ANKARA’NIN DEĞİŞİK SOSYOEKONOMİK KESİMİNDE YAŞAYAN AİLELERİN SAHİP OLDUKLARI TEKSTİL ÜRÜNLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Ayşe Hatun KARAKAŞ
Ankara Mayıs, 2010
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
AİLE VE TÜKETİCİ BİLİMLERİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
ANKARA’NIN DEĞİŞİK SOSYOEKONOMİK KESİMİNDE YAŞAYAN AİLELERİN SAHİP OLDUKLARI TEKSTİL ÜRÜNLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Ayşe Hatun KARAKAŞ
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hürrem Sinem ŞANLI
Ankara Mayıs, 2010
ii
Ayşe Hatun KARAKAŞ’ ın “Ankara’nın Değişik Sosyoekonomik Kesiminde Yaşayan Ailelerin Sahip Oldukları Tekstil Ürünleri” başlıklı tezi 22.06.2010 tarihinde, jürimiz tarafından Aile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez Danışmanı):Yrd. Doç. Dr. Hürrem Sinem ŞANLI ... Üye : Prof. Dr. Nuran KAYABAŞI ... Üye : Yrd. Doç. Dr. Zeynep TEZEL ...
iii ÖNSÖZ
Bu çalışma Ankara’nın değişik sosyoekonomik kesiminde yaşayan ailelerin sahip oldukları tekstil ürünlerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu çalışmanın planlanmasından sonuçlandırılmasına kadar her aşamasında beni yönlendiren yardım ve desteğini esirgemeyen tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Hürrem Sinem ŞANLI’ya, her zaman ve her koşulda beni destekleyen, rahat bir çalışma ortamı sağlayan anne ve babama, eğitimim konusunda benden desteğini esirgemeyen aileme, çalışmamın son aşamasında bana çok büyük yardımı olan yeğenim Oğuzhan TOKER’e, yüksek lisans eğitimine birlikte başladığımız arkadaşlarıma, çalışma arkadaşlarıma ve son zamanlarda her konuda desteğini esirgemeyen nişanlıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Ayşe Hatun KARAKAŞ
iv
ANKARA’NIN DEĞİŞİK SOSYO EKONOMİK KESİMİNDE YAŞAYAN AİLELERİN SAHİP OLDUKLARI TEKSTİL ÜRÜNLERİ
KARAKAŞ, Ayşe Hatun
Yüksek Lisans, Aile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Hürrem Sinem ŞANLI
Mayıs–2010, 297 s.
Bu çalışma, Ankara’nın değişik sosyoekonomik kesiminde yaşayan ailelerin sahip oldukları tekstil ürünlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu araştırmada tekstil ürünleri; ev ve giyim tekstil ürünleriyle sınırlı tutulmuştur.
Araştırmanın örneklemini, Ankara İli merkezinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik düzeye sahip tüketiciler arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen 142 birey oluşturmuştur.
Araştırmanın verileri, hazırlanan anket formu ile karşılıklı görüşme tekniği kullanılarak toplanmış, elde edilen veriler SPSS 15.0 paket programında analiz edilmiştir.
Araştırmada analizler, ki-kare yöntemi ile değerlendirilmiştir. Ki-kare yönteminde çapraz tablolama yapıldıktan sonra bazı değerlerin 5’ten küçük olduğu görülmüş ve bunlara ağırlıklandırma yapılarak hücrelerin değerleri 5’in üzerine çıkarılmıştır. Bu şekilde yapılan analizin güvenilirliği tam olarak sağlanmıştır.
Sonuç olarak, Ekim-Kasım-Aralık 2009 dönemini kapsayan üç aylık süre içerisinde Ankara ilinde yaşayan 142 bireye uygulanan anketlerden derlenen verilerin analiz edilmesi sonucunda elde edilen bulguların bazı faktörleri arasında istatistiki bakımdan anlamlı bir ilişki olduğu ortaya konulmuştur.
v
ECONOMIC PARTS OF ANKARA
KARAKAŞ, Ayşe Hatun
Graduate Degree, Department of Family and Consumer Science Education Thesis Advisor: Assist. Prof. Dr. Hürrem Sinem ŞANLI
May-2010, 297 p.
This study has been made for determining the textile products of the families living at different socio-economic parts of Ankara. In this research, the textile products have been limited with home and garment textile products.
The sample of the research includes 142 individuals selected by the random sampling method among the consumers with different socio-economic levels living in Ankara.
The datas of the research have been collected by using the mutual negotiation technique with a questionnaire. The acquired datas have been analysed in the SPSS 15.0 packet program.
The analyses have been evaluated with the chi-square method. It has been seen that in the chi-square method after the cross tabling, some values were smaller than 5 and the cell values have been increased over 5 by making weighting on them. By this way the security of the analysis have been secured.
As a result of analysing the datas collected from the questionnaires applied to 142 individuals living in Ankara during the October-November-December 2009 period, it has been determined that there has been a meaningful relationship between some factors of the acquired findings.
vi
İÇİNDEKİLER
Sayfa
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI………... ii
ÖNSÖZ………... iii
ÖZET………... iv
ABSTRACT………... v
İÇİNDEKİLER SAYFASI………. vi
TABLOLAR LİSTESİ………... ix
GRAFİKLER LİSTESİ………... xviii
1. GİRİŞ………... 1 1.1. Amaç………... 2 1.2.Önem……….. 3 1.3.Varsayımlar……… 5 1.4. Sınırlılıklar………. 6 1.5. Tanımlar/Terimler………. 7
2. TEKSTİL VE KULLANIM ALANLARI……….. 8
2.1. Giyim ……...………... 8
2.2. Ev Tekstili ve Günümüzdeki Yeri…….……… 9
2.2.1. Ev Tekstilini Kullanım Yerine Göre Sınıflandırma………... 12
2.3. Tüketicilerin Tekstil Ürünlerini Satın Alımını Etkileyen Faktörler……….. 13
2.3.1. Kültürel Faktörler………... 14 2.3.2. Sosyal Faktörler……… 14 2.3.3. Demografik Faktörler………... 14 2.3.4. Psikolojik Faktörler……….. 14 2.3. Yapılan araştırmalar……….. 15 3. YÖNTEM………... 20 3.1. Araştırma Modeli……….. 20 3.2. Evren ve Örneklem………... 20 3.3. Verilerin Toplanması……… 20 3.4. Verilerin Analizi………... 21 4. BULGULAR ve YORUMLAR………... 23
4.1. Tüketicilerin Demografik Özellikleri………... 23
4.2. Tekstil Ürünlerine Sahip Olan Tüketicilerin Oturulan Semt İle İlgili Faktörleri ………. 32
4.2.1. Tekstil Ürünlerine Sahip Olma İstekleri……… 33
4.2.2. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Piyasa Araştırması Yapma Durumu………. 43
vii
4.2.6. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Plan Yaparken Dikkate
Alınan Durumlar……….. 71
4.2.7. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Etkilenme Durumu………. 77
4.2.8. Satın Alınan Tekstil Ürünlerinden Memnuniyet Durumu………….. 86
4.2.9. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra Karşılaşılan Sorunlar…….. 88
4.2.10. Tekstil Ürünlerine Sahip Olma Durumları………... 98
4.2.11. Tekstil ürünleri hakkındaki düşünceler……… 149
4.2.12. Tekstil ürünlerini kullanım sıklığı……… 169
4.2.13. Tekstil ürünlerini edinme biçimleri……….. 231
5. SONUÇ ve ÖNERİLER………... 280
KAYNAKÇA………... 285
viii
Sayfa
Tablo 4.1.1. Bireylerin Cinsiyetleri 23
Tablo 4.1.2. Bireylerin Yaşları 24
Tablo 4.1.3. Bireylerin Medeni Durumu 25
Tablo 4.1.4. Bireylerin Oturdukları İlçe Ve Semtleri 26
Tablo 4.1.5. Bireylerin Öğrenim Durumları 27
Tablo 4.1.6. Bireylerin Meslekleri 28
Tablo 4.1.7. Bireylerin Ailede Çalışan Sayıları 29
Tablo 4.1.8. Bireylerin Gelirleri 30
Tablo 4.1.9. Bireylerin Ailedeki Kişi Sayıları 31 Tablo 4.2.1.1. Tekstil Ürünlerine İhtiyaç Olduğu Zaman Sahip Olma İsteği 33 Tablo 4.2.1.2. Tekstil Ürünlerine Psikolojik Olarak Rahatlattığı İçin Sahip
Olma İsteği 35 Tablo 4.2.1.3. Tekstil Ürünlerine Modayı Takip Etmek İçin Sahip Olma
İsteği 36
Tablo 4.2.1.4. Tekstil Ürünlerine Çevreye Uyum Sağlamak İçin Sahip Olma
İsteği 38
Tablo 4.2.1.5. Tekstil Ürününe Ucuz Bir Tekstil Ürününe Rastladığında Sahip Olma İsteği 39 Tablo 4.2.1.6. Tekstil Ürünlerine Çok Beğendiği İçin Sahip Olma İsteği 41
Tablo 4.2.1.7.
