• Sonuç bulunamadı

Antik Çağda Dokimeion (İscehisar -Afyon) mermer ocağı

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Antik Çağda Dokimeion (İscehisar -Afyon) mermer ocağı"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)
(2)

....78-82

....132-142

A

~

t

i

k Ca

g

'da Ooki

meio

n

(iscehisar-Afyon) Merm

er

Oc

a

gl

M. Yavuz <;ELiK

....70-75

Si

yenitle

r

in merm

e

r

olabilme oze

lli

kleri

D. Iskender ONEN<;

....52-65 ....44-47

Grani

t

lerin 1

m

'

f

ayans ve

l

evha

mamOI

m

a

l

i

y

etle

rin

in hesapla

n

rnasi

D.Iskender ONEN<;

....100-105

Mermercilikte kire~ta§lanndaki

stilolitlerin

(kannca yeniQi)

onernl

Dr. E~refATABAY

....110-114

M

e

r

mercilikte

kir

ec

t

aslan

nd

a

k

i

po

r

oz

i

tenin (bo§

luk or

aru)

on

ern

i

Dr.Esref ATABAY

....122-125

I

as

m

a

te

r

yal

l

erin Oretimi

ve

istenrnesi

i~

in

rna

k

i

n

e

l

e

srne ve b

u

tes

i

sle

r

deki

te

kn

olojik qe

li

s

rne

Dr.Esref ATABAY

i

zmi

r

ii

i an

y

a

p

s

md

a k

ull

am

l

an

d

oga

l

ta§

l

ar

Nejat KUN -Ceren SOYLEMEZ ....22-27

Mermercili

kt

e depolama

ve

izmir mermer

depolan

Nejat KUN -Derya

G

O

Li~L

i

....34-40

TOrkiye dogalta§ Oretiminde

Oenizli

ilinin

yeri ve onerni

Dr. Ferab TlTRKMEN

O

oga

l

ta§ kes

m

e a

r

acla

n

-yo

n

ern

l

eri

ve kesici

l

erin ozell

i

klerini

n

tanmrm

i.

Sedat BOYiJKSAGi~

....86-93

Asit koken

li

granrroyid

i

k kayac

l

arda

blok ve

rnarnu

OrOnannrnasuu

engelleyen anklav olasurnan

D.iskender ONEN<;

Do -.Itq sektOriiniin

bqkanlart

2002 pbm delerlendJrdt

91-.

Madencilik faaliyetlerinin yogun oldugu yorelerdeyapJlantoplanlllarda dogal ta§ sektorii de,iilke geneli yam slfa bOlgesel ve yoreselbazda masaya yatmldl. IlkiMugla- Bodrum'da, ikincisi ise Denizli-Pamukkale'de gerQekle§tirildi.

Merrnerciler

birarada ...

I

/

~-

~

.

'

D

og

a

l

ta

§

ihracannda

yakm hedef

~

1 milyar dolar

..._",__,

...

~k~~/,

P'J~!Jr~"

indeki Ie

ME MER

Kapak

Isssnmt:

Hakan GOR

L

ER

nC""r5lillizde)"(~n"_IcIfl(1IIY(I:riunll .'ifJl'lImlu/up.;t1 )'l1Z0rIllCL uiuir: GiillclerilC!1l),nztlor yr~'r·"tlWtSIlt Vt!)'ClJ'(l)~mkllllll(JSlfl,tacle'edi/me:.,(~)·"tlCtrll1ll:

N<!)"f/(Ik15000Ierile/~iklikli(ls cdileUilir.

Heklom~'(/b§ltl(llrtrmlll ~'Tvmkm~ mtu«I:m'/aIJlf/ir.

Baski

Gun Rcprodilksiyon (90.232) 458 9332

A

dr

es: 17

1

7 So

k

a

k

No

:1

4

4

O

s

manb

ey

P

asa

j

i

K:

i?

O

:~

0

4

Ka

r

sryaka-

I

z

mir

/

TURKIYl~

.

Te

l

&

F

ax: (9

0.

