--- Beslenme ve D iyet D ergisi / J Nutr and Diet 36(1-2):59-66/2008
İNTERN DOKTORLARIN BESLENME
ALIŞKANLIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Araş. Gör. Dr. Senem DİVRİK GÖKÇE* — Doç. Dr. Funda ELMACIOĞLU**, Doç. Dr. Şennur DABAK*, Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN* Ö Z E T
Yeterli ve dengeli beslenme insan yaşamı boyun ca, sadece fizyo lo jik gereksinimin değil, psikolo j i k ve sosyal gereksinim lerin giderilmesinde de
önem li bir y e r tutar. Bireylerin erişkinlikte sağ lıklı bir yaşam sürdürebilmesi, çocukluk ve genç likte düzenli bir beslenme alışkanlığı geliştirebil m esi ile olasıdır. Bu çalışmada; ilerdeki meslek ya şa m la rın d a beslenm e alışkanlıklarını değer
le n d ire cek ve b eslen m e eğitim i ya p a ca k olan intern doktorların bazı beslenme alışkanlıkları nın saptanm ası amaçlanmıştır.
Tanım layıcı tip teki bu araştırm a; M art-M ayıs 2005 tarihleri arasında Ondokuz Mayıs Üniver s ite si Tıp F a kü lte si'n d e eğitim görm ekte olan 2 10 in tern doktorda n 173 (% 8 2 .4 )’üne anket fo r m u u y g u la n a r a k y a p ılm ıştır. İs ta tis tik s e l
değerlendirmede ki-kare testi kullanılmıştır. E ld e e d ile n v e r ile r in te r n d o k to r la r ın 111 (% 64.2)'inin öğün atladığını, en çok atlanan öğü nün ise 76 (% 68.5) intern ile sabah kahvaltısı olduğunu göstermiştir. Internlerin 168 (%o97.1)'i
ara öğün tüketmekte olup, 135 (% 80.4)finin içe c e k le r d e n ç a y -k a h v e , y iy e c e k le r d e n ise 80 (% 4 7 .6 )'in in çiko la ta -g ofret, 61 (% 36.3)'inin p asta-kek tükettikleri saptanmıştır. Öğün atlama nedeni olarak; internlerin 51 (% 45.9)'i zaman bulamadığını, 23 (% 20.7) 'ii yem e isteği olmadı ğını, 14 (% 1 2.6),u de öğün hazırlamada zorlan d ığını öne sürm üştür. İnternlerin beslenm eyle ilg ili bilgileri, 119 (% 4 0 .6 ),u ailelerinden, 74 (% 25.3)'ü de örgün eğitimleri sırasında aldıkla rını belirtm işlerdir. Öğünlerden öğle yem eğini intern doktorların 116 (% 78.9)fsı yemekhanede,
* O n d o k u z M a y ıs Ü n iv e r site s i T ıp F ak ü ltesi H alk S a ğ lığ ı A ııab ilim D a lı, S a m su n .
** M arm ara Ü n iv e r s it e s i S a ğ lık B ilim le r i F a k ü ltesi, B esle n m v e D iy e te tik B ö lü m ü , İstan bul.
akşam yemeğini ise 109 (%66.5) u evde yedikle rini belirtmişlerdir. BKI'leri değerlendirildiğin de; tüm a r a ştır m a y a a lın a n la r ın 113 (% 66.9),ünün normal sınırlar içinde olduğu, kız la rın 12 (%o24)'sinin z a y ı f e rk e k le rin 38
(%31.9)'inin h a fif şişman, 5 (% 4.2),inin şişman olduğu saptanmıştır.
Sonuç olarak; intern doktorların ana öğünleri atladığı, sıklıkla sabah kahvaltısını yapmadıkları ve ara öğünlerde genellikle basit karbonhidrat ağırlıklı yiyecekleri tercih ettikleri; temel besin gruplarını düşük oranda tükettikleri saptanmıştır. İnternlerin ana ve ara öğünler için yemekhane, kantin, ev ve lokantayı tercih ettikleri, beslenme bilgilerinde çoğunlukla aile ve eğitim in etkili olduğu saptanmıştır. Araştırma verileri; kişilere iyi bir beslenme alışkanlığının kazandırılm ası için, ilköğrenimle birlikte doğru, yeterli ve den geli beslenmenin öneminin anlatılması, bu konu nun ders programlarına eklenmesi, ailelerin bu konuda bilinçlendirilmesi, yemekhane ve kantin gibi toplu beslenm e hizm etleri veren yerle rin yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayacak şekilde iyileştirilmesi gerektiğini bir kez daha gösterir niteliktedir.