Tekstil Ürünlerine İleride Gerekli Olacağı İçin Sahip Olma
İsteği 42 Tablo 4.2.2. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Piyasa Araştırması
Yapma Durumu 44
Tablo 4.2.3.1 Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Geçmiş Deneyimleri Dikkate
ix
Tablo 4.2.3.3. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Aile ve Arkadaş Tavsiyesini
Dikkate Alma Durumu 48
Tablo 4.2.3.4. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Satıcı Tavsiyesini Dikkate
Alma Durumu 50
Tablo 4.2.3.5. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Fiyatı Dikkate Alma Durumu 51 Tablo 4.2.3.6. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Kaliteyi Dikkate Alma
Durumu 52 Tablo 4.2.3.7. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Görünümü Dikkate Alma
Durumu 53 Tablo 4.2.3.8. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Markayı Dikkate Alma
Durumu 55 Tablo 4.2.3.9. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Modayı Dikkate Alma
Durumu 56
Tablo 4.2.3.10. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Bakım ve Temizlik
Etiketlerini Dikkate Alma Durumu 57
Tablo 4.2.3.11. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Kullanışlı Olmasını Dikkate
Alma Durumu 58
Tablo 4.2.3.12. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Lif Özelliklerini Dikkate
Alma Durumu 60
Tablo 4.2.3.13. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken İndirim Dönemlerini Dikkate
Alma Durumu 61
Tablo 4.2.3.14. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Sağlık Açısından Uygun
Olmasını Dikkate Alma Durumu 63
Tablo 4.2.3.15. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Boyut Uygunluğunu Dikkate
Alma Durumu 64
Tablo 4.2.3.16. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Vücut Ölçülerine Uyumlu
Olmasını Dikkate Alma Durumu 65
Tablo 4.2.3.17. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Ürünün Özelliklerini Dikkate
Alma Durumu 67
x
Yaşamdaki Etkileri Dikkate Alma Durumu 72 Tablo 4.2.6.2. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Plan Yaparken
Mevcut Tekstil Ürünlerini Dikkate Alma Durumu 73 Tablo 4.2.6.3. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Plan Yaparken Geliri
Dikkate Alma Durumu 75
Tablo 4.2.6.4. Tekstil Ürünlerini Satın Almadan Önce Plan Yaparken Kullanılacağı Dönem ve Mevsimi Dikkate Alma Durumu 76 Tablo 4.2.7.1. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Kendinden Etkilenme
Durumu 78 Tablo 4.2.7.2. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Eşten Etkilenme Durumu 79 Tablo 4.2.7.3. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Anneden Etkilenme Durumu 80 Tablo 4.2.7.4. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Babadan Etkilenme Durumu 82 Tablo 4.2.7.5. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Kardeşten Etkilenme Durumu 83
Tablo 4.2.7.6.
Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Arkadaştan Etkilenme
Durumu 84 Tablo 4.2.7.7. Tekstil Ürünlerini Satın Alırken Çocuktan Etkilenme Durumu 85 Tablo 4.2.8. Satın Alınan Tekstil Ürünlerinden Memnuniyet Durumu 87 Tablo 4.2.9.1. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra İlk Yıkamada
Renginin Solması 89 Tablo 4.2.9.2. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra İlk Kullanımda Dikiş
Yerlerinin Sökülmesi 90
Tablo 4.2.9.3. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra Kullanma Talimatına
Göre Yıkandığı Halde Küçülmesi 92
Tablo 4.2.9.4. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra Kullanma Talimatına Göre Yıkandığı Halde Sarkması 94 Tablo 4.2.9.5. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra Ürünü Kullanmadan
Defolu Çıkması 95 Tablo 4.2.9.6. Tekstil Ürünlerini Satın Aldıktan Sonra İlk Kullanımda
xi
Tablo 4.2.10.1.2. Yatak Örtüsüne Sahip Olma Durumu 100 Tablo 4.2.10.1.3. Battaniyeye Sahip Olma Durumu 102
Tablo 4.2.10.1.4. Pikeye Sahip Olma Durumu 103
Tablo 4.2.10.1.5. Hurca Sahip Olma Durumu 104
Tablo 4.2.10.1.6. Bazalara (Yatak Fırfırları) Sahip Olma Durumu 105 Tablo 4.2.10.1.7. Yatak Odası Perdelerine Sahip Olma Durumu 106 Tablo 4.2.10.2.1. Salon ve Oturma Odası Perdelerine Sahip Olma Durumu 108 Tablo 4.2.10.2.2. Çeşitli Örtülere (Masa, Sehpa, Vitrin, Fiskos vb.) Sahip Olma
Durumu 109 Tablo 4.2.10.2.3. Koltuk ve Kanepe Kılıfı Tekstil Ürünlerine Sahip Olma
Durumu 110 Tablo 4.2.10.3.1. Mutfak Perdelerine Sahip Olma Durumu 112 Tablo 4.2.10.3.2. Masa Örtüsüne Sahip Olma Durumu 113 Tablo 4.2.10.3.3. Peçeteye Sahip Olma Durumu 114 Tablo 4.2.10.3.4. Çeşitli Kılıflara (Çaydanlık, Fırın vb.) Sahip Olma Durumu 115 Tablo 4.2.10.3.5. Önlük, Tutacak vb. Sahip Olma Durumu 116 Tablo 4.2.10.4.1. Havlu, Bornoz vb. Sahip Olma Durumu 118 Tablo 4.2.10.4.2. Klozet Takımına Sahip Olma Durumu 119 Tablo 4.2.10.4.3. Banyo Perdelerine Sahip Olma Durumu 121 Tablo 4.2.10.4.4. Çamaşır Makinesi Örtüsüne Sahip Olma Durumu 122 Tablo 4.2.10.4.5. Kirli Çamaşır Torbasına Sahip Olma Duruma 123 Tablo 4.2.10.5.1. İç Çamaşıra Sahip Olma Durumu 125 Tablo 4.2.10.5.2. Geceliğe Sahip Olma Durumu 126 Tablo 4.2.10.5.3. Pijamaya Sahip Olma Durumu 127
xii
Tablo 4.2.10.5.6. Bluza Sahip Olma Durumu 130
Tablo 4.2.10.5.7. Body’ye Sahip Olma Durumu 131
Tablo 4.2.10.5.8. Kazağa Sahip Olma Durumu 132
Tablo 4.2.10.5.9. Hırkaya Sahip Olma Durumu 133
Tablo 4.2.10.5.10. Eteğe Sahip Olma Durumu 134
Tablo 4.2.10.5.11. Elbiseye Sahip Olma Durumu 135 Tablo 4.2.10.5.12. Tişörte Sahip Olma Durumu 136 Tablo 4.2.10.5.13. Cekete Sahip Olma Durumu 137 Tablo 4.2.10.5.14. Kumaş Pantolona Sahip Olma Durumu 138 Tablo 4.2.10.5.15. Kot Pantolona Sahip Olma Durumu 139 Tablo 4.2.10.5.16. Kravata Sahip Olma Durumu 140 Tablo 4.2.10.5.17. Fulara Sahip Olma Durumu 141 Tablo 4.2.10.5.18. Başörtüye Sahip Olma Durumu 142 Tablo 4.2.10.5.19. Çoraba Sahip Olma Durumu 143 Tablo 4.2.10.5.20. Mantoya Sahip Olma Durumu 144
Tablo 4.2.10.5.21. Monta Sahip Olma Durumu 145
Tablo 4.2.10.5.22. Kabana Sahip Olma Durumu 146 Tablo 4.2.10.5.23. Pardesüye Sahip Olma Durumu 147 Tablo 4.2.10.5.24. Yağmurluğa Sahip Olma Durumu 148 Tablo 4.2.11.1. Eşyaların Üzerini Sürekli Serili Tutmak Düşüncesi 150 Tablo 4.2.11.2. Dolap ve Raf Örtülerini Sık Sık Değiştirme Düşüncesi 151 Tablo 4.2.11.3. Koltuk veya Kanepe Döşemelerini En Az İki Yılda Bir
xiii
Tartışmaya Neden Olma Düşüncesi 155 Tablo 4.2.11.6. Eşyaların Üzerini Özel Günlerde Örtü Serme Düşüncesi 156 Tablo 4.2.11.7. Misafirler Geleceği Zaman Örtüleri Serme Düşüncesi 157 Tablo 4.2.11.8. Elektronik Eşyaların Üzerine Örtü Örtme Düşüncesi 158 Tablo 4.2.11.9. En Çok Ev Tekstiline Harcama Yapma Düşüncesi 160 Tablo 4.2.11.10. En Çok Giyime Harcama Yapma Düşüncesi 161 Tablo 4.2.11.11. Eşyaların Üzerini Koruma Amaçlı Örtü Serme Düşüncesi 162 Tablo 4.2.11.12. Eşyaların Üzerini Süsleme Amaçlı Örtü Örtme Düşüncesi 163 Tablo 4.2.11.13. Eşyaların Üzerini Örtü Örtmekten Hoşlanma Durumu 164 Tablo 4.2.11.14. Tekstil Eşyalarının Temizliğini Kuru Temizlemede Yaptırma
Düşüncesi 166 Tablo 4.2.11.15. Tekstil Ünlerini Satın Alırken Ürünün Özelliklerine Dikkat
Etme Düşüncesi 168 Tablo 4.2.12.1.1. Yatak Takımlarını (Nevresim, Çarşaf, Yastık) Kullanım
Sıklığı 170 Tablo 4.2.12.1.2. Yatak Örtülerini Kullanım Sıklığı 171 Tablo 4.2.12.1.3. Battaniyeleri Kullanım Sıklığı 172 Tablo 4.2.12.1.4. Pikeleri Kullanım Sıklığı 174 Tablo 4.2.12.1.5. Hurcu Kullanım Sıklığı 175 Tablo 4.2.12.1.6. Bazaları (Yatak Fırfırları) Kullanım Sıklığı 176 Tablo 4.2.12.1.7. Yatak Odası Perdelerini Kullanım Sıklığı 178 Tablo 4.2.12.2.1. Salon ve Oturma Odası Perdelerini Kullanım Sıklığı 179 Tablo 4.2.12.2.2. Çeşitli Örtüleri (Masa, Sehpa, Vitrin, Fiskos vb.) Kullanım
