LiYOGRAFYASI
(Türkçe ve Yabancı Dillerde Yayınlanmış
Kaynak-lar),
Başbakanlık yayını, No: 2•..Başbakanlık Basımevi, 1979, Ankara, LXXIX +285 sayfa.Bir devletin geçmişi, bugünü ve geleceği gözönüne alınırsa.; istik-balde ancak arşivi ile vardır demek yanlış olmaz. Zira, arşivlerin en bü-yük özelliği toplum ilimIerine başlangıç ve ilk elden kaynak olmalarıdır. Bundan dolayıdır ki, bir devletin ve milletintarihi, devlet ve millet ha-yatının öz çizgileri ~emek olan, arşivlerde gizlidir. Arşivlerimi:~, milIl hafızamız olan tarihimizin temel dayanağıdır. Cemiyet hayatımız ile ilgili idari, siyasi, hukuki, askeri, iktisadi, dini, ilmi, biyografik, jene-olojik, teknik, istatistik ve kültür konularındaki araştırmalar, devleti-mizin milIetlerarasl- münasebetlerinde haklannın tesbiti için gerekli ve-sikalar; devrinin ahlak, örf ve adetlerini ve çeşitli sosyal özelIikle'rini be-lirten her türlü yazı, evrak ve belgeler ancak arşivlerimizden temin edi-lebilir.
Arşivin önemini birkaç cümle ile bu şekilde belirttikten sonra, sözü, adı geçen eserin tanıtılmasma getirmek istiyoruz:
Bu BibIiyografya, ülkemizde arşivcilik konusundaki literabir boş-luğunu gidermek amacıyla hazırlanmıştır. Arşiv ve arşiveilik konusunda-ki yerli ve yabancı kaynaklann tesbiti, derlenmesi ve değerlendirilmesi amaCına yöneliktir. Arşiv' çalışmalannı sağlıklı bir biçimde çözümleye-bilecek ve arşiveilik alanında yapılacak her türlü çalışmalara ışık tuta-bilecek mahiyettedir.
Kitapta bölümlerden önce LXxlX sayfalık bir kısım bulun:ınakta-dır. Bu kısımda: Dr.Lütfi Doğan'ın
Sunuş
yazısını takiben lsmet Bi-nark'ın,Arşiv Konusunda lık Bilgiler, Ülkemizde imparatorluk
V,gCum-huriyet Dönemlerinde Yapılmış Arşiv Çalışmalan
ve hem Tür~çe, hem İngilizce olarak.Bibliyografya Hakkında Açıklama'sı
yer alnpştır. Yine Türkçe ve İngilizcesiyle birlikteBibliyografik Künyelerin Tesbiti
başlığı altında,Bibliyografya'ya
kitap, makale ve diğerlerinin alınışı sıı.asında gözönünde bulundurulan başlıca noktalar, altı madde halinde sıralan-mıştır. Bibliyografik künyelerin tesbiti yapılırken, gerektiğindemalar yapılmış ve atıflarda bulunulmuştur.
Kısaltmalar'da
ise,Bibli-yografya'da
kullanılan çeşitli dillere ait kısaltmalar ile, bunların, Türkçe ve. İngilizce karşılıkları da gösterilmiştir. Eserde geçen yabancı diller-deki arşiv terimleri ilc aı;ıklanmasında,Bibliyografya'yı
kullanacaklar yönünden yarar görülcn diğer bazı özel terimler ve bunların Türkçe karşılıklanSözlük
kısmında yer almıştır.Taranan ve Faydalanılan
Kay-naklar
başlığı altında:I) Armağan Kitaplar, II) lımı Kongre, Konferans
ve Toplantılar
(sunulan tehliğler, zabıtlar),III) Ansiklopediler, ....