Anahtar Sözcükler: İntern doktor, beslenme alış kanlığı, yeterli ve dengeli beslenme.
A B ST R A C T
E va lu a tio n o f th e D ieta ry H a b its o f I n te r n Physicians
A sufficient and balanced diet, is not only impor tant fo r physiological requirements, but also from psychological and social points o f view.
Having a healthy life in adult period depends on regular dietary habits in childhood and youth
60 GÖKÇE S .D ., ELM A C IO Ğ L U F., D A B A K Ş., P E K Ş E N Y .
periods. In this study, we tried to determine the dietary habits o f intern physicians who will have a contribution in evaluation o f the dietary habits and dietary training in the future.
This descriptive study was carried out on 173 (82.4%) intern physicians who accepted to attend the su rv ey out o f a total group o f 210, fro m March to M ay 2005 in Ondokuz Mayis University M edical School H ospital. Chi-square test was used fo r statistical analysis.
The data obtained showed that, 111 o f the intern p h ysicia n s (64.2% ) skip p ed m eals, w hile the m ea l m o stly s k ip p e d was breakfast, w ith 76 interns (68.5%). 168 interns (97.1%) had inter mediate meals, 135 (80.4%) consumed tea and coffee, 80 (47.6%), chocolates and waffles and 61 (36.3%) consumed cream cakes. The reasons f o r skip p in g m eals are sta te d by 51 (45.9% ) interns as lack o f time, 23 (20.7%) told that they did not have an appetite, 14 (12.6%) said they had difficulty in preparing meals. The knowledge o f interns on diet come from their fam ilies in 119 (40.6%), their form al education in 74 (25.3%). 116 (78.9%) o f the intern physicians had their lunch in the dining hall, 109 (66.5%) had their dinner at home. C onsidering their Body M ass Index (BMI), 113 (66.9%)) attending the study were within normal limits, 12 (24%) o f fem ales were thin, 38 (31.9%) o f the males were overwe ight and 5 (4.2%) o f the males were obese.
As a result, it was fo u n d out that intern physici ans skipped their main meals, they mostly fa iled to have breakfast while preferring carbohydrates in the intermediate meals, and consumed fun d a m ental fo o d groups at a low er level. For the main and interm ediate meals, the dining hall, canteen and home were preferred, and dietary knowledge primarily came from fam ily and edu cation. Research data showed that, fo r the purpo se o f providing people with good dietary habits, im portance o f correct, sufficient and balanced diet should be told to the students beginning with the p rim a ry school, fa m ilie s sh o u ld be m ade conscious fo r that purpose, theoretical and prac tical dietary courses must be included into the curriculum, dining halls or canteens or sim ilar
fo o d p ro v id in g p la c e s s h o u ld be im p r o v e d to offer a sufficient and balanced diet.
Key Words: Intern p h y sic ia n s, d ie ta r y ha bits, sufficient and balanced diet
G İR İŞ
Beslenme; insanın büyüm esi, gelişm esi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşam ası için gerekli olan ö ğ e le ri a lıp v ü c u d u n d a k u lla n m a s ıd ır . Yeterli ve dengeli beslenm e ise v ü cudun b ü y ü mesi, yenilenmesi ve çalışm ası için gerekli olan besin öğelerinin her birin in y eterli m ik tarlard a alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılm ası- dır(l).
Beslenme bozuklukları, günüm üzde önem li sağ lık so ru n ların ın b a şın d a g e lm e k te d ir. B u g ü n , dünyada milyonlarca insan sürekli açlık ve yeter siz beslenm enin yol açtığı ölüm ve hastalıklarla savaşırken, diğer bir bölüm ü aşırı ve hatalı b es lenm eden k ay n ak lan an b o z u k lu k la r y ü z ü n d e n yaşamını erken yaşlarda yitirm ekte, sağlık h arca maları artm akta, yaşam kalitesi düşm ek te ya da çalışamaz durum a gelm ektedir. B öylece, yetersiz ve dengesiz beslenm e sorunları, insanların sağ lı ğını bozan etm enlerin başında yer alm ak tad ır (2). Y etersiz ve d en g esiz b e s le n m e n e d e n le rin d e n b ir i, b e s le n m e b il g i s i n d e n y o k s u n l u k t u r . Beslenme bilgisi, bireylerin, ailelerin ve toplum - ların beslenm e d u ru m ların ı ve a lış k a n lık la rın ı etkilemektedir. Bu nedenle yetersiz ve d eng esiz beslenm e sorunlarının önlenm esindeki araçlardan biri, beslenm e araştırm ası ve eğ itim id ir (2).
