a Aecm
s m
•
Su derdi
-oo---J t l - ? - < ! * »
Terkosta bir gezinti
2 2 - a - ? r *
5 í'* t íc ¿ e irf\
-oc-I
Ateşi süngüleyen amelenin
her kürek
vuruşunda
^ yüzümüze
Dante'nin cehenneminden
fırlamış
bir
alev parçası çarpıyordu.
Yozun : HALUK SELÇUK
pv
r b o u o f o
C O ^ Ü O
Y
az gunıennde îstanbu- lun mühim mevzuların dan biri de sudur. Su bu ; Bir şeye benzemez. Çeşitli ev ihtiyaçlarının hemen yarısın dan çoğu su ile halledilir. îs- tanbulda birçok su membala- rı vardır amma, bunların için de en büyük ehemmiyeti ma lûm olduğu üzere «Terkos» taşır. Musluklarımızdan akan suyun ne maceralardan son - ra elimize değdiğini bilmem merak ettiniz mi?. Bunlan tetkik edip sizlere sunmak i- çin, güzergâhı takiben Ter - koşa kadar gittim. Sevimli, ağaçlı, şirin ve ılık bir köy- cük. 120 evi ve 1200 nüfusu var. Yegâne iş yerleri orada ki Terkos fabrikası. Terkos fabrikası köy için bir hayat ve geçim membaıdır.Dar bir ara zi, Karadenize ancak 4-5 ki lometrelik bir mesafede. Su lar İdaresinin memur evleri vesair diğer te sisatı ilk na
zarda göze çar pıyor. Bu küçük köyde dik kati çeken şeylerden biri de altı yedi kahvesi oluşudur. Bu da gösteriyor ki, iş hacmi az olan bir yer. Gerçi köylü nün bir kısmı fabrikada ça lışıyor amma, 180 kişilik fab rika kadrosu köylüye zarurî olarak fazla medar olama - maktadır. Köyü geziyoruz. İşte fabrikaya çok yakın, yu karıya doğru çıkan yokuşun ortasında fabrika reviri. Ter temiz bir lâboratuvnrı, yine tertemiz dört yataktan mü - teşekkil hasta yatırma yeri ve bunlar kadar zevkle tan zim edilmiş bir muayene o- dası var. Hamamı ve diğer ihtiyaç yerleri de tamam ve nihayet genç sporcu ve ça lışkan doktoru. Daha yuka rıda fabrika memurlarının a- ileleriyle iskânına tahsis e- dilmiş evler. Karadenize bir seslenmelik mesafeli bu köy de memurlar medenî nimet lerden mümkün mertebe isti fade ettirilmektedir. Fabrika nın nazik âmirinin evinde öğ le yemeği yedik. Taze ayran ve tarladan yeni koparılmış kütür kütür domateslere hay ran oldum. Köyün diğer ev leri idareninkiler kadar mun tazam değil amma, bizim İs tanbul gecekondularından çok daha güzel ve sıhhî. Altı yedi tane bakkalı olan bu köyde her köyümüzde olduğu gibi yollar bozuk düzen.
Fabrikayı geziyoruz: Fran sız! ar zamanında 1884 de ya pılmış bir bina, uzunca salaş bir dört duvar. İçinde yine Fransızlar zamanından kalma 6 adet buharla işleyen baskı makinası. Bu makinalar gün de 36.000 metre mikâbı su basıyorlar. İkinci bölümde üç tane daha baskı makinası var. Nihayet son kısımda modern bir makina ki, hem masrafı az, hem de istihsali diğerleri
nin hemen dört, beşine mü savi. Makinaların bulunduğu kısmın arkasında kazanlar var. Burada çalışan işçilerin günahı ne olursa olsun yarın öbür dünyada cehenneme git mezler. Koskocaman kazan - lara kömür atarken ve ateşi «süngülerken», «Dante» nin cehenneminden fırlamış bir hava yüzümüz'"! yakıyor.
Bir işçiye so ruyorum. Ev li misin, çocu ğun var mı, kaç senedir bu rada çalışıyor sun? Cevap ve rıyor: Evli ve dört çocuğum var. 22 sene dir şu gördüğünüz ocağın ba şında çalışırım. Aile reisliği ve babalık kaygılarının insa nı ne derece fedakâr edece - ğinin ne canlı, aynı zamanda ne hazin bir misali değil mi? Kazandığı parayı muhakkak ki en çok hak eden bu işçiye vedâ ederken içimde garip bir sızı var. Sular İdaresi yap makta olduğu elektrikleme a- meliyesi sona erince şu fe dakâr işçi de buradan ayrıla cak. O yapılmakta olan tesi satı görünce kendisini 22 se nelik cehennemden ayıracak olan medeniyete diş biliyor. Kavruk vücudü artık ateş karşısında tavlanmayacak di ye müteessirdir.