Sıklığı 181 Tablo 4.2.12.2.3. Koltuk Ve Kanepe Kılıflarını Kullanım Sıklığı 182
xiv
Tablo 4.2.12.3.3. Peçeteyi Kullanım Sıklığı 186 Tablo 4.2.12.3.4. Çeşitli Kılıfları (Çaydanlık, Fırın vb.) Kullanım Sıklığı 188 Tablo 4.2.12.3.5. Önlük, Tutak vb. Kullanım Sıklığı 189 Tablo 4.2.12.4.1. Havlu, Bornoz vb. Kullanım Sıklığı 191 Tablo 4.2.12.4.2. Klozet Takımını Kullanım Sıklığı 192 Tablo 4.2.12.4.3. Banyo Perdelerini Kullanım Sıklığı 193 Tablo 4.2.12.4.4. Çamaşır Makinesi Örtüsünü Kullanım Sıklığı 195 Tablo 4.2.12.4.5. Kirli Çamaşır Torbasını Kullanım Sıklığı 196 Tablo 4.2.12.5.1. İç Çamaşırı Kullanım Sıklığı 198 Tablo 4.2.12.5.2. Gecelik Kullanım Sıklığı 199 Tablo 4.2.12.5.3. Pijama Kullanım Sıklığı 200 Tablo 4.2.12.5.4. Eşofman Kullanım Sıklığı 202 Tablo 4.2.12.5.5. Gömlek Kullanım Sıklığı 203 Tablo 4.2.12.5.6. Bluz Kullanım Sıklığı 204 Tablo 4.2.12.5.7. Body Kullanım Sıklığı 206 Tablo 4.2.12.5.8. Kazak Kullanım Sıklığı 207 Tablo 4.2.12.5.9. Hırka Kullanım Sıklığı 209 Tablo 4.2.12.5.10. Etek Kullanım Sıklığı 210 Tablo 4.2.12.5.11. Elbise Kullanım Sıklığı 212
Tablo 4.2.12.5.12. Tişört Kullanım Sıklığı 213
Tablo 4.2.12.5.13. Ceket Kullanım Sıklığı 214 Tablo 4.2.12.5.14. Kumaş Pantolon Kullanım Sıklığı 216
xv
Tablo 4.2.12.5.17. Fular Kullanım Sıklığı 220 Tablo 4.2.12.5.18. Başörtü Kullanım Sıklığı 222 Tablo 4.2.12.5.19. Çorap Kullanım Sıklığı 223 Tablo 4.2.12.5.20. Manto Kullanım Sıklığı 224 Tablo 4.2.12.5.21. Montu Kullanım Sıklığı 226 Tablo 4.2.12.5.22. Kaban Kullanım Sıklığı 227 Tablo 4.2.12.5.23. Pardesü Kullanım Sıklığı 229 Tablo 4.2.12.5.24. Yağmurluk Kullanım Sıklığı 230 Tablo 4.2.13.1.1. Yatak Takımlarını (Nevresim, Çarşaf, Yastık) Edinme
Biçimleri 232 Tablo 4.2.13.1.2. Yatak Örtülerini Edinme Biçimleri 233 Tablo 4.2.13.1.3. Battaniyeyi Edinme Biçimleri 234
Tablo 4.2.13.1.4. Pike Edinme Biçimleri 235
Tablo 4.2.13.1.5. Hurç Edinme Biçimleri 236
Tablo 4.2.13.1.6. Baza (Yatak Fırfırları) Edinme Biçimleri 237 Tablo 4.2.13.1.7. Yatak Odası Perdelerini Edinme Biçimleri 238 Tablo 4.2.13.2.1. Salon ve Oturma Odası Perdelerini Edinme Biçimleri 240 Tablo 4.2.13.2.2. Çeşitli Örtüleri (Masa, Sehpa, Vitrin, Fiskos vb.) Edinme
Biçimleri 241 Tablo 4.2.13.2.3. Koltuk ve Kanepe Kılıflarını Edinme Biçimleri 242 Tablo 4.2.13.3.1 Mutfak Perdelerini Edinme Biçimleri 244 Tablo 4.2.13.3.2. Masa Örtüsünü Edinme Biçimleri 245 Tablo 4.2.13.3.3. Peçeteleri Edinme Biçimleri 246
xvi
Tablo 4.2.13.3.5. Önlük, Tutak vb. Edinme Biçimleri 248 Tablo 4.2.13.4.1. Havlu, Bornoz vb. Edinme Biçimleri 250 Tablo 4.2.13.4.2 Klozet Takımını Edinme Biçimleri 251 Tablo 4.2.13.4.3. Banyo Perdelerini Edinme Biçimleri 252 Tablo 4.2.13.4.4. Çamaşır Makinesi Örtüsü Edinme Biçimleri 253 Tablo 4.2.13.4.5. Kirli Çamaşır Torbalarını Edinme Biçimleri 254 Tablo 4.2.13.5.1. İç Çamaşırı Edinme Biçimleri 255
Tablo 4.2.13.5.2. Gecelik Edinme Biçimleri 256
Tablo 4.2.13.5.3. Pijama Edinme Biçimleri 257
Tablo 4.2.13.5.4. Eşofman Edinme Biçimleri 258
Tablo 4.2.13.5.5. Gömlek Edinme Biçimleri 259
Tablo 4.2.13.5.6. Bluz Edinme Biçimleri 260
Tablo 4.2.13.5.7. Body Edinme Biçimleri 261
Tablo 4.2.13.5.8. Kazak Edinme Biçimleri 262
Tablo 4.2.13.5.9. Hırka Edinme Biçimleri 263
Tablo 4.2.13.5.10. Etek Edinme Biçimleri 264
Tablo 4.2.13.5.11. Elbise Edinme Biçimleri 265
Tablo 4.2.13.5.12. Tişört Edinme Biçimleri 266
Tablo 4.2.13.5.13. Ceket Edinme Biçimleri 267
Tablo 4.2.13.5.14. Kumaş Pantolon Edinme Biçimleri 268 Tablo 4.2.13.5.15. Kot Pantolon Edinme Biçimleri 269
xvii
Tablo 4.2.13.5.18. Başörtüyü Edinme Biçimleri 272
Tablo 4.2.13.5.19. Çorabı Edinme Biçimleri 273
Tablo 4.2.13.5.20. Manto Edinme Biçimleri 274
Tablo 4.2.13.5.21. Montu Edinme Biçimleri 275
Tablo 4.2.13.5.22. Kaban Edinme Biçimleri 276
Tablo 4.2.13.5.23. Pardesü Edinme Biçimleri 277 Tablo 4.2.13.5.24. Yağmurluk Edinme Biçimleri 278
xviii
GRAFİKLER LİSTESİ
Sayfa
Grafik 4.1.1. Bireylerin Cinsiyetleri 23
Grafik 4.1.2. Bireylerin Yaşları 24
Grafik 4.1.3. Bireylerin Medeni Durumu 25
Grafik 4.1.4. Bireylerin Oturdukları İlçe ve Semtleri 27
Grafik 4.1.5. Bireylerin Öğrenim Durumları 28
Grafik 4.1.6. Bireylerin Meslekleri 29
Grafik 4.1.7. Bireylerin Ailede Çalışan Sayıları 30
Grafik 4.1.8. Bireylerin Gelirleri 31
1. GİRİŞ
Tekstil, insanların var oluşlarıyla birlikte ortaya çıkan vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Tekstilin en önemli kulanım alanlarından biri olan giyim ve ev tekstili, ilkçağlarda doğaya karşı korunma ihtiyacından doğmuş, sonraları ise toplumlara göre değişerek gelişmiştir. Günümüze kadar kendini yenileyen ve gelişerek hızla büyüyen tekstil, insan yaşamında önemli bir yer tutmaktadır.
Günümüzde tekstil kelimesi çok geniş bir anlam kazanmıştır. Dokumacılıkla ilgili olarak, hammaddeden en son ürüne kadar her türlü işlem tekstil kavramı altında incelenmektedir. Daha açık bir ifade ile tekstil, hammaddelerinin işlenmeye hazırlanması, eğrilmesi, iplik yapılması, örülmesi veya yıkanması, kaynatılması, ağartılması, iplik veya dokumalara istenen niteliklerin verilmesi, istenmeyen niteliklerin şartların elverdiği ölçüde giderilmesi gibi tüm işlemler tekstilin konuları arasında bulunmaktadır ( Yazıcıoğlu;2000:1).
Tekstilin kullanım alanları; giyim, ev dekorasyonu ve sanayide teknik amaçlı olmak üzere üçe ayrılabilir. Tekstilin kullanım alanları denilince genellikle giyim dalı ve ev dekorasyonu akla gelmekle birlikte, 20. yüzyılda özellikle sanayideki büyük gelişmeler sonucu tekstil üretimlerinin sanayide teknik amaçlı kullanımı yoğunluk kazanmıştır.
Tekstil endüstrisi, pamuk, pamuklu iplik ve dokuma, yün, yünlü iplik ve dokuma, ipek, ipekli dokuma, sentetik iplik, sentetik dokuma, kord bezi, keten, kenevir ve tüm bunların türevlerinden elde edilen ürünlerin kullanıldığı hazır giyim-konfeksiyon ile el ve makine halıları alt sektörlerinden meydana gelmektedir (Aruoba;1999:31).
Tekstil sanayinin gelişmesi ve önemli iş kolu haline gelmesi, köyden kente göç eden ailelerin geleneklerinden uzaklaşması, ev dışında çalışan kadınların çeyiz hazırlama için zamanının azalması, becerilerin yetersiz olması, piyasada çok sayıda ve
çeşitli ürünün bulunması ile tercihlerin artması gibi nedenler günümüzde aileleri üreten değil, tüketen üniteler biçimine getirmiştir (Sandıkçı; 2002:48).
Giysi tüketimi giyim eşyası satın alıp kullanmakla gerçekleştirilmektedir. Pazarda değişik tüketici gruplarına hitap eden farklı giysi üretimi yer almaktadır. Bu üretimler içinde yer alan kadın giysi üretimi oldukça önemlidir. Çünkü kadın dış giyimi yapılan araştırmalarda tüm hazır giyim piyasalarındaki en önemli sektör konumundadır.
Birçok toplumda ev tekstil ürünlerinin ortaya çıkması ve önem kazanması geleneksel çeyiz hazırlama uygulamalarına dayanmaktadır. Önceleri el emeği ile göz nuru dökülerek hazırlanan çeyizlerin çoğu artık piyasada hazır olarak tüketiciye sunulmaktadır (Yıldırım; 2007:2-6).
Bu çalışma; Ankara’da yaşayan ailelerin sosyoekonomik özelliklerine göre hangi ev tekstil ürünlerine ve hangi giyim eşyalarına sahip olduklarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Ailelerin sosyoekonomik düzeyleri; oturdukları semtler ile sınırlandırılmıştır. Sosyoekonomik düzeye göre; semtlerde oturan ailelere hazırlanan anket formu uygulanmıştır.