232) 36

4

81

00

Renk Ayrum

Havri Erkarslan/Diva OfSCI (96.232) 422 10 06 GrafIk&Tasarim

Ati Ajans(90.232)46398 88-89 TClllsilcilildcl'

Istanbul: Mustafa l)'ORYII.!J-.\ Aryon: Kcmal

~EN

Mugla: AliULUTURK lsparta: IbrahimMARULCU Avrupa:Abdullah YOt...CU Sektc)I'elOanJ§lllnKllrulu IsmailAUMOCL

Kcmal KEZER Mustafa YILDIZ

ukrAYAZOCLU ErtugrulDOCUG Liltfij C\KIH MustafaKAOIZ Celalettin CUHEL Ahrnet ",YHAN Yucel AYJ-lAN Metin BAL1I31W RaifTURK Yaylll KuruJu .. ProWr. HalilKOSE ProWI'. Sacit bZEH ProWI'. Faruk (:AI~PKULU ProWI'. Erdogan YUZ8R ProWI'. Bektas UZ Dog.Or.ll.trgay .O~!\RC;AN Dog.Dr. Y.'1§31·KISIel . ¥ Vrd.Oog.Or. ~lIra~ f IATlPOCLU

Dr. Saldiray JLERI Dr. 'abahattin O\ZA,"lFER Yiik.Mimar, 'imct OZlI\NK Jeo.Yuk. Miih, Feridun FtL:\Zi Yazl i§le"i Mi.idiirii Huseyin VfLDlZ Reklam veHalkla ili§kiJer Sorumlusu NurtenAYNA Genel Yaym Yonctmcni Enver GUVENDiK TlJRKMER A.~. adma sahibi iskender MARANCI

(3)

Mermer ocaklan i.izerineilkcahsmalar,

Italyan arastirrnacr Lfsruzza'mn Roma

yakinlannda Marmorata mermer ocaklannda

1870yilmda temizleme calismalan sirasinda

bulunan bloklardaki yazitlan yaymlamasiyla

baslamistrr. Avrupali bilim adamlanrun

Dokimeion mermer ocaklany la ilgilenmesi ise 1926 yilmda Sir Cheristopher Cox'un ve 1930

yilmda W. Ramsay'm arastirmalan sonrasi

artrmstir. 1970'h yillarda Roder bolgenin jeolojik

yapisi yaninda ocaklann ozelliklerini

incelemistir. C. Robert ise ocaklarla birlikte Anadolu tarihi icinde yerlesimin tarihini arastinmsur. 1980 yilmda, lB.Ward Perkins'in Dokimeion ileilgili cesitli belgeleri

yaymlamasmdan sonra antik Dokimeion ocaklan

genel bir merak ve ilgiodagi haline gelmistir.

Gunumuzde de mermer ocaklan ileilgili cahsma

vearastrrmalar artan bir luzla devam etmektedir,

Moo

Waelkens, mimari bezemeli mezar tasi ve

lahitlerinuretim merkezinin Dokimeion

atolyeleri oldugunu belirtmektedir. Ozellikle antik donernde beyaz mermerden yapilrms ve genis bir alanda gorulen Sidamara tipi lahitlerin orijininin Dokirneion ocaklan oldugunu

2. i

S

C

EH

i

sAR

MERMERLERi

iL

E iLGiLi ARA$TIRMALAR

cikanldigi oyuklar kare veya dikdortgen

seklinde iken sutunlann cikanldigi oyuklar

silindirik seklindedir,

Antik ocaklarda bulunan yanislenmis siitunlar, heykeller ve lahitler mermerlerin hangi kentlerde, nerede ve nasil kullamldiguia iliskin

onemliipuclan vermektedir. Antik kentlerdeki

onernli yapilarm ne zaman yapildig: biliniyorsa

vehangi mermerlerin kullaruldigi belirlenmis ise (Efes'teki Celsus Kutiiphanesinin M.S. 110

yillannda yaptldigi ve onsiitunlanrun Iscehis

ar-Afyon ocaklanndan geldigi gibi) 0mermerlerin

i.iretildigiocaklann hangi donemlerde

isletildigini tahrain etmek miimkun

olabilrnektedir. Aynca antik ocaklarda bulunan

seramik parcalan, murclar, elaletleri veparalar

yarduni Heocaklann isletilme tarihleri hakkinda

fikir yurutulebilmektedir (fieri, KUI1 ve

Tiirkmen, 2001).

Mu

st

afa Yavuz <;EL

i

K

AfyO/1Kocatepe Universitesi,

A/yonMeslek Yiiksek Okulu, MermerTeknolojisi Programi,AFYON

Giinumiizde ozellikle Ban Anadolu'da

isletilen ocaklann cogu antik donemlerde

islenmis oeaklann yadevamidir yada bu

oeaklara cok yakm mesafelerde yer almaktadir.

Ciinkii antik

merm

e

r

isletmeleri, gunumuz isletmeleri icin verimli bir ocak isletrneciliginin

bir guvencesi sayilmaktadir, Antik caglarda Anadolu'da isletilen oeaklann, 0gi.inkii teknik

sartlara gore mukemmel bir sekilde isletildigi gorulmektedir. Bunu, kismen korunabilen bazi

antik ocaklarda gormek mumkundur. Bloklann

§ekil 1. iscehisar mermer ocaklanndan 91kanlan

tamam/anmaml§ insan tigOr/eri (Atyon Arkeoloji Muzesi).