VII)
Arşiv ve Arşivcilik Konusunda Türkçe ve yabancı Dillerde Yayınlanmış
Kitaplar~ VIII) Gazeteler, IX) Yıllıklar, X) Dergiler
(alfabetiktir),XI)
Bibliyografyalar, Bibliyografik Listf!ler ve indeksler
ve son olarak taYa-. rarlanıl(Ln Kütüphaneler
sıralanmıştır.Tanıtımını yaptığımız bibliyografik çalışma; eski harfli Türkçe; Türkçe ve yabancı dillerdeki kitap, makale ve diğer türdeki kaynakları içerisine almaktadır. Bibliyografik tarama Türkçe kaynaklar için 1978'-in Haziran ayına, yaban.cı dilierdeki kaynaklar için 1977'nin Mayıs ayına kadar sürdürülmüşt.ür.
T.C.Resmi Gazete
koleksiyonları ile, Fran-sa Arşiv İdaresi tarafından yayınlanmakta olanGazette des Archives'in
dışında, gazetcler bibllyografik taramaya dahil edilmemiştir.Arşiv
ve Arşivcilik
Bibliyografyası
(Türkçe
ve Yabancı
Dillerde
Yayınlanmış
Kaynaklar)
ismini taşıyan bu bibliyografik çalışma, VIIbölümdür. Bölümler
sırası ilc şunlardır:ı-
Arşiv Mevzuatı (Kanunlar,
Kanun Tasarıları,
Tüzükler-Nizam-nameler-, Kararnameler, Yönetmelikler- TalimatTüzükler-Nizam-nameler-, Genelgeler-
iTa-mimler-).
Kronolojiktir.II- Çeşitli Kuruluşların
Arşiv Yönetmelikleri-Kuru1uşlara
göre al-fabetik olarak düzeıılenmiştir.III- Kalkınma
Planlarında Arşiv KonuslJ
IleArşivlerimiz
Hakkın-.da Araştırma
Rap9rları-Kronolojikti,r.
IV- Ülkemizde Arşit, Konusunda
Yayınlanmış
Telif ve Tercüme
Kitaplar.
V:'"
Ülkemizde Arşiv
Konus",nda
Yayınlanmış
Telif ve Tercüme
Makaleler.
VI- Türk Tarihinin Arşiv Kaynakları Hakkında Türkçe ve Yabancı
Dillerde Yayınlanmış
Kitap ve Makaleler.
B.u bölüme, bugün arşivleri-mizin en değerli arşiv malzemelerinden olanVakfiyeler
ile ilgili çalışma-lar, başlıbaşına bir bibliyııgrafik tarama konusu olduğundan dahil edil-memiştir.VII- Arşiv ve Arşivcilik Konusunda Yabancı Dillerde Yaymlanmıf
Kitap, Makale, Rapor ve Diğerleri.
Konu başlıklanna göre alfabetiktir. Bubölüm,
kendi içerisinde '60' konu başlığına ayrılmıştır. Bu başlıklar önce Türkçe, daha Sonra İngilizce karşılıkları ile verilmiştir. Başlıklar Türkçe karşılıklanna göre alfabetik olarak sıralan~11.lşolup, aranması muhtemelolan başlık şekillerinden, esas başlığa gerekli atınar yapıl-mıştır.\
. Yedinci bölümün
sonuna, bibliyografik taramanın sonuçlanmasından . ve bölümlerin düzenlenmesinden sonra tesbit edilen kaynaklarla, eserin baskısı sırasında tesbit edilen bibliyografik kaynaklar için iki ayn"ila.
i
veler"
bölümü eklenmiştir. 'Eserden yabancı araştırmacı ve arşivisderin de yararlanmalannı sağlamak düşüncesiyle, eserin romen rakamlarıyla gö~terilen baş t~rafı ile, bölüm ve ara başlıklann İngilizce açıklama vc karşılıkları verilmi~-tir.