Bireylerin yetişkinlikte sağlıklı b ir yaşam sü rd ü reb ilm esi ço cu k lu k ta ve g e n ç lik te d ü z e n li b ir beslenm e alışkanlığı geliştirebilm esi ile olasıdır. Y ü k se k ö ğ re n im g e n ç liğ in in ve ö z e llik le tıp fakültesi öğrencilerinin yeterli ve dengeli b eslen mesi hem kendi sağlıkları ve b aşarılan , h em de gelecek kuşaklara ileride iyi b ir b eslen m e alış kanlıkları k azan d ırm aları a ç ısın d a n ö n e m ta ş ı m aktadır (3). Bu çalışm ad a , sa ğ lık lı b e sle n m e e ğ itim in e k a tk ıla rı o la c a k in te r n d o k to r la r ın k en d i b e sle n m e a lış k a n lık la r ın ın s a p ta n m a s ı amaçlanmıştır.
Intcm Doktorların B eslen m e Alışkanlıklarının Değerlendirilm esi 61
G E R E Ç -Y Ö N T E M
T an ım lay ıcı tip te k i bu araştırm a M art-M ayıs 2005 tarihleri arasında, Ondokuz Mayıs Üniver sitesi Tıp Fakültesi'nde eğitim görmekte olan 210 intern do k tordan; araştırm aya katılm ayı kabul eden 173 (% 82.4)'üne araştırm acılar tarafından geliştirilen anket formu gözlem altında uygulana rak yapılmıştır. Ankette sosyo-demografîk özel liklerle ilgili olarak: yaş, cinsiyet, anne babanın eğitim ve çalışm a durumu, nerede yaşadıklarına dair 7 adet soru; beslenme alışkanlıklarına yöne lik: öğün atlam a durumu, atlıyorsa hangi öğünü atladıkları, öğün atlam a nedenleri, ana öğünler dışında ara öğün tüketilip tüketilmediği, tüketili- yorsa n eler tü ketild iğ i, beslenm e konusundaki
bilgileri nasıl edindikleri, sabah, öğle ve akşam öğünlerini nerede yedikleri ve öğünlerde neler yedikleri ile ilgili 11 adet soru; boy ve kilolarına yönelik 2 adet soru olmak üzere 20 adet soru sorulmuş, intem doktorlar tarafından belirtilen boy ve kiloya göre beden kütle indeksi (BKİ) hesaplanmıştır.
Beden Kütle İndeks (BKÎ) =Vücut ağırlığı (kg) / Boy (m2) formülü ile elde edilmiştir.
Değerlendirmede BKİ; <18.5: zayıf, 18.5-24.9: normal, 25.0-29.9: hafif şişman, >30 kg/m2: şiş man olarak alınmıştır(WHO, 1998).
Değerlendirmeler o soruya yanıt verenler üzerin den yapılmıştır. İntem doktorlardan birinin anne Tablo-1: Çalışmaya katılan intem doktorların sosyo-demografik özelliklerine göre dağılımı.
Değişkenler Sayı % Yaş (yıl) (n=172) <23 32 18.6 24 68 39.5 25 44 25.6 >26 28 16.3 Cinsiyet(n=173) Erkek 120 69.4 Kız 53 30.6
Annenin Eğitim Durumu(n=171)
Okur-yazar değil 14 8.2
İlköğretim 84 49.1
Lise 44 25.7
Üniversite 29 17.0
Babanın Eğitim Durumu(n=172)
Okur-yazar değil 4 2.3
İlköğretim 50 29.1
Lise 50 29.1
Üniversite 68 39.5
Annenin Çalışma Durunıu(n=172)
Ev hanımı 120 69.8
İşçi-memur-serbest meslek 21 12.2
Emekli 30 17.4
Çiftçi 1 0.6
Babanın Çalışma Durumu(n=164)
Çalışmıyor 2 1.2
İşçi-memur-serbest meslek 79 48.2
Emekli 76 46.3
6 2 GÖKÇE S.D ., ELM A C IO G LU F., D A BAK . Ş „ PEK .ŞENY.