1.1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırma Ankara’nın değişik sosyoekonomik kesiminde yaşayan ailelerin sahip oldukları tekstil ürünlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için;
• Farklı sosyoekonomik düzeyindeki kişilerin hangi tekstil ürünlerine sahip oldukları,
• Farklı sosyoekonomik düzeyindeki kişilerin tekstil ürünlerini satın almasına etki eden faktörler,
• Giysi ve ev tekstili ürünlerini sahip olma sırasındaki davranışları ve sahip olduktan sonrasındaki davranışları,
• Tüketicilerin farklı sosyoekonomik düzeylerine göre, tekstil eşyalarına sahip olma davranışları arasında farklılık olup olmadığı araştırılmıştır.
1.2. Araştırmanın Önemi
İnsanlar doğumdan ölümlerine kadar yaşamlarının her evresinde hayatlarını sürdürebilmek için bir şeyler tüketirler ve tüketmek zorundadırlar. Her insan yapısı itibariyle birer tüketici olarak doğar. İşte bu süreçte insan çeşitli davranışlar ve tutumlar gösterir. Her alanda olduğu gibi tüketim eyleminde de insan, birbirinden farklı davranışlar göstermektedir.
Bireyler yaşamlarının her alanında bir şeylere ihtiyaç duyar ve bu ihtiyacını tatmin etmek ister. İşte bu noktada harekete geçerek, tüketim davranışlarında bulunurlar. Bireylerin tüketim davranışlarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler kişisel yada sosyoekonomik faktörlerden oluşmaktadır. Özellikle kişinin içinde bulunduğu çevre ve toplum, kişinin en ufak hareketini bile etkileyebilirken, tüketim davranışlarını da etkiliyor olması yadsınacak bir durum değildir.
Tüketici; kişisel arzu, istek ve ihtiyaçları için mal ve hizmetleri satın alan veya satın alma kapasitesinde olan bireydir (Karabulut;1981:11). Tüketiciler her gün bir ihtiyacın farkına varırlar (İslamoğlu;2003:21) Bu ihtiyaç bazen giysi, gıda maddesi, otomobil olabildiği gibi bazen temizlik malzemesi, mobilya yada ev tekstil ürünü olabilir.
Liflerin ve tekstil ürünlerinin insan sağlığı üzerine olumlu ve olumsuz etkilerinin olduğu bilinmektedir. Günümüzde tüketicilerin bilinçli ürün almaya yönelik tutumları, liflerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini iyileştirmeye yönelik çalışmaların gün geçtikçe artmasına yol açmıştır (Şanlı; 2002:1).
Türkiye’de 1980’li yıllardan sonra ev tekstil ürünlerinin üretim hacminde artış başlamış, 1990’lı yıllarda kaliteli üretime geçilmiş, günümüzde ise yaratıcılık ön plana çıkmıştır. Günümüzde belirli firmalar çok miktarda, güzel ve yüksek kaliteli, model,
renk ve desen bakımından çok farklı ev tekstil ürünleri üretmektedirler. Ancak istenen nitelikte ve kaliteli ürünleri yüksek fiyatları nedeni ile satın alamayan bazı tüketiciler ise ihtiyaç duydukları ürünleri kumaş alıp evde dikmeyi tercih etmektedirler (Uygur;2002:20).
Kalite büyük ölçüde tasarımla ilgilidir ve son yıllarda tasarımcı – üretici – tüketici ilişkileri önem kazanmıştır. Ev tekstil ürünlerinin üretiminde de ürünün tasarımı (model, ölçü vb.), malzemenin özelliği (kumaş, iplik, süsleme malzemesi vb.), teknoloji (dikim araçları ve teknikleri), pazarlama (ambalajlama ve etiket bilgileri) gibi konularda gelişmelere önem verilmektedir (Vural, Çivitçi ve Ağaç, 2001:201).
Ev tekstil ürünlerinin tasarımında güzel bir görünüşün yanı sıra kullanışlılık giderek önem kazanmaktadır. Boyutlarının giydirileceği eşyaların ölçüleri ile uyumlu olması, dayanıklı ve bakımı kolay kumaştan yapılmış olması, insan sağlığına uygun olması (teri emmesi, bakteri ve mikroorganizma üretmemesi) kullanışlılıkta en belirgin özelliklerdir. Kullanışlı ürünlerin üretilmesinde tüketicilerin görüşlerine ihtiyaç duyulmaktadır.
İnsan yaşamındaki önemli faktörlerden bir tanesi de giyinme ihtiyacıdır. Çeşitli fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçları karşılayan bir unsur olan giyim, tüm bireyler için sosyal etkileşim, fiziksel refah ve tatmin açısından büyük önem taşımaktadır.
Giyinme ihtiyacı ilk çağlarda insan vücudunu doğanın etkisinden koruma amacıyla başlamış ve daha sonra sosyal gereksinimi karşılama ve süslenme olarak devam etmiştir (Bayraktar, 1996:22-26).
Giysi rahatlık koruma, imaj kazandırdığı içinde insan yaşamının önemli bir parçasıdır ve onu giyen hakkında çeşitli mesajlar verir (Gönen ve Özgen, 1993:255-260; Güven ve Cerit,1999:4-5).
Aydinç’e (2001) göre, giyim kişinin kendini ifade etme biçimi olmakla birlikte günümüzde kimlik korumada ve oluşturmada kullanılır. Kişi ve gruplar toplumda kendilerine yer tutmak ve anlam kazandırmak için giysiyi kullanırlar. Kişinin mesleği, cinsiyeti, yaşla ilgili olarak atfedilmiş nitelikleri, mesai dışı zamanlardaki eğitimleri,
yerel ve dinsel kimlikleri, politik ve ideolojik eğilimleri ve daha başka birçok özelliği giydiği giyside kendini hissettirebilir. Kısaca sözlü iletişimin durduğu yerde, giyim eşyası onu giyen ile ilgili mesaj vermeye devam eder. Bu yönüyle de giyimin iletişim sağlamada önemli yeri vardır.
Günümüzde insanlar giyim ihtiyacını; moda akımını üzerinde taşıyan rahat, kısmen ucuz, alımı kolay bir giysi şekli olan hazır giyimden karşılamaktadır Hazır giyim ve tekstil sektörü bilindiği gibi ülkemiz iç ve dış pazarında oldukça büyük paya sahiptir. Bu özelliği nedeniyle bu sektördeki olumlu gelişmeler, anında ülke ekonomisine yansımakta ve ona olumlu bir ivme kazandırmaktadır (Atılgan, 2003:72; Yeloğlu, 2001).
Bunun sonucu olarak da işletmeler kaliteli ve hızlı mal üretmek, tanıtmak ve pazarlamak durumundadırlar. Dünya nüfusu için bakıldığında hazır giyim üretimi ve satın alımı ekonomik, politik ve kritik bir sosyal göstergedir. Bir giysinin bu göstergeleri yansıtması ve satın alınması, onu alan müşterilerin yapısını ve satın alma alışkanlıklarını bilmekle mümkündür (Atılgan, 2003:81).
Pazarda değişik tüketici gruplarına hitap eden farklı giysi üretimi yer almaktadır. Bunlardan önemli bir bölümü kadın giysi üretimidir. Giysi satın alımı ile yapılan yerli ve yabancı çalışmalarda en fazla giysi satın alımını kadınların gerçekleştirdiği görülmüştür. Çünkü kadın giyimleri; kişiliklerini, mesleklerini, sosyal yapılarını belirleyici rol oynar ve uluslararası özellikler taşır. Bu nedenlerden dolayı kadınlar bu alanda üretici firmalar için önemli bir pazar oluşturmaktadır (Arıkan ve Odabaşı, 1994:27-34).
1.3. Araştırmanın Varsayımları
Bu araştırmanın kapsadığı varsayımlar aşağıda sıralanmıştır.
* Araştırmanın sonunda elde edilecek sonuçların, araştırma evrenine genellenebileceği varsayılmaktadır.
* Anket formunda yer alan soruların araştırma probleminin çözümüne yönelik olarak hazırlanacağı varsayılmaktadır.
* Anket formunda yer alan soruların araştırma probleminin çözümüne yönelik olarak hazırlanacağı varsayılacaktır.
* Araştırma verilerinin analizinde uygun bir istatistiksel teknik kullanılacağı varsayılmaktadır.
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma, Ankara İli merkezinde yaşayan tüketiciler üzerinde yapılmıştır. Araştırma kapsamına alınan tüketiciler, Ankara İli merkezinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik düzeye sahip tüketiciler arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiştir.
Araştırmanın sınırlılıkları;
- Araştırma Ankara İli merkezinde yaşayan tüketiciler ile sınırlıdır.
- Ankara’nın değişik sosyoekonomik kesiminde yaşayan kişilere uygulanmıştır. Alt, orta ve üst kesimde yaşayan kişiler Devlet İstatistik Enstitüsü’nden alınan verilere göre saptanmıştır.
1.5. Tanımlar/Terimler
Tekstil: Sözlükler tekstil sözcüğünün, “dokunmuş” anlamına gelen Latince “textilis” ten ve Fransızca “textile” den geldiğini belirtmektedir. Türkçe’ de “dokuma” denilen Argaç ya da atkı denilen yatay ipliklerin, Arış ya da Çözgü denilen dikey ipliklerin üstünden altından geçirilmesi ve bu kenetleme sonucu oluşan ürünler anlaşılır. “Tekstil” sözcüğü kullanılmaya başlamadan önce “mensucat” sözcüğü kullanılıyordu. Mensucat, Arapça “mensuc” sözcüğünün çoğulu olup, “dokumalar ve dokuma işleri” işleri anlamındadır (Aytaç;1997:1).
Dokuma: Elle ya da mekanik yöntemlerle birbirine dik iki iplik sistemi olan çözgü ve atkı ipliklerinin birbirlerinin altından ve üstünden geçerek kenetlenmesiyle aynı düzlemde bir tekstil yüzeyi oluşturmalarına denir (Aytaç, 1997:3).
Ev tekstil ürünleri: Yaşanılan mekânları giydirmek için kullanılan tekstilden yapılan eşyalardır. Perde, yatak takımı, yatak örtüsü, kılıf, dekoratif örtü, dekoratif yaştık ve minder, havlu, yolluk ve paspas gibi eşyalar ev tekstil ürünleri kapsamındadır. Bulunduğu mekânın dekorunu tamamlayan ve aynı zamanda bir iş görüşü olan ev tekstil ürünleri; yaşanılan çevreyi sıcak ve kuru tutar, rüzgâr, güneş ve yağmur gibi fiziksel koşulların olumsuz etkilerinden korur. Temiz ve sağlıklı bir çevre oluşturmaya yardımcı olur ( Kaya ve Yazıcıoğlu, 1992:2; Tokyürek ve Arpacı, 2002:108; Güngen, Tokyürek ve Şanlı, 2002:233).
