilir

ve sistem ili

gkili

metni gOriinttiler.

Hipermetin|rkribilgisayaraaktanlmrgfotogTaflar,sesmesajlarlgra-frkler

ve gargaflar

di[er

veri

yaprlaflyla da

kullanrlabilir.

Bu diper yaptlar

'hyper media' hiper ortam olarak

bilinirler.

Conklin (2) hiper metin ve hiper

ortam tizerine

iyi

aEtklamalarda bulunur ve hala

birgofu

ara$tilma a$amasln-da bulunan

deliqik

hiper metin sistemlerini tantmlar.

Grafikler,

gizimleri, tablolafl,

imzalart,

logolafl, haritalafl

ve

ben-zerlerini kapsu. Bu tip veriler nokta temelli yaprda saklanrr. Grahkler

genel-likle kelimeler veya sayrlardan daha "insan dostudur" ve hatta renkli grafikler daha yiiksek gorsel etkiye sahiptir. Veri iqleme agtsmdan, rengin eklenmesi, ortalama olarak iiEe katlayarak, byte saysrnr sayfa baqrna 18000 ve 24000'e

Erkarr.

Tam tantmlayrctlartntn olmamastndan dolayr grafiklerin geri

ddndii-riilmesi zordur. Her grafilg aramak ve tiretilmek igin bir endeks iEermek

zo-rundadr. Bu endeksleme problemi g$rtintiilerle, sesle ve video ile giindeme

Qoklu

Ortam

Sistemlerini Planlamada Rehber

ilkeler:

Sonug olarak Qoklu Ortam Sistemlerinin Planlamasrnda aqaftdaki tig rehber

ilkeyi

sunuyoruz:

*

_Daha gok "ada" yaratmaktan kagtntn.

*

Yeterli band

geniqlili

igin planlama yapln'

*

_{Standartlan dikkatle} g0zleYin

Daha Qok

"Ada"

Yaratmaktan

Kaqtrun : Ortaya grkrrug olan "Oto-masyoir Adalan" Qoklu Ortam Sistemlerin girketleri kurulmasr ile _9ok9a

ar-tabilir.

_{$u anda}

bir

gok goriintii igleme sistemleri dzelleqtirilmig teghizat

kul-lanmaktadr. Ses posta sistemleri genellikle tek bagrnadr.

CAD/CAM

(Bilgi-sayar Destekli

TisarrmAjretim)

sistemleri kendi

iistlerine adadrlar.

istas-yonlan

geligtikge gori.intii, tasanm ve ses posta istasyonlafl olarak hizmet vermeleri muhtemeldir.

Birgok de[igik veri

gegidinin

birlegtirilmesinin

en

pratik

oldugu nokta

olabilirler.

Daha gok arzu edilen

bir

amag da sadece

deligik

ortamlan idare

ede-bilen

de[il

aynr zamanda kullarucmtn kullanrlan veri

tipini

kolayca

igleyebil-mesini otomatik olarak sallayayan i9 istasyonlanna sahip

olmakttr.Conver-genr Techonologies'in (6) bOyl"

bir

iiriinii vardr.

Kullanrcrya metin, tablo,

grahk ve

goriintii

mantrk kesimlerinden olugan bir belgeyle gahqma imkant vermektedir. Kullanrcr, belgenin metinden olugan

boliimiiyle

ufragUlt

za-man sistem otomatik olarak kelime igleme yaztltmtnt

ga[rrrr,

aynr gekilde

kullanrcr belgenin gargaf krsmrna ulagtr[rnda gargaf

fonkiyonlaflnt

ga$nr,

bir

grahfe

eriqtipinde de

grafik

yaztltmtnt harekete geqirir.

inantyoruz ki pratik olarak miimkiin oldufunca Eok gok-gOrevli teqhi-zatl

kurmamlz,

rJahagok "adalar" yaratmaktan kagnmamtza imkan

tantya-caktf.

ozellegtirilmig sistemlerin gerekli

oldulu

yerlerde diper sistemlerle

iletigim

kuracak imkanlara sahip

olunmaltdr.

yeterli

_Band

_{Geniqlili igin}

Planlama Yaprn: Daha dnce

belirttifi-miz gibi goklu ortam belgeleri metin veya geleneksel veriden gok yere ihtiyag duyarlar. Goriinru, video ve ses gabucak depolama yerini ve band

geniglilini

doldurabilir.

Depolama problemi optik depolama sistemleri

kullan

mak suretiyle onlenebilir. lletisim problemi muhrcmelen daha gokplanlama gereKirir. Sa-dece buytik band geniqligi yeterli olmaz - File Net'ten Robert Castle a gore en az 56 kbps olmahdlr - aynr zamanda bu yiiksek hEda gallqabilecek kontrolcii-ler gerekecektir. Band

geniqlili

ihtiyacl

giiniimiiz

telekominikasyon

planla-masrna da

dalil

edilmelidir.

