B
B
ekir S. Gür ve Talip Küçükcan'›n kaleme ald›¤› "Türkiye'de Yüksekö¤retim: Karfl›laflt›rmal› Bir Ana-liz" kitab› SETA Yay›nlar› taraf›ndan 2009 tarihinde yay›nlanm›flt›r. Türk yüksekö¤retim sistemini dünyadaki bel-li bafll› ülkelerin yüksekö¤retim sistemleri ile karfl›laflt›rmal› olarak derinlemesine inceleyen bu kitap, di¤er ülkelerin yük-sekö¤retimlerini inceleyerek Türk yüksekö¤retiminin benzer ve farkl› yönlerini, güçlü ve zay›f yanlar›n› gözler önüne ser-mektedir. Böylece, Türk yüksekö¤retime dair afl›lamayan so-runlar›n baflka ülkelerce nas›l çözüldü¤ü konusunda okuyucu-lar› ayd›nlatmaktad›r. Bu kitap, yüksekö¤retim konusuna gö-nül verenlerin ve yüksekö¤retim ile ilgili meselelerin çözümü için u¤raflanlar›n kütüphanelerinde bulunmas› gereken önem-li bir eser oldu¤u söylenebiönem-lir.Yüksekö¤retimin yeniden yap›land›r›lmas› sürecinde ya-p›lmas› gerekenler konusunda stratejik bir çerçeve sunan bu kitap alt› bölümden oluflmaktad›r. Kitab›n birinci bölümünde dünyada yüksekö¤retimle ilgili öne ç›kan konular belirtilmek-te ve bu öne ç›kan konular aras›nda yüksekö¤retim görmek is-teyen ö¤renci say›s›ndaki art›fl, artan e¤itim maliyet ve harca-malar›, yüksekö¤retimde yönetsel ve mali özerklik, küresel-leflme, hesap verebilirlik ve e¤itimde nitelik, programlar›n güncellenmesi, ö¤retim üyesi ihtiyac› ve nitelikli ö¤retim üye-si yetifltirme, mezuniyet sonras› istihdam gibi konular›n oldu-¤u gösterilmektedir. Birinci bölümünde, Türk yüksekö¤reti-minin karfl› karfl›ya kald›¤› sorunlara da yer verilmektedir. Ya-zarlar, üniversite girifl sisteminin f›rsat eflitli¤ini engeledi¤ini, üniversitelerin toplumla bütünleflemedi¤ini ve toplumun ihti-yaçlar›na kay›ts›z kald›¤›n›, üniversite idaresinin ve yüksekö¤-retim üst idaresinin demokratik kat›l›mc›l›ktan uzak, afl›r› merkeziyetçi ve mutlak›yetçi oldu¤unu, kurumsal özerkli¤in çok az oldu¤unu, akademik özgürlü¤ün k›s›tland›¤›n›, üniver-sitelerin ifl dünyas›n›n ihtiyaçlar›na zaman›nda cevap
vereme-di¤ini, üniversiteler aras›nda kalite fark›n›n oldu¤unu, üniver-sitelerin bilim üretme konusunda kendilerinden bekleneni ve-remedi¤ini ve üniversiteler aras›nda rekabet olmad›¤›n› vur-gulamaktad›rlar.
Kitab›n ikinci bölümünde, yüksekö¤retimle ilgili kavram-sal çerçeve detayl› bir flekilde ele al›nmaktad›r. Üniversite kavram›n›n tarihsel geliflimi orta ça¤dan itibaren ele al›nmak-ta ve oral›nmak-ta ça¤da biçimlenmeye bafllayan üniversite, lisans de-recesi, yüksek lisans derecesi ve felsefe doktoru gibi terimle-rinin ve baz› nitelikleterimle-rinin günümüze kadar tafl›nd›¤› belirtil-mektedir. Bu bölümde ayr›ca, üniversitelerin özerkli¤i, aka-demik özgürlük, idari ve mali özerklik kavramlar› aç›klanmak-ta, üniveristelerin yeniden yap›lanmas›nda akademik özgürlü-¤ün ve üniveriste özerkli¤inin öneminin artt›¤› ifade edilmek-tedir. Dünyada yüksekö¤retim kurumlar›na ayr›lan kaynakla-r›n›n belirlenmesinde ortaya ç›kan yeni mekanizmalarla ve e¤ilimlerle kurumlar›n mali özerkli¤inin artt›¤› ve yeni hesap verebilirlik prosedürlerini ortaya ç›kt›¤› belirtilmifltir. Bu bö-lümde, Avrupa ülkelerinde yükseko¤retim kurumlar›na ayr›-lan kamu kaynaklar›n›n çeflitleri, ülkelere göre kamu ödenek-lerinin kullan›lmas›na dönük hesap verebilirlik uygulamalar› ve ülkelere göre üniversitelerin özerklik düzeyleri hakk›nda da bilgi verilmektedir. Küreselleflme