1

.

GiRi$

Dogal taslar vemermerler, insanlar tarafindan bilinen ve kullamlan eneski insaat

malzernelerinden birisidir. Insanlar kil ve

ahsaptan yapilrms yerlerde ikamet ederlerken

bile, cesitli amtsal yapilannda dogal taslan

kullanrmslardir. 20. yuzyila kadar Avrupa'da

onernli vebuyuk binalarda tugla yerine kesme

taslar kullamlmaktaydi. Anadolu topraklannda

da ozellikle Eski Yunan,Roma, Bizans.

Selcuklu ve Osmanh donemlerinde dogal tastan yapilrms sayisiz eser bulunmaktadir.

Mermerin yapilarda kullarulmaya baslarnasi, banda biraz daha erken olmasma karsm,

Anadolu'da aneak M.O. 8-7. yuzyillarda gorulmustur.Mermer, onceleri ionya'da daha sonralan Helenistik <;agveRoma Irnparatorluk donemlerinde yaygin kullamm alarn bulmustur. Merrnere olan talebin artmasina bagh olarak merrner yataklari ilc ilgili arastirmalar yapilmis

ve bircokyerde degisik renk veozelliklerde merrner oeaklan acilmisnr.

M

ER

MER

AnIIk

(4)

dscehisar-Anadolu'daki antik ocaklann en buyuklerinden birisi olan Iscehisar-Afyon mermerleri Roma imparatorlugunun mermer ihtiyaci icin onemli bir kaynak olusturmustur. Ozellikle heykeltua~hga ve yaplsal sanat

eserlerine elveri$li "Afyon $ekeri" denilen beyaz mermerin yam Slfa"somaki" olarakbilinen

$ekil

2.

iscehisar mermer ocekten artlk sahalarmd

a an

tik

donemlerden kalma tamamlanmaml

§

mermer

s

iitunl

ar.

4. ANTiK f;AGLARDA

iSCEHisAR

MERMER OCAGI

M.O. 321-301 yillan arasmda Helenistik donemde Buyuk Iskender'in Generallerinden Synnada (Suhut) valisi veMakedonyah askeri birligin komutam Dokirnos tarafmdan bugunku Iscehisar'm bulundugu yerde Dokimeion (Docimium, Dokimeia) adiyla bir

s

eh

ir

kurul

rn

u

s

tu

r

,

i

ki

derenin

b

i

rl

est

i

g

i

yerde kurulan sehrin ikiyakasuu birbirine baglayan gotik kemerli koprii daha sonra yapilan bironanm ile hala kullanilmaktadir

(Go

n

ce

r

1

97

1)

.

Dokirneion sehrinin onemi yakm cevrcsinde bulunan merrner ocaklan sayesinde artmistir. Bumenner ocaklannm cokcesitli renk ve desende beyaz, gri, san vemol'damarh rnermerlere sahip olmasi isletilmesini saglayan unsurlann basmda gelmektedir. Roma cagmm ilerleyen uygarligma

paralel olarak Dokimeion'da mermer isletrneciligi ve ozellikle deheykeltirashk sanati

gelismistir. August donerninden itibaren menner ocaklan Romah isletmeciler tarafindan

isletilmeye baslarmstir olup sehirde cok sayida heykeltiras atolyesi faaliyete gecmistir,

Dokimeion sehri menner ocaklanna cok yakin oldugundan burasi donemin heykeltrraslanrun

toplandigr bir merkez olmustur, Dokimeion menner ocaklannda uretilen merrner bloklan ve cesitli boyutlarda sutunlar Yunanistan'dan Roma'ya kadar cok sayidaki sehre

gonderilmistir. Bu faaliyetler sonucunda sehirde ocak ve atOlyei$yilerinin yam Slrac;oksaYlda da nakliyeci bullinmakta idi(Gancer 1971).

renkli mermerlerde bolmiktarda uretilmistir. Beyaz renklimermer bir cok yerden

cikanlmasma karsin Turkiye'de "menekse"

italya'da ise "pavonazzetto'' denilen kirnuzi

damarli mermer yalruzca Iscehisar'dan

cikanlmaktaydr. Yazihkaynaklara goreIscehisar

mennerleri Roma'ya Cumhuriyet doneminin sonu ileImparatorluk doneminin erken safhalanndan itibaren gonderilmistir. Strabon M.S. 18yihnda buna iliskin bilgiler vermektedir.

iscehisar mermerlerinin bir cok Anadolu kentinin irnannda kullamldigi bilinmektedir, Efes kenti bunlann en tamnamdir. Efes antikkentinin tamamma yakmbir kismmda Iscehisar

rnermerlerinin kullamldrgi bilinmektedir. Efes'te Vedius veLiman Hamamlannda veCelsus Kutuphanesinde bunlar yaygm bir sekilde gorulrnektedir, Efes'in dismda Sardes

Gymnasium'unda, Pergamon KIZll Avlu'da ve Side Sutunlu Yol'dabllmermerlere

rastlanmaktadir (Albustanlioglu, 2001).

