KAYAKÖY POLYESİ ve YAKIN ÇEVRESİNİN
•JEOMORFOLOJİSİ (Fethiye-MUĞLA)
Geomorphology of Kayaköy Polje and close surroundingP r o f . D r . A l i S e l ç u k B İ R İ C İ K * Y r d . D o ç . D r . R e c e p B O Z Y İ Ğ İ T * *
A r a ş . G ö r . H a l i l K u r t * * * Ö Z E T
Kayaköy Polye Havzası ve yakın çevresi, Güneybatı Anadolu'da, Akdeniz Bölgesi'nin Teke Yöresinde yer almaktadır. Burası Fethiye Ovası ve Körfezinin de bulunduğu doğu-batı yönünde yer alan tektonik bir depresyonla, bunun yak laşık 7.5 km. güneyinde denizin çevrelediği, batıya doğru bir çıkıntı halinde uza¬ nan Kayaköy Yarımadası'nın merkezi yerleri ve yakın çevresidir. Bu Ya-rımada'nın doğusunda azami yükseltisi 1758 m. olan Arı Dağı ile güneydoğusunda azami yükseltisi 1969 m. olan Baba Dağı yer almaktadır.
Kayaköy Polye Havzası ve yakın çevresinde araziyi oluşturan formasyonlar Mesozoik ve Senozoik'e ait bulunmaktadır. Trias, Jura ve Kretase'ye ait çeşitli kalkerler, Paleosen ve Eosen'e ait flişler, Plio-Kuaterner ve Kuaterner'e ait gev¬ şek dokulu konglomeralar ile alüvyal dolgular bunlar arasındadır. Özellikle Me-sozoik ve Tersier'e ait çeşitli formasyonlar Alp Orojenezi ve onu takip eden Epi-rojenik stildeki genç tektonik hareketlerden büyük ölçüde etkilenmişler ve bunun bir sonucu olarak kıvrım sistemleri, bindirmeler (şariyaj), kırılma ve ekay-lanmalar ana jeomorfolojik birimlerin meydana gelmesine sebep olmuşlardır.
Yörenin önemli yükseltileri olan Baba Dağı ve Arı Dağı'nın batısında yer alan Kayaköy Yarımadası, ortalama yükseltisi 350 m. olan bir plato karakterindedir. Bu plato, hafif dalgalı düzlüklerden oluşan bir topografya sathı değildir. Üzerinde yüksek tepelerin, nispeten geniş depresyonların, yer yer dar ve derin akarsu va¬ dilerinin, dik yamaçların, falezli kıyıların hakim olduğu bir özelliğe sahiptir. Plato üzerindeki depresyonlardan en önemli olanı Kayaköy Polyesi tabanıdır. Bunun doğusunda Ovacık Depresyonu vardır. Bozulmuş bir polye olan Ovacık, Ka-yaköy Polye Havzası içinde yer alır.
Depresyon tabanlarında (Kayaköy ve Arı Polyeleri) yağışlı kış aylarında olu¬ şan periyodik gölleri suları düdenler aracılığıyla yeraltına ve kısmen denize tah¬ liye edilmektedir.
M a r m a r a Üniversitesi A t a t ü r k Eğitim Fakültesi C o ğ r a f y a Eğitimi A n a b i j i m Dalı Başkanıdır S e l ç u k Ü n i v e r s i t e s i , Eğitim Fakültesi, C o ğ r a f y a Eğitimi A n a b i l i m Dalı Ö ğ r e t i m Üyesidir
M a r m a r a Ü n i v e r s i t e s i , A t a t ü r k Eğitim F a k ü l t e s i , C o ğ r a f y a A n a b i l i m Dalı A r a ş t ı r m a Görevlisidir -
150-Tektono-karstik kökenli olan Kayaköy Polyesi, Ovacık Depresyonu ve Arı Pojyesi tabanında ziraî faaliyet yapılmaktadır.
Kayaköy Polye Havzası ve yakın çevresi, gösterdiği doğal ve tarihi zen¬ ginlikleri bakımından da büyük bir turizm potansiyeline sahiptir.
S U M M A R Y
Kayaköy Polje Basın and It's surrounding area lays in the south west ofAnatoJia, in the Teke section of the Maditerranean region. İn this section, an East -West directed tectonic depression in vvhich Fethiye Plain and Bay can be seen and nearly 7.5 km south of it surrounded by the sea lays the center and close surrounding of Kayaköy peninsula jutted through west. On the east part of the peninsula the Arı (1758 m.) and the Baba Mountains (1969 m.) lays.
The land formation of the Kayaköy Polje Basın and clase surrounding are Mesozoic and Cenozoik. Around these, some limestone of Trias, Jura and Cre-tase, Paleosen, and Eosen aged flishes, some conglomerates vvhich hone lo-osen textures of Plio-Kuaterner allüvial sediment can be seen. Especially some formations of Mesozoic and Tersier have been effected in large scale from the Alp Orogenesis and the neo tectonic movements of Epeirogenic style and as a
result ofundolation corrugation systems, imbricate folding and faultstructure ca-used the main geomorpholgy units to come into being.
The Kayaköy Peninsula, vvhich lays on the vvest of the Babadağ and Arı Mo-untains, has an average heipht of 350 m. and looks like a plateau. This plateau, is not a topographic surface vvhich is formed of peneplains there are high hills,
vvide depressions, narrovv and deep river valleys, high valley- sides, shores vvith cliffs on it. Kayaköy Polje base is the most important betvveen the depressions of the plato. On the east of it Ovacık Depression lays. İt is in the Kayaköy Polje basin and have been deformed.
Sometimes the vvaters being collected in a form of lake at the base of the basin of the Kayaköy Polje are being discharged to see and to underground by sine holes.
İn Kayaköy Polje, vvhich is teetono-karstic, Ovacık Depression and Arı Polje base agriculturel produetion have been done.
Kayaköy Polje Basin and It's surrounding has a big tourizm potantial be-cause of It's naturel an&historical vvealth.
G i r i ş K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i , G ü n e y b a t ı A n a d o l u ' d a , A k d e n i z B ö l g e s i ' n i n T e k e Y ö r e s i ' n d e y e r a l m a k t a d ı r . B u r a s ı , i ç i n d e F e t h i y e O v a s ı v e K ö r -f e z i ' n i n d e b u l u n d u ğ u d o ğ u - b a t ı y ö n ü n d e y e r a l a n t e k t o n i k b i r d e p r e s y o n l a , y a k l a ş ı k 7 , 5 k m . g ü n e y d e d e n i z i n ç e v r e l e d i ğ i , b a t ı y a d o ğ r u b i r ç ı k ı n t ı h a l i n d e u z a ¬ n a n K a y a k ö y Y a r ı ı p a d a s ı ' n ı n m e r k e z î y e r l e r i v e y a k ı n ç e v r e s i d i r . B u y a r ı m a d a n ı n d o ğ u s u n d a a z a m i y ü k s e l t i s i 1 7 5 8 m . o l a n A r ı D a ğ ı ile g ü ¬ n e y d o ğ u s u n d a a z a m i y ü k s e l t i s i 1 9 6 9 m . o l a n B a b a D a ğ ı y e r a l m a k t a d ı r . B ö y ¬ l e c e , b u d a ğ l ı k s a h a n ı n b i r k ı s m ı d a a r a ş t ı r m a k o n u m u z i ç i n e g i r m e k t e d i r ( Ş e k i l : 1 ) . 151
-K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı ' n ı n m e r k e z i y e r l e r i v e y a k ı n ç e v r e s i A k d e n i z B ö l g e s i ' n i n d e n i z k ı y ı s ı n d a y e r a l m a s ı y ö n ü y l e i k l i m ş a r t l a r ı b a k ı m ı n d a n t i p i k b i r A k d e n i z İk-l i m i ' n i n h ü k ü m s ü r d ü ğ ü y e r d i r . B i İk-l i n d i ğ i ü z e r e k ı ş İk-l a r ı y a ğ ı ş İk-l ı , ıİk-lık v e s e r i n , y a z İk-l a r ı s ı c a k v e k u r a k g e ç e n b i r i k l i m , A k d e n i z İ k l i m i ' d i r . S ö z ü e d i l e n p o l y e h a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i A k d e n i z İ k l i m i ' n i n b ü t ü n ö z e l l i k l e r i n i t a ş ı m a k t a d ı r . N i t e k i m b a z ı i k l i m v e r i l e r i e s a s a l ı n a r a k d ü z e n l e n e n f o r m ü l l e r i n ( D e M a r t o n n e , K ö p p e n , T h o r n t h | ı w a i t e v e E r i n ç ) s o n u ç l a r ı n a g ö r e d e o r t a y a ç ı k a n d e ğ e r l e r d i k k a t e a l ı n ¬ d ı ğ ı n d a y ö r e d e A k d e n i z İ k l i m i ' n i n e t k i l i o l d u ğ u a n l a ş ı l m a k t a d ı r . B u g ü n k ü k l i m a t i k v e r i l e r e g ö r e ç a l ı ş m a s a h a m ı z i ç i n b a z a l a b i l e c e ğ i m i z F e t h i y e D e v l e t M e t e o r o l o j i İ s t a s y o n u ' n d a t e s p i t e d i l e n y ı l ı k s ı c a k l ı k o r t a l a m a s ı 1 8 . 4 ' C O , y ı l l ı k y a ğ ı ş m i k t a r ı , 9 2 1 . 