ile birlikte, üniversitele-rin ba¤lam› de¤iflmeye bafllam›fl olup, genel olarak üniversite-nin belirli insanlar›n ç›karlar›na hizmet eden bir kurum ol-maktan ç›kar›l›p, "mega üniversite" gibi toplumun büyük bir kesiminin ihtiyaç ve taleplerini karfl›layacak bir yap›ya kavufl-turulmas› gerekli görülmektedir. Bunun içinde üniversitelerin yerleflik birçok de¤erlerini, akademik programlar›n›, organi-zasyon yap›lar›n›, finans sistemlerini, hizmet sunma yöntem-lerini yeniden gözden geçirmeleri gerektirdi¤inin önemi vur-gulanmaktad›r. ‹kinci bölümde ele al›nan di¤er konular ara-s›nda, üniveristelerde liderlik ve yönetim, yüksekö¤retim
ku-Türkiye'de Yüksekö¤retim:
Karfl›laflt›rmal› Bir Analiz
Yazarlar: Bekir S. Gür, Talip KüçükcanYay›nevi: SETA Yay›nlar›, Ankara Bas›m y›l›: 2009
Sayfa say›s›: 238 ISBN: 978-605-4023-03-5
Kitap De¤erlendirmesi
/ Book Review
Yüksekö¤retim Dergisi 2011;1(1):54-55. © 2011 Deomed Gelifl tarihi / Received: Mart / March 2, 2011; Kabul tarihi / Accepted: Mart / March 28, 2011;
Cilt/ Volume1 |Say›/ Issue1 |Haziran/ June 2011 Türkiye’de Yüksekö¤retim: Karfl›laflt›rmal› Bir Analiz
55
rumlar›nda rektör belirleme süreci, kalite ve mali kaynak, OECD ülkelerinde yüksekö¤retimde yeniden yap›lanma ve Bologna süreci bulunmaktad›r.
Dünyadaki yüksekö¤retim sistemlerinin anlat›ld›¤› üçüncü bölümde, dünya yüksekö¤retiminde bir model olarak ön plana ç›kan Amerikan yüksekö¤retim sistemi, köklü yüksekö¤retim sistemlerine sahip Avrupa ülkelerinden Almanya, Fransa, ‹ngil-tere ve ‹sveç'in yüksekö¤retim sistemleri, okullaflma oran› aç›-s›ndan yüksekö¤retimde çok büyük bir ilerleme sa¤layan ve bu aç›dan Türk yüksekö¤retimine örnek teflkil edebilecek Po-lonya'n›n yüksekö¤retim sistemi, Ortado¤u’da küçük bir ülke olan ama oldukça geliflmifl üniversitelere sahip olan ‹srail'in yüksekö¤retim sistemi, geliflmifl bir yüksekö¤retim sistemine sahip Japonya'n›n yüksekö¤retim sistemi ve son y›llarda bü-yük bir geliflme sergileyerek dünyan›n en bübü-yük bü- yüksekö¤re-tim sistemine sahip olmay› baflaran Çin Halk Cumhuriye-ti'nin yüksekö¤retim sistemleri hakk›nda detayl› bir biçimde bilgi verilmektedir.
Kitab›n dördüncü bölümünde, Türkiye’de yüksekö¤reti-min tarihsel arka plan›n› ve esaslar›n› belirleyen hukuksal
dü-zenlemelerden bahsedilmektedir. Osmanl› döneminden itiba-ren, Türkiye'de yüksekö¤retimin tarihsel süreci anlat›lmakta-d›r. Ayr›ca, dördüncü bölümde yazarlar üniversitelerin, mes-lek kurulufllar›n›n, ifladamlar›n›n oluflturdu¤u derneklerin ve siyasi partilerin haz›rlad›¤› anayasa taslaklar›nda yüksekö¤re-tim konusunda önerilen hükümleri de incelemektedirler.
Türkiye’de yüksekö¤retimde karfl›m›za ç›kan belli bafll› sorunlar›n ele al›nd›¤› beflinci bölümde, merkeziyetçi sistem, kurumsal yönetim, mali özerklik, akademik yükseltme, akade-mik özgürlük, üniversite girifl s›nav› ve arz-talep dengesi, araflt›rmac› ve ö¤retim üyesi yetifltirme, üniversite-toplum iliflkisi, üniversite-ifl dünyas› iliflkisi ve e¤itimde kalite ile ilgi-li temel sorunlar detayl› bir flekilde aç›klanmaktad›r. Kitab›n son bölümü olan alt›nc› bölümünde ise Türk yüksekö¤reti-minde karfl›lafl›lan ve bir önceki bölümde ele al›nan temel so-runlara öneriler getirilmektedir.
Doç. Dr. Süphan Nas›r
‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi, ‹flletme Bölümü, ‹stanbul suphan@istanbul.edu.tr