MERNIER

3.

ANTiK ~AGDA

ANADOLU MERMERCiLiGi

Beyaz mermerin on plana cikttg: donemlerde ozgun biryapilasma sureci baslamrstir.Antik donern kentlerinde enonemli

yapilan tannlara adanrms tapinaklardi, Daba soma saray, tiyatro, agora, odeon, sehir meclisi,

cimnazyum, hamam ve stadyum gibi yapilar gehnekteydi.

Anadolu, antik cagda mermer iiretirni ve ticareti icin onemli biTkaynak olmustur. Onernli antik mermer ocaklan, giinumuzdeoldugu gibi bat! Anadolu'da yogunlasrmstir.Antik caglann enonernli yap! malzemesi olan mermerlerin Anadolu'daki en onernli uretim merkezleri Prokonnesos (Marmara Adasi),

Dokim

e

ion

(Iscehisar-Afyon), Salbakos (Geyre-Aydin), Herakleia-Salbake (Vakifkoy-Denizli), Belevi -Franga (lzmir), 'Iemenothyrai (Selvioglu-Usak) olarak.sayilabilir, Bunlann disinda

Golrnarmara-Manisa, Inikli-lznik, Mugla, Bahkesir, Eskisehir ve Bilecik yorelerinde antik mermer ocaklan bulunmaktadir, Bu ocaklardan gunumuzde de mermer uretimi yapilmaktadrr

(Yavi, 2001).

saptanustir. C. Fant ocaklarda terk edilrnis bloklar uzerindeki yazitlan inceleyerek ocaklarm

isletme ve ihracat organizasyonuna yonelik cahsmalar yapnustu. Vine Thomas Drew-Bear ocaklardan cikan yazitlar uzerinde uzun yillardir

calrsmalanru siirdiirmektedirler. Aynca N.Asgari ve E. Yavi de Iscehisar mermerleri iizerine arasnrmalar yaprmstir.

(5)

M.S. 325 yillarmda Hristiyan clan

Imparator l.Konstantin hipodromda suclulann

hayvanlara parcalatilmasim yasaklayarak

onlann tas oeaklannda cahstmlmasi hakkmda

bir kanun cikarrmsnr, Tutsak vesuclulann Dokimeion mermer oeaklannda calrstinlmasi

hakkmda bir kanun omegi Bacakale ocagi karsismdaki siyah renkli bazalt kayalann

iizerine yazdmlmistir (Goncer ]971).

$ekil 4.iscehisar mermer ocak/annda sOtunqlkan/ml§ yilzey/er ve murc iz/erinin gbrilnil§O.

Bunlarda isletmecilere yilhk icarla satrmslardrr.

Bu yontem bu gimkii modem isletmecilikte de yapilmakta ve "rodovans" olarak

isimlendirilmektedir. Antik ocaklardan yapilan

iiretimin izleri halen belirli ocaklarda mevcuttur.

Birkac em kalmligmda ve 3-5 em capmda murc izleri,kama oyuklan, blok veya siitunlan

cikanldigi cukurluklar gorulmektedir (Sekil 4). Roma donerninde menner ocaklannda tutsaklar cahstmlmaktaydr. August'ten soma gelen Imparator Tiber, M.S. 37 yilinda bir kanun cikararak tutsaklann maden ve tas oeaklannda cahstinlmasun isternistir. iseehisar

mermer oeaklannda acilan oeaklara tann ve tannca isimleri verilmekteydi. Bilinen en eski

ve buyuk oeak olan Bacakale ocagi dismda

M.S. 69 yilmda 3.Braeehiun adma veM.S. 198

yrlmda Officina Urania adma yeni oeaklar acilmisttr (Goncer1971).

Mermer ocaklanna onem verenlerden birisi

de Imparator Adrien'dir. Synnada'ya,

Poleipotom'a geldigi zaman mermer ocaklanm

dadenetlernistir. M.S.135-137 yillannda yalruz Iscehisar rnerrnerleri kullandirmak suretiyle

duvarlan mermer kaplamali bir tapmak

yaptmmstir (Goncer 1971).