Bibliyografya'mn
sonunda,"Yazar",
"Kitap",
"M akôle"
adlarına göre üç ayrıindeks
yer almıştır."Arşiv ve Arşivcilik Bibliyografyası",
ülkemizde bu alandaki yayın boşluğıınu gidermek ve bugüne kadar bu konuda yapılmış çalışmaları derleyip, değerlendirmek gayesiyle ilk defa yapılmaktadır. ..•.Uzman arşiv personeli yetiştirilmesi konusu ile ilgili olarak, düzen-lenecek eğitim ve öğretim programlannda ilgililerin ilk elde başvura-caklan kaynak eser olma özelliğini taşıyan böylesi bir
Bibliyografya
kitabım ilim erbabımn hizmetine sunan Sayın İsmet Binark'ı gi:inülden kutluyorUz.Ass. Münir ATALAR
***
İsmet BİNARK,
Arşiv ve Arşivcilik Bilgileri,
Başbakanlık Bası-mevi, Ankara,1980,
XXI +245 s.'Eser, Turgut-Özal'ın
Onsöz
yazısı ile başlayıp, yazarınGiriş'i
ile de-vam etmektedir . Yazar, burada, kitabım yazıŞ sebebini ve kitabınınhazırlamş şeklini şöyle dile getirmektedir:
••... Ar#v v.eArşivcilik
Bilgileri
adını verdiğimiz bu çalışma ile, arşivciliğe ait ilk ve temel bilgileri, teknikleri, yeni gelişmeleri ve kay. • nakl~rım ilgililerin istifadesine sunmaya gayret ettik. Eserin, busahada-"
ki önemli bir boşluğu dolduracağı inancındayız. Bu çalışmada; arşivei-liğin çeşitli konulanna ait temel bilgiler, metod ve teknikler, büyük ölçüde yabancı dillerdeki kaynaklardan derlenmiştir. Bunlara, arşivleri-miz, tarihçeleri, ülkemizdeki arşiv çalışmalan, arşivlerimiz ile ilgili mev-zuat, arşiv meselelerimiz ~-eçözüm yollan gibi Türk arşiveiliğine ait çe-şitli konular ilave edilmi~tir ..
Bu eser, 1972 yılında başlanan ve bugüne kadar sürdürülen bir ça~ lışmanın mahsuliidür. Konu ile ilgili olarak, 1972 ve 1977 yıllannda Londra'da British Museup:ı (British Library-tngiliz Milli Kütüphanesi), Londra Üniversitesi'ne bağlı School of Orient al and Afriean Studies (Asya ve Afrika Üzerine Çalışmalar Okulu), özellikle Publie Record Office (tngiliz Devlet Ar~ivi) ve Hclsinki'de Valtionarkisto (Fin Milli Arşivi)'da yaptığımız çalışmalar, bu 'çalışmalar neticesinde edindiğimiz bilgiler ve kaynak taramalanmız, bu eserin hazırlanmasına temel ol-muştur." (s.xı)
tki sayfalık
Kısaltmalar'dan
sonra,Içindekiler
tablosu ileeser de-vam etmektedir. Eserin nıuhtev~sını, bölümlerinin isimlerini sıralamak suretiyle göstermek istiyoruz. Bu bölümler şunlardır:1-
Arşiv ve Arşivcilik Konusunda Ilk Bilgiler,
11-
Arşivin Kısa Tarihçesi, Ülkemizdeki Arşiv Çalışmaları
Arşiv-lerimizin Onem ve Değeri,
/
111-
Arşiv Terminolojisi
(Osmanlı arşiv belgeleri ile ilgili terim ve deyimlerden örnekler Diplomatik ve Osmanlı diplomatiği ... v.s.),IV- Temel Arşivcilik Bilgileri,
.V- Arşivlerde Mikrofilm Kullanılması,
VI- Fotoğraf, Film, Plfik ve Bant Arşivleri,
VII- Arşivlerde Kullanılan Malzemeler,
\
VIII- Arşiv Binalan, Mimari Ozellikleri ve Devlet Arşiv Sitesi,
XI-
Arşiv Belgelerini Tahrip Eden MikroQrganizma ve Böceklere
Karşı Korunma Metodlan.
X-
Arşiv Belgelerinin Restorasyonu ve Kullanılan Metodlar,
XI- Mekanografi, Bilgi Işlem Sistem ve Teknikleri, Mekan.ografi
ve Arşiv Münasebetleri,
XII- Çeşitli Ülkelerde Arşivci Yetiştirilmesi Konusunda
Yapılmış
XIII- Arşivlerimiz ile ılgili Mevzuat ve Diğer Çalışmalar,
XIV -Arşiv Meselelerimiz ve Çözüm Yolları.