3 m m . d i r . B u d e ğ e r e g ö r e , y ö r e n e m l i s a h a i ç i n d e k a l m a k t a d ı r . H a k i m r ü z g â r y ö n ü d o ğ u - k u z e y d o ğ u d u r . K a p a l ı l ı k o r a n ı % 8 0 - 8 5 a r a s ı n d a d ı r . T o p r a k ö z e l l i k l e r i b a k ı m ı n d a n y ö r e d e , a l ü v y a l v e k o l l ü v y a l t o p r a k l a r y a y ¬ g ı n d ı r . Yer y e r t e r r a - r o s s a ' l a r d a g ö r ü l m e k t e d i r . F e t h i y e O v a s ı ' n d a h a k i m o l a n a l ü v y a l t o p r a k l a r e s a s i t i b a r i y l e f l ü v y a l v e f l ü v i o - m a r e n k ö k e n l i d i r . A y r ı c a , b e n z e r ö z e l l i k t e k i t o p r a k l a r , Ö l ü d e n i z L a g ü n ü kıyı k e s i m i n d e g ö r ü l ü r . K o l l ü v y a l t o p r a k l a r i s e , A r ı D a ğ ı v e B a b a D a ğ ı ' n ı n O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n a b a k a n y a m a ç l a r ı n d a g e ¬ l i ş m i ş b u l u n m a k t a d ı r . B u n l a r , f a z l a k a l ı n o l m a d ı k l a r ı g i b i t o p r a k h o r i z o n l a r ı d a b ü t ü n ü y l e o l u ş m a m ı ş t ı r . Ö t e y a n d a n p o l y e h a v z a s ı t a b a n l a r ı n d a ( K a y a k ö y -O v a c ı k - A r ı P o l y e s i ) t e r r a - r o s s a ' l a r a r a s t l a n ı l m a k t a d ı r . A n c a k b o z u l m u ş bir. p o l y e k a r a k t e r i s u n a n O v a c ı k ' t a t e r r a - r o s s a ' l a r y a n ı n d a f l ü v y a l k ö k e n l i u n s u r l a r d a n i b a ¬ r e t a l ü v y a l t o p r a k l a r v a r d ı r . B u r a d a n d o ğ u y a d o ğ r u ( A r ı D a ğ ı ) g i d i l d i k ç e k o l l ü v y a l t o p r a k l a r a g e ç i l i r . Y ö r e d e d o ğ a l v e j a t a t i f ö r t ü y ü e s a s t a m a k i f o r m a s y o n l a r ı o l u ş t u r u r . M a k i e l e ¬ m a n l a r ı a r a s ı n d a K e ç i b o y n u z u ( C e r a t o n i a S i l i q u a ) , P ı r n a l m e ş e s i ( O u e r c u s l l e x ) , D e l i c e z e y t i n ( O l e a O l e a s t e r ) , Z a k k u m ( N e r i u m O l e a n d e r ) , t e ş b i h ( S t y r a x O f f i c i n a l i s ) y a y g ı n d ı r . M a k i f o r m a s y o n u , y a k l a ş ı k 7 5 0 - 8 0 0 m . y ü k s e l t i s i n e k a d a r g ö r ü l ü r . K ı z ı l c a m ( P i n u s B r u t i a ) f o r m a s y o n l a r ı 7 5 0 - 1 0 0 0 m ' y e k a d a r , 1 0 0 0 - 1 2 0 0 m ' l e r a r a s ı n d a S e d i r o r m a n ı , d a h a ü s t s e v i y e l e r d e i s e 1 4 5 0 m ' y e k a d a r a r d ı ç f o r ¬ m a s y o n u y a y g ı n o l a r a k g ö r ü l ü r . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n e p e r i y o d i k a k ı ş i ı a k a r s u l a r h a ¬ k i m d i r . Yıllık y a ğ ı ş m i k t a r ı n ı n 1 0 0 0 m m . c i v a r ı n d a o l d u ğ u v e d o l a y ı s ı y l a n e m l i b i r k l i m a t i k z o n d a y e r a l m a s ı n a r a ğ m e n s ü r e k l i a k a r s u l a r ı n o l m a y ı ş ı g e n e l d e k a r s t i k k a r a k t e r i y l e i l g i l i d i r . A y r ı c a kıyı g e r i s i n d e d e p r e s y o n t a b a n l a r ı v e b a z ı ç u ¬ k u r l u k l a r ı n v a r l ı ğ ı n a r a ğ m e n s ü r e k l i g ö l l e r i n o l m a y ı ş ı d a b u b a k ı m d a n a n l a m l ı d ı r . A n c a k , A k d e n i z kıyı k e s i m i n d e k i a k ı n t ı s i s t e m i n e b a ğ l j o l a r a k g e l i ş e n kıyı k o r -d u n u , s ı ğ b i r k e s i m -d e l a g ü n e r k a r a k t e r l i b i r g ö l ü ( Ö l ü D e n i z ) o l u ş t u r m u ş t u r . D i ğ e r y a n d a n F e t h i y e - Ö l ü d e n i z ç e v r e s i t a r i h i z e n g i n l i k l e r i , d o ğ a l g ü z e l l i k l e r i a ç ı s ı n d a n d a ü l k e m i z i n ö n e m l i t u r i z m m e r k e z l e r i n d e n b i r i s i d i r . E s k i a d ı L e v i s s e o l a n K a y a k ö y , a n t i k k a y a e v l e r i ile ü n l ü d ü r . A y r ı c a , Ö l ü d e n i z v e G e m i l e K o y u , L i k y a d e v r i n e a i t k ü l t ü r ü n i z l e r i n i t a ş ı y a n ö n e m l i m e r k e z l e r d i r . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e Y a k ı n Ç e v r e s i ' n i n Y a p ı s a l Ö z e l l i k l e r i P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n i n y a p ı s a l ö z e l l i k l e r i ç e r ç e v e s i n d e , a r a z i y i o l u ş t u r a n f o r m a s y o n l a r ı n l i t o l o j i k v e t e k t o n i k ö z e l l i k l e r i n e y e r v e r i l e c e k t i r . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e a r a z i y i o l u ş t u r a n f o r m a s y o n l a r 1 5 2
-M e s o z o i k v e S e n o z o i k y a ş l ı d ı r l a r . Biz b u n l a r ı ; a ) A l p i n F o r m a s y o n l a r ı b ) P o s t A l p i n F o r m a s y o n l a r ı a d ı a l t ı n d a , iki g r u p t a i n c e l e y e c e ğ i z . A l p i n F o r / n a s y o n l a r ı Y ö r e d e A l p i n f o r m a s y o n l a r ı n ı T r i a s , J u r a , K r e t a s e , P a l e o s e n , E o s e n ' e a i t ç e ¬ ş i t l i l i t o l o j i k b i r i m l e r t e m s i l e t m e k t e d i r . K a y a k ö y P o l y a H a v z a s ı ' n a Ü s t T r i a s ile A l t J u r a a r a s ı n d a t e ş e k k ü l e t t i ğ i i l e r i s ü r ü l e n d o l o m i t i k k a l k e r l e r h a k i m d i r . B u s e ¬ b e p l e d e l i t e r a t ü r e " K a y a k ö y D o l o m i t i " a d ı y l a g e ç m i ş t i r . K a y a k ö y O v a s ı ' n ı n k u ¬ z e y d o ğ u s u n d a Z e y t i n D a ğ ı , K u r u m c a D a ğ ı v e P ı n a r T e p e 3 4 6 m . ç e v r e s i n d e , a y r ı c a k u z e y b a t ı d a B e l e n D a ğ ı g ü n e y i n d e G i r m e T e p e 3 5 0 m . v e c i v a r ı d a h a b a t ı d a T ü l l ü c e T e p e 1 4 7 m . c i v a r ı ile g ü n e y d e K a r a d a ğ v e G e y m e n e D a ğ ı k e ¬ s i m i n d e g e n i ş a l a n l a r d a a f l ö r m a n l a r ı n a r a s t l a n m a k t a d ı r . A y r ı c a , b o z u l m u ş b i r p o l y e k a r a k t e r i g ö s t e r e n O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n u n b a t ı s ı n d a k i E l m a l ı D a ğ ı ' n a d o -l o m i t i k k a -l k e r -l e r h a k i m d i r . B u -l i t o -l o j i k b i r i m -l e r k o y u g r i , y e r y e r s i y a h k a -l ı n t a ¬ b a k a l ı k ü t l e l e r h a l i n d e d i r . S ö z ü e d i l e n l i t o l o j i k b i r i m l e r , k a b a c a y ö r e d e 1 0 0 0 ¬ 1 2 0 0 m . k a l ı n l ı ğ a s a h i p t i r l e r . Ö t e y a n d a n , h a v z a d a A l t J u r a ' y a a t f e d i l e n d o l a m i t i k k a l k e r l e r , T a v ş a n c ı l D e r e s i ' n i n k u z e y b a t ı s ı n d a d a r b i r a l a n d a a f l ö r e e d e r l e r . B u n a k a r ş ı l ı k , F e t h i y e d o ğ u s u n d a k i H ı d ı r l ı k v e A ğ a ç l ı m a h a l l e s i k e s i m i n d e g e n i ş b i r a l a n d a a f l ö r m a n l a r ı n a r a s t l a n m a k t a d ı r . B u r a d a k i d o l o m i t l e r , g r i r e n k l i v e a l g l i o l u p , y a k l a ş ı k 5 0 0 m e t r e k a l ı n l ı k t a d ı r . Ö n e m l i o l a n h u s u s l a r d a n b i r i d e K a y a k ö y P o l y e s i ' n i n J u r a y a ş l ı ç ö r t l ü d o l o m i t i k k a l k e r l e r i n i n K a y a k ö y P o l y e s i b a t ı s ı n d a k i T r i a s - J u r a y a ş l ı d o l o m a t i k k a l k e r l e r d e n y e r y e r i n c e t a b a k a l ı , ç ö r t y u m r u l u v e k a l s i t d a m a r l ı o l m a l a r ı ile a y r ı l m a l a r ı d ı r . B u n l a r d a h a a l t s e v i y e d e k i K a y a k ö y d o ¬ l o m i t l e r i n i n ü z e r i n e g e l m i ş o l u p , H a c b e l i T e p e 4 1 3 m . v e Ç e v l i k b a ş ı T e p e a r a ¬ s ı n d a y a y g ı n v e y a k l a ş ı k 7 5 0 m e t r e k a l ı n l ı ğ a s a h i p t i r l e r . K a y a k ö y d o l o m i t i a d ı v e r i l e n b u l i t o l o j i k b i r i m l e r , y e r y e r k a n a l c ı k l ı v e d e l i k l i l a p y a l a r l a a r ı z a l a n m ı ş b u ¬ l u n m a k t a d ı r l a r . D i ğ e r y a n d a n , P o l y e h a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e T r i a s f o r m a s y o n l a r ı n a g ö r e d a h a g e n ç o l a n l i t o l o j i k b i r i m l e r B a b a d a ğ c i v a r ı n d a g ö r ü l ü r l e r . B u n l a r y u k a r ı d a a ç ı k l a n a n A l t J u r a ' y a a i t d o l o m i t i k k a l k e r l e r ü z e r i n e k o n k o r d a n t o l a r a k g e l m i ş l i -t o l o j i k b i r i m l e r d i r . J u r a - K r e -t a s e ' y e a i -t -t ü r b i d i -t i k k a l k e r l e r y i n e d o l o m i -t i k ö z e l l i k -t e k i k a l k e r l e r v e ç ö r t l ü k a l k e r l e r b u n l a r d a n d ı r . B u s e b e p l e d i r k i b u l i t o l o j i k b i r i m l e r " B a b a d a ğ F o r m a s y o n u " o l a r a k a d l a n d ı r ı l m ı ş t ı r . B a b a d a ğ 1 9 6 9 m . ile b u n u n k u z e y i n d e k i A r ı D a ğ ı 1 7 6 8 m . y ö r e n i n h a k i m r ö l ¬ y e f i n i o l u ş t u r u r . A n c a k h a t ı r l a t a l ı m k i g e r e k B a b a d a ğ g e r e k s e A r ı d a ğ ' ı n y a p ı s ı n a g i r e n f o r m a s y o n l a r ç o ğ u n l u k l a K r e t a s e y a ş ı n d a d ı r l a r . Ü s t K r e t a s e ' y e a t f e d i l e n b u l i t o l o j i k b i r i m l e r t a b a k a l ı b i r y a p ı s u n a r l a r v e g e n e l d e k ü t l e v i d i r l e r . Y a k l a ş ı k 1 0 0 0 m e t r e k a l ı n l ı k t a d ı r l a r . A y r ı c a b u n l a r k ı r ı l g a n v e h a f i f k r i s t a l i z e d i r l e r . B u ö z e l l i k t e k i k a l k e r l e r i n h a v z a n ı n d i ğ e r b a z ı y e r l e r i n d e d e v a r l ı ğ ı t e s p i t e d i l m i ş t i r ( Ş e k i l - 2 ) . Ö t e y a n d a n K a y a k ö y P o l y e s i ' n i n g ü n e y b a t ı s ı n d a k i S a r ı c ı s u D e r e s i ' n i n g ü ¬ n e y i n d e o r t a l a m a k a l ı n l ı ğ ı 4 0 0 m'yi b u l a n v e K r e t a s e ' y e a t f e d i l e n , y e r y e r i ç e ¬ r i s i n d e ç ö r t y u m r u l a r ı b u l u n a n m i k r i t i k k a l k e r l e r a f l ö r e e d e r l e r . B u n l a r g r i , k o y u g r i , s i y a h ı m s ı , b e j y e ş i l i m s i , p e m b e m s i r e n k l e r d e o l u p , f a r k l ı k a l ı n l ı k t a t a b a k a l ı b i r y a p ı s u n m a k t a d ı r . K a y a k ö y P o l y e s i v e y a k ı n ç e v r e s i n d e a r a z i y i o l u ş t u r a n f o r m a s y o n l a r a r a 1 5 4