$ekil 3.iscehisar'da Alimo(Jlu mermer oca(J/ giri§indeki antik siitunlar. Antik Dokimeion (bu gunku iscehisar) kentinin kurulusuyla birlikte isletilmeye

baslanan iscehisar mermerleri, yaklasik 2300 yildir tanmmaktadir. Bugiin oldugu gibi antik donemde deKim dunyaya Iscehisar'dan yayrlan bu mermerler Roma'da "Synnada (bu gunku Suhut) mermerleri", Anadolu'da ise "Dokimeion mermerleri" olarak bilinmektedir. M.O. 235-236 yillanndan beri isletilen Dokimeion mermer ocaklannda, cok sayida beyaz menner bloklan,

yan islenmis ve

i

s

l

enm

i

s m

e

rme

r

sanat

e

serl

e

rinin

artiklar arasmda

kaldigr daha sonraki

isletme

si

rasm

d

a

gortilmusttir. .

Bunlardan ozellikle

insan figurleri dikkat cekicidir ($ekil 1

ve 2) (Sodini 2002). Gunumuzde Iscehisar ilcesinde, bu mermer oeaklanndan cikanlan cesitli mermer eserlerinden bir acik hava miizesi

olusturulmustur.

Bunlar yan islenmis veya tam islenmis,

ancak cesitli nedenlerle kusurlu veya hasarli olduklan icin oeaklarda terk edilmis siitunlar,

kaideler, arsitrav gibi yapi elemanlandir.

iseehisar Mermer oeaklannda Alimoglu Mermer ocagi girisinde her biri 35 ton agtrlrgmda yan islenmis siitun parcalan Sekil 3'de goriilmektedir.

Afyon Muzesinde deiscehisar mermerleri

kullanilarak yapilrms cok sayida arkeolojik eser

bulunmaktadir (Yavi, 2001). .

Roma doneminde menner ocaklannm

isletme imtiyazi prens veprenseslere verilmistir.

(6)

7')

Roma donemi enyogun isletmenin oldugu donemdir. Bacakale ocak1an olarak

isimlendirilen bolgede cok yogun bir mermer

isletmesinin yapildigi gerek acrlan ocak yerlerindeki izlerden gerekse pasalardan anlasilmaktadir, Bacakale'de Romahlar

tarafindan acilan ocaklar daha soma pasalar ile

doldurulmustur,

Bunun

nedeni ocagm artik 0

derinlikten daha asag: inemeyecegi icindir.

Nitekim giinumuz isletmecileri tarafmdan bu

sekildeki bir

ocagin

pasalannm temizlenmesi

sirasinda bol miktarda siitun parcalan vs.

crkrrusnr. Daha soma ocak yi.izeyinde kirmizi asi boya ile sonanlarnma gelen "fines"

sozci.igiini.iniie;:defa yazildigr gorulmustur, Bu, ocagm bu kisrrundan ve sonrasindan

itibaren rnermerin bitmis oldugu vebir daha buradan mermer crkanlmayacagt anlarrundadir

(Drew-Bear, 1993).

Bacakale ocagmdan yaklasik 2kmkadar

uzaklikta Gee Roma ve daha sonrasi donemlere ait ocak izleri bulunmaktadir. Bunlar genellikle

kiiciik e;:aphozel i~lelmeler olup ocak

duvarlarmda Hristiyanhk simgeleri ta$lmaktadlr. Bu ocaklardan Yahudi cemaatine ait ki~ilerin de faydalandlgl anla~lhnaktadlr.

Bu dOnemler:

1. Roma Donerni

2. Yunan Donemi,

3

. Bi

z

an

s

Don

e

mi o

l

a

rak

siralanabilir

(Roder, 1971). Bu tarihten onceki donemlerde deIscehisar

mermer ocaklanmn cahstigt dusunulebilir.

Ancak Roma Donerninde M.S. 92 yilmdan itibaren iscehisar (Dokimeion) merrner

ocaklannda belirli bir organizasyonun oldugu ve

diizenli bir envanter calrsmasi yapildigi bloklar

uzerinde yer alan rakam ve isaretlerden

anlasilmaktadir.

Ocaklardan cikanlan antik bloklar ve

sutunlar i.izerindeki yazitlarda, hangi ocaktan cikanldignu gosteren isaretler, serinumaralan, ustarnn adr, atolyenin adt vehangi lmparator donerninde cikanldiguu gosteren yazilar

mevcuttur..Bir yil boyunca i.iretilenmermer

blokve siitunun uzerinde yer alan rakamlardan

kac adet uretildigi hakkmda fikir vermektedir.