Tablo-2: Atlanan öğünlerin cinsiyete göre dağılımı.
Atlanan Öğün
Erkek Kız Toplam
Sayı % Sayı % Sayı %
Sabah 53 65.4 23 76.7 76 68.5
Öğle 22 27.2 4 13.3 26 23.4 '
Akşam 6 7.4 3 10.0 9 8.1
Toplam 81 100.0 30 100.0 111 100.0
X2=2.67, p>0.05
si, 9'unun babası vefat ettiğinden değerlendirme ye katılmamıştır (Tablo 1). İstatistiksel değerlen dirmede ki-kare testi kullanılmıştır. Veriler orta lama standart sapma ve yüzdeliklerle gösterilmiş tir.
BULGULAR
A raştırm aya katılan 173 intern doktorun 120 (%69.4)'si erkek, 53 (%30.6)'ü kız olup, yaş orta lamaları erkeklerde 24.8±1.8, kızlarda 24.1±0.8 yıl olarak hesaplanm ıştır. Ç alışm a grubunun sosyo-demografîk özellikleri Tablo-1 de v eril miştir.
İntem doktorların 77 (%44.5)'si evde arkadaşla rıy la k a lırk e n , 50 (% 2 8 .9 )'s i a ile s iy le , 34 (%19.6)'ü evde tek başına, 6 (%3.5)'sı devlet yur dunda, 5 (%2.9)'i özel yurtta, 1 (%0.6)'i de akra basıyla beraber kalmaktadır.
İntem doktorların 111 (%64.2)'i öğün atlamakta, en çok atlanan öğün ise 76 (%68.5) kişiyle sabah kahvaltısı olmaktadır. Öğün atlamada, cinsiyetler arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık sap- tanmamıştır(Tablo 2).
Öğün atlama nedeni olarak; intem doktorların 51 (% 4 6 .0 )'i zam an b u la m a d ığ ın ı, 23 (% 2 0 .7 )'ü yeme isteği olm adığını, 14 (% 1 2 .6 )'ü de öğü n hazırlam ada zorlandığını, 23 (% 20.7) intern de birden fazla nedenle öğün atladığını belirtm iştir. İntern d o k to rların 168 (% 9 7 .1 )'in in a ra ö ğ ü n tükettiği saptanm ış olup, tü k e tilen y iy e c e k ve içecekler Tablo 3'de verilmiştir.
İntern doktorların beslenm eyle ilgili b ilg ile rin i nasıl edindikleri sorgulandığında 119 (% 40.6)'u ailesinden aldığını, 74 (% 25.3)'ü k o n u y la ilgili eğ itim lerd en , 44 (1 5 .0 )'ü g a z e te ve d e rg id e n yararlandığını, 30 (% 10.2)'u radyo ve televizyo nun, 26 (%8.9)'sı arkadaşlarının etkisi olduğunu belirtmiştir (İntem doktorlar soruda birden fazla seçeneği işaretlemişlerdir).
Çalışmada, intem doktorların sabah kahvaltısını y a p a n la r d a n ; 55 ( % 5 6 .7 ) 'in i n e v d e , 4 2 (%43.3)'sinin ev, kantin ya da yurtta yediği sap tanmıştır. Kahvaltı yapm adığını belirten intem le- rin 62 (% 81.6)'si de daha sonra kantinde poğaça tü k e ttik lerin i b ild irm işle rd ir. İ n te rn le rd e n 73 (%60.8) erkeğin, 17 (% 32.1) kızın çay ve poğaça tükettikleri belirlenmiş olup, poğaça tüketim i açı sından cin siy etler arasın d a is ta tis tik s e l o la ra k Tablo-3:Ara öğünlerde tüketilen yiyecek ve içeceklerin dağılımı.