-s ı n d a o f i o l i t l e r i n a y r ı v e ö n e m l i b i r y e r i v a r d ı r . E -s a -s ı n d a b u n l a r T ü r k i y e a r a z i -s i g e n e l i n d e v e ö z e l l i k l e T o r o s o r o j e n i k k u ş a ğ ı n d a y a y g ı n l i t o l o j i k b i r i m l e r a r a s ı n d a y e r a l m a k t a d ı r . G e n e l l i k l e Ü s t K r e t a s e - P a l e o s e n y a ş ı n d a o l d u k l a r ı i l e r i s ü r ü l e n o f i o l i t l e r a r a s ı n d a s e r p a n t i n y e p e r i d o t i t ç o ğ u n l u k t a o l u p , d ü n i t v e h a r z b u r g i t l e r e d e y e r y e r r a s t l a n m a k t a d ı r . Ö l ü d e n i z F e t h i y e y o l u n u n A r a p m e z a r l ı ğ ı m e v k i i n d e , y o l u n d o ğ f u v e b a t ı s ı n d a F e t h i y e D e p r e s y o n u ' n a d o ğ r u a l f ö r m a n l a r ı n a r a s t l a n a n , g e n e l l i k l e y e ş i l r e n k l e r i y l e d i k k a t i ç e k e n l i t o l o j i k b i r i m l e r b u n l a r d a n d ı r . B u n l a r , a r a ş t ı r m a s a h a m ı z d ı ş ı n d a d a F e t h i y e D e p r e s y o n u ' n u n k u z e y i n d e v e K e m e r ' e d o ğ r u F e t h i y e - K e m e r a r a s ı n d a ç o k g e n i ş a l a n l a r d a a f l ö r e e t m e k t e v e a l ç a k p l a ¬ t o l a r ı o l u ş t u r m a k t a d ı r l a r . A l p i n f o r m a s y o n l a r ı a r a s ı n d a y e r a l a n l i t o l o j i k b i r i m l e r , K a y a k ö y P o l y e s i g ü ¬ n e y i n d e , a y r ı c a K i r i ş l i T e p e 3 7 8 m . k u z e y i n d e P a l e o s e n v e E o s e n ' d e t e ş e k k ü l e t m i ş , k o n g l o m e r a l a r , k u m t a ş l a r ı , k a l k e r v e kil t a ş l a r ı ile b a z ı b a z i k v o l -k a n i t l e r d e n i b a r e t t i r . O r t a l a m a -k a l ı n l ı ğ ı 3 0 - 1 0 0 m . a r a s ı n d a d e ğ i ş e n v e " F a r a l y a F o r m a s y o n u " o l a r a k a d l a n d ı r ı l a n b u l i t o l o j i k b i r i m l e r K a y a k ö y d o l o m i t l e r i ü z e r i n e d i s k o r d a n t o l a r a k g e l m i ş o l u p , s o n r a k i t e k t o n i k h a r e k e t l e r d e n e t k i l e n m i ş l e r d i r . P o s t A l p i n F o r m a s y o n l a r K a y a k ö y P o l y e s i v e y a k ı n ç e v r e s i n d e y e r a l a n P o s t A l p i n F o r m a s y o n l a r P l i o -K u a t e r n e r v e -K u a t e r n e r y a ş l ı l i t o l o j i k b i r i m l e r d e n i b a r e t t i r . G e v ş e k d o k u l u k o n g ¬ l o m e r a l a r , ç a k ı l l ı , k u m l u v e killi d e p o l a r b u n l a r a r a s ı n d a y e r alır. S ö z ü e d i l e n b u k l a s t i k k a y a ç l a r , y ö r e d e y ü k s e k d a ğ l ı k s a h a l a r ı n d e p r e s y o n t a b a n l a r ı n a d o ğ r u u z a n a n y a m a ç l a r ı n d a f a r k l ı ö z e l l i k l e r d e g ö r ü l ü r l e r . N i t e k i m , B a b a D a ğ ı ' n ı n b a t ı e t e k l e r i b o y u n c a , a y r ı c a A r ı D a ğ ı ' n ı n O v a c ı k D e p r e s y o n u n a d o ğ r u o l a n b a t ı e t e k l e r i n d e b e l i r g i n b i r ş e k i l d e g ö r ü l m e k t e d i r . O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n u n A r ı D a ğ ı ' n a d o ğ r u o l a n k e s i m l e r i n d e k a l ı n l ı k l a r y e r y e r d e ğ i ş e n ( 5 - 1 5 0 m . a r a s ı n d a ) v e b l o k , ç a k ı l , k u m b o y u t u n d a k ö ş e l i u n s u r l a r d a n i b a r e t g e v ş e k d o k u l u k o n g ¬ l o m e r a l a r b u n l a r d a n d ı r . M e k a n i k p a r ç a l a n m a v e s e l k a r a k t e r l i a k a r s u l a r ı n e s e r i o l a n b u t a b a k a l ı k ü t l e l e r , d e p r e s y o n t a b a b ı n a d o ğ r u ( d o ğ u d a n b a t ı y a ) ' 5 - 1 0 ° a r a s ı n d a d e ğ i ş e n e ğ i m l e r l e d a l m a k t a d ı r l a r . A y r ı c a d e p r e s y o n t a b a n l a r ı n d a , ( O v a c ı k - K a y a k ö y , F e t h i y e O v a s ı , Ö l ü d e n i z kıyı k e s i m i n d e ) o l d u ğ u g i b i a l ü v y a l f o r m a s y o n l a r a r a s t l a n m a k t a d ı r . B u n l a r ı n b i r k ı s m ı b i r i k i n t i k o n i v e y e l p a z e s i ş e k l i n d e g ö r ü l ü r . K a l ı n l ı k l a r ı d a K a y a k ö y P o l y e t a b a n ı n d a o l d u ğ u g i b i 5 - 2 0 m . a r a s ı n d a d e ğ i ş m e k t e d i r ( Ş e k i l : 2 ) . Y ö r e n i n T e k t o n i k Ö z e l l i k l e r i K a y a k ö y P o l y a H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e a r a z i y i o l u ş t u r a n f o r m a s y o n l a r , A l p i n v e P o s t A l p i n t e k t o n i k h a r e k e t l e r i n d e n b ü y ü k ö l ç ü d e e t k i l e n m i ş l e r d i r . B u n u n b i r s o n u c u o l a r a k b a z ı k ı v r ı m s i s t e m l e r i , b i n d i r m e l e r , k ı r ı l m a v e e k a y -l a n m a -l a r y ö r e n i n a n a j e o m o r f o -l o j i k b i r i m -l e r i n i n m e y d a n a g e -l m e s i n e d e s e b e p o -l ¬ m u ş t u r . Y u k a r ı d a s ö z ü e d i l e n d e p r e s y o n l a r , e s a s t a t e k t o n i k k ö k e n l i d i r l e r . K a r s -t l a ş m a ile b u n l a r m o -t i v e e d i l m i ş l e r d i r . Ö z e l l i k l e , A l p O r o j e n e z i ' n d e n s o n r a v u k u a g e l m i ş e p i r o j e n i k s t i l d e k i h a r e k e t l e r l e h a v z a b e l i r g i n kırıklı b i r y a p ı y a b ü ¬ r ü n m ü ş t ü r . N i t e k i m y e r y e r g ö r ü l e n f a y l a r b u n a ö r n e k t e ş k i l e d e r . A r ı D a ğ ı b i r t a ¬ r a f a b ı r a k ı l a c a k o l u r s a a n a t e k t o n i k h a t l a r ı n u z a n t ı s ı k u z e y b a t ı - g ü n e y d o ğ u i s ¬ t i k a m e t i n d e d i r . B u y ö n , o r o g r a f i k h a t l a r ı n u z a n ı ş ı n a d a u y g u n d u r . G e r e k B a b a D a ğ ı , g e r e k A r ı D a ğ ı , g e r e k s e K a y a k ö y k e s i m i n d e k i d a ğ l ı k k ü t l e l e r i k e s e n f a y 1 5 6
l a r ı n u z a n ı ş ı d a b u n a a z ç o k p a r a l e l d i r . B u n u n l a b i r l i k t e t â l î d e r e c e d e o l s a d a k u -z ş y b a t ı - g ü n e y d o ğ u d o ğ r u l t u l u kırık h a t l a r ı n ı d i k i n e v e v e r e v i n e k e s e n f a y l a r d a v a r d ı r . A r ı D a ğ ı ' n ı n k a l k e r l i k ü t l e l e r i n i k u z e y - g ü n e y y ö n ü n d e k e s e n f a y l a r b u n a ö r n e k t e ş k i l e d e r .
K a y a k ö y H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n i n e n b e l i r g i n v e ö n e m l i f a y l a r ı a r a s ı n d a
Ölüdeniz Fayı v e Babadağı Fayları g ö s t e r i l e b i l i r . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı g ü ¬
n e y i n d e y e r a l a n v e b i r b i r i n e p a r a l e l o l a n f a y l a r g ü n e y d o ğ u - k u z e y b a t ı d o ğ ¬ r u l t u s u n d a u z a n m a k t a d ı r l a r . Ö t e y a n d a n B a b a D a ğ ı ' n ı n k u z e y k e n a r ı b o y u n c a , y a k l a ş ı k 1 2 k m . i z l e n e n f a y , g ü n e y d o ğ u - k u z e y b a t ı d o ğ r u l t u l u d u r . B u r a d a k u z e y b l o k a l ç a l m ı ş , g ü n e y b l o k i s e y ü k s e l m i ş t i r . B a b a d a ğ Fayı a d ı n ı v e r e c e ğ i m i z b u ö n e m l i k ı r ı k h a t t ı ç a l ı ş m a s a h a m ı z d a A k b e l m e v k i i n d e n b a ş l a r , H i s a r ö n ü ' n e k a d a r y a m a ç m o l o z u v e g e v ş e k d o k u l u k o n g l o m e r a l a r a l t ı n d a d e v a m e d e r e k S i v r i D a ğ ı n k u z e y i n d e n g e ç e r e k K a y a k ö y P o l y e s i ' n i n b a t ı s ı n a k a d a r u z a n ı r ( Ş e k i l : 2 ) . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e Y a k ı n Ç e v r e s i n i n J e o m o r f o l o j i s i K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e b i r b i r i n d e n b a z ı f a r k l ı ö z e l ¬ l i k l e r i y l e a y ı r d e d i l e b i l e n j e o m o r f o l o j i k ü n i t e l e r g ö z l e n e b i l m e k t e d i r . B u n l a r ; d a ğ l ı k s a h a l a r , p l a t o s a h a l a r ı , o v a l ı k k e s i m l e r , l a g ü n e r s a h a v e f a l e z l i k ı y ı l a r d a n i b a ¬ r e t t i r .