Ancak bolgede yer alan ozel kisilere ait kucuk

ocaklarda buenvanter calismalanna

rastlanrnarnaktadir.

Sadece ocak duvarlannda ustarun adr veya

adirun bas harfi, hac isaretleri vekisa dualar yer almaktadir (Drew-Bear, 1982).

Antik caglarda, ocaklarda yapilan iiretim izleri ve ocaklardan cikanlan bloklar uzerindeki yazitlann okunmasi sonucunda Dokimeion (Iscehisar) mermer ocaklanmn 3ayn donemde

isletildigi gori.ilmi.i$ti.ir.

MERklER

Giiniimiiz ocak i§lelmeleri: 1- Ylldlflm Mermer,2-AyanclkhMermer, 3·AlimogluMenner, 4·Ozbekta§Mermer,5- ilikMermer,6-Demirel Mermer,7·TetikMermer,8·GOnayMermer,9· Kalkmmakoop,

10·OguzMermer,11-ReisMenner, 12-ReisogluMermer,

13·OzugurMermer,14·~enlerMermer, 15- Cakmak Mermer,

16·ilikMermer,17·TOrkler(Kostaklar)Mermer,18-MercanMermer,

19·OruGogluMermer,20· Ender Mermer,2Huran Beki§oglu,

22·0smanhMermer,23·Ba§ogluMermer, 24Oz~akmakMermer

~ekil5.iscehisarmermer .

yataglnln jeolojisive Antik ~agdavegunumOzde iscehisarmermerocaklanmnyeri.

1~ist;2mermer; 3marn,kil; 4 !Of;5bazalt;6 alOvyon;7 fay;

8 karayolu;9gOncelocakyerleri;

10 antikocakyeri ~6 L=;j

r

~~l;·

1

5

~10 ACIKlAMALAR

-

ft?311

2

1~17

Hristiyanligm yayihsma kadarki turn Roma

cagmda Dokimeion mermer ocaklanna buyuk onem verilmis, tapmak sarayve asillerin evleri bu mermerler ile kaplanrmstu. Romalilarda

Hristiyanhgin yayilmaya baslamasi ileberaber puta tapanlann sayisi azalmasi vedaha soma da puta tapmarun yasaklanrnasiyla beraber

Dokimeion mermer ocaklanrun onemi de azalmaya baslarrusnr. Imparator 1.Konstantin'in puta tapilan tapmaklann yakilmasi ernrini

vennesi i.izerinebuyuk heykeltiras atolyeleri

birer birer kaparurustir (Goncer 1971).

M.S. 64yrlmda Rorna'mn yanmasindan

soma baslatilan irnar cahsmalannda iscehisar

ocaklanndan cok rniktarda rnermer ithal edildigi

bilinmektedir, Bu donemde yaklasik 400-500

bin m' mermer uretildigi, Hadrian donerninde

Rorna'da insa edilen Zeus, Hera veAthena

tapmaklan icin 100si.itunun ithal edildigi

Pausanius tarafindan bildirilmektedir

(Albustanlwglu,2001).

(7)

Ocaklardan iiretilen menner bloklann Roma'ya kadar nakliyati, suphesiz ocaklardaki

iscilikten cok daha uzun ve zordu. Bu sebepten

dolayiocaklardan cok sayida blok cikanp, siparisler geldigi zarnana kadar hazir

bekletmekle, istenildigi zaman bloklann

gonderilmesi miimkun olabiliyordu. Ocaklarda

ve antik ocak artiklan icerisinde bulunan bloklar bunun gibi hazir bekletilen stoklann bir bOliimii oldugu anla~llmaktadlf.

$eki/ 7.Atyon Arke%ji Miizesinde bulunan

kii~iik b/ok mermerlerin ta§mdl(J16kiiz

arabasmm resmedildi(Ji bir mezar ta§l.

arabalarla, okuz vemandalara cektirilerek

tasmdigi anlasrlmaktadir. Mezar tasmda mezar

sahibinin bir cift okuzkosulu kagm iizerinde

menner blok yuklenmis olarak meslegi

resmedilmistir (Sekil 7). Vine Afyon miizesinde bulunan tamamlanmarms birmezar tasmda yer alan kabartmalarda mermer isleme ustasi

resmedilmistir (Sekil 8). Mermer isleme ustasmm elinde bir murc, yerde ise bugunku

kiiltinkebenzer birelaleti acik olarak gorulmektedir,

Mermerler blok veya siitun halinde ocaklarda kabaca islendikten soma tasmmaktaydi. Detay

islemeler ve susleme aynntilan kullarulacagi yerde islenmekteydi, Bu sayede hem tasmacak malzemenin fazlahklan tiraslanarak nakliyede

kolaylik saglaruyordu. Hem de isleme sirasinda olusan hatah vekusurlu malzeme tasmmadan

ocakta birakihyordu. Nitekim lscehisar

ocaklannda yan islenmis kusurlu vehatah cok

sayida sutunlar, kaideler, arsitrav veheykeller

bulunmustur.