Hazır giyim: Giyim sanayi ürünleri elde etmek amacıyla, her türlü kumaştan kesilmiş ya da kalıplanmış parçaların birleştirilmesidir (Orbey, 1992:154).
Tüketici: Kişisel arzu, istek ve ihtiyaçları için pazarlama bileşenlerini satın alan veya satın alma kapasitesinde olan gerçek bir kişidir (Karabulut,1989:15).
Tüketici davranışı: Kişinin özellikle ekonomik ürünleri ve hizmetleri satın alma ve kullanmadaki kararları ve bununla ilgili faaliyetleridir (Odabaşı,1998:8).
2. TEKSTİLİN KULLANIM ALANLARI
Bu araştırmada tekstilin kullanım alanları; giyim ve ev tekstili olarak iki başlık altında incelenmiştir.
2.1. Giyim
Giyinme ihtiyacı ilk çağlarda insan vücudunu doğanın etkisinden koruma amacıyla başlamış ve daha sonra sosyal gereksinimi karşılama ve süslenme olarak devam etmiştir (Bayraktar, 1996).
Giysi rahatlık koruma, imaj kazandırdığı içinde insan yaşamının önemli bir parçasıdır ve onu giyen hakkında çeşitli mesajlar verir (Gönen ve Özgen, 1993:255-260; Güven ve Cerit, 1999:5).
Giyim kişinin kendini ifade etme biçimi olmakla birlikte günümüzde kimlik korumada ve oluşturmada kullanılır. Kişi ve gruplar toplumda kendilerine yer tutmak ve anlam kazandırmak için giysiyi kullanırlar. Kişinin mesleği, cinsiyeti, yaşla ilgili olarak atfedilmiş nitelikleri, mesai dışı zamanlardaki eğitimleri, yerel ve dinsel kimlikleri, politik ve ideolojik eğilimleri ve daha başka birçok özelliği giydiği giyside kendini hissettirebilir. Kısaca sözlü iletişimin durduğu yerde, giyim eşyası onu giyen ile ilgili mesaj vermeye devam eder. Bu yönüyle de giyimin iletişim sağlamada önemli yeri vardır (Aydinç, 2001)
Günümüzde insanlar giyim ihtiyacını; moda akımını üzerinde taşıyan rahat, kısmen ucuz, alımı kolay bir giysi şekli olan hazır giyimden karşılamaktadır. Hazır giyim ve tekstil sektörü bilindiği gibi ülkemiz iç ve dış pazarında oldukça büyük paya sahiptir. Bu özelliği nedeniyle bu sektördeki olumlu gelişmeler, anında ülke
ekonomisine yansımakta ve ona olumlu bir ivme kazandırmaktadır (Atılgan, 2003:72; Yeloğlu, 2001).
Bunun sonucu olarak da işletmeler; kaliteli ve hızlı mal üretmek, tanıtmak ve pazarlamak durumundadırlar. Dünya nüfusu için bakıldığında hazır giyim üretimi ve satın alımı ekonomik, politik ve kritik bir sosyal göstergedir. Bir giysinin bu göstergeleri yansıtması ve satın alınması, onu alan müşterilerin yapısını ve satın alma alışkanlıklarını bilmekle mümkündür (Atılgan, 2003:73).
Pazarda değişik tüketici gruplarına hitap eden farklı giysi üretimi yer almaktadır. Bunlardan önemli bir bölümü kadın giysi üretimidir. Giysi satın alımı ile yapılan yerli ve yabancı çalışmalarda en fazla giysi satın alımını kadınların gerçekleştirdiği görülmüştür. Çünkü kadın giyimleri; kişiliklerini, mesleklerini, sosyal yapılarını belirleyici rol oynar ve uluslararası özellikler taşır. Bu nedenlerden dolayı kadınlar bu alanda üretici firmalar için önemli bir pazar oluşturmaktadır (Arıkan, Yüceer ve Çakar,1994:27).
Giyim insan olmanın ve toplumda var olmanın gereğidir. Bu nedenle toplum ve birey için giyim önemli bir tüketim alanıdır (Zengingönül ve diğerleri, 1996:4) .
Giysi tüketimi giyim eşyası satın alıp kullanmakla gerçekleştirilmektedir. Pazarda değişik tüketici gruplarına hitap eden farklı giysi üretimi yer almaktadır. Bu üretimler içinde yer alan kadın giysi üretimi oldukça önemlidir. Çünkü kadın dış giyimi yapılan araştırmalarda tüm hazır giyim piyasalarındaki en önemli sektör konumundadır.
2.2. Ev Tekstili ve Günümüzdeki Yeri
Günümüz ev tekstilinin yerini ve önemini ortaya koyabilmek, gelişiminin yani hangi aşamadan geçtiğinin bilinmesini zorunlu kılmaktadır. Türkiye’de ”Ev Tekstili” sözcüğünün kullanımı 90’lı yıllardan itibaren yaygınlaşmış; hemen ardından da iç mekân tekstilleri kavramı ortaya atılmıştır. Türkiye’de ev tekstili, iç mekân tekstilleri ve çeyiz üretimi henüz net bir şekilde ayrılmamıştır. İç mekân tekstillerinin önemi toplu
yaşam alanlarının teknolojik ve ekonomik gelişime paralel çağdaş standartları yakalamasıyla gerçekleşecektir. Özellikle Avrupa Birliği’ne giriş her alanda olduğu gibi tekstil üretim ve kullanımında da belirli standartların olmasına neden olacaktır. İç mekân tekstilleri, güç tutuşurluk, kir tutmazlık, mukavemet vb. gibi kriterlerin yanında teknolojiye bağlı olarak daha birçok performans özelliği de kazanarak diğer tekstil üretiminden daha belirgin bir şekilde ayrılacaktır. Bugün birçok üretici yabancı müşteri talepleri doğrultusunda yakalamaya çalışmaktadır (Yıldırım, 2007;8).
Ev tekstilinin bugünkü yerini ortaya koyarken bu kavramdan önce kullanılan “mefruşat” sözcüğünü de gözden geçirmek gerekir. ”Mefruşat” sözcüğü Türkçe olmayıp, Osmanlıca –Türkçe sözlükte “Mefruş” döşenmiş, döşeli anlamına gelen Arapça’dan geçmiş bir sıfat olarak ifade edilmektedir. “Mefruşat”; döşemelik eşya, döşeme, döşengi, “Mefruşat-ı Beytiye” ise ev eşyaşı olarak tanımlanmaktadır (Develioğlu, 1982:227).
Ürün çeşidinin döşemelik ve perdelik kumaşla sınırlı olduğu yıllarda mefruşat sözcüğü işlev görmekteydi. Fakat nevresim, masa örtüsü ya da hazır perde gibi ürünlerin pazara girmesi ve sektörün gelişimiyle sözcüğün anlamı gittikçe daralmıştır.
Döşemelik ve perdelik grupların ev dışı taleplerinin de gündeme gelmesiyle “İç Mekân Tekstilleri” kavramı ortaya çıkmıştır. Ev tekstili; döşemeliğinden perdeliğine, havlusundan nevresimine birçok alt grubu bünyesinde barındırmaktadır. Fakat bazı kaynaklarda perde, koltuk döşeme kumaşları, halı ve duvar kaplama ürünleri mefruşat ya da iç mekân kumaşları altında değerlendirilirken; çarşaf, battaniye, masa örtüsü gibi ürünler, evsel amaçlı ürünler kapsamında değerlendirilmektedir. Ev dışında kullanılan döşemelik kumaşlar dışında, yaştık kılıfları, çarşaf, battaniye gibi tüm ürünlere ise “kurumsal ürünler” denilmektedir (Wilson, 2001. s. 8).
Ev tekstili kavramının yaygınlaşmasında bir etken de yurt dışı ile olan ilişkilerde sürekli kullanılan İngilizce karşılığı “Home Textile” sözcüğüdür. Bu nedenle, Türkiye’de 1991 yılında bu konuyla ilgili kurulan “Toptan Mefruşatçılar Derneği”, 1994 yılında adını “Ev Tekstilcileri Derneği” olarak değiştirmiştir. Çünkü özünde çok daha geniş anlam ifade etmesine karşın, kullanıldığı dönemde ürün çeşidinin kısıtlı olmasından dolayı sözcüğün anlamında bir daralma olmuş, perde ve
döşemelik kumaşın yanı sıra, yatak örtüsü, masa örtüsü, nevresim takımı vb. gibi ürünlerin eklenmesiyle ev tekstili kavramının kullanımı güncellik kazanmıştır. Bunun yanında ev tekstilini iç mekân tekstilleri ile aynı grupta değerlendiren yazılara da rastlamak mümkündür (Yıldırım, 2007:10).
“Ev tekstili ürünleri, günlük ev-büro vb. mekân yaşantımızda kolaylık sağlamak, yaşanılan mekânı ve çevreyi renklendirmek, ev-büro yaşamındaki çeşitli ihtiyaçların giderilmesi amacıyla kullandığımız halı, perdelik, döşemelik, masa örtüsü, battaniye, çarşaf, yatak örtüsü, nevresim takımı pike, klozet takımı, bornoz, havlu peçete vb. tekstilden yapılan eşyalardır. Bu eşyaların kullanımında kişileri mekân ve çevreyi rahatsız edici bir fonksiyon değil, bilakis tamamlayıcı, rahatlık verici ve kolaylık sağlayıcı bir fonksiyon icra etmesi; zevkle uyması, sağlam olması, hijyenik şartlara da uyması gerekir” (Tasmacı, 1998:40).
“Ev tekstilleri tanımı, aynen içeriği gibi sadece tarif edilmiş hacmi eve özgü tekstilleri kapsar. Halbuki, yaşantı yalnız evde değil çeşitli hacimlerde de sürdürülür. Dolayısıyla iş ortamı, konferans-konser salonları, uçak-tekne içleri, okullar, saraylar gibi daha birçok mekânda ve bu gibi yerlerde kullanılan eşyalarda ve çevrede çeşitli tekstiller kullanılır” (Tezcan, 2003:68).