Dağlık Sahalar
Thetys D e n i z i ' n i n e v r i m i ç e r ç e v e s i n d e T ü r k i y e r ö l y e f i n i n a n a h a t l a r ı n ı n b e ¬ l i r d i ğ i b i r v a k ı a d ı r . B u ç e r ç e v e d e , i ç i n d e a r a ş t ı r m a s a h a m ı z ı n d a b u l u n d u ğ u B a t ı T o r o s D a ğ l a r ı ö z e l l i k l e A l p O r o j e n e z i v e o n u t a k i p e d e n e p i r o j e n i k s t i l d e k i g e n ç t e k t o n i k h a r e k e t l e r , d a ğ l ı k s a h a l a r ı n d a h a b e l i r g i n h a l e g e l m e s i n d e b ü y ü k r o l o y ¬ n a m ı ş l a r d ı r . M a k s i m a l v e o r t a l a m a y ü k s e l t i l e r i i t i b a r i y l e d i k k a t e a l a r a k g ö z d e n g e ç i r e c e ğ i m i z d a ğ l ı k s a h a l a r ı n b a ş ı n d a B a b a D a ğ ı ( 1 9 6 9 m.) ile A r ı D a ğ ı ( 1 7 5 8 m.) g e l m e k t e d i r . B u n u n d ı ş ı n d a K a y a k ö y P o l y e s i ' n i g ü n e y d e n ç e v r e l e y e n , G e y m e n e D a ğ ı 6 2 4 m . , K a r a d a ğ 5 2 4 m . ile s ö z ü e d i l e n P o l y e ' y i F e t h i y e K ö r -f e z i ' n d e n a y ı r a n B e l e n D a ğ ı 5 7 0 m . Z e y t i n D a ğ ı 4 0 0 m . , K a r u m c a D a ğ ı 4 2 4 m . , v e a y r ı c a K a y a k ö y P o l y e s i ile O v a c ı k P o l y e H a v z a s ı t a b a n ı a r a s ı n d a y e r a l a n v e b i r b a k ı m a b u iki p o l y e h a v z a s ı t a b a n ı n ı b i r b i r i n d e n a y ı r a n , E l m a l ı D a ğ ı 4 0 7 m . d e y e r a l m a k t a d ı r . G e y m e n e D a ğ ı ' n ı n k u z e y k u z e y d o ğ u s u n a d o ğ r u d e v a m ı n i -t e l e ğ i n d e o l a n K i r i ş T e p e 3 7 8 m . , G e y m e n e ile E l m a l ı D a ğ ı a r a s ı n d a a d e -t a O v a ¬ c ı k P o l y e s i t a b a n ı ile K a y a k ö y P o l y e t a b a n ı n ı b i r b i r i n d e n a y ı r a n b i r e ş i k d u ¬ r u m u n d a d ı r k i , b u r a d a B o ğ a z d e r e ' n i n a ç t ı ğ ı F l ü v i o - K a r s t i k k ö k e n l i b i r b o ğ a z a ç ı l m ı ş t ı r . B a b a D a ğ ı : O v a c ı k P o l y e s i ' n i n g ü n e y - g ü n e y d o ğ u s u n d a y e r a l m a k t a d ı r . 1 9 6 9 m e t r e y ü k s e l t i s i ile y ö r e n i n e n y ü k s e k d a ğ l ı k s a h a s ı d ı r . D e n i z d e n b e l i r g i n v e y ü k s e k f a l e z l e r l e a y r ı l ı r . B a t ı y a m a ç l a r ı d a o l d u k ç a e ğ i m l i d i r . D a h a k u z e y d e k i A r ı D a ğ ı ' n d a n b i r f a y h a t t ı y l a a y r ı l m a k t a d ı r . B u f a y l ı k e s i m e t e k a b ü l e d e n d a ğ ı n y a ¬ m a ç l a r ı o l d u k ç a d i k t i r . , Y u k a r ı d a k ı s m e n a ç ı k l a n d ı ğ ı ü z e r e B a b a D a ğ ı F a y ı , B a b a D a ğ ı ' ı n ı n k u z e y k e n a r ı b o y u n c a g ü n e y d o ğ u - k u z e y b a t ı d o ğ r u l t u s u n d a 1 2 k m . ' l i k b i r u z a n ı ş g ö s ¬ t e r i r . B a b a d a ğ , B a ğ T e p e d e n A k b e l m e v k i i n e k a d a r b e l i r g i n d i k l i k l e r l e d e v a m 1 5 7-F o t o : 1 - B a b a D a ğ ı ( 1 9 6 9 m . ) . K a l k e r l e r d e n o l u ş a n b u d a ğ l ı k k ü t l e n i n z i r v e l e r i n e d o ğ r u f l ü . v i o - k a r s t i k v a d i l e r d i k k a t i ç e k m e k t e d i r .
D a ğ ı n e t e k k ı s ı m l a r ı n a d o ğ r u s e d i r a ğ a ç l a r ı , y u k a r ı k ı s ı m l a r d a i s e a r d ı ç v e ç a m l a r a r a s t l a n m a k t a d ı r . '
e d e r , A k b e l m e v k i i n d e i s e , d i k l i ğ i n i k ı s m e n k a y b e d e r . F a y l a n m a y a b a ğ l ı o l a r a k k u z e y b l o k a l ç a l m ı ş , g ü n e y b l o k i s e y ü k s e l m i ş t i r . B u n u n b i r s o n u c u o l a r a k d a , J u r a K r e t a s e y a ş l ı t ü r b i d i t i k k a l k e r , ç ö r t l ü m i k r i t v e k a l k e r l e r d e n i b a r e t o l a n d a ğ ı n A r ı D a ğ ı ile b a ğ l a n t ı l ı o l d u ğ u A k b e l m e v k i i s ı n ı r ı n ı n k u z e y d o ğ u s u n d a d o l i n l e r e r a s t l a n ı l m a k t a d ı r . A r ı D a ğ ı : B o z u l m u ş b i r p o l y e k a r a k t e r i a r z e d e n O v a c ı k D e p r e s y o n u n u n d o ğ u s u n d a b i r d e n b i r e y ü k s e l e n b u d a ğ l ı k s a h a 1 7 5 8 m . , b a t ı y a m a c ı n d a k u z e y -g ü n e y y ö n l ü k a d e m e l i f a y l a r l a s ö z ü e d i l e n d e p r e s y o n t a b a n ı n a ' d o ğ r u a l ç a l m ı ş v e b a t ı y a d o ğ r u b a s a m a k l ı b i r r ö l y e f m e y d a n a g e l m i ş t i r . A r ı D a ğ ı ' n ı n k u z e y g ü n e y y ö n l ü f a y l a r ı n ı d i k i n e y a r a n ç o k s a y ı d a s e l k a ¬ r a k t e r l i a k a r s u l a r , b i r i k i n t i k o n i v e y e l p a z e l e r i n i o l u ş t u r m u ş l a r d ı r . B u y ü k s e k d a ğ ¬ lık s a h a d a n b e s l e n e n T a v ş a n c ı l D e r e , A ğ ı l l ı D e r e v e D e r e y o l d e r e l e r i , A r ı D a ğ ı ' n ı n b a t ı s ı n d a f a y l a r l a b i r d e n b i r e y ü k s e l t i k a y b e d e r e k o v a t a b a n ı n a i n ¬ m e k t e d i r l e r v e b ö y l e c e e ğ i m i n a z ı l d ı ğ ı k e s i m l e r d e o l d u k ç a g e n i ş b i r i k i n t i k o n i v e y e l p a z e l e r i n i o l u ş t u r m a k t a d ı r l a r . B u n a g ö r e , a l ü v y o n l a r ı n v a r l ı ğ ı n a b a ğ l ı o l a r a k p o l i s i k l b i r r ö l y e f o r t a y a ç ı k m a k t a d ı r . A r ı D a ğ ı ' n ı n y ü k s e k z i r v e l e r i n d e n e t e k k ı ¬ s ı m l a r ı n a d o ğ r u , f a r k l ı z a m a n l a r d a o l u ş a n b i r i k i n t i k o n i l e r i b u b a k ı m d a n ö r n e k t e ş k i l e d e r . Y a m a ç e ğ i m l e r i n i n 2 0 - 3 0 ° a r a s ı n d a d e ğ i ş t i ğ i , k o n i v e y e l p a z e l e r i n a l t ı n d a ; H a s t a n e M a h a l l e s i , K ı r a n ç a ğ ı l S a r n ı c ı c i v a r ı n d a o l d u ğ u g i b i , P l i o -K u a t e r n e r d e p o l a r y e r a l m a k t a d ı r . A y r ı c a A r ı D a ğ ı ' n d a n i n e n Kızıl D e r e , Ç a ş a k D e r e v e A ğ ı l l ı D e r e l e r i y u k a r ı d a a ç ı k l a n a n k u z e y g ü n e y y ö n l ü f a y l a r ı n e t k i s i y l e y a t a k l a r ı n ı d e r i n l e ş t i r m i ş l e r d i r . O r t a l a m a 1 0 0 - 1 5 0 m e t r e d e r i n l i ğ i o l a n b u a k a r s u v a d i l e r i J u r a - K r e t a s e ' y e a i t k a l ¬ k e r l e r i ç e r i s i n d e y e r a l m a k t a d ı r . A r ı D a ğ ı ' n ı n k u z e y b a t ı - g ü n e y d o ğ u d o ğ r u l t u s u ü z e r i n d e A r ı O v a s ı y e r a l ¬ m a k t a d ı r . P o l y e n i n k u z e y i n i A r ı T e p e 1 7 6 8 m . , b a t ı s ı n ı Halli B a b a T e p e 1 5 5 0 m . , g ü n e y i n i Ç e n g e l o ğ l u T e p e 1 4 6 4 m . , v e d o ğ u s u n u i s e N o h u t l u T e p e 1 6 2 4 m . s ı n ı r l a n d ı r m a k t a d ı r ( Ş e k i l : 3 ) . A r ı O v a s ı : Bir p o l y e k a r a k t e r i n d e d i r . P o l y e H a v z a s ı t a b a n ı n ı , b a t ı d a , k u -z e y d o ğ u - g ü n e y b a t ı d o ğ r u l t u l u g ü n e y d e i s e , g ü n e y b a t ı - k u -z e y d o ğ u d o ğ r u l t u l u f a y l a r s ı n ı r l a n d ı r m a k t a d ı r . Ş ü p h e s i z b u n l a r , p o l y e n i n o l u ş u m u n d a e t k i l i o l ¬ m u ş t u r . B u n a g ö r e d a ğ l ı k s a h a n ı n y ü k s e k n a h i y e l e r i n d e t e k t o n o - k a r s t i k b i r ç u ¬ k u r l u k b e l i r m i ş t i r . B u ç u k u r l u ğ u n t a b a n ı n ı n o r t a l a m a y ü k s e l t i s i 1 3 5 0 m e t r e c i ¬ v a r ı n d a d ı r . ( F o t o : 3 ) Ç e v r e s i n d e k i d a ğ l ı k k e s i m l e r d e n d i k y a m a ç l a r l a a y r ı l a n p o l y e h a v z a s ı t a b a n ı , k u z e y d e n g ü n e y e d o ğ r u e ğ i m l i o l u p , 1.5-2 k m2' l i k b i r y ü -z ö l ç ü m e s a h i p t i r . S ö -z ü e d i l e n p o l y e t a b a n ı g ü n e y i n d e , g ü n e y b a t ı - k u -z e y d o ğ u y ö n ü n d e d i z i l m i ş ü ç a y r ı d ü d e n v a r d ı r . Kış m e v s i m i n d e k i y a ğ ı ş l a r a b a ğ l ı o l a r a k m e y d a n a g e l e n g ö l s u l a r ı n ı b u d ü d e n l e r d r e n e e t m e k t e d i r l e r . ( F o t o : 4 v e 5 ) Yaz a y l a r ı n d a k u r u y a n g ö l t a b a n ı n d a k u r u t a r ı m ( d a h a ç o k n o h u t e k i m i ) y a ¬ p ı l m a k t a d ı r . P o l y e t a b a n ı n d a y ü z e y e y a k ı n y e r a l t ı s u y u 6 - 7 m e t r e d e r i n d e d i r . Ö t e y a n d a n , A r ı P o l y e s i h a v z a t a b a n ı 1 3 5 0 m . ile p o l y e ' y i g ü n e y d e n s ı ¬ n ı r l a y a n Ç e n g e l o ğ l u T e p e 1 4 6 4 m . a r a s ı n d a , y e r y e r d o l i n l e r e d e r a s t ¬ l a n ı l m a k t a d ı r . B ö y l e c e , A r ı P o l y e s i h a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i d e ç e ş i t l i l a p y a l a r , d o l i n l e r , d ü d e n l e r v e p o l y e ile b i r l i k t e b a ş l ı b a ş ı n a k a r s t i k b i r s i s t e m i o l u ş ¬ t u r m a k t a d ı r . 1 5 9