Standartlarr Dikkatl€ Giizleyin:

Standanlar her tiir veri ahg veriEine

izin verider.

Giirtintii

ahq veriqi igin bir gok sancl CCITT Grup 3, Grup 4 ve

Grup 5

Elefoto/faksimile sundartlaflnm kullanllmaslnl isterler. Halbuki

\VORM

optik saklama alanrnda en azmdan rakip 4 disk

biiytikliilii

vudr.

5-114, 8, 12, ve 14 inch. CD-ROM

alafl

ise daha gok standartlatmrgtfi; [.llusla-rarasl Standartlar Organizasyon

bir

kaylt formatl iizerinde gall$maKadrlar. Ve SCSI (Kiiguk Bilgisayar Sistem

Arabidmi) dtan

sayrdaki kiEisel bilgisa-yar gewe bidmlerinde

kullanllmaktadr.

Giiney

Kaliforniya

Bilgi

Ydnetimi

Toplululu

Toplantlslnda

Kalifor-niya, Sunnyvale'daki Xerox Sistemleri Enstitiisii'nden Bruce Schatzman

tek-lifedilen

standartlann

iki

tip

bilelke

belge igin ortaya grktrgrna dikkat gekti

basllabilir

ve dtizenlenebilir. Diizenlenebilir belge

alq veriii

shndartlarln-dan ijnemli

iki

tanesi IBM'den

DIA/DCA

(belge

al$

verili

mimarisi / belge

igerik

mimarisi)

ve

Uluslar

Arasl

Standartlar

Organizasyonundan ODA,IODIF Oilro belge mimarisi / biiro belge allq versi formatr) dir. Ana

ba-sllabilil

belge standanlan sayfa tanlmlama

dilleridir

- Postscrip!

DDL

ve

In-terpress.

Masa tistii

yaylnclhlrn kullanrmmn

ve optik depolamanm kullamml

arttlkga, $irkeder verilerini daha

iyi

yonetmek istedikge ve sisternler

ittinleri

diketicilere direk satmak igin kullanrldrkga goklu ortam sistemlerinin giderek

yaygrnlagtrlrnr goriiyoruz.

_Coklu

ortam sistemleriyle

birlikte bilgi

igleme

bijltimlerinin payla$rrfr

bilgi

ydneticisi konumuna yakla$tlklannl

gorUyo-fltz.

Sonug

Coklu Onam Sisternleri, geniS gergevede tiim tip

bilgileri

destekleyen

teholojik

geli$meler kiimesidir.

Kullanlcllar

bu teknolojinin yarauo

kulla-nrnunrn

bilgi

kaynaklaflnm payla$rmh yonetiminde onen i

bir

adrm

oldufu-nu gdreceklerdh.

Burada veriterin dnemi gdsterilmekrcdir.

Bilgiye

olan

ilgi,

sdyledifi-miz gibi birgok cephede biiyiimektedir dahili ve harici kayrt ve belgeler,

hm/tegebbiis verisinin tantmlanmasr, kullantcrlartn veriye daha

iyi

erigimi-nin sallanmasr ve hatta veri dafrtrmt.

DiPNOTLAR

(l)

Nelson, T.H., "The tyranny of the fiIe,", Datamation, Cahners Publishing

Com-pany, New

Yorh

USA, Dec.1986, pp.83-86.

(2) Conklin, J.,"Hypertext: A survey and intrudoction",Computer, IEEE Computer Society, Calif., USA, Sept.1987'

(3) THE OPTICAL INFORMATION SYSTEMS conferences in US and Europe are soponsored by Conf. Mgnt. Corp., Norwalk, Conn., USA.

(4) KNOWLEDGE ACCESS, Mountain Veiw, Calif.'USA. (5) ROTI{CHILD CONSULTANTS, San Francisco, Calif.'USA. (6) CORVERGENT TECHNOLOGIES, San Jose, Calif.'USA.

YARARLANILAN

VE/VEYA

YARARLI KAYNAKLAR

Aho, A. V., Sethi, R., and Ullman, J.,D.,"Compilers hinciples' Techniques and To-ols", Addison-Wesley Publ.Comp., Massachusetts, 1986.

Alter, S., "Information Systems: a management perspective", Addison-Westley Publishing Company, Reading, Mass.' 1992.

Aydrn, 8.D., "Tele iglem ve Veri iletiqimi",EDA Yayin. A.$. , Istanbul, Mays 1989' Aydrn, 8.D., "Veri Tabanr Data-Base", Evrim Basrn-Yayrn-Dalrtrm, Istanbul, Eyliil

1990.