Besinler Sayı(n=168) %* Çay 135 80.4 Çikolata-gofret 80 47.6 Pasta-kek 61 36.3 Poğaça 52 30.9 Kola 41 24.4
TabIo-4: Öğle ve akşam öğünlerinde tüketilen yiyecek ve içeceklerin dağılımı.
İntcm Doktorların B eslen m e Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi 6 3
Öğle Akşam
Besinler Sayı(n=147) %* Sayı(n=164) %*
Çorba Pilav Etli-sebze yemeği Makama Salata Yoğurt Sarma-dolma Çay Döner Kızartma Meyve Pide 103 97 86 85 74 58 42 47 28 13 70.1 65.9 58.5 57.8 50.3 39.5 28.6 31.9 19.0 8.8 81 85 87 90 73 65 46 52 25 45 41 29 49.4 51.8 53.0 54.9 44.5 39.6 28.0 31.7 15.2 27.4 25.0 17.7 "İntem doktorlar soruda birden fazla seçeneği işaretlemişlerdir.
anlamlı farklılık saptanmıştır (x2=11.06, p<0.05). K ahvaltı yapanların içeceklerden 65 (%67.0)'inin çay, y iy ecek lerd e n 61 (% 62.9)'inin peynir, 58 (% 59.8)'inin zeytin, 42 (% 43.2)'sinin yumurta, 40 (% 41.2)'ının reçel tükettikleri belirlenm iştir (İn tern do k to rlar soruda birden fazla seçeneği işaretlem işlerdir).
Öğle yem eğini 116 (%78.9)'sı yemekhanede, 17 (% 11.6)'si kantinde, 14 (%9.5)'ü ev, yemekhane veya kantinde yediklerini belirtmişlerdir. Akşam yem eğini ise 109 (% 66.5)'u evde, 15 (% 9.1)'i yem ekhanede, 12 (%7.3)'si ev veya lokantada, 10 (% 6.1)'u ev veya yemekhanede, 18 (%11.0)'i de ev, yem ekhane, kantin veya lokantadan birinde yediğini belirtmiştir. Öğle ve akşam öğünlerinde tüketilen yiyecek ve içecekler Tablo-4'te veril miştir.
în tern doktorların b o y la n erkeklerde ortalama 177.0±5.8, kızlarda 162.6±5.1 cm olup, kiloları erkeklerde ortalam a 76.7±10.2, kızlarda 55.1±6.0 kg'dır. H esaplanan B K Î’leri Tablo-5'te verilmiş tir.
TARTIŞMA
Gençlik çağında beslenmenin yeterli ve vücut gereksinimlerine uygun olması çok önemlidir. Bu dönemde gereksinimi artan besin öğelerinin kar şılanması, daha önce kazanılmış olan doğru bes lenme alışkanlıklarına bağlıdır. Doğru beslenme alışkanlıkları da, gençlerin sağlıklı yaşam sürme sinde önemli bir faktördür.
Çalışmada; intern doktorlann büyük çoğunluğu nun evde arkadaşları ya da aileleri ile yaşadıkları saptanmıştır. Çukurova Üniversitesi öğrencilerin de yapılan çalışmada ise öğrencilerin %17.4’ünün
a ile s in in y an ın d a, % 4 9 .3 'ü n ü n y u r tta ,
% 33.3'ünün bekar evinde kaldığı b elirlen m iş t i ^ ) .
Çalışmada, intern doktorların beslenme alışkan lıkları incelendiğinde 111 (%64.2)'inin öğün atla dığı saptanmıştır. Vücudun fizyolojik dengesinin sağ lan m asın d a ana öğün d ü zen i ö n em li b ir etmendir. Öğün sayısı azaldıkça glikoz emilimi ve glikojen sentezi artmakta, yağ depolarında ve sentezinde artış olmaktadır. Bu durumun metabo lizma bozukluklarına yol açabileceği, bu nedenle günlük yaşam k o ş u lla n da d ik k a te a lın a ra k yemeklerin en az 3 öğünde tüketilm esi öneril
64 GÖKÇE S.D., ELM ACIOĞLU F., D A B A K Ş., P EK ŞEN Y .
TabIo-5: Beden kitle indeksi’nin cinsiyete göre dağılımı
BKİ
Erkek Kız Toplam
Sayı % Sayı % Sayı %
Zayıf - - 12 24.0 12 7.1
Normal 76 63.9 37 74.0 113 66.9
Hafif şişman 38 31.9 1 2.0 39 23.1
Şişman 5 4.2 - - 5 2.9
Toplam 119 100.0 50 100.0 169 100.0
mektedir. Yapılan diğer çalışmada da benzeri bul gular bulunmuştur(4).