-Plato Sahaları K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e j e o m o r f o l o j i k ü n i t e l e r a r a s ı n d a p l a t o l a r ö n e m l i b i r y e r e s a h i p t i r . Y ö r e n i n h a k i m r ö l y e f i n i o l u ş t u r a n B a b a d a ğ ( 1 9 6 9 m.) ile A r ı D a ğ ı ( 1 7 5 8 m . ) ' n ı n b a t ı s ı n d a k a l a n v e ç o ğ u n l u k l a J u r a v e K r e -t a s e ' y e a i -t ç e ş i -t l i k a l k e r l e r d e n i b a r e -t o l a n -t o p o g r a f y a p l a -t o d a n b a ş k a b i r ş e y d e ¬ ğ i l d i r . A n c a k , s ö z ü e d i l e n t o p o g r a f y a s a t h ı , k l a s i k p l a t o t a n ı m ı n a g ö r e , h a f i f d a l g a l ı d ü z l ü k l e r ş e k l i n d e d e ğ i l d i r . Ü z e r i n d e yüksek tepelerin, nispeten geniş dep
resyonların, yer yer dar ve derin akarsu vadilerinin, dik yamaçların, falezli kı¬ yıların h a k i m o l d u ğ u b i r ö z e l l i ğ e s a h i p t i r . P l a t o n u n k u z e y k e s i m i n d e , F e t h i y e D e p r e s y o n u ' n a d o ğ r u , y ü k s e l t i l e r i 4 0 0 ¬ 5 7 0 m e t r e a r a s ı n d a d e ğ i ş e n t e p e v e z i r v e l e r v a r d ı r . O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n u n k u ¬ z e y i n d e k i İ ğ d ı r T e p e 4 7 9 m . , b a t ı s ı n d a k i E l m a l ı D a ğ ı 4 0 7 m . , d a h a k u z e y b a t ı d a S ü t e T e p e 5 3 7 m . ile K a r u m c a D a ğ ı 4 2 4 m . , v e Z e y t i n D a ğ ı 4 6 5 m . b u n ¬ l a r d a n d ı r . A y r ı c a , K a y a O v a s ı ' n ı n k u z e y b a t ı s ı n d a k i S i v r i T e p e 4 6 5 m . ile B e l e n D a ğ ı 5 7 0 m . v e H a c b e l i T e p e 4 6 3 m . y ü k s e l t i y e s a h i p t i r . D i ğ e r y a n d a n , p l a t o n u n g ü n e y k e s i m i n d e k i K a r a d a ğ 5 2 7 m . ile G e y m e n e D a ğ ı 6 2 4 m . , b e l i r g i n z i r v e l e r i o l u ş t u r m a k t a d ı r . B u a ç ı k l a m a l a r a g ö r e , p l a t o n u n e n y ü k s e k y e r i 6 2 4 m e t r e ile G e y m e n e D a ğ ı ' d ı r . P l a t o , b u y ü k s e k t e p e v e z i r v e l e r i n i n e t e k k ı s ı m l a r ı n d a h a f i f d a l g a l ı d ü z l ü k l e r h a l i n d e d i r . P l a t o n u n o r t a l a m a y ü k s e l t i s i , 3 5 0 - 4 0 0 m e t r e a r a s ı n d a d e ¬ ğ i ş m e k t e d i r . Y u k a r ı d a , p l a t o ü z e r i n d e k i y ü k s e k t e p e v e z i r v e l e r i n d ı ş ı n d a ; d a h a s o n r a ay¬ rıntılı o l a r a k a ç ı k l a y a c a ğ ı m ı z d e p r e s y o n l a r ı n v a r l ı ğ ı d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . B u n ¬ l a r d a n b i r i s i , i ç i n d e K a y a k ö y y e r l e ş i m b i r i m i n i n d e b u l u n d u ğ u Kaya Ovası, d i ğ e r i i s e ; i ç i n d e Ö l ü d e n i z y e r l e ş i m b i r i m i n i n b u l u n d u ğ u Ovacık Depresyonudur. Ö t e y a n d a n , s ö z ü e d i l e n p l a t o n u n a k a r s u l a r t a r a f ı n d a n p a r ç a l ı h a l e g e t i r i l m i ş o l d u ğ u d a b i r v a k ı a d ı r . B u n l a r b ü t ü n ü y l e p e r i y o d i k a k ı ş l ı , k u r u v a d i l e r ö z e l l i ğ i n d e d i r . Yıllık y a ğ ı ş m i k t a r ı n ı n 1 0 0 0 m m . c i v a r ı n d a o l d u ğ u v e b ö y l e c e n e m l i -y a ğ ı ş l ı b i r i k l i m i n h a k i m o l d u ğ u -y ö r e d e , a k a r s u l a r ı n p e d i -y o d i k a k ı ş l ı o l m a l a r ı n ı n b i r k a ç s e b e b i v a r d ı r . B u n l a r d a n b i r i n c i s i , k ı s a b o y l u v e n i s b e t e n d a r b i r b e s ¬ l e n m e h a v z a s ı n a s a h i p o l m a l a r ı , i k i n c i s i y ö r e y e b ü t ü n ü y l e k a r s t i k l i t o l o j i k b i ¬ r i m l e r i n h a k i m o l m a s ı , ü ç ü n c ü s ü ö z e l l i k l e A r ı D a ğ ı ' n ı n b a t ı e t e k l e r i n d e o l d u ğ u g i b i , g e v ş e k d o k u l u k o n g l o m e r a t i k d e p o l a r ı n g e n i ş b i r a l a n d a g ö r ü l m e l e r i v e d o ¬ l a y ı s ı y l a z e m i n i n p e r m e a b l o l u ş u , d ö r d ü n c ü s ü ; g e r e k y ü z e y v e g e r e k s e y e r a l t ı s u l a r ı n ı d r e n e e d e n , f a y h a t l a r ı n ı n b u l u n m a s ı d ı r . Bir p l a t o k a r a k t e r i n d ş o l a n K a y a k ö y y a r ı m a d a s ı ' n ı n m u h t e l i f y e r l e r i n d e , n i s -b e t e n d i k p r o f i l l i y a m a ç l a r a r a s t l a n ı l m a k t a d ı r ( Ş e k i l : 4 ) . G e r e k K a y a k ö y O v a s ı ' n ı n , g e r e k s e O v a c ı k D e p r e s y o n u n u n g ü n e y kıyıları e k s e r i y a d i k y a ¬ m a ç l a r l a ç e v r i l i d i r . B u d i k l i k l e r e s a s i t i b a r i y l e m a s i f e l k a r a k t e r d e k i d o l o m i t i k k a l ¬ k e r l e r d e n m ü t e ş e k k i l d i r . K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı ' n ı n e ğ i m l i y a m a ç l a r ı b o y u n c a , d a r v e d e r i n b o ğ a z l a r a r a s t l a n m a k t a d ı r . B u b o ğ a z l a r a r a s ı n d a ö n e m l i o l a n l a r d a n b i r i s i Dereboğazı Der e s / d i Der . Y a k l a ş ı k 2 2 , 5 k m . u z u n l u ğ u n d a k i b u b o ğ a z v a d i , O v a c ı k D e p -r e s y o n u ' n u K a y a k ö y D e p -r e s y o n u ' n a b a ğ l a m a k t a d ı -r . Bi-r b a k ı m a O v a c ı k D e p ¬ r e s y o n u n u n s u l a r ı n ı K a y a k ö y D e p r e s y o n u ' n a t a h l i y e e d e n b u a k a r s u v a d i s i , J u r a - K r e t a s e k a l k e r l e r i ile P a l e o s e n E o s e n f l i ş i n i n s ı n ı r ı n d a a ç ı l m ı ş t ı r . • 161
-A y r ı c a , -A r ı D a ğ ı ' n ı n k a l k e r l i s a t ı h l a r ı n ı y a r a r a k O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n a a ç ı l a n T a v ş a n c ı l D e r e , K ı z ı l k a y a D e r e , Ç a ş a k D e r e , A h ı r l ı D e r e , S u ç u k u r u D e r e s i v b . y e r y e r f l ü v i o - k a r s t i k b o ğ a z l a r b i ç i m i n d e d i r . F a l e z l i K ı y ı l a r : Y u k a r ı d a t a n ı m l a n a n K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı ' n ı n d e n i z s u l a r ı y l a t e m a s h a l i n d e o l d u ğ u k ı y ı l a r ı n ı n b ü y ü k b i r k ı s m ı yalıyar ş e k l i n d e d i r . Yalıyar d i k kıyı a n l a m ı n d a ' o l u p , f a l e z d e n b a ş k a b i r ş e y d e ğ i l d i r . ( F o t o : 2 ) Ş ü p h e s i z b u n l a r d a l g a l a r l a o l u ş t u r u l a n d i k l i k l e r d i r . D a l g a l a r ı n d i p t e n o y m a l a r ı , k a y a g ö -ç ü n t ü l e r i n e , h a t t a y e r y e r h e y e l a n l a r a s e b e p o l m a k t a d ı r . B e l c e ğ i z K o y u ' n u n d o ¬ ğ u y a d o ğ r u ( B a b a d a ğ ) o l a n k e s i m l e r i n d e g ö r ü l d ü ğ ü g i b i . A n c a k b u d i k k ı y ı l a r ı n p r o f i l l e r i t a b a k a l ı k a l k e r k ü t l e l e r i n i n d e n i z e d a l ı ş a ç ı l a r ı n a b a ğ l ı o l a r a k b a z ı f a r k ¬ lılıklar g ö s t e r m e k t e d i r . S ö z ü e d i l e n y a r ı m a d a n ı n b ü t ü n kıyıları d i k v e f a l e z l i d e ¬ ğ i l d i r . A l ç a k k ı y ı l a r d a v a r d ı r . B e l c e ğ i z K ö y ü v e Ö l ü d e n i z L a g ü n s a h a s ı b u n a ö r n e k t e ş k i l e d e r . Ovalık Sahalar K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e o v a l a r ı n d a ğ ı l ı ş ı d i k k a t e a l ı n ı r s a ; a ) K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı ' n ı n k u z e y i n d e , F e t h i y e D e p r e s y o n u t a b a n ı n d a , b ) Y a r ı m a d a n ı n m e r k e z î k ı s ı m l a r ı n d a K a y a k ö y P o l y e G r u b u i ç i n d e , c ) Y a r ı m a d a n ı n g ü n e y b a t ı s ı n d a Ö l ü d e n i z L a g ü n ü ' n e d o ğ r u b e l c e ğ i z K o y u ' n d a , d ) A r ı D a ğ ı ' n ı n z i r v e n a h i y e s i n d e k i k a r s t i k d e p r e s y o n u n t a b a n ı n d a y e r a l m a k t a d ı r . B u n l a r d a n F e t h i y e D e p r e s y o n u t a b a n ı , d o ğ u b a t ı y ö n ü n d e g e l i ş m i ş v e a l ü v -y a l d o l g u l a r d a n i b a r e t b i r o v a d ı r . O v a , f l ü v i a l v e f l ü v i o - m a r e n d e p o l a r ı hâvîdir. O v a t a b a n ı n ı n e ğ i m i d o ğ u d a n b a t ı y a d o ğ r u o