Bir başka konu ise evin tamamen kişisel kullanıma yönelik bir mekân olmasıdır. Bu durum, burada kullanılan tekstillere de yansımaktadır. Dolayısıyla kapsam olarak, bir tiyatro salonu, bir otel gibi geniş kitlelere ulaşmayan ev, teknolojiyi takip etme konusunda, ortak kullanım alanlarından sonra gelmektedir. Döşemelik ve perdeliklerin dışında kalan tekstil ürünleri ise kadınların evlerini farklı kılmak için yaptıkları çeyiz grubuyla sınırlı kalmaktadır.
Endüstrileşme ile beraber kentsel yaşama geçiş tasarımın sorgulanmasını gündeme getirirken, nüfusun hızla artması ve evlerin gittikçe standartlaşması, farklı arayışlara sebep olmuştur. Avrupa açısından 70’li yıllardan bu yana oldukça yol alınmıştır ama yine de standardizasyon durmamıştır. Türkiye ise bu dönemi yeni yaşamakta olup; toplu konutların teşvik edilmesi, inşaat sektörü için devreye giren hazır, montajı kolay pvc kapı pencerelerin üretimi devam etmektedir. Teknolojinin hayatı kolaylaştırmaya yönelik bu getirileri, olumlu ve olumsuz yan etkileri de
doğuracaktır. Türkiye’de 90’lı yıllardan itibaren artan “balkon kapatma” olayı ve dışarıyı rahatça görmek için buralarda kullanılan storlu veya kısa perdeler, dışarıdan bakıldığında bütün binaları tek düze bir hale getirmiştir. İleri yıllarda binalarda yapılan bu tadilat işlemleri belki de yeni binaların mimarisini etkileyecektir.
Bunlara paralel olarak el yapımı mobilyaların üretiminin durması ve makineleşmeyle beraber fabrikasyon mobilya üretimi ve gittikçe yaşam biçimine göre daha çok işlevi üzerinde durulan, modüler mobilyaların yapımı da birçok evin iç dekorasyonunu benzer hale getirmekte, mobilyanın, mekânların farklılaşmasında önemli bir rol oynamasını engellemektedir. Dolayısıyla yaşanılan mekânı özgü kılan şey kumaş veya o mekânda kullanılan tekstil ürünleri olmaktadır.
Tekstil neredeyse insanlığın yeryüzündeki serüveni kadar eskidir. Doğanın bir parçası olan insan, yine doğaya özgü olan pamuk, yün, keten vb. gibi doğal liflerle organik bir bağ içindedir. 2000’li yıllarda yüksek performanslı birçok sentetik lif türevleri üretilmesine karşın yine de doğal liflerin değerli olması onlardan hiç vazgeçilememesi belki de insanın henüz doğayla bağlarını koparmamış olmasındandır.
Yaşamın bir parçası olan tekstil, giysiler dışında mekânlarda da birçok işlevi yerine getirmektedirler. Temizlik, ısınma, korunma ve estetik kaygılar giysileri için önemli olduğu kadar ev tekstilleri için de geçerlidir. Bu açıdan bakıldığında ev tekstilleri yaşamda vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Nasıl ki giyim günümüzde artık örtünmeden çok daha fazla şey ifade ediyorsa ev tekstili de artık temel fizyolojik gereksinmelerden çok daha fazla şey ifade etmektedir (Yıldırım, 2007:10-20).
2.2.1. Ev Tekstilini Kullanım Yerine Göre Sınıflandırma
Kullanım yerine göre sınıflandırma genel bir sınıflandırmayı oluşturmaktadır. Böyle bir sınıflandırma aynı mekânda veya eşyada kullanılacak tekstil ürününden ortak özellikler beklenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu, aynı zamanda evin bölümlerini içermektedir. Her bir bölümde kullanılan tekstiller de gerek lif, gerek performans ve gerekse desen açısından farklı özellikler taşımaktadır.
Ev tekstili kullanım yeri gözönüne alınarak Yıldırım’a (2007) göre sınıflandırılmıştır. Bunlar;
1. Oturma Grubu Tekstil Ürünleri a. Koltuk döşeme kumaşları b. Sabit döşenmiş koltuk kumaşları c. Portatif Örtü Kumaşları
1. Stretch olmayan örtüler, 2. Strecth örtüler,
2. Pencere Tekstil Ürünleri
a. Güneş filtreleri (Güneşlikler) b. Tül perdeler
c. Kalın perdeler
3. Yatak Odası Tekstil Ürünleri a. Nevresim takımları
b. Yatak örtüleri ve yorganlar c. Battaniyeler
4. Banyo Tekstil Ürünleri a. Havlu ve bornoz b. Klozet takımları
5. Mutfak Tekstil Ürünleri
a. Masa örtüleri ve mutfak takımları’ dır.
2.3. Tüketicilerin Tekstil Ürünlerini Satın Alımını Etkileyen Faktörler:
Türk’e (2004) göre, tüketicilerin satın alma davranışları, tercihleri, tüketim alışkanlıkları üzerine etkisi olan, tüketici davranışlarını şekillendiren faktörler genel
olarak kültürel faktörler, sosyal faktörler, demografik faktörler ve psikolojik faktörler olarak dört ana başlık altında toplanmıştır. Buna göre;
2.3.1. Kültürel faktörler
Giysi ve ev tekstili seçiminde kültürel faktörler;
1. Kültür, 2. Alt kültür, 3. Sosyal sınıf’dır.
2.3.2. Sosyal Faktörler
Tekstil ürünleri seçiminde sosyal faktörler şunlardır:
1. Aile,
2. Danışma grupları, 3. Rol ve statüler’ dir.
2.3.3. Demografik Faktörler
Tekstil ürünleri seçiminde;
1. Yaş, 2. Cinsiyet, 3. Gelir,
4. Eğitim ve Meslek, 5. Yaşam tarzı ve
6. Kişilik demografik faktörler arasında yer almaktadır.
2.3.4. Psikolojik Faktörler
Giysi ve ev tekstili seçiminde psikolojik faktörler;
2. Algılama, 3. Öğrenme
4. Tutum ve inançlar’ dır.
2.4. Yapılan Araştırmalar
Araştırma konusuyla ilgili görülen araştırmalar, yayın yılları sırasıyla özetlenmiştir.
Yener (1981) tarafından yapılan, “Tüketicilerin Giyime İlişkin Davranış Modelleri ve Davranışlarını Etkileyen Faktörleri” belirlemek amacıyla Ankara ilinde farklı gelir gruplarını temsil eden semtlerden rastgele örnekleme ile seçilen 16 ve daha yukarı yaş grubundaki 525 tüketiciden veri toplanması yoluyla bir araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmanın sonuçlarına göre; Kadınların ve düşük gelir grubundaki tüketicilerin, satın almadan önceki planlamaya daha fazla önem verdikleri, giysi satın alımında çevreden etkilenmede ise kadınların erkeklerden daha fazla etkilendikleri görülmüştür. Kadınların genellikle giyim alışverişine hafta içi öğleden sonra ve yanlarında bir başkası ile çıktıkları görülmüştür. Gelir ve cinsiyet piyasa araştırması yapma sıklığını etkilemekte olup kadınların erkeklerden daha fazla piyasa araştırması yaptıkları görülmüştür. Kalite, fiyat ve çeşit gibi faktörlerin mağaza seçimini etkilediği, kadınların erkeklerden daha fazla mağaza bağlılığı gösterdiği bulunmuştur. Giyim eşyası seçme kararının malın kalitesi, modeli ve fiyatının belirlediği bulunmuştur. Giyim eşyası seçiminde genelde kararsızlık yaşandığı ve erkeklerin kadınlara oranla daha az kararsızlık gösterdiği görülmüştür. Gelirin arttıkça modaya ilgi arttığı, kadınların erkeklerden gençlerin ise yaşlılardan daha yüksek oranda moda ile ilgilendiği görülmüştür.
Tör (1987) tarafından “Türk İnsanının Giysi Seçimi ve Giysi Üretiminin Durumu” isimli bir araştırma yapılmıştır. Araştırma kapsamına İzmir merkez ilçesinde giysi satışı yapılan yerlerde, üniversite ve kız meslek okullarında ayrıca Bursa merkez ilçesinde giysi satışı yapılan yerlerde ve çoğunluğu orta gelir düzeyine sahip 100 kadın ve72 erkek olmak üzere toplam 172 kişi dâhil edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre;
bireylerin çoğunluğu giyim ihtiyaçlarını hazır giyimden karşılamaktadır. Giyside kullanışlılık giysi seçiminde aranan ilk özellik olarak tespit edilmiştir. Kadınların giyside aradığı ikinci özellik sağlığa uygunluk erkeklerin giyside aradığı ikinci özellik giysinin kolay eskimemesi ve hem kadın hem erkeklerin giyside aradığı üçüncü özellik kumaş-dikiş ve aksesuarların kaliteli olması olarak bulunmuştur.
Bayraktar ve Mert (1992) tarafından “Üniversite Öğrencilerinin Giyim Eşyası Tüketimine İlişkin Davranışları” nı belirlemek üzere bir araştırma yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; öğrencilerin giyim eşyası satın almadan önce genellikle plan yaptığı ve giyim eşyası satın alma kararını da kendilerinin verdiği görülmüştür. Kız öğrencilerin giyim alışverişinde giyim mağazalarını tercih ettikleri görülmüştür. Giyim mağazalarının tercihinde etkili faktörler ise fiyatların uygun olması, malların kaliteli olması ve modellerin zevke uygun olmasıdır. Kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha sık alışveriş ettikleri görülmüştür. Kız öğrencilerin çoğunluğunun giyim alışverişine arkadaşlarıyla birlikte çıktıkları erkeklerin ise yalnız çıktıkları belirlenmiştir. Giysi üzerinde bulunan sembollerin anlamlarının bilinmesi durumuna bakıldığında hepsinin anlamını bilenler ile bazılarının anlamını bilenlerin toplamı yüksek orandadır. Kız öğrencilerin tamamına yakını sembollerin anlamlarının hepsini ya da bazılarını bildikleri bulunmuştur.