Atlanan öğünler içinde sabah kahvaltısı ilk sırada yer almaktadır. Sabah kahvaltısının kişinin bes lenmesinde önemi büyüktür. Kahvaltı yapma ile bilişsel işlev arasındaki ilintiler konusunda yapı lan araştırmaların çoğu kahvaltı edenlerin anım sama performanslarının daha yüksek olduğunu bildirmektedir (5). Tüm gece aç kalan kişide kan şekeri düşmekte, bunun sonucu, öğrencinin dik kati ve algılaması azalmakta ve başarısı etkilen mektedir (4). Elmacıoğlu (6), tarafından 1993 yılında klinik öncesi tıp öğrencilerinde yapılan çalışmada ve diğer çalışmalarda da en sık atlanan öğünün sabah kahvaltısı olduğu bildirilmiştir (7 9).
Çinli üniversite öğrencilerinde yapılan bir çalış mada ise bizim çalışmamızdaki bulguların aksi ne; öğrencilerin %79'unun her gün 3 ana öğün tü k e ttiğ i, e rk e k le rin % 6 6 .8 'in in , k ız la r ın %82.3'ünün düzenli kahvaltı yaptığı belirtilmiştir
(
10).
Ö ğün atlam a nedeni olarak; intern d o kto rlar yem ek yem eye zam an bulam adıklarını, yem e isteklerinin olmadığını ya da öğün hazırlamada zorlandıklarını belirtm iş olup, bu gerekçelerin genellikle düzensiz ve plansız yaşamayla ve yan lış beslenme alışkanlıkları ile ilgili olduğu bildi rilm ektedir. Ü n iv ersiteli ö ğ ren ciler üzerinde yapılan diğer çalışm ada da benzer nedenlerin ileri sürüldüğü görülmüştür (7).
Çalışmamızda, % 97.1 oranında ara öğün tüketen intern doktorların diğer çalışmalarda da olduğu
gibi ara öğünlerde içeceklerden en sık çay-kahve, y iy ecek lerd en ise ç ik o la ta -g o fre t, p a s ta -k e k , poğaça gibi genellikle basit karbonhidrat ağırlıklı yiyecekleri tercih ettikleri saptanm ıştır (8,11,12). İntern doktorların ö ğü nlerini n ered e y ed ik leri incelendiğinde sabah kahvaltı y apanların evde, kahvaltı yapmayanların kantinde, öğle yem eğini ü n iv e rsite y em ek h an esin d e, a k şa m y e m e ğ in i evde, ara öğ ün lerin i ise k a n tin d e tü k e ttik le ri belirlenm iştir. Ö ğle y em eğ in d e y e m e k h a n e d e genellikle bir çeşit çorba, pilav veya m akarna, etli sebze yem eği ve yanında da yoğurt, ayran, salata, tatlı ya da m eyvelerden biri v erilm ek te olup, temel besin grupları olan meyve, sebze, süt ve yoğurt tüketim i yeterli görülm em ektedir. Bu tablonun aksine Çinli üniversite ö ğ ren cilerin d e yapılan çalışm ada, m eyve ve seb zen in y ü k sek oranda tüketildiği sap tanm ıştır (10). Y eterli ve dengeli beslenm ede sebze ve m eyveler, önem li vitamin, mineral ve posa kaynağıdır. B una karşın enerji ve p ro tein d e ğ e rle ri o ld u k ç a d ü şü k tü r. Yapılan birçok epidem iyolojik çalışm anın sonu cunda; sebze ve m eyvelerdeki besin öğesi olan ve olmayan bileşenlerin kanser ve kardiyovaskü- ler hastalık riskini azalttığı g ö ste rilm iştir (13). Bununla beraber çocukluk ve gençlik dönem inde yeterli düzeyde m in eral alım ı o ld u k ç a b ü y ü k önem taşır. Özellikle yeterli düzeyde alınm ayan kalsiyum, kem ik yoğunluğunun üst d ü zey e çık m asını e n g e lle r ve y a ş lılık ta k e m ik k a y b ın a neden olarak sağlığın b o zu lm asın a n ed en olur (14).