l u p , b i r i k i m g l a s i s i ö z e l l i ğ i g ö s t e r i r . O v a n ı n g ü n e y i ç o ğ u n l u k l a k a l k e r k ü t l e l e r i y l e s ı n ı r l ı d ı r . B u n a k a r ş ı l ı k k u z e y v e d o ğ u k e s i m l e r i n d e , o f i o l i t i k k ü t l e l e r b u l u n u r . Bir p l a t o k a r a k t e r i n d e o l d u ğ u n u i l e r i s ü r d ü ğ ü m ü z K a y a k ö y Y a r ı m a d a s ı ' n ı n ö n e m l i j e o m o r f o l o j i k b i r i m l e r i a r a s ı n d a p o l y e l e r y e r a l m a k t a d ı r . B i l i n d i ğ i ü z e r e p o l y e , o v a a n l a m ı n a g e l e n v e k a r s t l i t e r a t ü r ü n e g e ç m i ş b i r t e r i m d i r . S ö z ü e d i l e n p o l y e l e r d e n b i r i s i K a y a k ö y , d i ğ e r i i s e O v a c ı k ' t ı r . B u n l a r a r a s ı n d a , K a y a k ö y P o l -y e s i ' n i n b ü t ü n ş e k i l u n s u r l a r ı -y l a t i p i k b i r p o l -y e o l d u ğ u , O v a c ı k ' ı n i s e b o z u l m u ş b i r p o l y e k a r a k t e r i s u n d u ğ u o r t a y a ç ı k m a k t a d ı r . B u g ü n k ü g ö r ü n ü m ü i t i b a r i y l e d e O v a c ı k P o l y e s i " B o ğ a z D e r e " y a d a " D e r e b o ğ a z ı D e r e s i " a d ı v e r i l e n e p i j e n i k b i r b o ğ a z l a K a y a k ö y P o l y e s i ' n e b a ğ l a n m ı ş o l m a k t a d ı r . B ö y l e c e , O v a c ı k v e K a -y a k ö -y p o l -y e l e r i b i r b ü t ü n o l a r a k e l e a l ı n m a k t a d ı r . K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e a r a z i y i o l u ş t u r a n ç e ş i t l i f o r ¬ m a s y o n l a r v a r d ı r . B u n l a r a , o l u ş u m z a m a n ı , l i t o l o j i k v e t e k t o n i k ö z e l l i k l e r i b a ¬ k ı m ı n d a n d a h a ö n c e a y r ı n t ı l ı y e r v e r i l m i ş t i r . O f i o l i t i k b i r i m l e r , f l i ş f a s i y e s i , d o -l o m i t i k b i r i m -l e r , k o n g -l o m e r a -l a r , e b u -l i -l e r , a -l ü v y o n -l a r , p o -l y e h a v z a s ı n d a a y ı r d e d i l e b i l e n b a ş l ı c a f o r m a s y o n l a r d ı r . B o z u l m u ş b i r p o l y e k a r a k t e r i g ö s t e r d i ğ i n i i l e r i s ü r d ü ğ ü m ü z O v a c ı k D e p ¬ r e s y o n u t a b a n ı b ü t ü n ü y l e k a r a s a l k l a s t i k l e r l e k a p l ı d ı r . B u n l a r , d o ğ u d a A r ı D a ğ ı ' n ı n y ü k s e k y a m a ç l a r ı n a d o ğ r u s e l k a r a k t e r l i a k ı ş g ö s t e r e n a k a r s u l a r ı n g e 1 6 2
-t i r d i ğ i , d a h a ç o k k ö ş e l i u n s u r l a r d a n i b a r e -t g e v ş e k d o k u l u k o n g l o m e r a -t i k d e p o l a r d ı r v e h a y l i k a l ı n d ı r . B u d u r u m , m u h t e m e l d i r k i , P l i o s e n s o n l a r ı ile K u -a t e r n e r b -a ş l -a n g ı c ı n d -a K -a y -a k ö y P o l y e H -a v z -a s ı t -a b -a n ı n d -a b e l i r g i n b i r ç ö k m e n i n v e b u n a1- b a ğ l ı o l a r a k B o ğ a z D e r e ' n i n a ç ı l m a s ı y l a i l g i l i d i r . K a n a a t i m i z c e B o ğ a z D e r e a ç ı l m a d a n ö n c e O v a c ı k D e p r e s y o n u t a b a n ı n a b ü y ü k ö l ç ü d e t e r r a - r o s s a l a r h a k i m i d i . T e r r a - r o s s a ' l a r y e r y e r , s e l k a r a k t e r l i a k a r s u l a r ı n ( K ı z ı l d e r e , A h ı r l ı D e r e , Ç a ş a k D e r e s i ; v d . ) g e t i r d i ğ i m a l z e m e l e r l e ö r t ü l e r e k , P a l e o s o l h a l i n i a l m ı ş o l m a l ı d ı r . O v a c ı k ' ı n a l ü v y a l t o p r a k l a r ı n ı n b u l u n d u ğ u v e ziraî f a a l i y e t i n y a p ı l d ı ğ ı y e r l e r d e ( d e p r e s y o n t a b a n ı n ı n b a t ı k e s i m i ) k a b a k l a s t i k u n s u r l a r a p e k r a s t -l a n ı -l m a m a k t a d ı r . A r ı D a ğ ı ' n ı n b a t ı s ı n d a O v a c ı k D e p r e s y o n u t a b a n ı n a d o ğ r u k a ¬ b a c a - k u z e y - g ü n e y y ö n l ü f a y l a n m a l a r a b a ğ l ı o l a r a k o l u ş a n y ü k s e l t i k a d e m e l e r i , b u r a d a f l ü v y a l a ş ı n d ı r m a b a k ı m ı n d a n b i r g e n ç l e ş m e v e b ö y l e c e b i r i k i n t i k o n i v e y e l p a z e l e r i n i n o l u ş m a s ı n a y o l a ç m ı ş l a r d ı r . B u r a l a r d a u n s u r l a r k ü ç ü l e r e k o v a t a ¬ b a n ı n d a k u m l u , s i l t l i v e killi b i r m a l z e m e y e d ö n ü ş m ü ş t ü r . ( F o t o : 6 ) K l a s t i k d e p o l a r , O v a c ı k D e p r e s y o n u ' n u n d o ğ u s u n d a J u r a - K r e t a s e k a l ¬ k e r l e r i n i , k u z e y d e A r a p m e z a r l ı ğ ı m e v k i i n e d o ğ r u o f i o l i t l e r i , A s a r T e p e v e E l m a l ı T e p e m e v k i i n e d o ğ r u d o l o m i t i k k a l k e r l e r i , H i s a r ö n ü m e v k i l e r i n d e i s e , f l i ş l e r i y e r y e r d i s k o r d a n t ö r t ü l e r h a l i n d e f o s i l i z e e t m i ş l e r d i r . O v a c ı k D e p r e s y o n u t a b a n ı n ı n o r t a l a m a y ü k s e l t i s i d e n i z s e v i y e s i n e g ö r e 3 0 0 m e t r e d i r . B ö y l e c e d o ğ u d a k i A r ı D a ğ ı ' n ı n z i r v e s i n e g ö r e 1 4 5 0 m e t r e a l ç a k t a o l m a s ı n a r a ğ m e n , b a t ı d a k i K a y a O v a s ı t a b a b ı n a ( 1 3 0 m.) g ö r e i s e 1 7 0 m e t r e y ü k ¬ s e k t e b u l u n m a k t a d ı r . O v a c ı k D e p r e s y o n u k u z e y k e s i m i n d e ( A r a p m e z a r l ı ğ ı m e v k i i ) , ç o ğ u n l u k l a s e r p a n t i n , p e r i d o t i t , d ü n i t v e h a r z b u r g i t l e r d e n o l u ş a n o f i o l i t i k b i r i m l e r y e r alır. O v a n ı n k u z e y i n d e k i A s a r T e p e ' n i n t a b a n ı n d a d a m o s t r a v e r e n o f i o l i t l e r i n ü z e ¬ r i n d e d i s k o r d a n t o l a r a k d o l o m i t i k k a l k e r l e r g e l m i ş t i r . B u t a b a k a l ı k a l k e r l e r , k u -z e y d o ğ u - g ü n e y b a t ı d o ğ r u l t u l u o l u p , g ü n e y d o ğ u y a 4 2 ° e ğ i m l i d i r . A s a r t e p e ' d e n O c a k k ö y ' e d o ğ r u g i d i l d i ğ i n d e , o f i o l i t l e r i n a f l ö r m a n l a r ı n a t e k r a r r a s t l a n ı r . A r a p m e z a r l ı ğ ı m e v k i i n d e ç o k d a h a b e l i r g i n h a l e g e l i r . B u r a d a o f i o l i t l e r i n o l d u k ç a k a l ı n o l d u ğ u g ö r ü l ü r ( Ş e k i l : 3 ) . O v a n ı n g ü n e y i n d e y e r a l a n A s a r T e p e ile B a ğ T e p e s i ' n d e a l t t a o f i o l i t l e r , ü s t t e m o r r e n k t e k a l k e r l e r y e r alır. Yer y e r t a b a k a l ı o l a n b u f o r m a s y o n l a r ; k ı v r ı m l ı , k ı rıklı b i r y a p ı ö z e l l i ğ i g ö s t e r m e k t e d i r . B a b a d a ğ ile B a ğ T e p e a r a s ı n d a F e t h i y e -Ö l ü d e n i z y o l u n u n g e ç t i ğ i s a h a d a E p i j e n i k b i r b o ğ a z d i k k a t i ç e k e r . O v a n ı n b a ¬ t ı s ı n d a , E l m a l ı D a ğ ı n d o ğ u k e s i m i n d e t e r r a - r o s s a d a n m ü t e ş e k k i l 0 . 7 - 1 m e t r e a r a s ı n d a b i r t a r a ç a b a s a m a ğ ı y e r a n r . O v a c ı k D e p r e s y o n u b a t ı d a , B o ğ a z D e r e ile K a y a k ö y P o l y e s i ' n e b a ğ l ı d ı r . E p i -j e n i k b i r b o ğ a z k a r a k t e r i n d e o l a n b u v a d i d e , a l t s e v i y e l e r d e o f i o l i t l e r , o n u n d a ü s ¬ t ü n d e d o l o m i t i k k a l k e r l e r y e r a l m a k t a d ı r . B o z u l m u ş b i r p o l y e k a r a k t e r i n d e o l d u ğ u n u i l e r i s ü r d ü ğ ü m ü z O v a c ı k D e p -r e s y o n u ' n d a h u m l a -r a -r a s t l a n m a m ı ş t ı -r . B u n a k a -r ş ı l ı k B o ğ a z d e -r e ' n i n a ç ı l ¬ m a s ı n d a n ö n c e , e ş i k s a h a s ı n ı n d o ğ u s u n d a , y a d a O v a c ı k D e p r e s y o n u t a ¬ b a n ı n ı n g ü n e y b a t ı s ı n d a d ü d e n l e r i n v a r l ı ğ ı n d a n s ö z e d i l e b i l i r . B o ğ a z ı n a ç ı l ı ş ı y l a b i r l i k t e b u r a d a d ü d e n l e r b ü t ü n ü y l e ş e k i l u n s u r l a r ı n ı k a y b e t m i ş t i r . K a y a k ö y O v a s ı : A r z e t t i ğ i ö z e l l i k l e r i t i b a r i y l e b i r p o l y e h a v z a s ı t a b a n ı d ı r . Ç e v r e s i d o l o m i t i k k a l k e r l e r l e k a p l ı d ı r . O v a t a b a n ı n d a y e r a l a n S a r ı ç i ç e k ( E b u I 6 4