Gönen ve Özgen (1993) tarafından “Hazır Dış Giyim ve Tüketici Davranışları” nı belirlemek amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Tesadüfî örnekleme yöntemiyle belirlenen 20–45 yaş grubunda çalışan 254 kadın araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; öğrenim durumunun deneklerin hazır dış giyim eşyası satın alırken kullandıkları ödeme biçimi, belli markaları tercih etmeleri, hazır dış giyim eşyalarının etiketinin olmasına önem vermeleri ve etiketteki bilgilere uymaları açısından önemli bulunmuştur. Piyasa araştırması yapmaları, giyim alışverişine çıktıkları kimse ve belli markaları tercih etme nedenleri açısından önemsiz bulunmuştur. Hazır dış giyimde aradıkları en önemli üç özelliğin ise kalite, rahatlık ve fiyat olduğu belirlenmiştir.
Arıkan, Yüceer ve Çakar (1994) tarafından “Kadınların Giysi Tüketimleri ve Giyim Davranışları” nı belirlemek amacıyla; Gazi Üniversitesi Meslek Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Bölümü son sınıf öğrencilerinin annelerine anket tekniği kullanarak veri toplanması yoluyla bir araştırma yapılmıştır. Bu
araştırmaları sonucunda; kadın tüketicilerin çoğunluğunun mesleklerine ve ekonomik durumlarına bağlı olarak giysi ihtiyaçlarını hazır giyimden karşıladıkları, giysi tüketiminde en önemli unsur fiyat etkeni olup bunu kalite izlediği saptanmıştır. Kadınların genelde orta kalitede giysileri tercih ettikleri, kadınların giysi tüketiminde ailedeki birey sayısının, eğitim durumlarının ve meslek durumlarının etkili olduğu tespit edilmiştir. Yapılan incelemede ucuz olan giysi türünün daha çok alındığı gözlenmiştir.
Yazıcıoğlu ve Altınay (1992) tarafından “Moda Giysilerinin Yaygınlaştırılmasında Rol Yüklenen Tüketicilerin Bazı Özellikleri”ni ortaya koymak amacıyla bir araştırma yapmışlardır. Ankara’da seçilen 15 mağazada, moda olduğu tespit edilen ürünleri, sunulduğu ilk günlerde alan 309 tüketici araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; giysi alışverişlerinde hâkim olan kitlenin genelde kadınlar olduğu, moda giysilerinin yaygınlaştırılmasında rol yüklenenlerin çoğunlukla 19–25 yaş arasında oldukları belirlenmiştir. Modayı en başta alıp götürenlerin lise mezunu, üniversite öğrencileri ve üniversite mezunu oldukları görülmüştür.
Eray ve Aras (2000) tarafından “Tüketicinin Giysi Seçimini Etkileyen Faktörler” i belirlemek amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Ankara ve Kırıkkale’de yaşayan çeşitli yaş ve meslek grubundan olan toplam 75 tüketiciye 15 sorudan oluşturulan anket uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; tüketiciler alış veriş öncesinde ihtiyaç listesi hazırlamadığı görülmüştür. Tüketicilerin giysi seçiminde en etkili faktörün ekonomik kısıtlamalar olduğu tespit edilmiştir. Giyside moda anlayışı kişiden kişiye farklılık gösterdiği ve ayrıca da modaya uymaktan daha çok kişilerin vücut yapısına uygun vücuttaki kusurları gizleyebilen giysileri tercih ettiği bulunmuştur. Tüketicilerin kalite kavramını giyside görmeyi model- marka imajına bağlayarak markanın önemli bir faktör olduğunu düşündüğü, satın alınan ürünün defolu çıkması durumunda tüketicilerin büyük bir çoğunluğunun malı iade ederek veya değiştirerek çözüm yoluna gittiği tespit edilmiştir.
Işık (2000) tarafından “Hazır Giyim Sektöründe Mevsim Sonu İndirimli Satışların Tüketici Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri ve Bir Uygulama” konulu bir araştırma yapılmıştır. Araştırma kapsamına Edirne ilinde yaşayan tesadüfî örnekleme yöntemiyle belirlenen 182 kişi alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre;
bireylerin eğitim durumları ile mevsim sonu indirimli satışları takip etmeleri arasında bir ilişki olmadığı fakat gelir düzeyleri ile mevsim sonu indirimli satışları takip etme durumları arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Tüketicilerin gelir düzeyleri, firmaların özendirme çalışmalarıyla karşılaştıklarında alışveriş tercihlerini etkilemektedir. Sahip olunan meslekler, markalı ürünlerin mevsim sonu indirimli satış dönemlerini takip etme durumları üzerinde etkili olduğu; eğitim düzeylerinin, indirimde olan ürünleri gördüklerinde alışveriş yapmalarında etkili olduğu bulunmuştur.
Aydinç (2001) tarafından “Çalışan Kadınların Giysi Tercihlerinde Rol Oynayan Bazı Psiko-Sosyal ve Ekonomik Değişkenleri” belirlemek amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Betimsel yöntemin kullanıldığı bu araştırmanın örneklemini Ankara’da çeşitli meslek gruplarında çalışan 300 kadın oluşturmuştur. Araştırma sonuçlarına göre; çalışan kadınların giysi tercihinde rol oynayan bağımlı psiko-sosyal değişkenler bağımsız değişkenlere göre; öğrenim düzeyi, aile gelir grubu, kendi ortalama yıllık giyim masrafı açısından tatminkâr oldukları ancak; (bağımsız değişkenlere göre) yaş medeni durum, meslek, kendi geliri, esinin mesleği, ailenin ortalama yıllık giyim masrafı açısından olmadıkları belirlenmiştir. Ayrıca kadınların giysi tercihinde rol oynayan bağımlı ekonomik değişkenler bağımsız değişkenlere göre; öğrenim düzeyi, mesleği, kendi geliri, aile geliri, es mesleği, kendi ortalama yıllık giyim masrafı, ailenin ortalama yıllık giyim masrafı açısından tatminkâr oldukları fakat (bağımsız değişkenlere göre) yaş ve medeni durum açısından tatminkâr olmadıkları belirlenmiştir.
Yeloğlu (2001) tarafından “Yaşlı Kadın Tüketicilerin Hazır Giyim Ürünlerini Kullanma Problemleri ve Çözüm Önerileri” konulu yapılan araştırmasında yaşlı kadın tüketicilerin giysilerde rahatlığa; şıklık ve kaliteden daha fazla önem verdiği görülmüştür. Rahatlıktan sonra giyside aradığı diğer bir özellik ucuzluktur. Yaşlıların ucuz ürünleri tercih etmesinin sebebinin emekliliğe bağlı parasal, ekonomik sorunların olduğu tespit edilmiştir. Yaşlı kadın tüketiciler giyim tüketimine ilişkin davranış gösterirken bir takım sorunlarla karşılaşmaktadır. Giysilerin gençlere yönelik olması, yaşlarına uygun giysiler bulamamaları ve gençler için hazırlanan modellere eğilim bu sorunlar arasında yer almaktadır.
Atılgan (2003) tarafından “Ege Üniversitesi Öğrencilerinin Tekstil Ürünlerine Yönelik Satın Alma Alışkanlıkları”nı belirlemek üzere Ege üniversitesinin farklı fakülte
ve yüksek okullarında okuyan kayıtlı 1132 öğrenciden veri toplanması yoluyla bir araştırma yapılmıştır. Araştırma sonucunda bayan öğrencilerin bütçelerinde giyime harcadıkları payın erkek öğrencilere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Öğrencilerin bir ürünü tercih ederken sırasıyla reklâmlar, arkadaş çevresi ve promosyonların etkisinde kalarak karar verdikleri; çoğunluğunun hazır giyim ürünlerini alışveriş merkezlerinden sağladıkları tespit edilmiştir.
Akyüz (2006) tarafından “Farklı Eğitim Düzeyindeki Kadın Tüketicilerin Giyim Eşyası Satın Alma Davranışları” belirlemek üzere Ankara ili Elmadağ ilçesinde bulunan farkı öğrenim durumlarına sahip 18 yaş üzeri 300 kadından veri toplanması yoluyla araştırma yapılmıştır. Sonuç olarak üniversite ve üstü mezunu kadınların ilköğretim ve lise ve dengi okul mezunu kadınlara göre modayı takip ve rahatlama amacıyla giyim alış verisi yapmakta oldukları, giyim alışverişini planlamada dikkate aldığı unsurlardan yasamdaki etkinlikler seçeneğini ilköğretim ve lise ve dengi okul mezunlarına göre daha fazla dikkate aldıkları ve yine ilköğretim mezunları bayanların üniversite ve üstü mezunlarına göre “gelirlerini” daha fazla dikkate aldıkları görülmektedir. Kadınların çoğunluğunun ihtiyaç duydukça giyim alışverişine çıktıkları, lise ve dengi okul mezunlarının ilköğretim ve üniversite mezunlarına göre daha çok ihtiyaç duydukça, giyim alışverişine çıktıkları belirlenmiştir.
3. YÖNTEM
3.1. Araştırma Modeli
Bu araştırmada veri toplamada yararlanılan yöntemlerden biri olan anket yöntemi kullanılmıştır.
Bu araştırma da kullanılan anket formunun 1. bölümünde, yaş, cinsiyet, eğitim ve gelir gibi demografik özellikler bulunmaktadır. 2. bölümünde ise konu ile ilgili sorular, çoktan seçmeli sorular olarak hazırlanmıştır.
3.2. Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini; Ankara İli merkezinde yaşayan tüketiciler oluşturmaktadır.
Araştırmanın örneklemi ise, Ankara İli merkezinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik (üst, orta, alt) düzeye sahip tüketiciler arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiştir.
3.3. Verilerin Toplanması
Anket formunun hazırlanmasında konu ile ilgili kaynaklardan ve daha önce bu konuda çalışmış olan araştırmacıların anket formlarından yararlanılmıştır.
Ankara İlinde yaşayan gelir düzeylerine göre alt, orta ve üst düzeydeki ilçelerde yaşayan kişilere sahip oldukları tekstil ürünlerini saptanması amacıyla uygun sorulardan oluşan bir anket formu hazırlanmıştır ve bu anket formu yüz yüze görüşme ile doldurulmuştur.