Aynca, her bir bölüuiün bitiminde özellikle o bölümünkonulany-la ilgili obölümünkonulany-larak, yazar adbölümünkonulany-lanna göre alfabetik düzenlenmiş zerigİıı
Bibli-yografya
verilmiştir. .Tarihimizin, milli kültürii,müzün ve inillet hayatımızın her çeşit maddi ve manevi haklannın yazılı senetleri, yurdumuzUn tapusu, milli varlığımızın geçmişten geleceğe köprüsü olan arşivlerimizi gereğince muhafaza edebilmek, değerlendirmek ve pilimin istifadesine sunabilmek için yapılması gerekli, vazgeçilmez hizmetler vardır.
İşte, bu hizmetler cümlesinden olarak; .çeşitli kuruluşlanu arşiv hizmetlerinde çalışan idareciler ve diğer personelin buyük ölçüde ya-rarlanabilecekleri, Türkçe kaynak eser olma özelliğini taşıyan bu kıy-metli eseri ortaya koyan Sayın İsmet Binark'ı içtenlikle tebrik ediyor, yayınlarının devamını bekliyoruz.
Ass.Münir ATALAR '" '"
'"
Atilla ÇETİN,
BAŞBAKANLIK'ARŞ1Vl
KILAVUZU,
İstan-bul, 1979, Doğuş Matbaası (Enderun Kitabevi),XVI
+171 sayfa.'Eser, Başbakanlık Arşivi'nin ihtiva ettiği malzemeyi, tasnifleri, araştırmalara açık bulunan bölümleri, halen devam eden tasnif çalış-malannı vb. ortaya koymak ve tanıtinak amacındadır.
Yazar, Başbakanlık Arşivi'nin önemini, Onsöz'de şu şekilde d~le ge-tirmiştir:
"Türkiye'de, Osmanlı İınpar~torluğu devrine ait zengin arşiv mal-zemesi ihtiva eden arşivlerin, başında, Başbakanlık Arşivi gelmektedir. Sahip olduğu malzeme bakımından; Osmanlı İmparatorluğu'nun ana arşivi niteliğindedir. Bu özelliği ile de, Türkiye'deki diğer arşivlerden ayn bir üstünlük ortaya koymaktadır. Diğer arşivler daha özel bir mahi-yet arzetmelerine rağmen, Başbakanlık Arşivi'ndeki malzeme, k,~miyet ve keyfiyet bakımından çeşitlilik ve zenginlik ortaya koyduğu gibi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yayıldığı ülkelerdeki devletlerin ve ulusla-nn tarihi için de pek önemli bir arşivdirI Talıminive takribi bir h'~sapla, i Başbakan1ık Arşivi, sadece Türkiye'nin de~ili Osmanlı İmparatorluğu'nun sona erme-sinden Sonra teşekkül eden 20'den fazla devletin de ana arşivi durumundadır.
490 MONlR ATALAR
100
milyondan fazla arşiv malzemesine sahiptir2• Esasen son20-30
yıliçinde, bu arşive yerli ve yabancı İlim adamlarının ve araştırıcıların gös-terdikleri rağbct ve ilgi, bu önemin en büyük delilidİr"
(S.XI).