-H o r a ) T e p e , D e ğ i r m e n T e p e v e D e l l â l T e p e l e r i b i r e r hum ö z e l l i ğ i n d e d i r ( Ş e k i l : 3 ) . A y r ı c a , p o l y e t a b a n ı n ı n b a t ı s ı n d a k i d ü d e n l e r ile p e r i y o d i k g ö l d e p o l y e ö z e l -l i g i n i d e s t e k -l e y e n d e -l i -l -l e r d i r . K a y a k ö y O v a s ı , e s a s t a T e k t o n o - k a r s t i k k ö k e n l i b i r d e p r e s y o n d u r . ( F o t o : 7 v e 8 ) D e p r e s y o n t a b a n ı f l ü v y a l u n s u r l a r l a d o l d u r u l m u ş ; n i s b e t e n g e n i ş d ü z ¬ l ü k l e r d e n i b a r e t t i r . K a b a c a i k i z k e n a r b i r ü ç g e n e b e n z e y e n o v a n ı n d o ğ u - b a t ı y ö ¬ n ü n d e k i u z u n l u ğ u 4 , 5 k m . ' d i r . K u z e y g ü n e y y ö n ü n d e g e n i ş l i ğ i K a y a k ö y -B e l e n k ö y a r a s ı n d a 2 - 2 , 5 k m . ' d i r . -B a t ı d a K ı n a l ı K ö y ü M a h a l l e s i y a k ı n l a r ı n d a i s e t e k r a r d a r a l m a k t a d ı r . O v a n ı n e ğ i m i d o ğ u - b a t ı y ö n ü n d e a z a l ı r . D o ğ u d a o v a n ı n y ü k s e l t i s i 1 5 0 m e t r e i k e n , b a t ı d a 1 3 0 m e t r e y e k a d a r d ü ş e r . O v a n ı n e ğ i m i % 3 - 4 a r a s ı n d a d ı r . O v a t a b a n ı , K u a t e r n e r y a ş l ı k l a s t i k u n s u r l a r d a n o l u ş m u ş t u r . Yer y e r k ö ş e l i k a l k e r , o f i o l i t i k ç a k ı l l a r ile k u m kil ö z e l l i ğ i n d e k i a l ü v y o n l a r g e n i ş y e r k a p l a r . K a y a k ö y O v a s ı ' n ı n d o ğ u s u n d a k i h u m k a r a k t e r i n d e k i S a r ı ç i ç e k T e p e y e r y e r k r i s -t a l e n d o l o m i -t i k k a l k e r l e r d e n o l u ş m u ş -t u r . B u r a d a k u z e y b a -t ı - g ü n e y d o ğ u y ö n l ü t a b a k a l a r k u z e y d o ğ u y a d o ğ r u 2 0 - 4 0 e ğ i m l i d i r . T a b a k a y ü z e y i v e d a l ı m l a r ı is¬ t i k a m e t i n d e d e l i k l i , k a n a l c ı k l ı v e ç a t l a k l ı l a p y a l a r g e l i ş m e g ö s t e r m i ş t i r . T a b a k a k a l ı n l ı k l a r ı 1-2 m e t r e a r a s ı n d a d ı r . K u e s t a r ö l y e f i g ö s t e r e n t e p e n i n n i s b î y ü k s e l t i s i 2 0 m . ' d i r . S a r ı ç i ç e k T e p e s i ' n i n k u z e y i n d e y e r a l a n t e p e l e r i s e y i n e d o l o m i t i z e o l m u ş k a l k e r l e r d e n i b a r e t t i r . B u r a d a e t r e n g i n d e o l a n k a l k e r l e r k a r b o n a t a z l ı ğ ı ile y ü z e y s e l k a r s t i k o l u ş u m l a r d a n m a h r u m d u r . A y n ı d u r u m u S a r ı ç i ç e k T e p e ' n i n z i r v e n a h i y e l e r i n d e g ö r m e k m ü m k ü n d ü r . E s k i y e r l e ş i m s a h a l a r ı n a a i t k a l ı n t ı l a r ı n b u l u n d u ğ u S a r ı ç i ç e k T e p e ' n i n d o ğ u s u n d a k i t a b a k a l a r ı n e ğ i m l e r i , b u r a n ı n b i r s e n k l i n a l o l m a s ı n ı m u h t e m e l k ı l m a k t a d ı r . K a y a k ö y y e r l e ş i m s a h a s ı i ç i n d e n i s b î y ü k s e l t i s i 1 5 m e t r e o l a n D e l l â l T e p e d e hum k a r a k t e r i n d e d i r . B o l m a g n e z y u m l u , s i y a h d o l o m i t i k k a l k e r l e r d e n i b a r e t t i r . T a b a k a l a r k u z e y d o ğ u y a d o ğ r u 55° e ğ i m l i d i r . D e l l â l T e p e e s k i Levisse ş e h r i k a l ı n t ı l a r ı n ı d a i h t i v a e t m e k t e d i r ( F o t o : 9 ) . K a y a k ö y O v a s ı ' n ı n b a t ı s ı n d a y e r a l a n D e ğ i r m e n T e p e d e h u m ö z e l l i ğ i n d e d i r . Yer y e r d o l o m i t i z e o l m u ş k a l k e r , m a n g a n e z l i v e k r i s t a l i z e k a l k e r l e r d e n o l u ş ¬ m u ş t u r . K u z e y d e n a n a k a y a y a b a ğ l ı o l a n t e p e n i n g ü n e y i n d e t a m a m e n b a ğ ı m s ı z h u m d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . T a b a k a e ğ i m l e r i g ü n e y d o ğ u y a d o ğ r u d u r . O v a t a ¬ b a n ı n a g ö r e n i s b î y ü k s e l t i s i 2 0 m e t r e o l a n D e ğ i r m e n T e p e ' n i n b a t ı s ı n d a d i z i h a ¬ l i n d e d ü d e n l e r y e r alır. Düdenler, d o ğ r u d a n k a l k e r k ü t l e l e r l e t e m a s h a l i n d e d e ğ i l d i r . A ğ ı z k ı s ı m l a r ı a l ü v y a l d o l g u i ç i n d e b u l u n m a k t a d ı r . D e ğ i r m e n T e p e ' n i n 8 0 m e t r e g ü ¬ n e y b a t ı s ı n d a y e r a l a n d ü d e n i n a ğ ı z k ı s m ı d a r o l u p , d o ğ a l ö z e l l i k t e d i r . B u r a d a o v a t a b a n ı n ı n y ü k s e l t i s i 1 3 0 m e t r e d i r . B u d ü d e n i n k u z e y b a t ı s ı n d a i k i n c i b i r d ü d e n y e r alır. B i r i n c i d ü d e n i n s u l a r ı t a h l i y e e d e m e m e s i s o n u c u n d a a ç ı l m ı ş t ı r . A ğ ı z k ı s m ı t a ş l a ö r ü l ü o l a n d ü d e n , kış a y l a r ı n d a a k t i f h a l e g e ç m e k t e d i r . B u d ü ¬ d e n l e r i n d ı ş ı n d a , K ı n a l ı K ö y ü m e v k i i ile K a r a d a ğ ' ı n k u z e y e t e k l e r i ö n ü n d e d e d ü ¬ d e n l e r y e r alır. Y u k a r ı d a a ç ı k l a n d ı ğ ı ü z e r e y a r ı m a d a n ı n g ü n e y i n d e k i kıyı k e s i m i n d e , kıyı k o r ¬ d o n u , kıyı o v a s ı , l a g ü n , f a l e z l i k ı y ı l a r v e k ü ç ü k k o y l a r ( B e ş t a ş - G e m i l e ) , d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . B e l c e ğ i z O v a s ı : B a b a D a ğ ı ' n ı n b a t ı e t e k l e r i n i t a k i b e n g e l e n a k a r s u y u n B e l -c e ğ i z K o y u ' n a b o ş a l m a s ı s o n u -c u b i r t a r a f t a n a l t t a k i f l i ş f a s i y e s i n i a ş ı n d ı r m a s ı , 1 6 5
-b i r t a r a f t a n d a g e t i r d i ğ i -b l o k l u , ç a k ı l l ı , k u m l u , killi m a l z e m e y i d e n i z i n s ı ğ l a ş t ı ğ ı -b i r k e s i m d e y ı ğ m a s ı s u r e t i y l e b i r i k i n t i k o n i v e y e l p a z e s i ş e k l i n d e d e n i z e d o ğ r u g e ¬ n i ş l e y e n b i r o v a n ı n m e y d a n a g e l m e s i n e y o l a ç m ı ş t ı r . B u r a d a a l ü v y a l d o l g u i ç i n ¬ d e a ç ı l a n k u y u l a r d a n t u r i s t i k t e s i s l e r e s u v e r i l d i ğ i m ü ş a h e d e e d i l m i ş t i r . Ö t e y a n d a n , B e l c e ğ i z K o y u ' n u n 3 k m . g ü n e y i n d e s u l a r ı n ı d e n i z e b o ş a l t a n , f a y l ı v e f l ü v i o - k a r s t i k k ö k e n l i K ı d r a k A k a r s u y u ' n u n g e t i r d i ğ i m a l z e m e l e r d e n i z e d ö k ü l d ü k t e n s o n r a a k ı n t ı y ö n ü n e p a r a l e l d o ğ r u l t u d a ö n c e k u z e y e , d a h a s o n r a k u z e y b a t ı y a y ö n e l e r e k t a ş ı n m ı ş l a r d ı r . Ö n c e B e l c e ğ i z K o y u ö n l e r i n d e b i r i k e n s e -d i m e n t l e r b u r a -d a kıyı kor-donu o l u ş t u r m u ş l a r v e B e l c e ğ i z K o y u ' n u n l a g ü n k a ¬ r a k t e r i k a z a n m a s ı n ı s a ğ l a m ı ş l a r d ı r . B ö y l e c e , B e l c e ğ i z L a g ü n ü ' n ü n d e n i z l e o l a n b a ğ l a n t ı s ı k e s i l d i ğ i n d e n k u z e y d e n B e l c e ğ i z L a g ü n ü ' n e g e l e n a k a r s u l a r ı n g e ¬ t i r d i ğ i a l ü v y a l m a l z e m e ile d o l a r a k , b u g ü n k ü B e l c e ğ i z kıyı o v a s ı n ı o l u ş t u r m u ş t u r . Ölüdeniz Lagünü: B e l c e ğ i z O v a s ı ' n ı n b a t ı k e n a r ı n d a d ı r . G ö l a l a n ı y a k l a ş ı k 0 . 4 2 k m % l i r Ö l ü d e n i z L a g ü n ü ' n ü n y e r i n d e , m u h t e m e l e n W ü r m d ö n e m i n d e , Ö l ü ¬ d e n i z L a g ü n s a h a s ı b i r p o l y e ö z e l l i ğ i g ö s t e r i y o r d u . A n c a k W ü r m s o n r a s ı P o s t -g l a s y a l s a f h a d a ( F l a n d r i e n t r a n s -g r e s y o n u ) p o l y e t a b a n ı d e n i z s u l a r ı y l a i ş -g a l e d i ¬ l e r e k k o y g ö r ü n ü m ü n ü a l m ı ş t ı r . A y n ı ş e k i l d e d o ğ u d a , b a ş l a n g ı ç t a e s k i b i r k a r s t i k v a d i o l a n B e l c e ğ i z v e b a t ı d a i s e B e ş t a ş L i m a n ı d a s u l a r a l t ı n d a k a l a n e s k i d e p ¬ r e s y o n t a b a n l a r ı d ı r . A z ö n c e a ç ı k l a n d ı ğ ı ü z e r e K ı d r a k D e r e n i n t a ş ı d ı ğ ı k i l l i , k u m l u , ç a k ı l l ı m a l z e m e l e r a k ı n t ı l a r ı n e t k i s i y l e k u z e y k u z e y b a t ı y a d o ğ r u kıyı k o r ¬ d o n u k o y ş e d d i n e d ö n ü ş e r e k ö n c e B e l c e ğ i z K o y u n u d o l d u r m u ş l a r d ı r . A y r ı c a , B e l c e ğ i z ' d e n g e l e n m a l z e m e ile k u z e y b a t ı y a d o ğ r u i l e r l e y e n kıyı o k u Ö l ü d e n i z ö n l e r i n e k a d a r g e l e r e k b u g ü n k ü Ö l ü d e n i z L a g ü n ü ' n ü n o l u ş u m u n u s a ğ l a m ı ş t ı r .