Aydrn,

8.D.,

"Sistem Tasarrmr ve Geliqtirme Ycintemleri",

AFA

Matbaacrltk' lstanbul, $ubat 1991.

Aydrn, 8.D., "Btiro Otomasyonunda Ergonomi", AFA Matbaacrhk, Istanbul, $ubat

1991.

Aydm, 8.D., "Biligim Sistemleri Siizlulii", Doruk yayrnlan, Ankara, Eyltil 1992'

Bartlett, E.R.,"Cable Television Technology and Operations"McGraw-HiU'

N'Y''

1990.

Beer, S.,"Platfomr for Change", Wiley, New York' 1975.

Benedikt, M.,"cyberspace: First Steps", Massacbusetts Institute

of

Technology

Press, Massachusetts, 1992.

Berger, R. and Eby, L.,"Art and Technology", Paragon House, N.Y', 1986'

Carey, J.W.," Communication As Culture: essays on media and society", Unwin Hyman, Inc., Cambridge, Mass., 1988.

Churchland, S. P., Sejnowshi, .T., "The Computational

Brain",

Massachusetts

Institute of Technology Press, Massachusetts, 1992'

Churchman, C.W.,"The Systems Approach", Dell Publishing Co', Inc', New York,

1968.

Dickson,

8.M.,

Bowers, R.," The Video Telephone, Impact of a New Era in

Telecommunications", Praeger, New

York,

1969 _'

Emery, F.E., Emery,

M.,"A

Choice of Futures", Martinus

Nijhoff,

Leiden,

19'7'1 .

Ermann, D.M., Williams,

M.B.,

Gutienez,c.,", Computers, Ethics, and

Soci-ety",

Oxford University

Press, New

York,

1990.

Forester, T.,"The Information Technology Revulution", The MfT Press, Cambridge, Mass, 1986.

Forcster, T., "High - Tech Society", The MIT Press, Cambdge, Mass., 1990. Fuchs, W.R.,"Cybernetics for the Modem Mind", McMillan, New Yotk, 1971.

Harrington, S., "Computer Glaphics", McGraw-Hi[,N.Y.,1987.

House, W.C.,"Laser Beam lnformation Systems", Petrocelli, New York, 1978.

Johnson-Laird, P.,'The Computer and the Mind", Fontana Press,

lrndon,

1993. Kock,

T.,",

Journalism For The 21.st Century: on-line rnformation, electronic

databases, and the news", Praeger Publishe6, New York, 1991.

Liebowitz, J.

and

De Salvo, D.A.,"Stlucturiog Expert Systems"Prertice-hall, Inc..N.J.. 1989.

[-ow, A.,"ComputerVision and Image Processing",

Mccftw-Hill,N.Y.,l99l.

Luther, A.C., 'Digitalvideo in the PC Envionment", Intel Mccraw-Hill,N.Y.,l99l.

Maftin, J., "Tbe Wired Society", kentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J., 1978. Martin, J., Norman. A.,"Tbe Computerized Society", Penguin Pocket Books,

Harmandswoflh. England. 1975.

Mc Lead, Jr., R.,"Management Info@ation Systems", SRA, Inc., Chicago, 1986.

Mc Luhan, M., "Understanding Media: the extension ofman", Penguin Books Inc., New York, 1964.

Mc Luban, M., Powers,B.R.,"The Global Village"Oxfrod University Press, New York. 1986.

Mc Nurlin, C.8., Spragne, Jr.,H.R.,"Information Systems Management in Practice , Prentice-ball. New Jersey. I989.

Meadow, C.T.,"Man-Macbine Comrnunication", Wiley, New York, 1970.

Nurminen, M.I., "P,eople or Computers: lbrce ways oflooking at information systems, Studendit0eratur. Lund. I 988.

Rich, E. and Knight, K.,"Aitificial Intelligence", McGraw-Hill,N.Y.,l99l.

Samuelson, K., Gezelius, R.,Werne!, H., Johannesson, N.O.,"Mixed Mutimedia. Development Potentials for Picture-Phone", CATV and Teleprecessing. KTIVSU, Stockholm, 1972.

Scbiller,

H.I.,

"Culture Inc.: colporate takeover

of

public expression", Oxford University Press, New

York

1989.

Seidel, R.J., Rubin, M.L.,"Computers and Communications, Implications for

Education", Academic Press, tnndon-New

Yorkl977.

Terpan, K.,"Communication Networks Management", PrenticeHall, New Jersey,

1992.

Wiener Norben,"Cybemetics or Control and Communication in the Animal and Mac-hine", The M, I.T., Press and John Wiley and Sons inc., 1968.