'-MER

~

I

E

R

Mermerlerin

Ta~

l

n

masl

Anadolu, cografi kOnLU11U nedeniyle, eski

caglardau beri cesitli uygarliklann dogup

geli~tigi bir yer oldugu gibi, dogu ile ban arasmda birkopru islevi degormustur. Bunun

sonucu olarak, cesitli donemlerde, Kral Yolu

(

M

.

O

.

VI. yy.), Roma Devri Yollan

(

M.O.

II.

yy.)gibi, yol aglan yapilrmstir. Bugun,

Anadolu'nun Antik caglardaki yol aglanrun btiyiik birkisrm harap olmasindan dolayi

lscehisar mermerlerinin hangi yollarla dis

ulkelere gonderildigi kesin olarak bilinmemekle beraber gerek yazrtlardan gerekse arkeolojik

kalmtilardan elde edilen bilgiJere gore

lscehisar'dan mermer bloklann Roma'ya kadar tasindig: kesindir, Nakliye isinin en zor kisrm

denize kadar olan mesafedir, Cunkti deniz asir:

iilkelere olan nakillerin buyuk gemiler ile

yapildigi, Rorna donemine ait batiklardan dalgiclar tarafmdan cikanlan yazitli mermerlerden anlasilmrstir,

Ban Anadolu'da yer alan Roma yol aglan sekil 6'da verilmistir. iscehisar (Dokimeion),

Amorium'dan gelip (Hisarkoy-Ernirdag),

Synnada (Suhut) veApemae (Dinar) uzerinden

Efes'e ulasan Roma ticaret yolu uzerinde idi.

Ocaklardan elde edilen bloklar biiyiik gucluklere ragmen bu yol kullamlarak Ege

denizine Efes'e indirilmistir (Sekil 6). Bu yol boyunca biiyiik bloklarm tasmmasmda belirli yerlerde B.Menderes nebrinden faydalamldigi samIrnaktadrr. Roder (1971)'e gore aida en

yatkin yol Synnada (Suhut) iizerinden Apernea'ya (Dinar) oradan da Maander (Menderes nehri) yoluyla Efes'e yani deniz

kenanna getirilmis olmahdir Synnada'nm bolgenin yonetim yeri olmasi sebebiyle

mermerler icin bir cesit depolama veyollarna

merkezi olmasi muhtemeldir, CunkuAnadolu dismda bu mermerler "Synnada rnermerleri"

olarak bilinmektedir.

Tasima isleri hakkinda Afyon muzesinde

bulunan bir mezar tasi aynnnh bilgi vermektedir. Bmadan orta ve kiiyUkbloklann ikitekeriekli

$eki/6. Dokimeion (iscehisar) mermer ocak/armdan ~/kafl/an

mermer/erin nakil yo/u (Wae/kens, 1982'den diizen/enmi§tir).

Anllk Yerle~l", Yorleri

GUfI"muzYerle,im YerlerJ

- --- MermerTa"m3 Volu /- Antik Ro

rnaYollan

(8)

.. . 71=;

Sodini, J-P 2002. Marble and stoneworking in Byzantium seventh-fifteenth. centuries. TheEconomic

History OfByzantium From theSeventh Through the Fifteenth Century, Angeliki E. Laiou,

Editor-in-Chief ppI29-146 Dumbarton Oaks Research

Library and Collection Washington, D.C.

Waalkens, M. 1982.Dokimeion die werkstatt del'

reprasentativen kleinasiatischen Sarkophage.

Choronologie und Typologie ihrer Produktion.

Berlin.

Yavi, E. 2001. Anadolu'da onemli aniik t;agmermer

ocaklan. Turkiye Tas Dunyasi Dergisi Ytl4,Sayi 22,

Temmuz-Agustos 2001, s 44-68.

Albustanlioglu, T, 2001 "Dokimeion Mermer

Ocagi" idol Arkeoloji ve Arkeologlar Dergisi,

Nisan-Mayts-Haziran 2001, SaYI9.

Drew-Bear, T 1993.Dokimeion 'danyeni yazular:

Xl.Arasurma Sonuclan Toplanust, Ankara.