Kıyı o k u ü z e r i n d e v e kıyı o k u n u n ö n ü n d e yalıtaşları d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . B u ¬ r a d a k i y a l ı t a ş l a r ı n ı n d e n i z a l t ı n d a - 1 m e t r e y e k a d a r t a k i p e d i l d i ğ i , o l u ş u m l a r ı n ı n ; P o s t g l a s y a l d e k i i k l i m o p t i m u m u n a r a s t l a y a n d e n i z s e v i y e s i n d e n b u g ü n k ü s e ¬ v i y e y e i n i n c i y e k a d a r m e y d a n a g e l e n k ü ç ü k s a l ı n ı m l a r e s n a s ı n d a o l d u ğ u a ç ı k ¬ l a n m ı ş t ı r . ( A v ş a r c a n 1 9 9 1 ) . Ö l ü d e n i z L a g ü n ü ' n ü n d e n i z l e b a ğ l a n t ı s ı n ı s a ğ l a y a n k a n a l ı n d a r o l m a s ı , la¬ g ü n e k u z e y d e n b o ş a l a n p e r i y o d i k a k a r s u l a r ı n g e t i r d i ğ k i l l i - k u m l u m a l z e m e n i n l a g ü n t a b a n ı n a b i r i k m e s i s o n u c u g ü n ü m ü z d e ç o k s ı ğ b i r ö z e l l i k t e d i r . A y r ı c a , g ü ¬ n e y b a t ı y ö n l ü r ü z g a r l a r ı n kıyı k o r d o n u ü z e r i n d e k i p l a j k u m l a r ı n ı l a g ü n t a b a n ı n a t a ş ı m a s ı d a e t k i l i o l m a k t a d ı r . R ü z g a r l a r ı n t a ş ı d ı ğ ı k u m m a t a r y e l , l a g ü n ü n d o ¬ ğ u s u n d a k i K a r a d a ğ T e p e n i n b a t ı y a m a ç l a r ı n ı b i r ö r t ü ş e k l i n d e k a p l a m ı ş t ı r . O ş i n o ğ r a f i k ö l ç ü m l e r d e l a g ü n t a b a n ı n ı n o r t a k e s i m l e r i n d e 3 9 m e t r e , l a g ü n ü n g ü n e y i n d e d e n i z i ç i n d e i s e 5 0 m e t r e c i v a r ı n d a s i l t a s y o n u n v a r l ı ğ ı o r t a y a ç ı k ¬ m a k t a d ı r . H İ D R O L O J İ K D U R U M K a y a k ö y P o l y e s i v e ç e v r e s i n d e s ü r e k l i a k ı ş a s a h i p h e r h a n g i b i r a k a r s u y o k ¬ t u r . B u n a k a r ş ı l ı k p e r i y o d i k k a r a k t e r l i a k a r s u l a r v a r d ı r . A n c a k b u t ü r a k a r s u l a r D e r e y o l D e r e , T a v ş a n c ı l D e r e , A h ı r l ı D e r e , D e r e b o ğ a z ı D e r e , K o v a n l ı k D e r e , Ü m i t D e r e , Ç a k a l D e r e , S a r ı s u D e r e , B o ğ a z D e r e . . . y a t a ğ ı n d a n b o l y a ğ ı ş l ı d e v ¬ r e l e r d e a k ı ş g ö s t e r m e k t e d i r l e r . T ü m b u a k a r s u l a r andoreik b i r h a v z a t a b a n ı n d a s o n b u l m a k t a d ı r l a r . D o l a y ı s ı y l a p o l y e h a v z a s ı n a sentripedal bir d r e n a j h a k i m d i r . K a y a k ö y P o l y e s i ç e v r e s i n d e m u h t e l i f y e r l e r d e ç e ş i t l i k a y n a k l a r v a r d ı r . B u n 1 6 6
-lar, d e b i s i v e d i ğ e r ö z e l l i k l e r i b a k ı m ı n d a n f a r k l ı l ı k g ö s t e r m e k t e d i r . LKıdırak Kaynakları: O v a c ı k ' ı n 6 . 5 k m . g ü n e y i n d e K ı d ı r a k D e r e s i ' n i n y u k a r ı m e c r a s ı n ı n b a ş l a n g ı ç y e r l e r i n e r a s t l a r . D e b i s i m e v s i m l e r e g ö r e d e ğ i ş m e k l e b e ¬ r a b e r 5 - 6 I t / s n . d i r . F a r k l ı n o k t a l a r d a n t o p o g r a f y a s a t h ı n a ç ı k m a k t a d ı r . K a l ı n t a ¬ b a k a l ı m a s i f k a l k e r l e r ile i n c e t a b a k a l ı l a m i n a l ı k i l l i - m a r n l ı l i t o l o j i k b i r i m l e r i n t e m a s y e r l e r i n d e d a ğ ı n ı k h a l d e b o ş a l ı m g ö s t e r m e k t e d i r . Küçük Oluklu Kaynağı: O v a c ı k ' ı n 2 k m . k u z e y b a t ı s ı n d a d ı r . K ü ç ü k d e b i l i ( 0 . 0 5 İ t / s n . ) b i r k a y n a k t ı r . E ğ i m a t ı m l ı t e r s f a y a b a ğ l ı o l a r a k ç ı k m a k t a d ı r . O f i o l i t i k b i ¬ l i m l e r k a y n a k ç ı k ı ş ı n ı k o l a y l a ş t ı r m ı ş t ı r .
* Büyük Oluklu Kaynağı: O v a c ı k ' ı n 2 . 2 k m . k u z e y i n d e d i r . D e b i s i 1 İ t / s n . c i ¬
v a r ı n d a d ı r . O f i o l i t l e r i ç e r i s i n d e ç ı k a n b u k a y n a ğ ı n d e b i s i n d e f a z l a b i r a r t ı ş s ö z k o n u s u d e ğ i l d i r .
Ç a l ı ş m a s a h a m ı z i ç i n d e A r ı v e K a y a k ö y p o l y e t a b a n l a r ı n d a y a ğ ı ş l ı kış m e v ¬ s i m i n d e periyodik göller t e ş e k k ü l e t m e k t e d i r . M e v s i m l i k k a r a k t e r d e o l a n b u g ö l ¬
ler, s u l a r ı n ı d ü d e n l e r a r a c ı l ı ğ ı y l a y e r a l t ı n a b o ş a l t ı r l a r .
Havzada, yeraltı sularından s a h a d a a ç ı l m ı ş a d i , k e s o n v e s o n d a j k u y u l a r ı
y a r d ı m ı y l a f a y d a l a n ı l m a k t a d ı r . Y ö r e d e d e r i n l i k l e r i 1 0 - 1 5 m e t r e a r a s ı n d a o l a n v e a l ü v y a l d o l g u i ç e r i s i n d e a ç ı l m ı ş k u y u l a r v a r d ı r . H ı d ı r k u y u s u b u n l a r d a n b i r i d i r . K e s o n k u y u l a r , ö z e l l i k l e ö n c e l e r i s u l a m a s u y u i ç i n , g ü n ü m ü z d e d e t u r i s t i k t e ¬ s i s l e r i n s u i h t i y a c ı n ı n ' t e m i n i i ç i n a ç ı l m a k t a d ı r . D e r i n l i k l e r i 1 5 - 3 0 m e t r e a r a s ı n d a o l a n k e s o n k u y u l a r d a n s u v e r i m i 0 . 5 İt. ile 2 İ t / s n . a r a s ı n d a d ı r . S o n d a j k u y u l a r ı ö z e l s e k t ö r t a r a f ı n d a n 5 0 - 1 5 0 m e t r e d e r i n l i ğ i n d e a ç ı l m ı ş t ı r . DSİ t a r a f ı n d a n 1 9 6 3 y ı l ı n d a O v a c ı k K ö y ü n d e 1 7 0 m e t r e y e k a d a r i n i l m i ş , f a k a t s u y a r a s t l a n ı l m a m ı ş t ı r . S O N U Ç K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n i n j e o m o r f o l o j i k ö z e l l i k l e r i n i n o r t a y a k o n u l d u ğ u b u ç a l ı ş m a d a ö n e m l i s o n u ç l a r e l d e e d i l m i ş t i r . 1 - P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n d e a r a z i y i o l u ş t u r a n f o r m a s y o n l a r A l p i n v e P o s t A l p i n d ö n e m i n e a i t t i r l e r . B u n l a r ; Ü s t T r i a s - A l t J u r a ' y ı t e m s i l e d e n Ka
yaköy Dolomiti, J u r a , K r e t a s e ' y i t e m s i l e d e n Babadağ Formasyonu, P a l e o s e n v e
E o s e n ' i - t e m s i l e d e n Faralya Formasyonudur. 2 A r a ş t ı r m a s a h a s ı n ı n h i ç b i r y e r i n d e P r e A l p i n f o r m a s y o n l a r ı n ı n a f -l ö r m a n -l a r ı n a r a s t -l a n m a m ı ş t ı r . 3 - J u r a - T r i a s ü z e r i n d e , K r e t a s e - J u r a ü z e r i n d e k o n k o r d a n t ö r t ü l e r h a l i n d e d i r . K e z a P a l e o s e n v e E o s e n f l i ş l e r i d e b ü t ü n M e s o z o i k f o r m a s y o n l a r ı n ı d i s k o r d a n t o l a r a k ö r t m e k t e d i r . A n c a k P a l e o s e n v e E o s e n f l i ş l e r i ü z e r i n e J u r a v e T r i a s ' a a t ¬ f e d i l e n d o l o m i t i k k a l k e r l e r i n b i r b ö l ü m ü b i n d i r m e l i o l a r a k g e l m i ş t i r . Y ö r e n i n , k a ¬ l ı n l ı k l a r ı y e r y e r d e ğ i ş m e k l e b i r l i k t e , e n g e n ç f o r m a s y o n l a r ı o l a r a k b i l i n e n K u -a t e r n e r ' e -a i t -a l ü v y o n l -a r , g e v ş e k d o k u l u k o n g l o m e r -a l -a r ö z e l l i k l e d e p r e s y o n t a b a n l a r ı v e kıyı k e s i m l e r i n d e a l t t a k i t e m e l a r a z i y i k ı s m e n f o s i l i z e e t m i ş l e r d i r . 4 - K a y a k ö y P o l y e H a v z a s ı v e y a k ı n ç e v r e s i n e h a k i m o l a n r ö l y e f i n t e s i s i n d e ö z e l l i k l e A l p i n v e P o s t A l p i n t e k t o n i k h a r e k e t l e r i n i n b ü y ü k r o l ü o l m u ş t u r . G e r ¬ ç e k t e A l p i n t e k t o n i k h a r e k e t l e r i , a y r ı c a M i o s e n s o n l a r ı n d a b a ş l a y a n E p i r o j e n i k s t i l d e k i g e n ç t e k t o n i k h a r e k e t l e r b u b a k ı m d a n ö n e m t a ş ı r . 5 - K ı y ı l a r ı n ş e k i l l e n m e s i v e d o l a y ı s ı y l a b u g ü n k ü kıyı r ö l y e f i n i n o l u ş m a s ı n d a 1 6 7