BKÎ'ne göre değerlendirilen intern do ktorlardan araştırm aya alınanların % 66.9'u n orm al sınırlar içinde olup, kızların % 24.0’ü zayıf, erkeklerin ise
İntcm D oktorların B e slen m e A lışkanlıklarının Değerlendirilm esi 6 5
%31.9'u h a fif şişman, %4.2'si şişman olarak sap tanmıştır. Bu durum kızların fiziksel görünümle rin e ö z e n g ö s te r m e le r in e b a ğ lı o la b ilir. Erkeklerde ise h a fif şişm anlığın ve şişmanlığın yüksek oranda görülm esi, yağ ve basit karbon h id ra t iç e rik li b e s in le ri d ah a fazla tü k etiy o r olmaları ile açıklanabilir. Bu oranın benzer çalış malardaki h a fif şişman ve şişman görülme sıklı ğından yüksek olm ası; yanlış beslenme alışkan lıklarının düzeltilm em esi durumunda sağlık çalı şanları içinde önem li bir risk faktörü olacağını gösterm ekted ir. Bu çalışm a ile uyum lu olarak Başkent Ü niversitesi yiyecek içecek işletmeciliği program ına kayıtlı kız öğrencilerin %76.6'sının, erkek öğrencilerin % 64.3'ünün BKİ değerlerinin n o rm a l s ın ır la r d a o ld u ğ u s a p ta n m ış tır (14). A n k a ra Ü n iv e r s ite s i ö ğ re n c ile rin d e grubun % 33.5’inin zayıf, % 58.5'inin normal sınırlarda, %8'inin şişman olduğu gözlenmiştir (15). Çuku rova Ü n iv er-site si ö ğrencilerinde BKİ'ye göre ağırlık durum u değerlendirildiğinde zayıf grubu na giren erkek öğrenci oranı % 18.8, kız öğrenci oranı ise % 44.0 o larak bulunm uştur. K ızlarda erkeklere göre zayıflık oranı yüksektir (3). Çinli üniversite öğrencilerinin % 2.5'inin hafif şişman ve % 0.4’ünün şişman olduğu; Yunanlı öğrencile rin ise % 32.0'sinin h afif şişman ya da şişman olduğu belirlenm iştir (10,16). Şişmanlık ciddi bir sağlık so ru n u d u r; h ip ertansiyon, koroner kalp hastalığı, diabetes m ellitus, safra kesesi taşına eşlik ederek veya sadcce şişmanlık olarak genel ölüm riskini arttırmaktadır. Kişilerin sağlıklı bes lenme alışkanlığı edinebilm eleri ve boya uygun ideal ağırlıklarının belirlenebilm esi için erişkin lerde beden kütle indeksi (BKİ) kullanımı yay- gınlaştırılm alıdır (17,1 8).
SO N U Ç VE Ö N E R İL E R
Sonuç olarak ; intern doktorların ana öğünleri atladığı, sıklıkla da sabah kahvaltılarını yapma dıkları ve ara öğünlerde de genellikle basit kar b o n h id rat ağ ırlık lı yiyecekleri tercih ettikleri; tem el besin gruplarından meyve, sebze, süt ve yoğurdu ise düşük oranda tükettikleri saptanmış tır. İntem lerin ana ve ara öğünler için yemekhane ve kantin, ev ve lokantayı tercih ettikleri, beslen me bilgilerinde çoğunlukla aile ve eğitimin etkili o ld u ğ u s a p ta n m ış tır. Tüm bu b ilg ilere göre;
örgün eğitimin ilk yıllarından itibaren öğrencile rin yeterli ve dengeli beslenme konusunda eğitil mesi, özellikle tıp eğitimleri sürecinde beslenme nin teorik ve pratik eğitiminin yer alması, gerek evde hazırlanan kahvaltı ve yemeklerin, gerekse yemekhane ve kantin gibi toplu beslenme hizme ti veren yerlerin öğrencilerin yeterli ve dengeli beslenmelerini sağlayacak ve doğru beslenm e alışkanlıklarını kazanacak biçimde düzenlenme si, en önemlisi de kişilere iyi bir beslenme alış kanlığının kazandırılması için ailelerin bu konu da bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. Baysal A. Genel Beslenme, Hatiboğlu Yayınevi: 14, Şahin Matbaası, Ankara, 2004.