Elektrikleme işiyle beraber yürüyen boru döşeme ameli- yesi var. Bun laıın her ikisi de aynı zaman da bitecek.
İstanbulunsu derd i n i mümkün mertebe halletmek için alman kararlar arasında, Terkos fabrikasının elektrik lenmesi ön plânda gelir. Hat tâ bunun için Terkosa kadar elektrik tesisatı bir şirkete ihale edilmiştir. Direkleri, kabloları ve bakır telleri gel miş ve iş bir hayli ilerlemiş bulunmaktadır. Bu işe muva zi olarak Sular İdaresi Ter-
kostan başlamak üzere Kâğıt- haneye yeni borular döşe - mektedir. Çünkü bugün elde bulunan baskı makinaları ile «galeri» olmaması yüzünden fazla su basmağa lüzum gö rülmektedir. Yeni döşenecek borular tesisi tamamlanınca (ki bu hal Terkos köyüne e- lektrik geldiği zaman sona e- recektir) hem eski galeri hem de yenisi için lâzım olan su basılabilecektir.
Bu suretle îstanbulun su derdi halledil miş olacak, yal nız bu vaziyet karşısında bu gün su işinde çalıştırılan te sisatın durumu hakikaten dü şünülecek bir mevzudur. Yu karıda da belirttiğimiz gibi
180 işçiyi besleyen bu tesi sat âtıl vaziyette kalmama - İldir. Bunun için mahallinde yaptığımız tetkik ve alâkalı mütehassısların fikirlerinden edindiğimiz malûmata istina den bu tesisat için aşağıda ki düşüncelerimiz nazarı iti bara alınırsa yerinde hareket edilmiş olur:
1— Eldeki mevcut buharlı makinalar civarda ehemmi - yetli mikdarda ayçiçeği ye tiştirildiği için bu maddeden yağ istihsalinde kullanılabi - lir. Y ol boyu muntazam şose ve fazla kısmı asfalt olduğun- j dan istihsalin nakli kolaydır. Köyden tedarik edilecek olan amele ücretleri şehre naza - ran daha ucuz olacağına göre yağın maliyeti de ucuza ge lir. Aynı zamanda böyle bir işletmenin mevcudiyeti civara canlılık vereceğinden sanayileşme bakımından da faydalı olur. Civar köylüler bugünkü ayçiçeği istihsalini arttırır ve işletmelerde çalı şacak diğerleri de terfih edil miş olur. Bu işin tahakkuku için de hususî teşebbüs sa - hiplerinin dikkatini çekmek ve hükümetçe onlara kanunî kolaylıklar sağlamak lâzım-
dır. ^ |
2— Atıl kalmak zaruretin de olan makinalarla bu mm-! takada ikinci olarak yapıla -j bilecek iş de cam sanayiidir.; Sahile 4-5 kilometre yakın olduğu için cam sanayiinin asıl maddesi olan kumun te- j dariki çok kolay ve çok ucuz temin edilebilir. Nakle elve - rişli yol mevcuttur. Aynı za manda Sular İdaresinin fab rikanın içinden deniz kenarı na kadar uzanan 8 kilomet - relik dekovil hattından çok istifade edilebilir. Bugün kö mür nakli için kullanılan bu yol kum nakli için de ihtiya cı tamamen karşılayabilecek durumdadır.
Aklımıza gelen bu husus - lardan başka daha birçok halier düşünülebilir. Ya İda re kanaliyle yahut bilhassa hususî teşebbüslere imkân vermek stıretiyle bu mesele ele alınırsa Sular İdaresinin tesisleri bittiği vakit bu işlet meler de faaliyete geçmiş o- lur. Bu hususu sağlamak için de şimdiden alâkalıların işi ehemmiyetle ele almaları i- cabeder. Yukarıda da bahset tiğimiz gibi böyle bir teşeb büs yapıldığı ve kuvveden fi ile çıkarıldığı takdirde; tes- bit edilecek sanayi mevzu - unda mühim bir kalkınma o- lacağı gibi aynı zamanda yal nız Terkos köyünün değil, ci vardaki bütün köylerin iş hacmini genişletmek imkânı hâsıl olur. Bu işi ehemmiyet le ele almak ve sermaye sa hiplerine şimdiden duyurmak lâzımdır.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