Goncer;S. 1971.Afyon

iii

Tarihi.

au

I.Kartnca Maibaactltk: ve Ticaret Kollektif Sirketi, Izmir.

Ileri, S; Kun, N, ve Turkmen, F 2001. Antik donem

Anadolu mermerciliginde jeolojinin onemi. Mermer

Dergisi, Ytl ti,sayt 28,Mart 2001, s16-20.

Roder, J.197j. Marmor Phrygium Die antiken

Marmobriiche von Iscehisar in Westanatolien,

Jahrbucn des Deuthschen Arkchaologischen

Instituts, 312pp Berlin.

KAYNAKLAR

--

-

-

--

--

-SONUf;LAR

Antik caglann en onemli menner

ocaklanndan birisi deDokimeion (Iscehisar) mermer ocaklandrr, Roma kayrtlannda ve

arkeolojik buluntularda Dokimeion

mermerlerine rastlanmasi sonucunda ocaklar ile

ilgili ilk arastirmalar 1870 yillanna kadar

uzanmaktadir. Daha sonralan yine Avrupah

arasnrmacilar belirli arahklarla ocaklar ve ocaklardan cikanlan mermerJer ileilgili cok

sayida arastirma yapmislardir.

Dokimeion (Iscehisar) mermer ocaklan cok

degisik renklerde mennere sahip olmasi ve

buyuk bloklar ve siitunlar elde edilmesi

nedeniyle ozellikle Roma doneminin enonemli

menner oeaklanndan birisi idi. Daha cok heykel

yapimmda kullamlan beyaz renkli mermer, antik

caglarda bir cok yerde cikanhrken krrnuzi darnarli "menekse" ticari ismiyle bilinen mermer

ise sadece Dokimeion'dan cikanlmakta idi.

Dokirneion'dan uretilen cesitli mermer

iirunler Roma Imparatorluk simrlan icerisinde

Kuzey Afrika'ya kadar gonderilmistir,

Iscehisar'dan uretilen mermerler

uzerindeki yazitlann ineelenmesi

sonueunda, ocaklann yogun olarak isletilmesi M.S. 92 yillanna

tarihlenmektedir. Bu tarihten itibaren oeaklar belirli bir organizasyon

dahilinde isletilmistir, Ocaklann isletilrnesi daima devletin

kontroliinde olmustur, Ancak zaman

zaman kucuk ozel isletmelerin de

varhgi oeak duvarlanna kazinan cesitli hay ve ozel isaretlerden

anlasilrmsnr. Bu, daha cok Roma

Imparatorlugu sonrasi Hristiyanhk

doneminde gerceklesmistir.,

Ocaklann isletilmesi siparis iizerine yah~tlgJ

gibi.istenilenden fazla uretim yapilarak stoklu

yah~tldlgl daanlasilmaktadrr. Ciinku

mennerlerin gidecegi yere ulastmlmasi, ocaktaki cahsmalardan daha zor veuzun bir

cahsma gerektiriyordu.

MJERh:lER

$ekil 8.Afyon Arkeoloji MOzesinde bulunan, kOlOnkve keski tutan bir ta§ ustasmm mezar ta§mda g6rOlen motifler. ..

o

o

o

Referanslar

Benzer Belgeler

yüzyıl başlarında üretilen Urartu eserleri Yunanistan’dan Sicilya’daki Etrüsk ülkesine kadar bir çok noktaya yayılmış durumdadır.. • Urartu Krallığı

Geç Frig Stili (M.Ö. 575-300) döneminde seramikte olsun heykeltıraşlık sanatında olsun İon modellerinin taşralı taklitlerinden oluşan örnekleri görülür. Kap biçimleri

Maden eserler arasında olağanüstü güzellikte bronz taslar, tabaklar ve bronz kazanlar ile kemerler de yer almaktaydı.. Ayrıca bu eserler de İon ustaları

Madduwattas adı ile Alyattes , Sadyattes gibi Lydia krallarına ait adlar arasındaki benzerlik , Tunç çağı sonlarında (İ.Ö.1300) Batı Anadolu'da yaşamış

Antik Yunan ve Roma uygarlıklarında mimari elamanlar, heykeltıraşlık eserlerinde olduğu gibi çeşitli renklerde

640 - 625 Kore: Yunan heykeltıraşlık sanatında giyimli genç kız heykellerine verilen ad... Auxerre

• Kourosların büyük bir çoğunluğu çıplak, koreler ise giyimli olarak betimleniyor.. KLASİK ÇAĞ HEYKELTIRAŞLIĞI

yüzyıl sonu Ayağına Batan Dikeni Çıkaran Çocuk M.Ö.. Myrina