Yazarın Onsöz'ünü mütcakİb eser,
Giriş,
yediBölüm
veSonuç'tan
ibarettir.\
Giriş'te;
Başbakanlık Arşivi'nin kısa olarak tarihçesinden bahsedil-miş, arşivde muhafaza edilen arşiv malzemesinden ve öneminden söz edilmiş, şimdiye kadar yapılan tasnif çalışmaları izahedilmiştir.Başbakanlık Arşivi'nıle' halen mevcut ve araştırmalara açık oJan tasnifler tek tek ele alınarak, ihtiva ettikleri malzeme cinsleri, tasniflerin özellikleri, katilog, envanter veya fihristieri olup olmadığı, hangi yılları ihtiva ettikleri, izah edilmek suretiyle
Birinci Bölüm'de
gösterilmiştir.Ikinci Bölüm'de;
Os~an1ı bürokrasi sisteminin bir özelliği olarak defter şeklinde Başbakanlık Arşivi'ne intikal eden malzeme serileri üze-rinde durulmuştur. Bu defterlerin bir kısmı, yapılan defter tasnifleıinde geçmektedir. Osmanlı bürokrasi sistemine göre, teşekkül ettikleri ka-le~ler gözönüne alınarak, Divan-ı hümayun, Bab-ı asafi ve Bab-ı dp,f-teri'ye ait defterler belli başlıklar altında toplanmış, ayrıca, belli bir tasnif içinde bulunmakla heraber, defter özelliği nedeniyle, burada bu-lunması gerekenler zikredilmiştir.Belli biI tasnif içinde yer almayan ve defter niteliğinde bulunmayan, Divan-ı hümayun'a,Bab-1 asafi'ye ve Bab-ı defteri'ye ve kalenIlerine ait evrak ve bunların serileri, özellikleri
Üçüncü Böıamde
yer almıştır.Dördüncü Bölüm'de;
ilk üç bölüm içinde yer almayan arşivmalze-\
'
meleri açıklanmıştır.
Beşinci Bölüm'de;
1956 yılından bu yana Başbakanlık Arşivi'nde provönans sistemine göre devam etmekte ol~n büyük tasnif çalışması, bimun özellikleri, bugün hangi aşamada bulunduğu, yapılan çalışmanın niteliği, yeri vs. izah edilmiştir. Zaten kitabı~ yazılıŞ sebebIerinden biride, bu ihtiyacı gidermek ve, 1955 yılından beri meydana gelen gelişme ve ilerlemeleri ortaya koymaktır'
Altıncı Bölüm'de;
Türkiye'de, Başbakanlık Arşivİ dışında, Osmanlı İmparatorluğu devrine ait arşiv malzemesi ihtiva eden öneınli arşivler ve müesseseler kısaca tanıtılmış ve özellikleri hakkında kısa bilgiler ve-rilmiştir.2 Arşiv'in halen araşnrmalara sunulan kısmı, bu sayının % 3'ü veya S'i kadardır.
Başbakanlık Arşivi'nde çalışacaklara ve "araştırma yapacak olan-lara kolaylık sağlama bakımından, bazı pratik bilgiler, Yedinci
Bölüm'-de verilmiştir.
Başbakanlık Atşivi hakkında bazı görüş ve düşünceler, Sonırç kıs-" mında yer almıştır.
Bibliyografya'da; Doğrudan doğruya Başbakanlık Arşivi ve sahip
olduğu fonlar hakkında yazılmış eserler ve makaleler göste'rilmiştir. Muhterem Midhat Sertoğlu'nun, Mukıeva Bakımından Ba;;vekıileı Arşivi3 isimli kitabının mevcudunUn çoktan tükenmiş ol~ası, çeyrek yüzyıla yakın bir zaman geçmesine rağmen ikinci bir basımınm. yapı-lamaması, Üstelik, 1955'den sonraki Arşiv'deki gelişmeleri" kapsaya-madığı için, Sayın Atilla çetin'in daha detaylı olan bu eseri, önemli bir boşluğu doldurmuştur.
Başbakanlık Arşivi'nde çalışacak olanlara, görevlilere, arşivcilere ve özellikle bu arşivde ilk defa olarak araştırmalara başlayanlara çok yararlı olacağına inandığımız bu kılavuz eserinden dolayı Sayın Atilla
Çetin'i candan tebrik ediyor, kendisinden böylesi rehber eserlerinin de-vamını bekliyoruz.
Ass. Münir ATALAR
3 Midhad Serto~lu, Mu1ııeva Bakımindan Başvekôlef Ar,ivi, Ankara, 1955, TTK." Bası-mevi, XV