3.4. Verilerin Analizi
Anket formlarından elde edilen verilerin değerlendirilmesinde SPSS 15.0 (Statistical Package of The Social Sciences) programından yararlanılmıştır. Uygun istatistiksel yöntemlerin belirlenmesi ve uygulanmasında SPSS 15.0’in yardım menüsünden, Yazıcıoğlu ve Erdoğan (2004) ayrıca Çil (2005) kaynaklarından yararlanılmıştır.
Tüketicilerin kişisel bilgilerini belirleyici verilerinin bulunduğu birinci bölümün ve ikinci bölümün birden fazla seçeneğine cevap verilen verilerin değerlendirilmesi amacıyla frekansları ve yüzdelikleri verilerek tanımlayıcı istatistikler elde edilmiştir.
İkinci bölümde analizler, ki-kare yöntemi ile değerlendirilmiştir. Ki-kare yönteminde çapraz tablolama yapıldıktan sonra bazı değerlerin 5’ten küçük olduğu görülmüş ve bunlara ağırlıklandırma yapılarak hücrelerin değerleri 5’in üzerine çıkarılmıştır. Bu şekilde yapılan analizin güvenilirliği tam olarak sağlanmıştır. Analizler şu şekilde incelenmiştir.
Çapraz tablolar:
Çapraz tablolar, iki değişkenin karşılıklı alt seçeneklerini birlikte gösteren tablolardır. Bu tablolardaki her iki değişkenin alt seçeneklerini birlikte içeren birim sayıları R sıra C sütundan oluşan tabloların gözlerinde gösterilir. N birimin, iki değişkeninin alt seçeneklerine aynı anda sahip olan birim sayıları, çapraz tablonun göze
frekanslarını oluşturur. Çapraz tablolar, daha çok sayıda seçenek içeren kategorik değişkenler için ya da sınıflara bölünerek kodlanmış ve k sınıfa indirgenmiş aralıklı/orantılı ölçekli verilerin gösteriminde yararlanılır.
Pearson kikare test istatistiği:
İki değişkenin alt kategorileri arasındaki bağımlılığı analiz eden bir istatistiktir.
ij ij ij ij p E E f 2 2 =
∑
( − ) χ şeklinde hesaplanır.Burada f tablo gözlerindeki gözlenen frekanslar , ij E gözlerdeki beklenen değerlerdir. ij
2
p
χ test istatistiği sd=(R-1)(C-1) serbestlik dereceli χ dağılımı gösterir. 2 2
p χ ’nin önemliliği 2
,sd
α
4. BULGULAR VE YORUMLAR
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular tüketicilerin demografik özellikleri ve oturulan semt ile ilgili faktörler başlık altında tablolarla sunulmuş ve yorumlanmıştır.
4.1. Tüketicilerin Demografik Özellikleri
Bu araştırmada, gelir düzeyi ve demografik özellikler (cinsiyet, yaş, medeni durum, meslek, eğitim düzeyi) göz önüne alınarak tablo ve grafikler hazırlanmıştır. Araştırmaya katılan bireylerin cinsiyetleri frekans ve yüzdelik olarak belirlenerek, Tablo 4.1.1 ve Grafik 4.1.1’de sunulmuştur.
Tablo 4.1.1: Bireylerin Cinsiyetleri
Cinsiyet Frekans (n) %
Kadın 114 80,3
Erkek 28 19,7
TOPLAM 142 100
Tablo 4.1.1.’e göre, araştırmaya katılan bireyler toplam 142 kişidir. Bunların %80,3’ü kadın ve geriye kalan %19,7’si ise erkektir.
Araştırmaya katılan bireylerin yaşları belirlenmiş, Tablo 4.1.2 ve Grafik 4.1.2’de gösterilmiştir.
Tablo 4.1.2: Bireylerin Yaşları
Yaş Frekans (n) % 25 ve altı 20 14.1 26-35 52 36.6 36-45 39 27.5 46-55 21 14.8 56 ve üstü 10 7.0 TOPLAM 142 100
Tablo 4.1.2 incelendiğinde, araştırmaya katılan bireylerin en fazla % 36.6 ile 26-35 yaş arası, % 7 ile 56 yaş ve üstü olduğu görülmektedir.
Araştırmaya katılan bireylerin medeni durumu belirlenmiş, Tablo 4.1.3 ve Grafik 4.1.3’te gösterilmiştir.
Tablo 4.1.3: Bireylerin Medeni Durumu
Medeni durum Frekans (n) %
Evli 97 68.3
Bekar 39 27.5
Boşanmış 6 4.2
TOPLAM 142 100
Tablo 4.1.3 de incelendiğinde, %68.3’ü evli, %27.5’i bekar, %4.2’sinin ise boşanmış oldukları belirlenmiştir.
Grafik 4.1.3: Bireylerin Medeni Durumu
Örneklemin en önemli özelliklerinden biri de oturdukları ilçe ve semttir. Buna göre araştırmaya katılan kişilerin oturdukları ilçe ve semtler belirlenmiş, Tablo 4.1.4 ve Grafik 4.1.4’te sunulmuştur.
Tablo 4.1.4: Bireylerin Oturdukları İlçe ve Semtleri İlçeler Frekans (n) % Üst 1 .7 Orta 7 4.9 Altındağ Alt 6 4.2 Üst 20 14.1 Orta 9 6.3 Çankaya Alt 3 2.1 Üst 2 1.4 Orta 7 4.9 Etimesgut Alt 4 2.8 Üst 1 .7 Orta 2 1.4 Gölbaşı Alt 1 .7 Üst 8 5.6 Orta 14 9.9 Keçiören Alt 4 2.8 Üst 2 1.4 Orta 8 5.6 Mamak Alt 7 4.9 Üst 2 1.4 Orta 10 7.0 Sincan Alt 1 .7 Üst 11 7.7 Orta 9 6.3 Yenimahalle Alt 3 2.1 TOPLAM 142 100
Altındağ ilçesinde oturan kişilerin %0.7’si üst gelir, %4.9’u orta gelir ve %4.2’si alt gelir semtte oturmaktadır. Çankaya ilçesinde oturan kişilerin %14.1’si üst gelir, %6.3’ü orta gelir ve %2.1’i ise alt gelir semtte oturmaktadır. Etimesgut ilçesinde oturan kişilerin %1.4’ü üst gelir, %4.9’u orta gelir ve %2.8’i alt gelir semtte oturmaktadır. Gölbaşı ilçesinde oturan kişilerin %0.7’si üst gelir, %1.4’ü orta gelir ve %0.7’si alt gelir semtte oturmaktadır. Keçiören ilçesinde oturan kişilerin %5.6’sı üst gelir, %9.9’u orta gelir ve %2.8’si alt gelir semtte oturmaktadır. Mamak ilçesinde oturan kişilerin %1.4’ü üst gelir, %5.6’sı orta gelir ve %4.9’u alt gelir semtte oturmaktadır. Sincan ilçesinde oturan kişilerin %1.4’ü üst gelir, %7’si orta gelir ve %0.7’si alt gelir semtte oturmaktadır. Yenimahalle ilçesinde oturan kişiler ise %7.7’si üst gelir, %6.3’ü orta gelir ve %2.1’i alt gelir semtte oturmaktadır.
Grafik 4.1.4: Bireylerin Oturdukları İlçe ve Semtleri
Araştırmaya katılan bireylerin eğitim durumu incelenmiş ve beş grup halinde dağılımları Tablo 4.1.5 ve Grafik 4.1.5’ te gösterilmiştir.
Tablo 4.1.5: Bireylerin Öğrenim Durumları
Öğrenim Durumu Frekans (n) %
İlköğretim 29 20.4
Ortaöğretim 40 28.2
Yüksek Öğrenim 67 47.2
Yüksek Lisans 5 3.5
Diğer (Lütfen belirtiniz) 1 .7
TOPLAM 142 100
Tabloda görüldüğü gibi, bireylerin %47.2’si yüksek öğrenim mezunu, %28.2’si ortaöğretim mezunu, %20.4’ü ilköğretim mezunu, %3.5’i yüksek lisans mezunu ve %0.7’si ise doktora mezunudur.
Grafik 4.1.5: Bireylerin Öğrenim Durumları
Araştırmaya katılan bireylerin meslekleri belirlenerek, Tablo 4.1.6 ve Grafik 4.1.6’da gösterilmiştir.
Tablo 4.1.6: Bireylerin Meslekleri
Meslek Frekans (n) %
Ev hanımı 43 30.3
İşçi 13 9.2
Memur 27 19.0
Öğretmen 16 11.3
Kamuda avukat, doktor, mühendis vb 5 3.5
Özel sektörde avukat,doktor,mühendis vb. 4 2.8
Serbest meslek 11 7.7 Esnaf 2 1.4 Emekli 8 5.6 İşsiz 9 6.3 Diğer 4 2.8 TOPLAM 142 100
Buna göre, bireylerin %30.3’ü ev hanımı, %19’u memur, 11.3’ü öğretmen, %9.2’si işçi, % 7.7’si serbest meslek, %6.3’ü işsiz, %5.6’sı emekli, %3.5’i kamuda
avukat, doktor, mühendis vb., %2.8’i özel sektörde avukat, doktor, mühendis vb., %2.8’si diğer meslek ve %1.1’i ise esnaf olduklarını belirtmişlerdir.
Grafik 4.1.6: Bireylerin Meslekleri
Araştırmaya katılan bireylerin ailede çalışan kişi sayıları belirlenmiş, Tablo 4.1.7 ve Grafik 4.1.7 sunulmuştur.
Tablo 4.1.7: Bireylerin Ailede Çalışan Sayıları
Ailede çalışan sayısı Frekans (n) %
1 60 42.3
2 73 51.4
3 6 4.2
4 ve üzeri 3 2.1
TOPLAM 142 100
Buna göre, 73 ailede %51.4 oranı ile 1 kişi çalışmakta, 60 ailede %42.3 oranı ile 2 kişi çalışmakta, 6 ailede %4.2 oranı ile 3 kişi çalışmakta, 3 ailede ise %2.1 oranı ile 4 ve daha fazla sayıda kişinin çalışmakta olduğu görülmektedir.