2. Baysal A. Beslenme, Hatipoğlu yayınları:93, Şahin Matbaası, Ankara, 2006.
3. Y ağm ur C. Ç ukurova Ü niversitesi Ö ğrencilerinin Beslenme Durumu Üzerine Bir Araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1995 ,24(2):239-251.
4. Çelik F. Toksöz P. Dicle Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor B ölüm ünde O kuyan Ö ğ re n cilerin B esin T üketim D ü ze y leri ve B eslenm e A lış k a n lık la rı. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1999, 28(l):4-9.
5. Baysal A. Kahvaltı ve Okul Başarısı. Beslenm e ve Diyet Dergisi, 1999, 28(1): 1-3.
6. E lm acıoğlu F. K linik Ö ncesi Tıp Ö ğ re n c ile rin in B e sle n m e ve Y em ek A lış k a n lık la r ın ın D e ğ e rle n d irilm e si. B eslenm e ve D iy et D e rg is i, 1995,24(2):263-271.
7. T okgöz P. Ertem M. Ç elik F. G ökçe Ş. S aka G. H atunoğlu R. Ü niversite Ö ğrencilerinin B eslenm e Alışkanlıklarının Saptanmasına İlişkin Bir Araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1995,24(2):229-238.
8. Avcı S, Alphan ME. 15-19 Yaş Grubu Çalışan Çocuk ların B eslenm e A lışk a n lık la rın ın S ap ta n m a sı ve D eğerlen d irilm esi. 8.Halk S ağlığı G ü n leri, H alk Sağlığı ve Sosyal Bilimler Bildiri Özetleri, 2Ö03. 9. Baric IC, Satalic Z, Lukesic Z. Nutrive value o f meals,
dietary habits and nutritive status in Croatian univer sity students according to gender. Int J Food Sci Nutr, 2003,54:6;473-484.
10. S akam aki R, T o y o m a K, A m am o to R, Liu C J, Shinfuku N. Nutritional knowledge, food habits and health attitude o f Chinese university students -a cross sectional study. Nutr J, 2005,4(1):4;9-14.
11. Alphan E. Keskin Y. Tatlı F. Özel Okul ve Devlet Okulunda Öğrenim Gören A dolesan D önem indeki Ç o c u k la rın B e sle n m e A lış k a n lık la r ın ın K a rş ıla ş tırılm a s ı. B e sle n m e ve D iy e t D e rg is i, 2002,31(1):9-17.
12. A ytekin F., B ulduk S., Ü n iv e rsite Ö ğ re n c ile rin e Verilen Eğitim M odellerinin Ö ğrencilerde Davranış Değişikliğine Etkilerinin İncelenm esi. M illi Eğitim Dergisi, Ekim, Kasım, Aralık 2000, s. 148.
6 6 GÖKÇE S.D ., ELM ACIOĞLU F., D A B A K Ş., P E K Ş E N Y .
13. Rakıcıoğlu N. Fidancı G. Kıral S. Sebze-meyve tüketi- 16. mine etki eden etm enlerin saptanm asına yönelik bir çalışma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2002,31(1): 18 31.
14. Kızıltan G. Başkent Üniversitesi yiyecek içecek işlet- 17. m eciliği program ına kayıtlı öğrencilerin beslenm e bilgi düzeyi ve beslenme durumuna beslenme eğitimi nin etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2000,29(2):34- 18. 41.
15. Ergülen S. Saygun M. Çöl M. Sayan M. Ankara Üni versitesi öğrencilerinde anemi sıklığı, etkili faktörler ve beslen m e a lışk a n lık la rı ü ze rin e b ir araştırm a. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2001,30(2):24-31.
B ertsias G, M am m as I, L in a rd a k is M , K a fa to s A. Overweight and obesity in relation to cardiovascular disease risk factors among medical students in Crete, Greecc. BMC Public Health, 2003,8:3;3.
Yolsal N. K ıyan A. Ö zden Y. B eslenm e duru m u n u değerlendirm ede beden kitle in d e k sin in k u lla n ım ı. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1998,27(2): 43-48. K im b erly M .:N u tritio n in th e a d u lt y e a r s , F o o d Nutrition and Diet Therapy ,2004,303-317.
